Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
NhËn thøc, t duy con ngêi cã quan hÖ nh thÕ nµo víi thÕ giíi xung
quanh? Con ngêi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®îc thÕ giíi hiÖn thøc hay kh«ng?
Mµ khi con ngêi nhËn thøc ®îc thÕ giíi xung quanh th× viÖc ¸p dông c¸c
hiÓu biÕt ®ã vµo thùc tiÔn nh thÕ nµo? §©y lµ mét trong hai vÊn ®Ò c¬ b¶n
cña triÕt häc.
Trong triÕt häc Mac - Lª nin, phÐp biÖn chøng duy vËt ®îc coi lµ ph¬ng ph¸p luËn chung nhÊt cña mäi ho¹t ®éng thùc tiÔn, gióp con ngêi nhËn
thøc ®îc thÕ giíi.
VËy phÐp biÖn chøng lµ g× vµ nã cã ý nghÜa nh thÕ nµo ®èi víi nhËn
thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi?
Chóng ta h·y xem xÐt c¸c vÊn ®Ò nµy ë díi ®©y trong c¸c khÝa c¹nh, ®Ó
hiÓu thªm vÒ ph¬ng ph¸p biÖn chøng vµ biÖn chøng duy vËt.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
A
I. Ph¬ng ph¸p luËn
Tríc khi t×m hiÓu vÒ c¸c vÊn ®Ò cña phÐp biÖn chøng duy vËt ta sÏ xem
xÐt qua: Nh thÕ nµo lµ ph¬ng ph¸p luËn? Cã thÓ nãi mét c¸ch tæng qu¸t ph¬ng ph¸p luËn lµ lý luËn vÒ ph¬ng ph¸p, lµ khoa häc vÒ ph¬ng ph¸p, ph¬ng
ph¸p gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh: Ph¬ng ph¸p lµ g×? B¶n chÊt, néi dung, h×nh
thøc cña ph¬ng ph¸p nh thÕ nµo? Ph©n lo¹i ph¬ng ph¸p ra sao? Vai trß cña
ph¬ng ph¸p trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi
nh thÕ nµo? … Do ®ã cã thÓ nãi c¸ch kh¸c cô thÓ h¬n, ph ¬ng ph¸p luËn
luËn lµ hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm, nh÷ng nguyªn t¾c xuÊt ph¸t chØ ®¹o cô
thÓ tæng viÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi, kh¶ n¨ng ¸p dông chóng mét c¸ch hîp lý
cã hiÖu qu¶ tèi ®a.
Mäi khoa häc ®Òu cã lý luËn vÒ ph¬ng ph¸p cña m×nh, v× nghiªn cøu
®èi tîng, c¸c khoa häc ®Òu ph¶i x¸c ®Þnh cho ®îc c¸c ph¬ng ph¸p thÝch
hîp, kiÕn gi¶i tÝch tÊt yÕu cña c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông vµ mèi liªn hÖ
gi÷a c¸c ph¬ng ph¸p ®ã.
Ph¬ng ph¸p luËn ®îc ph©n thµnh:
- Ph¬ng ph¸p luËn phæ biÕn
- Ph¬ng ph¸p luËn chung vµ ph¬ng ph¸p luËn riªng.
Gi÷a chóng cã sù liªn hÖ t¸c ®«ng qua l¹i.
§Æc biÖt phÐp biÖn chøng duy vËt lµ ph¬ng ph¸p luËn phæ biÕn, cã ý
nghÜa rÊt to lín trong ho¹t ®éng nhËn thøc vµ thùc tiÔn x· héi mµ chóng ta
sÏ nghiªn cøu díi ®©y.
II. Vai trß cña ph¬ng ph¸p luËn
1. Ph¬ng ph¸p biÖn chøng.
Tríc hÕt chóng ta cÇn hiÓu ph¬ng ph¸p biÖn chøng lµ hÖ thèng c¸c
nguyªn t¾c ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c nguyªn lý, quy luËt vµ ph¹m trï
cña phÐp biÖn chøng duy vËt. C¸c nguyªn t¾c nµy tuy cã néi dung kh¸c
nhau song chóng cã sù liªn hÖ bæ sung lÉn nhau, t¹o thµnh mét c«ng cô cã
vai trß to lín trong nhËn thøc c¸c quy luËt cña thÕ giíi kh¸ch quan.
Ta h·y xem xÐt mét sè nguyªn t¾c cña phÐp duy vËt biÖn chøng:
- Nguyªn t¾c vÒ tÝnh kh¸ch quan cña sù xem xÐt.
C¬ së lý luËn cña nã lµ vai trß quyÕt ®Þnh cña vËt chÊt trong quan hÖ
®èi víi ý thøc, cßn yªu cÇu ®èi víi mäi khoa häc ta khi nghiªn cøu sù vËt
ph¶i xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n sù vËt, ®Ó chØ ra c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi
sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña sù vËt Êy.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- Nguyªn t¾c vÒ tÝnh toµn diÖn
Lµ nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn. Trong c¸c ngµnh khoa häc, viÖc
nhËn thøc b¶n chÊt cña sù vËt ph¶i ®îc xem xÐt trong tr¹ng th¸i toµn vÑn vµ
phøc t¹p cña nã. CÇn ph¶i nh×n bao qu¸t vµ nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c mÆt, tÊt c¶
c¸c mèi liªn hÖ vµ quan hÖ gi¸n tiÕp cña sù vËt ®ã.
- Nguyªn t¾c xem xÐt sù vËt trong sù ph¸t triÓn, trong sù tù vËn ®éng.
C¬ së lý luËn lµ nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn. Víi yªu cÇu lµ khi thùc
hiÖn nguyªn t¾c nµy kh«ng chØ dõng ë chç liÖt kª c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn
lÞch sö mµ sù vËt ®· tr¶i qua, mµ ph¶i v¹ch ra tÝnh tÊt yÕu, nh÷ng quy luËt
chi phèi sù liªn hÖ vµ thay thÕ c¸c tr¹ng th¸i, tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng
th¸i kh¸c cña sù vËt.
- Nguyªn t¾c thèng nhÊt gi÷a lÞch sö vµ logic.
ë ®©y: LÞch sö lµ kh¸ch thÓ ®îc nghiªn cøu trong sù vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn. LogÝc lµ sù t¸i t¹o díi h×nh ¶nh tinh thÇn kh¸ch quan ®ang vËn ®éng
vµ ph¸t triÓn víi nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt yÕu vµ x¸c ®Þnh. C¬ së lý luËn cña
nã lµ: Ph¬ng ph¸p lÞch sö vµ ph¬ng ph¸p logÝc. Yªu cÇu chung lµ ph¬ng
ph¸p lÞch sö ph¶i n¾m lÊy c¸i logÝc, xoay quanh c¸i logÝc. Ph¬ng ph¸p logÝc
ph¶i dùa trªn c¸c tµi liÖu lÞch sö ®Ó v¹ch ra nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt yÕu,
nh÷ng quy luËt kh¸ch quan vèn cã trong qu¸ tr×nh lÞch sö.
- Nguyªn t¾c thèng nhÊt gi÷a ph©n tÝch vµ tæng hîp, gi÷a qui n¹p vµ
diÔn dÞch.
Ph©n tÝch vµ tæng hîp ®îc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh nhËn thøc lµ sù lÆp
l¹i trong ý thøc qu¸ tr×nh ph©n gi¶i vµ tæng hîp ë thÕ giíi kh¸ch quan.
Quy n¹p lµ thao t¸c mµ t duy ®i tõ tri thøc vÒ c¸i riªng (sù vËt hiÖn tîng, qu¸ tr×nh riªng lÎ), ®Õn tri thøc vÒ c¸i chung, tõ tri thøc Ýt chung ®Õn tri
thøc chung h¬n.
DiÔn dÞch lµ thao t¸c nhê ®ã t duy ®i tõ tri thøc chung ®Õn tri thøc
chung h¬n, ®Õn tri thøc vÒ c¸i riªng.
- Nguyªn t¾c ®i tõ lý luËn trõu tîng ®Õn cô thÓ.
