Tài liệu Quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng việt á chi nhánh đà nẵng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN VĂN HƯNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG VIỆT Á - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Đà Nẵng - Năm 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG NGUYỄN VĂN HƯNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG VIỆT Á - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. TRƯƠNG BÁ THANH Đà Nẵng - Năm 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả phương án nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Hưng MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.............................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 2 5. Bố cục luận văn...................................................................................... 3 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ............................................................... 3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.................................................... 7 1.1. RỦI RO TÍN DỤNG .................................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm......................................................................................... 7 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng .................................................................. 7 1.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng ........................................................... 8 1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG .............................................................. 9 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng ................................................... 9 1.2.2. Nội dung của quản trị rủi ro tín dụng ............................................ 10 1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả công tác quản trị rủi ro tín dụng..... 23 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản trị rủi ro tín dụng ....... 25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP VIỆT Á - CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG (VAB - CNĐN) TỪ NĂM 2010 – 2012 ........................................... 29 2.1. TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA VAB - CNĐN ........ 29 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ................................................. 29 2.1.2. Cơ cấu tổ chức ............................................................................... 30 2.1.3. Nhiệm vụ của VAB – Chi nhánh Đà Nẵng ................................... 30 2.1.4. Tình hình nhân sự VAB – Chi nhánh Đà Nẵng............................ 31 2.1.5. Hoạt động kiểm tra, kiểm soát của Chi nhánh............................... 32 2.1.6. Kết quả hoạt động của Chi nhánh năm 2010-2012 ....................... 33 2.1.7. Đánh giá tổng quan ........................................................................ 39 2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VAB – CNĐN ................................................................................................. 40 2.2.1. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng......................................................................................... 40 2.2.2. Tình hình thực hiện công tác quản trị rủi ro tín dụng.................... 42 2.2.3. Kết quả công tác quản trị rủi ro tín dụng....................................... 53 2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI VAB – CNĐN TỪ NĂM 2010 ĐẾN NĂM 2012................................... 56 2.3.1. Những kết quả đạt được trong quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng ..................................................... 57 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng ............................. 60 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................................................................ 72 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP VIỆT Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG ...................................................................................................... 