Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi më ®Çu
N-íc ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, do ®ã nh÷ng kiÕn thøc,kh¸i
niÖm ,ph¹m trï ,quy luËt ..cña kinh tÕ chÝnh rÞ ®-a ra lµ cùc kú
cÇn thiÕt cho viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh
nghiÖp vµ c¸c tÇng líp d©n c-.
Lµ mét sinh viªn ®-îc häc tËp vµ rÌn luyÖn d-íi m¸i tr-êng
Kinh tÕ ®-îc c¸c thÇy c« d¹y b¶o vµ truyÒn ®¹t nh÷ng kiÕn thøc
c¬ b¶n vÒ bé m«n kinh tÕ chÝnh trÞ. Nh-ng ®Ó cã c¬ së lý luËn vµ
ph-¬ng ph¸p luËn nh»m häc tËp tèt c¸c m«n kinh tÕ khoa häc
kh¸c v× c¸c m«n nµy ®Òu ph¶i dùa vµo c¸c kiÕn thøc, c¸c ph¹m
trï kinh tÕ vµ c¸c quy luËt mµ kinh tÕ chÝnh trÞ Mac-Lªnin ®-a
ra th× nhÊt thiÕt ph¶i lµm tiÓu luËn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ,mÆt
kh¸c nã cßn gióp em nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò
kinh tÕ ,®êi sèng x· héi….
Quy luËt gi¸ trÞ lµ mét quy luËt c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao
®æi hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã
sù tån t¹i vµ ph¸t ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ .v× vËy
qua t×m hiÓu chung vÒ t×nh h×nh thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng vµ em quyÕt ®Þnh lùa chän chuyªn ®Ò:
“Quy luËt gi¸ trÞ vµ vai trß cña nã trong ph¸t triÓn kinh tÕ
thÞ tr-êng ë n-íc ta” V× nã l¯ mét quy luËt gióp ®iÒu tiÕt v¯ lu
-1-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
th«ng hµng ho¸ ,kÝch thÝch c¶i tiÕn kÜ thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt
,th hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ kÎ giµu ng-êi nghÌo .
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì ,h-íng
dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o bé m«n kinh tÕ chÝnh trÞ ®· gióp em
hoµn thiÖn bµi tiÓu luËn nµy
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
-2-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
CH¦¥NG 1
nh÷ng vÊn lý luËn vÒ quy luËt gi¸ trÞ vµ vai
trß cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
1.1
Néi dung cña quy luËt gi¸ trÞ
1.1.1 C¸c quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ :
-Theo Adam Smith lý luËn gi¸ trÞ :¤ng ph©n biÖt ®-îc gi¸
trÞ sö dông ,gi¸ trÞ trao ®æi cho gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ do hao phÝ lao
®éng ®Ó s¶n xuÊt ra nã quyÕt ®Þnh, xong «ng l¹i kh«ng nhÊt qu¸n
.Cã lóc l¹i ®-a ra ®Þnh nghÜa sai lÇm vÒ gi¸ trÞ bá mÊt bé phËn tb¶n bÊt biÕn (C) chØ cßn (v+m )nªn bÞ bÕ t¾c khi ph©n tÝch t¸i s¶n
xuÊt.
-Theo Thomas Robert Malthus:¤ng ®· sö dông nghÜa thø
hai cña A.Smith vÒ gi¸ trÞ vµ bæ sung ®Þnh nghÜa nµy .§iÒu ®ã
lµm cho quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ cña Thomas Robert Malthus xa rêi
quan ®iÓm gi¸ trÞ –lao ®éng.Thomas Rober Malthus ñng hé
®Þnh nghÜa cho r»ng :
“Gi¸ trÞ h¯ng ho¸ do lao ®éng mµ ng-êi ta cã thÓ mua ®-îc
b»ng hµng ho¸ nµy quyÕt ®Þnh“
¤ng bæ sung thªm:
-3-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
“Lao ®éng mµ b»ng hµng ho¸ nµy cã thÓ mua ®-îc b»ng
nh÷ng chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra nã .C¸c chi phÝ nµy bao gåm :Chi
phÝ vÒ lao ®éng sèng ,lao ®éng vËt ho¸ céng víi lîi nhuËn t- b¶n
øng tríc“
Nh- vËy nguån gèc cña gi¸ trÞ theo Thomas Rober Malthus
lµ c¸c chi phÝ vÒ lao ®éng sèng ,lao ®éng vËt ho¸ vµ lîi nhuËn tb¶n øng tr-íc .ë ®©y «ng coi lîi nhuËn lµ kho¶n d«i ra tõ lao
®éng sèng .§iÒu ®ã thÓ hiÖn «ng xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng.