C¬ së lý luËn lµ sù tæng hîp l¹i nhê t duy lý luËn c¸c tµi liÖu do trùc
quan sinh ®éng ®em l¹i, ë ®©y c¸i trõu tîng ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ
phæ biÕn nhÊt, ®¬n gi¶n nhÊt nhng cã vai trß quyÕt ®Þnh trong c¸i cô thÓ
nghiªn cøu.
2. Ph¬ng ph¸p biÖn chøng lµ ®Ønh cao cña t duy khoa häc.
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Cã thÓ nãi gi¸ trÞ cña phÐp biÖn chøng duy vËt kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ
ý muèn chñ quan cña nh÷ng ngêi s¸ng t¹o ra nã mµ gi¸ trÞ ®ã ®îc thÓ hiÖn
ë chç "Gi¶i ph¸p nh÷ng vÊn ®Ò mµ t tëng tiÕn tíi cña loµi ngêi ®Æt ra", soi
s¸ng c¸c nhiÖm vô lÞch sö ®· chÝn muåi cña nh©n lo¹i, ®ã lµ nhiÖm vô gi¶i
phãng con ngêi khái mäi h×nh thøc ¸p bøc lãc lét, khái sù tha ho¸. M¸c
kh¼ng ®Þnh: C¸c nhµ triÕt häc tr¬c ®©y chØ t×m mäi c¸ch gi¶i thÝch thÕ giíi
b»ng nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, song c¸i chÝnh lµ c¶i t¹o thÕ giíi. Cã thÓ nãi
r»ng cho ®Õn nay, phÐp biÖn chøng duy vËt vÉn lµ c¬ së thÕ giíi quan, ph¬ng ph¸p luËn khoa häc duy nhÊt ®¸p øng ®îc nhiÖm vô lÞch sö ®ã mµ cha
cã mÆt häc thuyÕt nµo cã thÓ th¾ng thÕ ®îc, kh«ng chØ nh÷ng ngêi MacxÝt
ch©n chÝnh lµ ngay c¶ mét sè häc gi¶ t s¶n còng thõa nhËn vai trß cña häc
thuyÕt ®ã. ChØ cã phÐp biÖn chøng duy vËt míi cã sù gi¶i thÝch khoa häc vÒ
nh÷ng qu¸ tr×nh vËn ®éng, ph¸t triÓn cña tù nhiªn, x· héi vµ t duy, n¾m ®îc
quy luËt vËn ®éng cña lÞch sö, ®em l¹i mét gi¶i ph¸p khoa häc cho nh÷ng
vÊn ®Ò ®ã mét c¸ch khoa häc. Tuy nhiªn, nÕu chØ dõng l¹i ë sù thõa nhËn
th«i cha ®ñ. Ngµy nay, khoa häc vµ thùc tiÔn lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi nªn
triÕt häc Mac Lªnin nãi chung vµ phÐp biÖn chøng duy vËt nãi riªng còng
cÇn ®îc bæ sung vµ ph¸t triÓn nÕu chóng ta kh«ng muèn l¹c hËu so víi thùc
tiÔn. PhÐp biÖn chøng duy vËt võa lµ yªu cÇu cña thùc tiÔn x· héi, võa lµ
yªu cÇu cña néi t¹i häc thuyÕt ®ã. Cã ph¸t triÓn ®îc vµ th«ng qua ph¸t triÓn,
häc thuyÕt ®ã míi b¶o vÖ m×nh vµ míi ph¸t huy ®îc t¸c dông vµ nh÷ng gi¸
trÞ cña nã.
Tríc Mac - ¡nghen trong cuéc ®Êu tranh trêng kú cña c¸c ph¸i trµo lu
triÕt häc, nh©n lo¹i ®· biÕt ®Õn nhiÒu nhµ duy vËt vµ biÖn chøng lín, ®¸nh
dÊu nh÷ng bíc ph¸t triÓn míi cña t duy triÕt häc cña con ngêi trªn con ®êng
t×m tíi ch©n lý. ThÕ nhng tÊt c¶ c¸c nhµ triÕt häc ®ã do sù h¹n chÕ cña c¸c
®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®Òu cha ®em l¹i cho loµi ngêi mét thÕ
giíi toµn bé triÖt ®Ó, mét ph¬ng ph¸p luËn khoa häc c¸ch m¹ng ë vÞ trÝ ®ã ta
thêng b¾t gÆp tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n, duy vËt khi gi¶i thÝch vÊn ®Ò nµy, nhng
l¹i duy t©m khi gi¶i thÝch vÊn ®Ò kh¸c, duy vËt nhng l¹i siªu h×nh, kh«ng
biÖn chøng hoÆc biÕn chøng nhng l¹i tiÕn tíi duy t©m. §iÒu quan träng nhÊt
lµ tÊt c¶ c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c ®Ó ®øng l¹i ë nhËn thøc lÜnh vùc tù
nhiªn vµ khi chuyÓn sang nhËn thøc vÊn ®Ò x· héi hä ®Òu kh«ng tr¸nh khái
r¬i vµo duy t©m, sai lÇm, ph¶n khoa häc. M¸c - ¡nghen lµ nh÷ng ngêi ®Çu
tiªn thèng nhÊt chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng hay phÐp biÖn chøng duy vËt,
phÐp biÖn chøng ra ®êi ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn míi vÒ chÊt trong lÜnh vùc
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
triÕt häc, ®ã lµ häc thuyÕt triÕt häc hoµn bÞ, triÖt ®Ó thèng nhÊt ®îc x©y
dùng trªn lËp trêng thÕ giíi míi. Nã bao hµm c¶ lÜnh vùc tù nhiªn x· héi vµ
t duy con ngêi. PhÐp biÖn chøng duy vËt kh«ng ph¶i lµ tæng sè nh÷ng
nguyªn lý, quy luËt, ph¹m trï mµ c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chóng ta t¹o ra lµ
sù liªn hÖ h÷u c¬ cã nguyªn t¾c cña c¸c tri thøc ®· ®îc x¸c lËp trong hÖ
thèng Êy. Gi¸ trÞ thêi ®¹i cña häc thuyÕt Êy lµ ë chç nã lµ sù thèng nhÊt h÷u
c¬ gi÷a lý luËn vµ ph¬ng ph¸p, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn, gi÷a tÝnh khoa häc
vµ c¸ch m¹ng.
PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ mét hÖ thèng më, n¨ng ®éng, nã dµnh c¶
mét ph¬ng híng réng lín cho sù chøng minh cña khoa häc, cho sù bï ®¾p
cña tri thøc nh©n lo¹i, lµ sù híng dÉn vµ lµ ®éng lùc cho con ngêi trong viÖc
c¶i t¹o tù nhiªn x· héi vµ t duy. PhÐp biÖn chøng ra ®êi tõ sù s¸ng t¹o vµ
®ång thêi còng ®Æt ra yªu cÇu s¸ng t¹o trong viÖc vËn dông nã trong nhËn
thøc vµ trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. NÕu nh tríc ®©y phÐp biÖn chøng ®«i khi
do c¸c nhµ duy t©m nghiªn cøu vµ c¸c nhµ duy vËt dï lµ ph¶n ®èi phÐp siªu
h×nh th× b©y giê phÐp biÖn chøng ®ã ®· t×m thÊy ngêi b¹n ®ång hµnh tin cËy
duy nhÊt cña m×nh lµ chñ nghÜa duy vËt. NÕu nh tríc ®©y lý luËn vµ ph¬ng
ph¸p ®«i khi t¸ch rêi nhau, th× b©y giê chóng ®· trë thµnh sù thèng nhÊt g¾n
bã lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng trong phÐp biÖn chøng duy vËt ®· trë
thµnh ph¬ng ph¸p luËn chung nhÊt cña viÖc nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi. Lª
nin kh¼ng ®Þnh phÐp biÖn chøng duy vËt lµ "häc thuyÕt vÒ sù ph¸t triÓn, díi
h×nh thøc hoµn bÞ nhÊt, s©u s¾c nhÊt vµ kh«ng phiÕn diÖn".