74 3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................... 74 3.1.1. Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh của VAB-CNĐN ... 74 3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng của VAB-CNĐN........ 74 3.1.3. Định hướng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng của VAB-CNĐN..... 76 3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP VIỆT Á – CHI NHÁNH ĐÀ NẴNG......................... 77 3.2.1. Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát khoản vay....................... 77 3.2.2. Nâng cao chất lượng đo lường rủi ro tín dụng dựa trên hệ thống cơ sở dữ liệu đánh giá nội bộ .......................................................................... 78 3.2.3. Nâng cao chất lượng thẩm định, phân tích tín dụng và thực hiện quy trình cho vay chặt chẽ .............................................................................. 81 3.2.4. Nâng cao năng lực và chất lượng kiểm tra của bộ phận kiểm tra kiểm soát nội bộ và chất lượng nguồn nhân lực ............................................. 83 3.2.5. Cải thiện cơ cấu nhóm nợ, hoàn thiện quy định phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng ................................................................... 86 3.2.6. Hạn chế việc nhận tài sản đảm bảo là bên thứ ba, quan tâm hơn nữa việc sử dụng công cụ bảo hiểm ................................................................ 87 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 89 3.3.1. Đối với chính phủ .......................................................................... 89 3.3.2. Đối với Ngân hàng nhà nước......................................................... 91 3.3.3. Đối với Ngân hàng TMCP Việt Á................................................ 93 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI (bản sao) DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT HĐKD Hoạt động kinh doanh HĐQT Hội đồng quản trị MTV Một thành viên NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHVN Ngân hàng Việt Nam NQH Nợ quá hạn QLRR Quản lý rủi ro QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng RRTD Rủi ro tín dụng SX-KD Sản xuất kinh doanh TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TSĐB Tài sản đảm bảo TSTC Tài sản thế chấp VAB Ngân hàng Việt Á VAB-CNĐN Ngân hàng Việt Á Chi nhánh Đà Nẵng DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng bảng Trang 2.1 Các chỉ số tài chính 30 2.2 Cơ cấu huy động vốn theo kỳ hạn 33 2.3 Phân tích dư nợ theo đối tượng 35 2.4 Phân tích dư nợ theo tài sản đảm bảo 36 2.5 Báo cáo thu nhập 38 2.6 Mức giảm tỷ lệ nợ quá hạn qua các năm 53 2.7 Mức giảm tỷ lệ nợ xấu qua các năm 54 2.8 Mức giảm tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng qua các năm 55 2.9 Mức giảm tỷ lệ nợ xóa ròng qua các năm 56 2.10 Dư nợ phân theo kỳ hạn qua các năm 57 2.11 Dư nợ phân theo ngành nghề qua các năm 58 2.12 Tình hình phân loại nợ qua các năm 59 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Số hiệu sơ đồ Tên sơ đồ Trang 2.1 Cơ cấu tổ chức của VAB – Chi nhánh Đà Nẵng 30 2.2 Mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng 41 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nhiều năm qua, ngành Ngân hàng đã đối diện nhiều thiệt hại đáng kể. Những thiệt hại xảy ra chủ yếu là những thua lỗ không dự kiến từ hoạt động cấp tín dụng của Ngân hàng. Điều này khiến cho nhiều Ngân hàng rơi vào tình trạng thiếu thanh khoản do sử dụng nguồn vốn huy động dân cư để bù đắp rủi ro. Xét về mặt xã hội, những bất ổn trong hoạt động Ngân hàng sẽ gây thiệt hại đáng kể cho người gửi tiền và quan trọng hơn người dân sẽ dần mất niềm tin với các công cụ tài chính thông qua kênh Ngân hàng. Điều này sẽ làm ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội. Xét về mặt quản lý vĩ mô, khi các thành phần kinh tế quay lưng với Ngân hàng. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc quản lý vĩ mô của Nhà Nước. Khi các Ngân hàng kiểm soát được hoạt động tín dụng và đảm bảo an toàn tín dụng thì sẽ giúp Ngân hàng tạo ra nguồn lợi nhuận ổn định, giúp người dân có thêm kênh đầu tư tài chính có lãi và an toàn, giúp nhà nước điều hành kinh tế vĩ mô có hiệu quả hơn. Do đó, việc kiểm soát hoạt động tín dụng không chỉ là trách nhiệm cấp thiết của Ngân hàng đối với các cổ đông của mình, mà còn là trách nhiệm đối với xã hội và nền kinh tế quốc gia. Rủi ro tín dụng là phạm trù gắn với hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại. Hoạt động tín dụng càng phát triển và mở rộng thì mức độ rủi ro lại càng lớn. Một số vấn đề nổi cộm hiện nay như là: Cho vay không thu hồi được nợ, phát sinh nhiều nợ quá hạn, nợ khó đòi, ứ đọng vốn,…Vì vậy, công tác quản trị rủi ro tín dụng phải càng được quan tâm hơn nữa, đó là một vấn đề tất yếu không thể bỏ qua trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, đặc biệt là từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường. Cũng như các doanh nghiệp nói chung, các ngân hàng đang gặp khó khăn về lý luận và thực tiễn trong việc 2 phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Chính vì vậy mà việc nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng và giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng chắc chắn sẽ là một sự cần thiết đúng lúc, nó vừa mang ý nghĩa thực tiễn và là một trong những vấn đề bức xúc đang được các ngân hàng quan tâm. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Xuất phát từ tính cấp thiết như vậy, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng” với mục đích của đề tài là một lần nữa cảnh báo các Ngân hàng về vấn đề kiểm soát nguồn vốn vay. Đề tài phát triển với mục đích tìm kiếm ra những khe hở rủi ro trong cấu trúc tổ chức và quy trình cấp xét tín dụng, các công cụ đo lường nhận dạng rủi ro và kiểm soát rủi ro của Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng và bằng những lý luận thực tiễn tác giả đưa ra những giải pháp để phủ lắp những khe hở trong cấu trúc, quy trình và hệ thống kiểm soát 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Toàn bộ các vấn đề liên quan đến hoạt động quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng. - Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Đề tài nghiên cứu công tác quản trị rủi ro tín dụng chỉ trong cho vay. + Về không gian: Đề tài nghiên cứu hoạt động hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng. + Về thời gian: Đề tài nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng trên cơ sở khảo sát thực tế giai đoạn từ năm 2010 đến 2012 và đề xuất các giải pháp cho đến những năm tiếp theo. 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: 3 - Phương pháp thống kê - Phương pháp so sánh - Phương pháp diễn giải - Phương pháp phân tích 5. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu luận văn gồm 03 chương. Chương 1: Tổng quan về quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á - Chi nhánh Đà Nẵng từ năm 2010 – 2012. Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á – Chi nhánh Đà Nẵng 6. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Với đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Việt Á- Chi nhánh Đà Nẵng”, tác giả tập trung hệ thống hóa lý luận để làm cơ sở đề xuất giải pháp. Các tài liệu được tác giả sử dụng để nghiên cứu bao gồm: Tạp chí “Bản tin nội bộ số: 68 – 79” của Ngân hàng TMCP Việt Á. Trong các bản tin này, tác giả đã thu thập các dữ liệu về các định hướng, các giải pháp, các sáng kiến…đang và sẽ triển khai trong thời gian tới. Từ đó, làm cơ sở cho tác giả mở rộng và phát triển các giải pháp nêu trong đề tài nhằm đảm bảo tính khả thi triển khai thực hiện. Các quy trình, quy định hướng dẫn được HĐQT và Tổng Giám đốc VAB thông qua như: quy chế cho vay, quy chế bảo lãnh, quy chế giao nhận tài sản bảo đảm, quy chế định giá tài sản bảo đảm, quy chế về phân cấp ủy quyền, quy chế về phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro, hệ thống các sản phẩm và dịch của VAB. Báo cáo tổng kết của VAB-CNĐN các năm từ 2010 đến năm 2012. Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu tài liệu thực tiễn liên quan 4 đến đề tài quản trị rủi ro tín dụng, hiện nay có rất nhiều đề tài đi sâu vào lĩnh vực này cụ thể như: Luận văn “Nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập” Luận văn Thạc sĩ kinh tế năm 2009, Trường Đại học kinh tế TP.HCM – Nguyễn Thị Ánh Thuỷ, đề tài làm rõ những vấn đề cơ bản về tín dụng, rủi ro tín dụng, kinh nghiệm thực tế của các nước như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản về nhận diện, nguyên nhân và quản lý rủi ro tín dụng. Trên cơ sở phân tích rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh, đề tài nêu ra những dấu hiệu nhận biết sớm các khoản nợ có vấn đề, tìm ra các nguyên nhân để từ đó kiến nghị các giải pháp có hiệu quả và khả thi. Trong đó nổi bật nhất của đề tài là nghiên cứu chi tiết về mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập khi chuyển từ mô hình quản trị theo hình thức sở hữu của NHTM nhà nước sang quản trị theo mô hình Ngân hàng TMCP, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tín dụng cho chi nhánh trong quá trình hội nhập với nền kinh tế thế giới. Luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà Nội chi nhánh Đà Nẵng” Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2010, Trường Đại học Kinh tế Đà Nẵng – Nguyễn Thị Bích Thủy, tác giả đã nêu ra một số vấn đề cơ bản về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng, cũng như khái quát về nguyên nhân và hậu quả của rủi ro tín dụng, trình bày một số nguyên tắc cơ bản và quy trình trong hoạt động quản trị rủi ro tín dụng. Từ đó tác giả cũng nêu lên tình hình hoạt động tín dụng, thực trạng rủi ro những mặt đạt được, những mặt hạn chế và đưa ra những nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng. Đồng thời đề xuất một số kiến nghị cũng như giải pháp cả về vi mô lẫn vĩ mô 5 để nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro có ý nghĩa thiết thực. Luận văn “Quản trị rủi ro trong các Ngân hàng thương mại Việt Nam” Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2008 Trường đại học kinh tế TP.HCM – Nguyễn Tiến Long, tác giả đã nghiên cứu khái niệm, bản chất, phân loại, nguyên nhân dẫn đến rủi ro. Luận văn đưa ra khái niệm về rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro tác nghiệp và đánh giá toàn diện thực trạng và những rủi ro trong hoạt động của các Ngân hàng thương mại Việt Nam, những thành tựu đã đạt được cũng như những tồn tại trong các mặt hoạt động. Qua đó đi sâu phân tích một cách sâu sắc những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng rủi ro trong hoạt động Ngân hàng cả về môi trường kinh tế, pháp lý, bản thân các Ngân hàng và khách hàng của họ. Từ đó luận văn đưa ra đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện một số giải pháp phòng ngừa Luận văn “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam” Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2008, Trường đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh – Lê Thị Hồng Điều, tác giả đã đi sâu nghiên cứu những vấn đề về lý luận hoạt động kinh doanh và rủi ro chủ yếu của Ngân hàng thương mại Việt Nam. Trong chương 1, ngoài việc hệ thống hoá cơ sở lý luận về rủi ro, quản trị rủi ro tín dụng cũng như chỉ ra những nguyên nhân làm cho rủi ro tín dụng xảy ra. Trong điều kiện nền kinh tế luôn biến động phức tạp như hiện nay thì không những doanh nghiệp gặp khó khăn mà ngay cả hệ thống ngân hàng cũng bị ảnh hưởng, chất lượng tín dụng ngày một suy giảm. Vì vậy yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với hệ thống NHTM Việt Nam nói chung và Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam nói riêng là phải tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng hơn nữa nhằm tạo sự tăng trưởng tín dụng một cách ổn định và quản lý tốt chất lượng tín dụng. Chương 2 tác giả đi sâu phân tích thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam từ đó nêu ra những kết quả đạt được, những tồn tại và đưa ra những nguyên nhân 6 dẫn đến tồn tại trong công tác quản lý rủi ro tín dụng của Ngân hàng Đầu Tư & Phát Triển Việt Nam trong thời gian qua cũng như xu hướng sắp tới. Từ đó trong chương 3 đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng trong toàn hệ thống Ngân hàng, đồng thời cũng có một số kiến nghị để tạo lập môi trường kinh doanh và quản trị rủi ro tín dụng có hiệu quả, phát triển một hệ thống tài chính ổn định và bền vững. Luận văn “Giải pháp kiểm soát và tài trợ rủi ro cho vay doanh