-Theo J.b.Say:§Æc ®iÓm næi bËt trong lý thuyÕt gi¸ trÞ lµ «ng
xa rêi lý thuyÕt gi¸ trÞ lao ®éng ,ñng hé lý thuyÕt gi¸ trÞ lîi Ých
hay gi¸ trÞ lîi Ých- chñ quan.T- t-ëng vÒ lîi Ých cã tõ l©u kÓ tõ
thêi cæ ®¹i .TiÕp tôc t- t-ëng nµy Say viÕt :
“S¶n xuÊt t¹o ra Ých lîi (tøc gi¸ trÞ sö dông ),cßn Ých lîi lµm
cho vËt cã gi¸ trÞ““
¤ng chØ ra lµ :
“Gi¸ c¶ lµ th-íc ®o cña gi¸ trÞ ,cßn gi¸ trÞ lµ th-íc ®o cña
lîi Ých .Ých lîi cña s¶n phÈm cµng nhiÒu th× gi¸ trÞ s¶n phÈm
c¯ng cao“.
Theo tr-êng ph¸i thµnh Viene :Lý thuyÕt gi¸ trÞ cña ph¸i
thµnh Viªn cã nÐt kh¸c biÖt.B»ng c¸ch kÕt hîp ph¹m trï kinh tÕ
v¯ ph³m trï to²n häc hä ®a ra ph³m trï “Ých lîi giíi h¹n’’v¯
“gi¸ trÞ Ých lîi giíi h¹n““:
-4-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Ých lîi giíi h¹n :Karl Menger chØ ra r»ng cïng víi ®µ
t¨ng lªn cña vËt phÈm t¨ng lªn ,tho¶ m·n nhu cÇu vÒ sau cã Ých
lîi Ýt h¬n vËt tríc .Víi mét lîng vËt phÈm cuèi cïng l¯ “vËt
phÈm giíi h¹n’’Ých lîi cða nã l¯ Ých lîi giíi h³n.Nã quyÕt ®Þnh
Ých lîi chung cña tÊt c¶ c¸c vËt phÈm kh¸c nhau.
Nh- vËy Ých lîi giíi h¹n lµ Ých lîi cña vËt cuèi cïng ®ua ra
tho¶ m·n nhu cÇu, Ých lîi ®ã lµ nhá nhÊt ,nã quyÕt dÞnh tÊt c¶
c¸c vËt phÈm kh¸c.
+Gi¸ trÞ trao ®æi :NÕu A.Smith cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ
kh¸ch quan th× M.Menger cho r»ng gi¸ trÞ trao ®æi lµ chñ quan
.Theo M.Menger ,së dÜ hai ng-êi trao ®æi s¶n phÈm cho nhau chØ
v× c¶ hai tin r»ng s¶n phÈm mµ m×nh bá ra ®èi víi m×nh ×t h¬n
mµ s¶n phÈm m×nh thu vÒ .Nh- vËy khi trao ®æi c¸c c¸ nh©n tÝnh
to¸n c¨n cø vµo nhu cÇu ,tøc lµ so s¸nh gi÷a s¶n phÈm sÏ cã sau
khi trao ®æi víi nhu cÇu cña b¶n th©n .NÕu cã lîi anh ta míi trao
®æi .
Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña K.Menger ®uîc Bohm Bwerk tiÕp tôc
ph©n tÝch ,«ng ®· ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc gi¸ trÞ thµnh gi¸ trÞ
kh¸ch quan vµ gi¸ trÞ chñ quan vµ tõ ®ã Bohm Bwerk ph©n chia
gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi thµnh bèn lo¹i gi¸ trÞ :
+Gi¸ trÞ sö dông chñ quan
+Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan
-5-
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
+Gi¸ trÞ sö dông kh¸ch quan
+Gi¸ trÞ trao ®æi chñ quan
C¨n cø sù ph©n chia nµy lµ n¬i nhËn s¶n phÈm cña c¶i ®ã
®Õn tay ai ?