PhÐp biÖn chøng duy vËt kh«ng gièng bÊt cø mét häc thuyÕt triÕt häc
nµo kh¸c, bëi v× nã kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm cña ph¬ng ph¸p t duy mµ nã lµ
sù ph¶n ¸nh kh¸ch quan thÕ giíi vËt chÊt, lµ sù kÝch thÝch nh÷ng gi¸ trÞ t tëng, v¨n ho¸ nh©n lo¹i, nã kÕ thõa tiÕp thu cã ph©n ho¸ nh÷ng h¹n chÐ cña
chñ nghÜa duy vËt vµ phÐp biÖn chøng trong lÞch sö, ®ång kh¸i qu¸t nh÷ng
thµnh tùu míi nhÊt cña khoa häc tù nhiªn. Häc thuyÕt ®ã lu«n lÊy thùc tiÔn
lµm c¬ së, ®iÓm xuÊt ph¸t cña m×nh. Thùc tiÔn võa lµ c¬ së, võa lµ môc
®Ých, ®éng lùc, tiªu chuÈn ®Ó ®¸nh gi¸ søc bÒn cña nã. ChÝnh h¬i thë cña
thùc tiÔn ®· lµm cho phÐp biÖn chøng duy vËt lu«n sèng ®éng, ph¸t triÓn.
Lª nin chØ râ: "Quan ®iÓm vÒ ®êi sèng, vÒ thùc tiÔn, ph¶i lµ quan ®iÓm thø
nhÊt vµ c¬ b¶n cña lý luËn vÒ nhËn thøc".
Trong qu¸ tr×nh x©y dùng hÖ thèng triÕt häc cña m×nh c¸c nhµ s¸ng lËp
chñ nghÜa M¸c lu«n ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng chèng l¹i mäi luËn ®iÖu
xuyªn t¹c cña kÎ thï vµ b¶o vÖ nh÷ng quan ®iÓm khoa häc cña m×nh.
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
B
PhÐp biÖn chøng duy vËt
Cã thÓ nãi tõ thêi cæ ®¹i ngêi ta ®· hiÓu phÐp biÖn chøng lµ nghÖ thuËt
tranh luËn ®Ó t×m ra ch©n lý, b»ng c¸ch v¹ch ra nh÷ng m©u thuÉn trong lËp
luËn cña ®èi ph¬ng. Quan ®iÓm Êy ®· thÓ hiÖn nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ
yÕu tè c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng lµ m©u thuÉn.
§Þnh nghÜa phÐp biÖn chøng cho biÕt, phÐp biÖn chøng nãi chung chØ
mèi liªn hÖ, vËn ®éng, ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt ph¸t triÓn. Thùc chÊt cña
c¸c mèi liªn hÖ vËn ®éng ph¸t triÓn Êy lµ sù thèng nhÊt, ®Êu tranh cña c¸c
mÆt ®èi lËp gäi lµ m©u thuÉn.
Quan ®iÓm biÖn chøng cho r»ng c¸c sù vËt, hiÖn tîng hay nh÷ng s¶n
phÈm tinh thÇn cña thÕ giíi, tån t¹i trong mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau vµ
kh«ng ngõng vËn ®éng ph¸t triÓn.
§èi lËp víi quan ®iÓm biÖn chøng, quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng c¸c
sù vËt hiÖn tîng trong thÕ giíi tån t¹i c« lËp, tÜnh l¹i kh«ng vËn ®éng, kh«ng
ph¸t triÓn. NÕu cã sù thõa nhËn trong quan ®iÓm nµy vÒ vËn ®éng cña thÕ
giíi th× ®ã lµ sù t¨ng gi¶m ®¬n thuÇn vÒ lîng hoÆc vËn ®éng theo chu kú
khÐp kÝn.
Nh÷ng ngêi theo quan ®iÓm siªu h×nh nãi chung phñ nhËn sù ph¸t
triÓn, hä tuyÖt ®èi ho¸ c¸c mÆt æn ®Þnh cña sù vËt, hiÖn tîng. Hä cho r»ng
kh«ng cã sù ra ®êi cña c¸i míi vµ nguån gèc cña chóng n»m ë bªn ngoµi sù
vËt, hiÖn tîng. Nh vËy quan ®iÓm biÖn chøng kh¸c quan ®iÓm siªu h×nh ë
chç: Nã xem xÐt sù ph¸t triÓn nh mét qu¸ tr×nh tiÕn lªn, th«ng qua nh÷ng bíc nh¶y vät, c¸i cò mÊt ®i vµ c¸i míi ra ®êi. Nã v¹ch ra nguån gèc bªn
trong cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, ®ã lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a nh÷ng mÆt
®èi lËp bªn trong cña sù vËt, hiÖn tîng.
Cã hai lo¹i phÐp biÖn chøng ®ã lµ biÖn chøng kh¸ch quan vµ biÖn
chøng chñ quan.
Trong lÞch sö triÕt häc cã ba h×nh thøc c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng
ph¶n ¸nh tr×nh ®é nhËn thøc kh¸c nhau cña nh©n lo¹i vÒ biÖn chøng kh¸ch
quan cña thÕ giíi, phÐp biÖn chøng ng©y th¬, phÐp biÖn chøng duy t©m,
phÐp biÖn chøng duy vËt.
PhÐp biÖn chøng ng©y th¬ tù ph¸t cæ ®¹i, tiªu biÓu lµ HªcralÝt. ¤ng cho
r»ng sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi gièng nh dßng ch¶y cña mét con
s«ng, nh vËy kh«ng ai t¾m hai lÇn trªn mét dßng s«ng. BiÖn chøng ng©y th¬
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
dùa trªn quan s¸t cã tÝnh trùc quan, chØ cã ý nghÜa v« thÇn, chèng l¹i quan
niÖm t«n gi¸o vÒ thÕ giíi, Ýt cã gi¸ trÞ khoa häc. BiÖn chøng ng©y th¬ lµ h¹n
chÕ, bÞ ph¬ng ph¸p siªu h×nh xo¸ bá.
BiÖn chøng duy t©m, ngêi tiªu biÓu cho phÐp biÖn chøng duy t©m
kh¸ch quan lµ Heghen. ¤ng lµ ngêi ®Çu tiªn cã c«ng x©y dùng t¬ng ®èi
hoµn chØnh phÐp biÖn chøng duy vËt víi hÖ thèng c¸c ph¹m trï, kh¸i niÖm,
vµ c¸c qui t¾c c¬ b¶n. Tuy nhiªn, phÐp biÖn chøng cña Heghen cßn thiÕu
triÖt ®Ó vµ thiÕu khoa häc.
BiÖn chøng duy vËt do M¸c - ¡nghen s¸ng lËp ra vµo gi÷a thÕ kû 19.
PhÐp biÖn chøng duy vËt lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a thÕ giíi quan duy vËt
vµ ph¬ng ph¸p luËn biÖn chøng. Nhê ®ã kh¾c phôc ®îc c¸c h¹n chÕ tríc ®©y
cña phÐp biÖn chøng chÊt ph¸c vµ phÐp biÖn chøng duy t©m vµ thùc sù trë
thµnh khoa häc, ®a con ngêi tíi bÕn bê ch©n lý. PhÐp biÖn chøng duy vËt
bao gåm c¸c nguyªn lý, ph¹m trï, qui luËt.
Ta sÏ lÇn lît xem xÐt c¸c khÝa c¹nh nµy.
I. Hai nguyªn lý c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt.
1. Nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña c¸c sù vËt hiÖn tîng.
Tríc hÕt ta cÇn hiÓu mèi liªn hÖ lµ chØ sù phô thuéc t¸c ®éng vµ chuyÓn
ho¸ lÉn nhau cña c¸c sù vËt, hiÖn tîng hoÆc gi÷a c¸c yÕu tè, c¸c mÆt hay
c¸c qu¸ tr×nh kh¸c nhau cña chóng. C¸c mèi liªn hÖ kh«ng chØ mang tÝnh
chÊt phæ biÕn mµ cßn mang tÝnh ®a d¹ng.
Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng quan niÖm liªn hÖ phæ biÕn lµ liªn hÖ
gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn tîng cña toµn bé thÕ giíi kh¸ch quan (gåm c¶ tù nhiªn,
x· héi vµ tinh thÇn). Theo nã trong thÕ giíi kh«ng cã sù vËt nµo tån t¹i ®éc
lËp, t¸ch rêi, kh«ng liªn hÖ víi c¸c sù vËt kh¸c, tr¸i l¹i chóng ®Òu liªn hÖ
víi nhau theo ph¬ng thøc nµo ®ã vµ t¹o nh÷ng hÖ thèng ch»ng chÞt cña thÕ
giíi. Liªn hÖ kh«ng chØ gi÷a c¸c sù vËt víi nhau mµ cßn cã c¸c yÕu tè, c¸c
mÆt bªn trong cña sù vËt, gi÷a c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña sù vËt.
§èi lËp víi quan ®iÓm vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña phÐp biÖn chøng
duy vËt. Quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng sù vËt trong thÕ giíi tån t¹i mét c¸ch
c« lËp, t¸ch rêi nhau. Cßn quan ®iÓm biÖn chøng duy vËt cho r»ng mèi liªn
hÖ phæ biÕn lµ liªn hÖ hiÖn thùc kh¸ch quan vèn cã trong c¸c sù vËt, hiÖn tîng kh«ng do ai s¾p ®Æt, s¸ng t¹o ra c¶. §Æc trng cña mèi liªn hÖ lµ mang
tÝnh phæ biÕn, mang tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh ®a d¹ng.
Trong c¸c mèi liªn hÖ, cã thÓ ph©n ra mét sè lo¹i nh sau:
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Liªn hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi, liªn hÖ bªn trong lµ liªn hÖ gi÷a c¸c
yÕu tè c¸c mÆt bªn trong cña sù vËt cßn liªn hÖ bªn ngoµi lµ liªn hÖ gi÷a c¸c
sù vËt víi nhau. Liªn hÖ bªn trong qui ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña sù vËt,
liªn hÖ bªn ngoµi t¸c ®éng th«ng qua liªn hÖ bªn trong. Mèi liªn hÖ bªn
trong vµ bªn ngoµi chØ cã tÝnh t¬ng ®èi.
Liªn hÖ c¬ b¶n vµ kh«ng c¬ b¶n, liªn hÖ c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c
mÆt, c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña sù vËt. Liªn hÖ kh«ng c¬ b¶n lµ mèi liªn hÖ gi÷a
c¸c mÆt, c¸c yÕu tè kh«ng c¬ b¶n cña sù vËt. Liªn hÖ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù
ph¸t triÓn cña sù vËt, cßn liªn hÖ kh«ng c¬ b¶n phô thuéc vµo liªn hÖ c¬
b¶n. Sù ph©n biÖt chóng chØ mang tÝnh t¬ng ®èi.
Liªn hÖ chñ yÕu vµ liªn hÖ thø yÕu, liªn hÖ chñ yÕu lµ liªn hÖ næi lªn ë
mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn cña sù vËt vµ quyÕt ®Þnh sù ph¸t
triÓn cña sù vËt t¹i thêi ®iÓm ®ã, cßn liªn hÖ thø yÕu lµ liªn hÖ kh«ng quyÕt
®Þnh sù ph¸t triÓn cña sù vËt ë thêi ®iÓm nãi trªn. Hai mèi liªn hÖ nµy cã
thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau.
Liªn hÖ gi¸n tiÕp vµ liªn hÖ trùc tiÕp, liªn hÖ gi¸n tiÕp lµ liªn hÖ ®îc
x¸c lËp qua kh©u trung gian nµo ®ã, cßn liªn hÖ trùc tiÕp lµ liªn hÖ kh«ng
qua trung gian. Sù ph©n biÖt nµy chØ mang tÝnh t¬ng ®èi.
Nh÷ng mèi liªn hÖ kh¸c nhau cña sù vËt cã néi dung vµ vai trß kh¸c
nhau trong sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt.
ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn
CÇn xuÊt ph¸t tõ tÝnh kh¸ch quan cña mèi liªn hÖ ®Ó nhËn thøc vµ vËn
dông nã. CÇn ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn trong viÖc nhËn thøc vµ t¸c ®éng
lªn sù vËt. NghÜa lµ khi nhËn thøc vµ vËn dông nguyªn lý vÒ mèi liªn hÖ phæ
biÕn, ph¶i ®Æt sù vËt, hiÖn tîng trong c¸c mèi liªn hÖ kh¸ch quan, vèn cã
cña nã ®Ó nghiªn cøu vµ t¸c ®éng lªn chóng. CÇn ph¶i ph©n lo¹i c¸c mèi
liªn hÖ ®Ó thÊy ®îc néi dung, vÞ trÝ vµ vai trß cña mèi liªn hÖ trong sù ph¸t
triÓn cña sù vËt.
2. Nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt hiÖn tîng.
Cã thÓ hiÓu ph¸t triÓn lµ sù vËn ®éng cña c¸c sù vËt, hiÖn tîng theo
chiÒu híng ®i lªn tõ thÊp lªn cao, tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p, ®a ®Õn sù ra ®êi
cña c¸i míi thay thÕ cho c¸i cò.
Quan ®iÓm siªu h×nh nãi chung vÒ sù ph¸t triÓn lµ coi ph¸t triÓn chØ lµ
biÕn ®æi thuÇn tóy vÒ lîng hoÆc phñ nhËn sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Quan
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®iÓm siªu h×nh cho r»ng, nguån gèc ph¸t triÓn ®îc ®em tõ ngoµi vµo thÕ
giíi.
Chñ nghÜa duy t©m nãi chung cho r»ng, sù ph¸t triÓn thÕ giíi vÒ thùc
chÊt chØ lµ sù ph¸t triÓn cña tinh thÇn vµ do nguyªn nh©n tinh thÇn chi phèi.
Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng g¾n liÒn víi sù vËn
®éng, kh«ng cã sù vËn ®éng t¬ng t¸c gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn tîng víi nhau th×
kh«ng cã kh¶ n¨ng hoÆc tiÒn ®Ò ®Ó cho bÊt cø sù ph¸t triÓn nµo. Tuy nhiªn,
kh«ng ph¶i vËn ®éng nµo còng ®a tíi sù ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ cã nh÷ng
vËn ®éng thôt lïi, k×m h·m tiÕn bé. ChØ cã c¸c vËn ®éng theo chiÒu híng
tiÕn lªn, ®a sù ra ®êi cña c¸i míi thay thÕ cho c¸i cò míi lµ sù ph¸t triÓn.
Kh«ng cã c¸i míi xuÊt hiÖn th× kh«ng cã sù ph¸t triÓn. C¸i míi bao hµm
trong nã c¸i tiÕn bé, c¸i tÝch cùc, sau khi ®· lo¹i bá c¸i tiªu cùc, c¸i l¹c hËu
cña c¸i cò. C¸i míi lµ mét chÊt lîng kh¸c, míi trong sù ph¸t triÓn cña sù
vËt. Nã tæng hîp sù ph¸t triÓn cña sù vËt tríc ®ã thµnh mét giai ®o¹n cao
h¬n.
Ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh kh¸ch quan cña thÕ giíi. Nã kh«ng chØ phô
thuéc vµo ý thøc, ý chÝ con ngêi mµ cßn qui ®Þnh ý thøc con ngêi.
Ph¸t triÓn cßn lµ qu¸ tr×nh phæ biÕn cña thÕ giíi, ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh
mang tÝnh ®a d¹ng. Mçi sù vËt, hiÖn tîng trong thÕ giíi cã qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn vµ biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn kh¸c nhau.
Ph¸t triÓn cßn lµ qu¸ tr×nh thèng nhÊt gi÷a tÝnh tÊt yÕu vµ tÝnh ®a d¹ng.
Khuynh híng chung, tÊt yÕu cña thÕ giíi lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng ®i lªn tõ
thÊp ®Õn cao, tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p ®a ®Õn sù xuÊt hiÖn cña c¸i míi thay
thÕ cho c¸i cò. Ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh quanh co, phøc t¹p, bao hµm cuéc
®Êu tranh gi÷a c¸i míi vµ c¸i cò, bao hµm c¶ nh÷ng bíc hôt lïi t¹m thêi,
nh÷ng sù vËn ®éng ®i chÖch, mét qu¸ tr×nh dêng nh lÆp l¹i c¸i cò nhng ë
mét tr×nh ®é cao h¬n. Do ®ã ph¸t triÓn ®îc diÔn ®¹t nh mét ®êng xo¾n èc ®i
tõ thÊp lªn cao cña thÕ giíi kh¸ch quan.
ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn cña nguyªn lý vÒ sù ph¸t triÓn.
CÇn xuÊt ph¸t tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh¸ch quan cña sù vËt ®Ó nhËn
thøc, t¸c ®éng lªn nã. Ph¸t triÓn lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu kh¸ch quan cho nªn
ph¶i cã quan ®iÓm ph¸t triÓn trong nhËn thøc th× míi ph¶n ¸nh, n¾m b¾t
®óng ®¾n, kÞp thêi nh÷ng thay ®æi cña sù vËt, hiÖn tîng ®Ò tõ ®ã ®Ò ra
nh÷ng gi¶i ph¸p t¸c ®éng c¶i biÕn sù vËt mét c¸ch phï hîp. Ph¸t triÓn lµ
qu¸ tr×nh bao hµm nh÷ng m©u thuÉn cã c¶ nh÷ng bíc thôt lïi tÊt nhiªn,
kh«ng tr¸nh khái, do ®ã cÇn ph¶i lêng tríc vµ biÕt chÊp nhËn nh÷ng thÊt b¹i
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
t¹m thêi ®Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng bíc tiÕp theo nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých cuèi
cïng trong ho¹t ®éng.
I
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
II. Nh÷ng qui luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt.
1. Qui luËt m©u thuÉn.
M©u thuÉn vµ mÆt ®èi lËp thêng ®îc dïng nh nh÷ng kh¸i niÖm ®ång
nghÜa. Nhng hiÓu cho ®óng h¬n th× m©u thuÉn lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c mÆt
®èi lËp, cßn mÆt ®èi lËp lµ mçi mÆt hîp thµnh cña m©u thuÉn. Mçi mÆt ®ã
hîp thµnh tõ nhiÒu thuéc tÝnh, nhiÒu khuynh híng kh¸c nhau.
Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn,
chØ nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo liªn hÖ víi nhau thµnh mét chØnh thÓ, t¸c ®éng
qua l¹i víi nhau míi thµnh m©u thuÉn. Kh¸i niÖm kh¸c nhau chØ lµ mét
trong nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cña m©u thuÉn.
Tuy nhiªn kh«ng chØ cã sù kh¸c nhau biÕn thµnh ®èi lËp, thµnh m©u thuÉn
mµ cßn cã c¶ qu¸ tr×nh nh÷ng mÆt ®èi lËp, m©u thuÉn biÕn thµnh sù kh¸c
nhau.
Kh¸i niÖm ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ sù lo¹i trõ lo¹i bá lÉn
nhau, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. §Êu tranh xuÊt hiÖn m©u
thuÉn ph¸t triÓn cao, ®a ®Õn sù xuÊt hiÖn c¸i míi. §Êu tranh lµ ph¬ng thøc
tÊt yÕu ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn.
Kh¸i niÖm thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp chØ sù liªn hÖ rµng buéc, qui
®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i
cho m×nh.
Trong qui luËt m©u thuÉn, kh¸i niÖm thèng nhÊt vµ ®ång nhÊt dïng nh
nh÷ng kh¸i niÖm ®ång nghÜa. Lª nin nãi vÒ ®iÒu nµy nh sau: "Sù ®ång nghÜa
gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp (sù thèng nhÊt cña chóng nãi nh vËy cã lÏ ®óng h¬n?
Tuy ë ®©y sù ph©n biÖt gi÷a c¸c tõ thèng nhÊt vµ ®ång nhÊt kh«ng quan
träng l¾m. Theo mét nghÜa nµo ®ã th× c¶ hai ®Òu ®óng), ®ã lµ sù thõa nhËn
(sù t×m ra), nh÷ng khuynh híng m©u thuÉn bµi trõ lÉn nhau, ®èi lËp trong
tÊt c¶ c¸c hiÖn tîng, c¸c qu¸ tr×nh cña giíi tù nhiªn (kÓ c¶ tinh thÇn vµ x·
héi).
Chóng ta cã thÓ chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm cña m©u thuÉn nh sau:
M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong c¸c sù vËt, hiÖn tîng. Nã kh«ng
nh÷ng tån t¹i ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo ý thøc, ý chÝ con ngêi mµ cßn
qui ®Þnh c¶ ý thøc, ý chÝ con ngêi.
M©u thuÉn mang tÝnh phæ biÕn. M©u thuÉn cã trong sù vËt, hiÖn tîng
cña thÕ giíi bao gåm c¶ tù nhiªn, x· héi, lÉn t duy con ngêi. M©u thuÉn cã
trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña sù vËt vµ tån t¹i gi÷a c¸c sù
vËt, hiÖn tîng.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
M©u thuÉn mang tÝnh ®a d¹ng. Mçi sù vËt qu¸ tr×nh cña thÕ giíi kh¸ch
quan tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau. M©u thuÉn trong tù nhiªn kh¸c
m©u thuÉn trong x· héi, kh¸c m©u thuÉn trong t duy. B¶n th©n mäi qu¸ tr×nh
kh¸c nhau trong tù nhiªn, x· héi, t duy l¹i cã nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau.
Cã mét sè lo¹i m©u thuÉn:
M©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi:
M©u thuÉn bªn trong lµ m©u thuÉn cña c¸c mÆt ®èi lËp bªn trong sù vËt
cßn m©u thuÉn bªn ngoµi lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c sù vËt kh¸c nhau
M©u thuÉn bªn trong quyÕt ®Þnh m©u thuÉn bªn ngoµi vµ lµ nguån gèc
bªn trong cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn tîng. M©u thuÉn bªn
ngoµi t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña sù vËt ph¶i th«ng qua m©u thuÉn bªn
trong.
Sù vËt nµo còng cã m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn bªn ngoµi. Ph©n
biÖt m©u thuÉn bªn trong vµ bªn ngoµi mang tÝnh t¬ng ®èi.
M©u thuÉn c¬ b¶n vµ kh«ng c¬ b¶n:
M©u thuÉn c¬ b¶n qui ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt, nã quyÕt ®Þnh sù tån
t¹i, ph¸t triÓn cña sù vËt tõ khi h×nh thµnh cho ®Õn khi biÕn ®æi thµnh sù vËt
kh¸c.
M©u thuÉn kh«ng c¬ b¶n ®îc t¹o thµnh tõ nh÷ng mÆt ®èi lËp kh«ng c¬
b¶n cña sù vËt, nã qui ®Þnh b¶n chÊt cña sù vËt vµ bÞ qui ®Þnh m©u thuÉn c¬
b¶n. Ph©n biÖt m©u thuÉn c¬ b¶n vµ kh«ng c¬ b¶n chØ mang tÝnh t¬ng ®èi.
M©u thuÉn chñ yÕu vµ m©u thuÉn thø yÕu:
M©u thuÉn chñ yÕu lµ m©u thuÉn næi lªn trong tõng giai ®o¹n ph¸t
triÓn nhÊt ®Þnh cña sù vËt vµ quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña sù vËt t¹i giai ®o¹n
®ã vµ chi phèi c¸c m©u thuÉn kh¸c.
Th«ng thêng, m©u thuÉn chñ yÕu lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña m©u
thuÉn c¬ b¶n trong giai ®o¹n nhÊt ®Þnh cña sù vËt.
M©u thuÉn thø yÕu lµ m©u thuÉn kh«ng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña sù
vËt t¹i thêi ®iÓm, giai ®o¹n nµo ®ã, nã t¸c ®éng phô thuéc vµo m©u thuÉn
chñ yÕu.
Ph©n biÖt m©u thuÉn chñ yÕu vµ thø yÕu cã tÝnh t¬ng ®èi.
M©u thuÉn ®èi kh¸ng vµ kh«ng ®èi kh¸ng.