nghiệp tại chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Quận Sơn Trà – Thành phố Đà Nẵng” Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh năm 2012, Đại học Kinh tế Đà Nẵng – Lương Khắc Trung. Nội dung đề tài tập trung vào việc phân tích thực trạng tình hình kiểm soát và tài trợ rủi ro cho vay đối tượng là doanh nghiệp tại chi nhánh NHNo & PTNT Quận Sơn Trà để tìm ra các ưu điểm và những khó khăn vướng mắc trong việc thực hiện, từ đó đưa ra hướng hoàn thiện góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Tổng hợp tham khảo từ các tạp chí, quy định, quy trình…. Và từ 5 luận văn trên, tác giả có thể nhìn nhận tốt hơn thực tế về các khâu trong quản trị rủi ro tín dụng: nhận diện – đo lường – kiểm soát – tài trợ rủi ro tín dụng. 7 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. RỦI RO TÍN DỤNG 1.1.1. Khái niệm Thực tế đã có rất nhiều khái niệm về RRTD ngân hàng, Theo Timothy W.Koch thì cho rằng “RRTD là sự thay đổi tìm ẩn của thu nhập thuần và thị giá khi khách hàng không thanh toán hay thanh toán trể hạn”. Theo “Financial Institution Management – A modern Perpective”, A.Saunder và H.Lange thì cho rằng “RRTD là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là khả năng các nguồn thu nhập dự tính mang lại từ khoản cho vay của ngân hàng không thể được thực hiện đầy đủ cả về số lượng và về thời hạn”. Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết [6]. 1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng a. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro - Rủi ro giao dịch: Là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm: + Rủi ro lựa chọn: Quá trình đánh giá, phân tích, lựa chọn khi tác nghiệp chưa tốt. + Rủi ro đảm bảo: Là rủi ro các vấn đề liên quan đến đảm bảo tài sản, 8 phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại TSĐB, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên trị giá của TSĐB. + Rủi ro nghiệp vụ: Là loại rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản cho vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản cho vay có vấn đề. - Rủi ro danh mục: Là loại hình rủi ro phát sinh trong quản lý danh mục cho vay của ngân hàng. Rủi ro danh mục là loại rủi ro vừa mang tính chủ quan, lại vừa tác động của các nhân tố khách quan, bao gồm rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. + Rủi ro nội tại: Xuất phát từ các yếu tố rủi ro bên trong của mỗi khách hàng vay vốn, các đặc điểm riêng có, mang tính riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay. + Rủi ro tập trung: Phát sinh trong trường hợp ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế, hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định, hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao. b. Căn cứ vào tính chất: Rủi ro tín dụng bao gồm rủi ro sai hẹn và rủi ro mất vốn [4]. 1.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng - Rủi ro tín dụng mang tính gián tiếp: Trong quan hệ tín dụng, ngân hàng chuyển giao quyền sử dụng vốn cho khách hàng. Rủi ro tín dụng xảy ra khi khách hàng vay gặp những tổn thất và thất bại trong quá trình sử dụng vốn. Nói cách khác, những rủi ro trong hoạt động kinh doanh của khách hàng vay đã gián tiếp gây ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. - Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng và phức tạp: Đặc điểm này biểu 9 hiện ở sự đa dạng, phức tạp của nguyên nhân tức là rủi ro tín dụng xảy ra ở rất nhiều dạng và phụ thuộc vào nguyên nhân đã gây ra rủi ro tín dụng, hình thức và hậu quả của rủi ro tín dụng gây ra không thể lường trước được, tùy thuộc vào từng mức độ rủi ro tín dụng của khoản vay. - Rủi ro tín dụng có tính tất yếu: Tình trạng thông tin bất cân xứng đã làm cho ngân hàng không thể nắm bắt được các dấu hiệu rủi ro một cách toàn diện và đầy đủ, điều này làm cho bất cứ khoản vay nào cũng tiềm ẩn rủi ro đối với ngân hàng. Kinh doanh ngân hàng thực chất là kinh doanh rủi ro ở mức độ phù hợp và đạt được lợi nhuận tương ứng. 1.