Theo nhµ kinh tÕ häc Von Wieser (1851-1926)gi÷a gi¸ trÞ vµ
Ých lîi cã sù t¸ch biÖt .Khi sè l-îng s¶n phÈm cµng t¨ng lªn ®Ó
tho¶ m·n nhu cÇu th× Ých lîi giíi h¹n cña nã cµng gi¶m xuèng
.Do vËy ,gi¸ trÞ cña hµng ho¸ cµng gi¶m ®i .Tõ ®ã ,«ng ®i ®Õn kÕt
luËn :
“Muèn cã nhiÒu gi¸ trÞ ph¶i t¹o ra sù khan hiÕm .Khi s¶n
phÈm t¨ng lªn m·i th× Ých lîi giíi h¹n cã thÓ tiÕn tíi kh«ng .¤ng
nãi r»ng ,lóc ®ã vËt chØ cã Ých lîi trõu t-îng
chø kh«ng cßn Ých lîi cô thÓ n÷a .Khi vËt cã Ých lîi trõu t-îng th× Ých
lîi ®ã kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ “
Theo Leon Walras :Quan ®iÓm gi¸ trÞ cña Leon Walras dùa
trªn lý thuyÕt gi¸ trÞ cña tr-êng ph¸i thµnh Viªn vµ lý thuyÕtkhan
hiÕm cña Auguste Walras .Theo
A.Walras,khan hiÕm lµ mét quan niÖm kh¸ch quan theo ®ã, gi¸
trÞ ph¸t sinh tõ t×nh tr¹ng bÊt c©n xøng gi÷a cung vµ cÇu. Mét vËt
cã gi¸ trÞ khi cung nhá h¬n cÇu .NÕu cung lín h¬n cÇu ,th× vËt ®ã
-6-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
trë lªn d- thõa ,mÊt gi¸ trÞ .KÕt hîp c¸c quan ®iÓm nµy Leon
Walras cho r»ng :
“Gi² trÞ l¯ tÊt c° nh÷ng vËt h÷u h×nh hay v« h×nh ®ang ë
trong t×nh tr¹ng khan hiÕm .C¸c vËt ®ã cã Ých víi ta vµ sè l-îng
cða vËt cã h³n’’.
1.1.2 Quan ®iÓm cña Mac vÒ gi¸ trÞ :
LÇn ®Çu tiªn gi¸ trÞ ®-îc xem xÐt nh- lµ quan hÖ s¶n xuÊt x·
héi cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ cßn hµng ho¸ lµ nh©n tè
tÕ bµo cña x· héi t- s¶n .
M¸c ph©n tÝch tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng
ho¸ lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t-îng , lao ®éng t- nh©n
vµ lao ®éng x· héi . ChØ râ lao ®éng trõu t-îng t¹o ra gi¸ trÞ hµng
ho¸ .M¸c ®Þnh nghÜa l-îng gi¸ trÞ hµng ho¸ ®-îc ®o b»ng thêi
gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt , phª ph¸n c¸c quan ®iÓm ®i tr-íc.
M¸c lµ ng-êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n
xuÊt hµng ho¸ . Trªn c¬ së ph¸t hiÖn nµy , M¸c ®· thùc hiÖn mét
cuéc c²ch m³ng trong khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ . ¤ng viÕt “ T«i
lµ ng-êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh hai mÆt cña lao ®éng s¶n
xuÊt hµng ho¸ vµ khoa häc kinh tÕ chÝnh trÞ xoay quanh ®iÓm
n¯y“ . Tõ ®ã , «ng v¹ch ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , lao ®éng cô
thÓ b¶o tån vµ di chuyÓn gi¸ trÞ cò (c) vµo trong s¶n phÈm míi,
lao ®éng trõu t-îng t¹o ra gi¸ trÞ míi (v+m). Vµ toµn bé gi¸ trÞ
-7-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
hµng ho¸ bao gåm c+v+m. §iÒu nµy D.Ricardo kh«ng v-ît ®-îc . Trªn c¬ së lý thuyÕt gi¸ trÞ- lao ®éng , M¸c gi¶i quyÕt hÖ
thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt kinh tÕ kh¸c.
1.1.3 Yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ :
Yªu cÇu chung :s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i dùa trªn
c¬ së thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt .
Yªu cÇu cô thÓ :
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ,mçi ng-êi s¶n x-Êt tù quyÕt
®Þnh hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña m×nh nh-ng gi¸ trÞ cña hµng
ho¸ kh«ng ph¶i d-îc quyÕt ®Þnh bëi hao phÝ lao ®éng cña tõng
ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ,mµ bëi hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn
thiÕt .V× vËy,muèn b¸n ®-îc hµng ho¸ ,bï ®¾p ®-îc chi phÝ vµ
cã l·i ,ng-ßi s¶n xuÊt ph¶i ®iÒu chØnh lµm cho hao phÝ lao
ddoongj c¸ biÖt cña m×nh phï hîp vêi møc chi phÝ x· héi chÊp
nhËn ®-îc .
Trao ®æi hµng ho¸ còng ph¶i dùa trªn c¬ së hao phÝ lao
®éng x· héi cÇn thiÕt cã nghÜa lµ trao ®æi theo nguyªn t¾c ngang
gi¸ .
Sù vËn ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ th«ng qua sù vËn ®éng
cña gi¸ c¶ hµng ho¸ .V× gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶ nªn tr-íc hÕt
gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ. Hµng ho¸ nµo nhiÒu gi¸ trÞ th× gi¸ c¶
cña nã sÏ cao vµ ng-îc l¹i .Trªn thÞ tr-êng ,ngoµi gi¸ trÞ ,gi¸ c¶
-8-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè :C¹nh tranh ,cung cÇu ,søc mua
cña ®ång tiÒn .Sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè nµy lµm cho gi¸ c¶
cña hµng ho¸ trªn thÞ
tr-êng t¸ch rêi víi gi¸ trÞ vµ lªn xuèng xoay quanh trôc gi¸ trÞ
cña nã .Sù vËn ®éng
gi¸ c¶ thÞ tr-êng xoay quanh trôc gi¸ trÞ cña nã chÝnh lµ c¬ chÕ
ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ .Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶
thÞ tr-êng mµ quy luËt gi¸ trÞ ph¸t huy t¸c dông.