§©y lµ nh÷ng lo¹i m©u thuÉn chØ cã trong x· héi. M©u thuÉn ®èi kh¸ng
lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng giai cÊp xuÊt khÈu cã lîi Ých c¨n b¶n ®èi lËp nhau,
kh«ng thÓ ®iÒu hoµ ®îc. M©u thuÉn nµy ph¸t triÓn theo xu híng ngµy cµng
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
gay g¾t h¬n vµ ®ßi ®îc gi¶i quyÕt b»ng b¹o lùc c¸ch m¹ng cña giai cÊp bÞ
thèng trÞ chèng l¹i b¹o lùc cña giai cÊp thèng trÞ ®· lçi thêi, ph¶n ®éng.
M©u thuÉn kh«ng ®èi kh¸ng lµ m©u thuÉn gi÷a nh÷ng lùc lîng, giai
c¸p x· héi kh«ng ®èi lËp nhau vÒ lîi Ých c¨n b¶n. M©u thuÉn nµy ph¸t triÓn
theo xu híng ngµy cµng dÞu ®i. C¸ch gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy lµ b»ng con
®êng hoµ b×nh, gi¸o dôc, thuyÕt phôc, phª vµ tù phª b×nh.
C¶ hai m©u thuÉn nµy ®Òu ®îc gi¶i quyÕt b»ng con ®êng ®Êu tranh gi÷a
c¸c mÆt ®èi lËp, chø kh«ng ph¶i lµ ®iÒu hoµ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp.
ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn cña qui luËt m©u thuÉn.
T«n träng tÝnh kh¸ch quan cña qui luËt. NghÜa lµ trong ho¹t ®éng thùc
tiÔn vµ nhËn thøc qui luËt ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù tån t¹i thùc tÕ cña qui luËt
m©u thuÉn ®Ó nhËn thøc vµ vËn dông nã, chø kh«ng ®îc xuÊt ph¸t tõ mong
muèn, cña nhËn thøc cña chóng ta vÒ m©u thuÉn.
Muèn t×m hiÓu ®îc nguån gèc, ®éng lùc cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn
cña sù vËt th× ph¶i t×m ra, ph¶i c¨n cø vµo m©u thuÉn cña sù vËt.
M©u thuÉn lµ qu¸ tr×nh, do ®ã ph¶i nhËn thøc vµ vËn dông qui luËt m©u
thuÉn trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña sù vËt, tuú theo mçi giai ®o¹n
ph¸t triÓn cña m©u thuÉn mµ cã nh÷ng c¸ch t¸c ®éng lªn m©u thuÉn kh¸c
nhau.
Ph¶i cã quan ®iÓm ph©n lo¹i m©u thuÉn trong nhËn thøc vµ vËn dung
nã.
Mäi m©u thuÉn døt kho¸t ph¶i ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua con ®êng ®Êu
tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, tr¸nh khuynh híng thñ tiªu m©u thuÉn hay ®iÒu
hoµ m©u thuÉn díi h×nh thøc nµy hay kh¸c.
2. Qui luËt tõ nh÷ng thay ®æi vÒ lîng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt
vµ ngîc l¹i hay cßn gäi lµ qui luËt lîng chÊt.
Qui luËt lîng chÊt v¹ch ra ph¬ng thøc hay c¸ch thøc cña sù vËn ®éng
ph¸t triÓn cña thÕ giíi.
Chóng ta h·y xem xÐt qua mét sè kh¸i niÖm. Tríc hÕt ®ã lµ kh¸i niÖm
chÊt, cã thÓ hiÓu chÊt lµ tÝnh qui ®Þnh vèn cã cña sù vËt, hiÖn tîng, lµ sù
thèng nhÊt h÷u c¬ cña nh÷ng thuéc tÝnh, yÕu tè cÊu thµnh tõ sù vËt, nãi lªn
sù vËt ®ã lµ g× vµ ph©n biÖt nã víi c¸c sù vËt hiÖn tîng kh¸c.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lîng lµ tÝnh qui ®Þnh cña sù vËt vµ hiÖn tîng vÒ mÆt qui m«, tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña nã, biÓu thÞ b»ng con sè c¸c thuéc tÝnh, c¸c yÕu tè cÊu thµnh
nã.
Gi÷a lîng vµ chÊt cã sù thèng nhÊt: Lîng vµ chÊt lµ hai mÆt cÊu thµnh
cña cïng mét sù vËt hiÖn tîng, kh«ng cã lîng tån t¹i t¸ch rêi víi chÊt vµ
ngîc l¹i. Lîng vµ chÊt lµ hai mÆt m©u thuÉn cña cïng mét sù vËt, lîng thêng xuyªn biÕn ®æi cßn chÊt cã xu híng æn ®Þnh, bÒn v÷ng h¬n. Lîng vµ
chÊt tån t¹i, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i, ph¸t triÓn
cña sù vËt.
Kh¸i niÖm ®é chØ giíi h¹n mµ trong nh÷ng thay ®æi vÒ lîng cha lµm
cho chÊt cña sù vËt thay ®æi, sù vËt vÉn lµ nã cha biÕn thµnh sù vËt kh¸c.
Tõ thêi ®iÓm mµ sù vËt diÔn ra nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt cho ®Õn khi nã
chuyÓn hoµn toµn thµnh chÊt míi lµ qu¸ tr×nh mµ ngêi ta gäi lµ bíc nh¶y.
T¹i thêi ®iÓm mµ sù vËt biÕn ®æi thµnh sù vËt kh¸c, chÊt cò hoµn toµn
thay thÕ b»ng chÊt míi, ta gäi lµ ®iÓm nót trong sù ph¸t triÓn cña sù vËt.
Trong c¸c h×nh thøc cña bíc nh¶y, cã thÓ ph©n lo¹i nh sau: Bíc nh¶y
toµn bé vµ bíc nh¶y bé phËn, bíc nh¶y nhanh vµ bíc nh¶y chËm, bíc nh¶y
lín vµ bíc nh¶y nhá.
ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn cña qui luËt.
§Ó gi÷ cho sù ph¸t triÓn t¬ng ®èi æn ®Þnh trong mét chÊt x¸c ®Þnh th×
ph¶i gi÷ v÷ng sù thèng nhÊt cña chóng trong ®é, sao cho nh÷ng thay ®æi vÒ
lîng ë ®ã kh«ng dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ chÊt.
Muèn ®¹t ®îc sù thay ®æi vÒ chÊt cña sù vËt th× ph¶i thùc hiÖn nh÷ng
biÕn ®æi dÇn dÇn vÒ lîng, tr¸nh khuynh híng xem thêng nh÷ng biÕn ®æi vÒ
lîng ®Ó thùc hiÖn ngay nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt (t¶ khuynh).
Tuú theo tÝnh chÊt cô thÓ cña nh÷ng h×nh thøc t¸c ®éng biÓu hiÖn cña
qui luËt mµ cã nh÷ng ph¬ng thøc, biÖn ph¸p t¸c ®éng, vËn dông chóng thÝch
hîp.
3. Qui luËt phñ ®Þnh.
Cã thÓ nãi phñ ®Þnh lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸i míi trªn
c¬ së lo¹i bá nh÷ng c¸i l¹c hËu, c¸i tiªu cùc trong c¸i cò, gi÷ l¹i toµn bé, c¸i
tÝch cùc trong nã vµ ®em vµo trong thµnh phÇn cña c¸i míi sau khi ®· c¶i
biÕn.
Quan ®iÓm trªn lµ quan ®iÓm vÒ phñ ®Þnh biÖn chøng. Nã ®èi lËp víi
phñ ®Þnh siªu h×nh lµ qu¸ tr×nh lo¹i bá, t¸ch rêi c¸i cò khái c¸i míi.
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ phñ ®Þnh chØ râ, phñ
®Þnh biÖn chøng chØ ra sù n¶y sinh c¸i míi trong lßng c¸i cò, b¾t nguån tõ
c¸i cò. ë ®©y phñ ®Þnh lµ sù gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn liªn tôc cña sù
vËt. Nhê nh÷ng giai ®o¹n nµy, mµ sù vËt ®¹t ®îc nh÷ng tr¹ng th¸i chÊt lîng
míi trong sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña chóng.
Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ qu¸ tr×nh nhiÒu mÆt, kh«ng nh÷ng phñ ®Þnh vÒ
lîng mµ cßn vÒ chÊt, bé phËn vµ toµn bé, phñ ®Þnh bao hµm c¶ kh¼ng ®Þnh.