1.2 BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn
tù do c¹nh tranh vµ trong ®iÒu kiÖn ®éc quyÒn
1.2.1. BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu
kiÖn tù do c¹nh tranh
Tù do c¹nh tranh lµ tù do di chuyÓn t- b¶n tõ ngµnh nµy
sang nghµnh kh¸c, tøc lµ tù ph¸t ph©n phèi t- b¶n (C vµ v)vµo
c¸c nghµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nªn h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn
kh¸c nhau .Trong c¹nh tranh cã sù ganh ®ua ®Êu tranh vÒ kinh tÕ
gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt víi nhau ,gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt
víi nh÷ng ng-êi tiªu dïng hµng ho¸ dÞch vô nh»m dµnh ®-îc
nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ cã
sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt
cña s¶n xuÊt hµng ho¸ cã sù kh¸c nhau ®Ó dµnh ®-îc c¸c ®iÒu
kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ph¶i c¹nh
-9-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
tranh nhau nh-ng c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu
thô s¶n phÈm lu«n biÕn ®éng nªn c¹nh tranh diÔn ra liªn tôc .Do
®ã trong tù do c¹nh tranh quy luËt gi¸ trÞ ®-îc biÓu hiÖn thµnh
quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt.
1.2.2BiÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong ®iÒu kiÖn
®éc quyÒn :
§éc quyÒn lµ biÓu hiÖn míi, mang nh÷ng quan hÖ míi
nh-ng nã kh«ng v-ît ra khái quy luËt gi¸ trÞ cña chñ nghÜa tb¶n, mµ chØ lµ sù tiÕp tôc më réng, ph¸t triÓn nh÷ng xu h-íng
s©u s¾c nhÊt cña chñ nghÜa t- b¶n vµ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸
nãi chung,lµm cho c¸c quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ
cña chñ nghÜa t- b¶n cã nh÷ng biÓu hiÖn míi .
-Do chiÕm ®-îc vÞ trÝ ®éc quyÒn nªn c¸c tæ chøc ®éc
quyÒn ®· ¸p ®Æt gi¸ c¶ ®éc quyÒn; gi¸ c¶ ®éc quyÒn thÊp khi
mua,gi¸ c¶ ®éc quyÒn cao khi b¸n .Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã
nghÜa lµ trong giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa quy luËt gi¸ trÞ kh«ng
cßn ho¹t ®éng .VÒ thùc chÊt, gi¸ c¶ ®éc quyÒn vÉn kh«ng tho¸t
ly vµ phñ ®Þnh c¬ së cña nã lµ gi¸ trÞ .C¸c tæ chøc ®éc quyÒn thi
hµnh chÝnh s¸ch gi¸ c¶ ®éc quyÒn ch¼ng qua lµ chiÕm ®o¹t mét
phÇn gi¸ trÞ cña nh÷ng ng-êi kh¸c .NÕu xem xÐt trong toµn bé
hÖ thèng kinh tÕ t- b¶n chñ nghÜa th× tæng sè gi¸ c¶ vÉn b»ng
-10-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
tæng sè gi¸ trÞ .Nh- vËy trong giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa quy
luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn thµnh quy luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn.
Gi¸ c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi nhuËn
®éc quyÒn . Gi¸ c¶ ®éc quyÒn th-êng cao h¬n gi¸ trÞ cña hµng
ho¸ . Do n¾m ®-îc vai trß ®éc quyÒn trong mét ngµnh s¶n xuÊt
nhÊt ®Þnh nªn tËp ®oµn cã thÓ tù ý quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n trªn thÞ
tr-êng , nhê ®ã mµ thu ®-îc lîi nhuËn ®éc quyÒn . Lîi nhuËn
®éc quyÒn b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n céng víi mét sè lîi nhuËn
kh¸c do ®Þa vÞ thèng trÞ cña c¸c tËp ®oµn ®éc quyÒn. C¬ chÕ thÞ
tr-êng tù do c¹nh tranh vµ c¬ chÕ ®éc quyÒn t- nh©n ®Òu cã
nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc . Khi tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc
l-îng s¶n xuÊt ®· v-ît khái giíi h¹n ®iÒu tiÕt cña c¬ chÕ thÞ
tr-êng vµ ®éc quyÒn t- nh©n th× tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i ®-îc bæ
sung b»ng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc. C¬ chÕ ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña
chñ nghÜa t- b¶n ®éc quyÒn Nhµ n-íc lµ sö dông hîp c¶ ba c¬
chÕ: thÞ tr-êng, ®éc quyÒn t- nh©n vµ ®iÒu tiÕt cña Nhµ n-íc
nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mÆt tiªu cùc trong c¬
chÕ.
1.3 Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
*)§iÒu tiÕt l-u th«ng hµng ho¸
§iÒu tiÕt s¶n xuÊt :ng-êi s¶n xuÊt ,s¶n xuÊt ra c¸i g× ,s¶n
xuÊt b»ng c«ng nghÖ g× ,s¶n xuÊt cho ai ,môc ®Ých cña hä lµ thu
-11-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
nhiÒu l·i .Dùa vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng do t¸c ®éng
cña cung cÇu ng-êi ta biÕt hµng nµo ®ang thiÕu ®ang thõa tõ ®ã
ng-êi s¶n xuÊt sÏ më réng s¶n xuÊt thu nhiÒu l·i thËm chÝ ®ãng
cöa nh÷ng mÆt hµng Õ thõa gi¸ thÊp
KÕt qña :C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh- t- liÖu s¶n xuÊt ,søc lao
®éng ,tiÒn vèn ®-îc chuyÓn tõ nghµnh nµy sang nghµnh kh¸c
lµm cho quy m« nghµnh nµy më réng nghµnh kia thu hÑp .
Quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt quy lu¹t l-u th«ng ,hµng hãa bao
giê còng vËn ®éng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao, quy luËt gi¸
trÞ cã t¸c dông ®iÒu tiÕt sù vËn ®éng ®ã ®Ó ph©n phèi nguån hµng
ho¸ hîp lý h¬n gi÷a c¸c vïng ,gi÷a cung vµ cÇu.
Nh- vËy sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng kh«ng
nh÷ng chØ râ sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ ,mµ cßn t¸c ®éng ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ .
*) KÝch thÝch c¶i tiÕn kü thuËt ,hîp lý ho¸ s¶n xuÊt t¨ng
n¨ng xuÊt lao ®éng, lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn nhanh
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ,mçi ng-êi s¶n xuÊt hµng
ho¸ lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp ,tù quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt kinh
doanh cña m×nh .Ng-êi s¶n xuÊt nµo còng muèn m×nh thu lîi
nhuËn, muèn vËy ng-êi s¶n xuÊt ph¶i t×m mäi c¸ch kü thuËt s¶n
xuÊt n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ,sö dông thµnh tùu míi khoa häc
kü thuËt vµo s¶n xuÊt viÖc c¶i tiÕn c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý s¶n
-12-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm ®Ó lµm gi¸ trÞ c¸ biÖt thÊp nhÊt so víi
gi¸ trÞ cña hµng. Ngoµi ra hä cßn ph¶i th-êng xuyªn c¶i tiÕn
chÊt l-îng mÉu m· hµng ho¸ cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu
cña ng-êi tiªu dïng .Cßn ph¶i c¶i tiÕn l-u th«ng b¸n hµng ®Ó tiÕt
kiÖm phÝ l-u th«ng vµ tiªu thÞ s¶n phÈm nhanh ,sù c¹nh tranh
quyÕt liÖt cµng thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy diÔn ra m¹nh mÏ h¬n,
mang tÝnh x· héi. KÕt qu¶ lµ lùc l-îng s¶n xuÊt x· héi ®-îc thóc
®Èy ph¸t triÓn m¹nh mÏ .
*) Thùc hiÖn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ ng-êi s¶n
xuÊt hµng ho¸ thµnh kÎ giµu ng-êi nghÌo
Trong s¶n xuÊt hµng ho¸ nh÷ng ng-êi cã s¶n ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt thuËn lîi cã tr×nh ®é cao cã vèn nhiÒu tøc cã l-îng lao
®éng hao phÝ c¸ biÖt kÕt tinh trong hµng ho¸ thÊp h¬n so víi
l-îng lao ®éng cÇn thiÕt cña x· héi, th× hä sÏ giµu, ng-îc l¹i
nh÷ng ng-ßi kh«ng cã ®iÒu kiÖn trªn hoÆc gÆp rñi ro dÉn ®Õn
ph¸ s¶n,t¸c ®éng nµy ®µo th¶i c¸i yÕu kÐm kÝch thÝch nh©n tè
tÝch cùc ph©n ho¸ s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ng-ßi giµu vµ nghÌo t¹o
®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.