Phñ ®Þnh biÖn chøng lµ sù tù phñ ®Þnh do m©u thuÉn bªn trong cña sù vËt
qui ®Þnh, chø kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh ®em tõ ngoµi vµo sù vËt. Phñ ®Þnh lµ
mét ph¬ng thøc míi, mét thµnh tè tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Sù vËt
míi, yÕu tè míi, h×nh thµnh ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh ph¶i phñ ®Þnh sù vËt vµ yÕu
tè cò. Kh«ng cã phñ ®Þnh th× kh«ng cã bÊt cø qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nµo.
Kh¸i niÖm phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh: Phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh lµ kh¸i niÖm
chØ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt tõ thÊp lªn cao ®îc thùc hiÖn b»ng hai lÇn
phñ ®Þnh c¬ b¶n, nhê ®ã sù vËt míi h×nh thµnh.
Trong thùc tÕ, phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh lµ mét chuçi nh÷ng phñ ®Þnh.
Mçi phñ ®Þnh ®Òu bao hµm kh¼ng ®Þnh. Phñ ®Þnh cho ta thÊy tÝnh chÊt lÆp
l¹i trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña sù vËt. Sau lÇn phñ ®Þnh thø hai sù vËt dêng nh trë l¹i c¸i ban ®Çu.
Nhng thùc tÕ sù quay trë l¹i ®ã ®· ë trªn mét tr×nh ®é cao h¬n vÒ chÊt
so víi ban ®Çu cña nã. Phñ ®Þnh nèi tiÕp nhau theo nh÷ng chu kú t¹o thµnh
®êng xo¾n èc.
Trong thÕ giíi kh¸ch quan, phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng,
phong phó, còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh kh¸ch quan, tÊt yÕu kh«ng phô
thuéc vµo ý thøc ý muèn cña con ngêi. Phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh lµ qu¸ tr×nh
phæ biÕn trong tù nhiªn, x· héi vµ c¶ t duy con ngêi.
ý nghÜa ph¬ng ph¸p luËn cña qui luËt.
NhËn thøc vµ t¸c ®éng vµo qui luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh theo quan
®iÓm biÖn chøng cã nghÜa lµ: N¾m v÷ng quan ®iÓm kÕ thõa trong sù ph¸t
triÓn, vËn dông qui luËt nµy theo nguyªn t¾c ®i tõ phñ ®Þnh bé phËn ®Õn phñ
®Þnh toµn bé, c¨n cø vµo chu kú ph¸t triÓn cña sù vËt thÓ hiÖn qua phñ ®Þnh
cña phñ ®Þnh ®Ó nhËn thøc xu thÕ tÊt yÕu cña nã, n¾m v÷ng mèi liªn hÖ cña
c¸i nhÊt thêi, c¸i bé phËn víi c¸i liªn tôc, c¸i chung vµ c¸i toµn vÑn trong
qu¸ tr×nh phñ ®Þnh biÖn chøng.
Tãm l¹i, quy luËt m©u thuÉn, quy luËt lîng chÊt, quy luËt phñ ®Þnh cña
phñ ®Þnh ®Òu lµ nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt. Chóng
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®Òu ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ c¨n b¶n phæ biÕn vµ lÆp ®i lÆp l¹i trong thÕ
giíi kh¸ch quan, qui ®Þnh nh÷ng mÆt kh¸c nhau trong sù tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña sù vËt, trong ®ã quy luËt m©u thuÉn ®îc coi lµ quy luËt c¬ b¶n
nhÊt, quyÕt ®Þnh nh÷ng quy luËt kh¸c vµ nã ®îc gäi lµ h¹t nh©n cña phÐp
biÖn chøng.
IV. Nh÷ng cÆp ph¹m trï c¬ b¶n cña chñ nghÜa duy vËt.
Ph¹m trï lµ kh¸i niÖm c¬ b¶n cña khoa häc, ph¶n ¸nh c¸c mèi liªn hÖ
chung, c¬ b¶n cña c¸c sù vËt, hiÖn tîng. Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng cã
mét sè cÆp ph¹m trï sau:
C¸i chung vµ c¸i riªng:
C¸i riªng lµ ph¹m trï triÕt häc chØ tõng sù vËt, hiÖn tîng, qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn trong thÕ giíi kh¸ch quan. C¸i chung lµ ph¹m trï triÕt häc chØ nh÷ng
thuéc tÝnh, nh÷ng mÆt hoÆc nh÷ng mèi liªn hÖ nhÊt ®Þnh lÆp l¹i, gièng ë
nhiÒu sù vËt, hiÖn tîng, qu¸ tr×nh kh¸c nhau. C¸i ®¬n nhÊt lµ ph¹m trï chØ
nh÷ng thuéc tÝnh, hay yÕu tè nµo ®ã cña sù vËt nhÊt ®Þnh, kh«ng tån t¹i lÆp
l¹i trong c¸c sù vËt kh¸c. Gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung cã mèi liªn hÖ thèng
nhÊt víi nhau. Tuy nhiªn gi÷a chóng còng cã sù ®èi lËp, c¸i riªng lµ bé
phËn cßn c¸i chung lµ toµn thÓ. C¸i chung, c¸i riªng, c¸i ®¬n nhÊt cã thÓ
chuyÓn ho¸ lÉn nhau.
Chóng ta ph¶i thÊy ®îc vai trß quan träng, quyÕt ®Þnh cña c¸i chung
trong sù thiÕt lËp hÖ thèng c¸c sù vËt, thÊy ®îc tÝnh phong phó, toµn thÓ cña
c¸i riªng trong sù tån t¹i tÊt yÕu cña sù vËt. C¸i ®¬n nhÊt thÓ hiÖn tÝnh kh¸c
biÖt cña c¸i riªng nµy vµ c¸i riªng kh¸c.
Nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶.
Nguyªn nh©n lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt, c¸c yÕu tè cña sù
vËt hay c¸c sù vËt víi nhau trong ®iÒu kiÖn nµo ®ã, th× g©y ra sù biÕn ®æi
nµy hay kh¸c cña sù vËt. KÕt qu¶ lµ sù biÕn ®æi do t¸c ®éng lÉn nhau cña
c¸c yÕu tè, c¸c mÆt hay c¸c sù vËt kh¸c nhau g©y nªn. Quan hÖ nh©n qu¶
tån t¹i, t¸c ®éng kh¸ch quan, phæ biÕn vµ ®a d¹ng trong thÕ giíi. Gi÷a
nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cã mét sè mèi quan hÖ: nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ lµ
hai mÆt cña qu¸ tr×nh thèng nhÊt, gi÷a nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ còng cã sù
®èi lËp, nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Trong nguyªn
nh©n l¹i gåm mét sè lo¹i nguyªn nh©n: nguyªn nh©n bªn trong vµ nguyªn
nh©n bªn ngoµi, nguyªn nh©n c¬ b¶n vµ nguyªn nh©n kh«ng c¬ b¶n, nguyªn
nh©n thø yÕu vµ nguyªn nh©n chñ yÕu, nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nh©n kh¸ch quan. Chóng ta t«n träng tÝnh kh¸ch quan cña quan hÖ nh©n
qu¶. Muèn hiÓu nguyªn nh©n th× ph¶i th«ng qua kÕt qu¶. Ph¶i cã quan ®iÓm
ph©n lo¹i nguyªn nh©n míi thÊy râ vai trß cña mçi nguyªn nh©n trong viÖc
quyÕt ®Þnh kÕt qu¶. Muèn kh¾c phôc triÖt ®Ó hËu qu¶ ph¶i kh¾c phôc tõ
nguyªn nh©n. §ã chÝnh lµ ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p luËn cña quan hÖ nh©n
qu¶.
B¶n chÊt vµ hiÖn tîng.