CH¦¥NG 2
Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë
n-íc ta trong thêi gian qua vµ mét sè gi¶i
-13-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
ph¸p nh»m vËn dông tèt h¬n quy luËt ë
n-íc ta trong thêi gian tíi
2.1 Thùc tr¹ng sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ ë n-íc ta trong
thêi gian qua
2.1.1 Tõ n¨m 1986 vÒ tr-íc
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau ,
quy luËt gi¸ trÞ ®-îc ¸p dông theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau phï hîp
®Æc ®iÓm cña tõng thêi k×. Nhµ n-íc ®iÒu khiÓn nÒn kinh tÕ
b»ng hÖ thèng ph¸p lÖnh vÒ sè l-îng , vÒ thu nhËp ,vÒ nép ng©n
s¸ch , vÒ vèn vµ l·i suÊt tÝn dông … Gi¸ c¶ do Nhµ n-íc quyÕt
®Þnh .Thùc chÊt còng lµ mét chØ tiªu ph¸p lÖnh mµ gi¸ c¶ l¹i lµ
biÓu hiÖn cña quy luËt gi¸ trÞ . ChÝnh v× vËy cã thÓ nãi trong thêi
kú nµy quy luËt gi¸ trÞ ®-îc ¸p dông mét c¸ch cøng nh¾c , ¸p ®Æt
vµo nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®Þnh gi¸ theo nh÷ng chØ tiªu cã
s½n mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam .
Nh÷ng n¨m 1964 , ë miÒn B¾c, hÖ thèng gi¸ ®-îc sù chØ ®¹o cña
Nhµ n-íc ®· ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së lÊy gi¸ thãc s¶n xuÊt
trong n-íc lµm c¨n cø x¸c ®Þnh gi¸ chuÈn vµ tû lÖ trao ®æi hiÖn
vËt . HÖ thèng gi¸ nµy vÒ c¬ b¶n ®-îc thùc hiÖn cho ®Õn n¨m
1980, trong khi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt , l-u th«ng, thÞ tr-êng trong
n-íc vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· cã nh÷ng thay ®æi lín. HÖ
-14-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
thèng gi¸ chØ ®¹o cña Nhµ n-íc ngµy cµng thÊp xa so víi gi¸ thÞ
tr-êng tù do lµm rèi lo¹n ph©n phèi l-u th«ng , g©y khã kh¨n
cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc. ViÖc duy tr× hÖ thèng gi¸ nµy chñ yÕu
lµ sù viÖn trî cña Trung Quèc, Liªn X« vµ c¸c n-íc §«n
c ®©y. Suèt thêi k× Nhµ n-íc chØ ®¹o gi¸ cho ®Õn tr-íc c¶i c¸ch
gi¸ n¨m 1991 , trªn thÞ tr-êng cã hai hÖ thèng gi¸ : gi¸ chØ ®¹o
cña Nhµ n-íc ¸p dông trªn thÞ tr-êng cã tæ chøc vµ gi¸ thÞ
tr-êng tù do biÕn ®éng theo quan hÖ cung cÇu. §Æc ®iÓm cña gi¸
chØ ®¹o lµ kh«ng chó ý ®Õn quan hÖ cung-cÇu vµ gÇn nh- bÊt
biÕn.
Nh÷ng n¨m 1975, sau ngµy MiÒn Nam ®-îc gi¶i phãng , cïng
víi qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Êt n-íc vÒ chÝnh trÞ vµ qu©n sù , viÖc
thèng nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ còng ®-îc xóc tiÕn. Qu¸ tr×nh
thèng nhÊt vÒ thÓ chÕ kinh tÕ trong c¶ n-íc , trªn thùc tÕ lµ sù
dËp khu«n gÇn nh- toµn bé thÓ chÕ kinh tÕ ®· tån t¹i tr-íc ®ã ë
miÒn B¾c. Nh- vËy, lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ n-íc ta mét lÇn n÷a
l¹i lÆp l¹i thêi kú tr× trÖ, b¶o thñ, ®¸ng lÏ ph¶i më ra mét thêi k×
míi , ph¸t huy cao ®é c¸c ®éng lùc nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ lµm
cho chóng trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®i
lªn.
§Êt n-íc thèng nhÊt ®· t¹o niÒm phÊn khëi l¹c quan c¶ vÒ
chÝnh trÞ x· héi vµ kinh tÕ. Tuy nhiªn nh÷ng khã kh¨n míi còng
-15-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
xuÊt hiÖn. Tr-íc hÕt lµ sù thiÕu hôt nguån tµi trî , sù bïng næ vÒ
tiªu dïng, vÒ c«ng ¨n viÖc lµm ®· bÞ dån nÐn qua nhiÒu n¨m
chiÕn tranh. C¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh ®Þa ph-¬ng mäc lªn
nhanh chãng , bé m¸y hµnh chÝnh kinh tÕ tõ trung -¬ng ®Õn tØnh,
huyÖn , x· ®· qu¸ nhiÒu t¹o ra t×nh tr¹ng thõa ng-êi thiÕu viÖc
viÖc lµm nghiªm träng. Trong kinh tÕ quèc doanh vµ trong bé
m¸y Nhµ n-íc h×nh thµnh hÖ thèng quan liªu mµ cho ®Õn ngµy
nay vÉn cßn lµ g¸nh nÆng ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc duy
tr× chÝnh s¸ch tµi chÝnh , tÝn dông , chÝnh s¸ch gi¸ c¶ vµ tiÒn
l-¬ng theo kiÓu cÊp ph¸t , giao nép hiÖn vËt b×nh qu©n cña nÒn
kinh tÕ thêi chiÕn g©y ra t¸c h¹i nghiªm träng ®èi víi nÒn kinh
tÕ.
Trong thêi kú nµy ®êi sèng cña n«ng d©n , c«ng nh©n , viªn
chøc , lùc l-îng vò trang gi¶m sót nghiªm träng. Thùc tr¹ng
kinh tÕ ®ã ®· lµm lung lay c¸c t- t-ëng cæ ®iÓn vµ lµm xuÊt hiÖn
nh÷ng ý t-ëng c¶i t¹o ®Çu tiªn mét sè lÜnh vùc kinh tÕ nãng
báng nhÊt nh- chÝnh s¸ch gi¸ c¶ , c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ chÝnh
s¸ch tµi chÝnh , chÝnh s¸ch ®Çu t- vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n.
Héi nghÞ trung -¬ng §¶ng lÇn thø 6 ®· n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ
vµ h¹n chÕ mét b-íc c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh tËp trung, chó ý
h¬n ®Õn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhá , s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vµ
thõa nhËn kinh tÕ t- nh©n vµ thÞ tr-êng tù do nh- mét thµnh phÇn
-16-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.Tuy nhiªn , nÒn kinh tÕ quèc doanh
vÉn cßn khã kh¨n , tr× trÖ, s¶n xuÊt tiÕp tôc gi¶m sót. Cuèi n¨m
1980, chÝnh phñ ®· ®-a ra quyÕt ®Þnh 96 CP vÒ b·i bá chÕ ®é
giao nghÜa vô nép n«ng s¶n theo gi¸ thÊp vµ chuyÓn sang thu
mua theo hîp ®ång kinh tÕ hai chiÒu. ChÝnh s¸ch nµy ch-a ph¸t
huy t¸c dông ngay trong n¨m 1980 mµ ph¶i sau ®ã mét n¨m míi
thùc sù cã t¸c ®éng tèt .
2.1.2 Sau n¨m 1986 ®Õn nay
*) Sù vËn hµnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng
Gi¸ c¶ thÞ tr-êng lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ thÞ
tr-êng cña hµng ho¸
Gi¸ c¶ thÞ tr-êng cã nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu sau ®©y:
+ Chøc n¨ng th«ng tin: Nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr-êng
cho ng-êi s¶n xuÊt biÕt ®-îc t×nh h×nh s¶n xuÊt trong c¸c
ngµnh, biÕt ®-îc t-¬ng quan cung vµ cÇu, biÕt ®-îc sù khan
hiÕm ®«Ý víi c¸c lo¹i hµng ho¸. Nhê ®ã mµ ®¬n vÞ kinh tÕ cã liªn
quan ra ®-îc nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp. Nh- vËy nh÷ng th«ng
tin vÒ gi¸ c¶ ®iÒu chØnh h-íng s¶n xuÊt vµ quy m« s¶n xuÊt , tõ
®ã ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu cña
x· héi.
+ Chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc kinh tÕ: Sù biÕn ®éng
cña gi¸ c¶ sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®éng trong ph©n bè c¸c nguån lùc
-17-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
kinh tÕ. Nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn vèn tõ n¬i gi¸ c¶ thÊp,
do ®ã lîi nhuËn thÊp ®Õn n¬i cã gi¸ c¶ hµng ho¸ cao , do ®ã lîi
nhuËn cao , tøc lµ c¸c nguån lùc sÏ ®-îc chuyÓn ®Õn n¬i mµ
chóng ®-îc sö dông víi hiÖu qu¶ cao nhÊt , c©n ®èi gi÷a tæng
cung vµ tæng cÇu .
+ Chøc n¨ng thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt: §Ó cã thÓ c¹nh tranh
®-îc vÒ gi¸ c¶ , buéc nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ph¶i gi¶m s¶n phÈm
®Õn møc tèi thÞªñ b»n c¸ch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn
tiÕn . Do ®ã thóc ®Èy sù tiÕn bé kü thuËt , c«ng nghÖ vµ sù ph¸t
triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt . Ngoµi ra gi¸ c¶ cßn thùc hiÖn chøc
n¨ng ph©n phèi l¹i .
Do ®ã viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ mét gi¸ - gi¸ c¶ thÞ tr-êng
dèi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ , chØ trõ mét sè rÊt Ýt hµng ho¸
do nhµ n-íc ®Þnh gi¸ lµ b-íc chuyÓn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tõ c¬
chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ë
n-íc ta .