B¶n chÊt lµ tæng hîp nh÷ng mèi liªn hÖ bªn trong tÊt nhiªn t¬ng ®èi æn
®Þnh cña sù vËt vµ qui ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña sù vËt. HiÖn tîng lµ
nh÷ng c¸i biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña b¶n chÊt. Gi÷a b¶n chÊt vµ hiÖn tîng
cã sù thèng nhÊt, b¶n chÊt lµ c¸i quyÕt ®Þnh hiÖn tîng, kh«ng cã b¶n chÊt
th× kh«ng cã hiÖn tîng, hiÖn tîng chØ lµ biÓu hiÖn cña b¶n chÊt. B¶n chÊt
thay ®æi th× hiÖn tîng còng thay ®æi. B¶n chÊt vµ hiÖn tîng cßn cã c¸i ®èi
lËp, b¶n chÊt trong æn ®Þnh, tÊt yÕu. HiÖn tîng lµ c¸i bÒ ngoµi, c¸i t¹m thêi,
ngÉu nhiªn. Ta cÇn lu ý, nhËn thøc b¶n chÊt cña sù vËt p¶i th«ng qua c¸c
hiÖn tîng. §Ó gi¶i thÝch ®óng mçi hiÖn tîng l¹i ph¶i dùa vµo hiÓu biÕt b¶n
chÊt cña chóng. Muèn cã sù thay ®æi vÒ chÊt cña sù vËt th× ph¶i lµm thay
®æi liªn hÖ c¬ b¶n cña chóng.
Néi dung vµ h×nh thøc.
Néi dung lµ toµn bé nh÷ng yÕu tè, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mÆt,
nh÷ng qu¸ tr×nh kh¸c nhau t¹o nªn sù vËt, hiÖn tîng. H×nh thøc lµ c¸ch thøc
hay ph¬ng thøc tæ chøc cña néi dung (hay lµ sù liªn kÕt s¾p xÕp c¸c yÕu tè,
thuéc tÝnh, c¸c qu¸ tr×nh kh¸c nhau cña sù vËt theo mét ph¬ng thøc hay
c¸ch thøc nµo ®ã). Gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cã sù thèng nhÊt, néi dung
vµ h×nh thøc lµ hai mÆt kh«ng t¸ch rêi nhau cña sù vËt, hiÖn tîng. Kh«ng cã
néi dung, kh«ng cã h×nh thøc vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn, cã mét sù ®èi lËp gi÷a
néi dung vµ h×nh thøc, néi dung quyÕt ®Þnh h×nh thøc, h×nh thøc t¸c ®éng
lªn néi dung nhng kh«ng quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña sù vËt.
Néi dung vµ h×nh thøc cã thÓ chuyÓn ho¸ cho nhau, gi÷a chóng kh«ng cã
ranh giíi tuyÕt ®èi. Qua ®ã, chóng ta nhËn thÊy muèn thay ®æi sù vËt th×
ph¶i biÕn ®æi tríc hÕt c¸c yÕu tè cña nã. Trong tæ chøc ho¹t ®éng cña con
ngêi, cÇn ph¶i chuÈn bÞ tríc hÕt c¸c nh©n tè, yÕu tè tÝch cùc cho viÖc thiÕt
lËp nh÷ng tæ chøc míi.
TÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn.
TÊt nhiªn lµ c¸i x¶y ra do nguyªn nh©n bªn trong c¬ b¶n cña sù vËt qui
®Þnh vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, nã nhÊt ®Þnh ph¶i x¶y ra ®óng nh
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
thÓ kh«ng kh¸c ®îc. NgÉu nhiªn lµ c¸i x¶y ra do nguyªn nh©n bªn trong
cña sù vËt qui ®Þnh. C¸i tÊt nhiªn vµ c¸i ngÉu nhiªn tån t¹i kh¸ch quan, phæ
biÕn vµ ®a d¹ng trong c¸c sù vËt hiÖn tîng. Gi÷a tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn cã
mét sù thèng nhÊt, tÊt nhiªn chØ cã thÓ xem xÐt trong mèi quan hÖ víi c¸i
ngÉu nhiªn vµ ngîc l¹i. Kh«ng cã tÊt nhiªn th× kh«ng cã ngÉu nhiªn vµ ngîc l¹i còng nh thÕ.
Muèn nhËn thøc c¸i ngÉu nhiªn ph¶i chØ ra nguyªn nh©n bªn trong c¬
b¶n qui ®Þnh nã, ®èi víi c¸i ngÉu nhiªn th× gi¶i thÝch tõ nguyªn nh©n bªn
ngoµi. NhËn thøc tÊt nhiªn gióp ta kh¾c phôc hËu qu¶ tõ nguån gèc, tõ
nguyªn nh©n cña nã.
Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc.
Kh¶ n¨ng lµ nh÷ng tiÒn ®Ò ph¸t sinh cña c¸i míi bªn trong c¸i cò, lµ
nh÷ng mÇm mèng, khuynh híng ph¸t triÓn kh¸ch quan trong c¸c sù vËt.
HiÖn thùc lµ sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng sù vËt, qu¸ tr×nh míi hay lµ kh¶ n¨ng
®· thµnh hiÖn thùc. Kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc lµ hai giai ®o¹n cña mét qu¸
tr×nh thèng nhÊt trong sù ph¸t triÓn cña sù vËt. Kh«ng cã kh¶ n¨ng th×
kh«ng cã hiÖn thùc vµ ngîc l¹i. Kh¶ n¨ng nµo th× cã hiÖn thùc ®ã, kh«ng cã
kh¶ n¨ng cho mäi hiÖn thùc vµ hiÖn thùc cho mäi kh¶ n¨ng. Kh¶ n¨ng vµ
hiÖn thùc kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt, kh¶ n¨ng lµ c¸i cã tríc vµ hiÖn thùc lµ c¸i
cã sau. Kh¶ n¨ng qui ®Þnh hiÖn thùc cßn hiÖn thùc phô thuéc vµo kh¶ n¨ng.
Gi÷a kh¶ n¨ng vµ hiÖn thùc cã thÓ chuyÓn ho¸ lÉn nhau.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
KÕt luËn
PhÐp biÖn chøng duy vËt ra ®êi lµ mét qu¸ tr×nh hîp víi qui luËt ph¸t
triÓn cña nhËn thøc. §©y lµ mét triÕt häc toµn diÖn nhÊt, s©u s¾c nhÊt vµ
triÖt ®Ó nhÊt cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi vËt chÊt. Víi b¶n
chÊt khoa häc c¸ch m¹ng.
PhÐp biÖn chøng duy vËt ®·, ®ang vµ tiÕp tôc cung cÊp cho chóng ta hÖ
thèng c¸c nguyªn t¾c ph¬ng ph¸p luËn phæ biÕn, thùc sù khoa häc vµ cã
hiÖu qu¶ trong nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi nãi chung. VËn
dông trung thµnh vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin, ®Æc biÖt lµ phÐp biÖn
chøng duy vËt lµ vÊn ®Ò nguyªn t¾c ®èi víi tÊt c¶ c¸c §¶ng Céng S¶n vµ
phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, trong ®ã cã ViÖt Nam. Thùc tiÔn chøng minh
r»ng, tr¶i qua nh÷ng bíc kh¸c nhau trong mäi hoµn c¶nh, phÐp biÖn chøng
duy vËt lu«n tá ra lµ ®Ønh cao cña trÝ tuÖ loµi ngêi, lu«n cã ý nghÜa thùc tiÔn
hÕt søc to lín. Thùc tiÔn còng lu«n x¶y ra c¸c vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p cña
tõng níc, tõng quèc gia, d©n téc vµ ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, kinh tÕ, x· héi …
Ngµy nay, viÖc b¶o vÖ phÐp biÖn chøng duy vËt díi sù xuyªn t¹c cña
nh÷ng kÎ thï t tëng cña nã, còng nh viÖc thêng xuyªn nghiªn cøu, ph¸t
triÓn, hoµn thiÖn nã ®Òu hÕt søc quan träng. Muèn b¶o vÖ tríc hÕt ph¶i ph©n
tÝch, muèn ph¸t triÓn ph¶i b¶o vÖ b¶n chÊt khoa häc c¸ch m¹ng cña phÐp
biÖn chøng duy vËt. Thùc tÕ kh¼ng ®Þnh r»ng, viÖc ®ã kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò
thuÇn tuý lý luËn mµ cßn lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa thùc tiÔn s©u s¾c, nãng báng
hiÖn nay.
20