Tuy nhiªn gi¸ c¶ thÞ tr-êng cßn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè
sau :
+ Gi¸ c¶ thÞ tr-êng: gi¸ c¶ thÞ tr-êng lµ kÕt qu¶ cña sù c©n
b»ng c¸c gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ trong cïn mét ngµnh th«ng
qua c¹nh tranh. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh dÉn ®Õn h×nh
thµnh mét gi¸ trÞ x· héi trung b×nh . Tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t
-18-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
triÓn cña søc s¶n xuÊt cña mçi ngµnh mµ gi¸ trÞ thÞ tr-êng cã thÓ
øng víi mét trong biÕn ¸p tr-êng hîp sau :
. Tr-êng hîp 1: gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña
®¹i bé phËn hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn trung
b×nh quyÕt ®Þnh. §©y lµ tr-êng hîp phæ biÕn nhÊt .
. Tr-êng hîp 2: gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña
®¹i bé phËn hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn xÊu
quyÕt ®Þnh .
. Tr-êng hîp 3 : gi¸ trÞ thÞ tr-êng hµng ho¸ do gi¸ trÞ cña ®¹i
bé phËn hµng ho¸ ®-îc s¶n xuÊt ra trong ®iÒu kiÖn tèt quyÕt
®Þnh .
+ Gi¸ trÞ (hay søc mua) cña tiÒn : Gi¸ trÞ thÞ tr-êng tû lÖ
thuËn víi gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña hµng ho¸ vµ tû lÖ nghÞch víi gi¸
trÞ hay søc mua cña tiÒn . Bëi vËy, ngay c¶ khi gi¸ trÞ thÞ tr-êng
cña hµng ho¸ kh«ng ®æi th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vÉn cã thÓ biÕn ®æi
do gi¸ trÞ cña tiÒn t¨ng lªn hay gi¶m xuèng . Sù chªnh lÖch gi÷a
gi¸ c¶ thÞ tr-êng vµ gi¸ trÞ thÞ tr-êng lµ hiÖn t-îng ®-¬ng nhiªn
lµ vÎ ®Ñp cña c¬ chÕ thÞ tr-êng , cßn sù phï hîp gi÷a chóng lµ sù
ngÉu nhiªn.
+ Cung vµ cÇu : Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng , cung vµ cÇu lµ
nh÷ng lùc l-îng ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng . CÇu ®-îc biÓu hiÖn
lµ nhu cÇu cña x· héi vÒ hµng ho¸ ®-îc biÓu hiÖn trªn thÞ tr-êng
-19-
Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368
ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh , nã bÞ giíi h¹n bëi kh¶ n¨ng thanh to¸n
cña d©n c- . Nãi cô thÓ h¬n , cÇu lµ l-îng mét mÆt hµng mµ
ng-êi mua muèn mua ë møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Nh-ng nh©n tè ¶nh
h-ëng tíi cÇu lµ thu nhËp trung b×nh cña ng-êi tiªu dïng , quy
m« thÞ tr-êng , gi¸ c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c, khÈu vÞ
hay së thÝch , trong ®ã thu nhËp cña ng-êi tiªu dïng lµ quan
träng nhÊt .
Cung ®-îc biÓu hiÖn lµ toµn bé hµng ho¸ cã trªn thÞ tr-êng
vµ cã thÓ ®-a ®Õn ngay thÞ tr-êng ë mét møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nãi
cô thÓ h¬n cung lµ l-îng mét mÆt hµng mµ ng-êi b¸n muèn ë
møc gi¸ nhÊt ®Þnh . Nh-ng nh©n tè ¶nh h-ëng tíi cung lµ s¶n
phÈm s¶n xuÊt , ®©y lµ nh©n tè lín nhÊt ¶nh h-ëng tíi cung , gi¸
c¶ vµ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ kh¸c.
Gi÷a cung vµ cÇu tån t¹i mét mèi quan hÖ biÖn chøng ; sù
t¸c ®éng gi÷a chóng h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ c©n b»ng hay gi¸ c¶
thÞ tr-êng , gi¸ c¶ ®ã kh«ng thÓ ®¹t ®-îc ngay , mµ ph¶i tr¶i qua
mét thêi gian dao ®éng quanh vÞ trÝ c©n b»ng . §ã lµ thùc chÊt
cña lý thuyÕt cung cÇu.
Cung cÇu cã quan hÖ t-¬ng quan mËt thiÕt víi nhau cã
nh÷ng chøc n¨ng sau ®©y:
-
T-¬ng quan cung vµ cÇu chØ râ s¶n xuÊt x· héi ®-îc
ph¸t triÓn c©n ®èi ®Õn møc nµo . BÊt kú mét sù mÊt c©n ®èi nµo
-20-