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng Quản trị rủi ro tín dụng là quá trình xây dựng và thực thi các chiến lược, các chính sách quản lý và kinh doanh tín dụng nhằm đạt được các mục tiêu an toàn, hiệu quả và phát triển bền vững, tăng cường các biện pháp phòng ngừa, hạn chế và giảm thấp nợ quá hạn, nợ xấu trong kinh doanh tín dụng, từ đó tăng doanh thu, giảm chi phí và nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh cả trong ngắn hạn và dài hạn của NHTM. Sự cần thiết của quản trị rủi ro tín dụng: - RRTD là nguyên nhân chủ yếu tạo ra sự tổn thất về vốn của các NHTM: Thường thu nhập của các NHTM được đem lại chủ yếu là từ nguồn thu nhập của hoạt động tín dụng. Thực tế, RRTD là nguyên nhân chủ yếu gây ra tổn thất về vốn cho các NHTM. Vì vậy, RRTD được xem là một trong những nhân tố hết sức quan trọng, đòi hỏi các ngân hàng phải có khả năng phân tích, đánh giá và QTRRTD hiệu quả. Một khi ngân hàng chấp nhận nhiều khoản vay có RRTD cao thì ngân hàng có khả năng phải đối mặt với tình trạng thiếu vốn hay tính thanh khoản thấp. Điều này có thể làm giảm HĐKD cũng như lợi nhuận của ngân hàng, thậm chí có thể dẫn đến phá sản. 10 Cho nên, các NHTM phải chú trọng hơn nữa đến QTRRTD để có những giải pháp cụ thể nhằm ngăn ngừa và hạn chế tối đa RRTD xảy ra. - QTRRTD là thước đo năng lực kinh doanh của các NHTM: Tình hình kinh tế ngày càng có nhiều biến động, thị trường tài chính, tiền tệ và ngân hàng cũng diễn biến phức tạp hơn, tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là RRTD. Mặt dù, trước khi cho vay nhân viên ngân hàng đã tìm hiểu thị trường và dự đoán những rủi ro có thể xảy ra nhưng sự tiên liệu, phát hiện rủi ro tiềm ẩn và ứng phó của nhân viên ngân hàng là có giới hạn, trên thực tế RRTD phát sinh do nhiều nguyên nhân, có thể do nguyên nhân khách quan, chủ quan hay do bất khả kháng…Vì vậy, QTRRTD phải được xem là một nghiệp vụ chủ đạo và là thước đo năng lực kinh doanh của các NHTM để ngăn ngừa và hạn chế tối đa những tổn thất do RRTD gây ra. - QTRRTD tốt là một lợi thế cạnh tranh của các NHTM: QTRRTD được thực hiện tốt sẽ tạo điều kiện cho ngân hàng sàng lọc được những khách hàng có năng lực pháp lý tốt, năng lực tài chính tốt, có tiềm năng phát triển…nhằm giúp cho việc tài trợ vốn của ngân hàng thực sự mang lại hiệu quả, và sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các NHTM trong quá trình cạnh tranh. 1.2.2. Nội dung của quản trị rủi ro tín dụng Quản trị rủi ro nói chung và quản trị rủi ro tín dụng nói riêng của một Ngân hàng luôn bao hàm các nội dung cụ thể sau: a. Nhận diện rủi ro tín dụng Điều kiện tiên quyết để quản trị rủi ro tín dụng là phải nhận diện được rủi ro tín dụng. Nhận diện rủi ro tín dụng là quá trình xác định liên tục và có hệ thống các hoạt động kinh doanh của Ngân hàng có thể gây ra rủi ro tín dụng. Nhận diện rủi ro tín dụng bao gồm các công việc theo dõi, xem xét, nghiên cứu môi trường hoạt động và toàn bộ mọi hoạt động của Ngân hàng nhằm thống kê 11 được tất cả những nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng, để từ đó có các biện pháp phù hợp giảm thiểu rủi ro tín dụng. Những dấu hiệu nhận diện rủi ro tín dụng: * Từ phía khách hàng vay - Trì hoãn hoặc gây trở ngại đối với ngân hàng trong quá trình kiểm tra theo định kỳ hoặc đột xuất về tình hình sử dụng vốn vay, tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, tài chính của khách hàng. Chậm hoặc trì hoãn các báo cáo tài chính theo yêu cầu của ngân hàng mà không có sự giải thích minh bạch, thuyết phục. - Chậm thanh toán các khoản lãi khi đến hạn thanh toán, xuất hiện nợ quá hạn do khách hàng không có khả năng hoàn trả với những lý do: tiêu thụ hàng chậm, thu hồi công nợ chậm... Dấu hiệu cho thấy khách hàng trông chờ vào các nguồn thu nhập bất thường khác không phải từ sản xuất kinh doanh của khách hàng. - Đề nghị gia hạn, điều chỉnh các khoản nợ nhiều lần không có lý do. - Xuất hiện ngày càng nhiều các khoản chi phí bất hợp lý. - Thay đổi thường xuyên tổ chức hoặc Ban điều hành * Phát sinh từ phía Ngân hàng - Sự đánh giá và phân loại không chính xác về mức độ rủi ro của khách hàng. Đánh giá quá cao năng lực tài chính của khách hàng so với thực tế, đánh giá khách hàng thông qua thông tin do khách hàng cung cấp mà không điều tra xem xét thông tin từ các nguồn khác.... - Cấp tín dụng dựa trên các cam kết không chắc chắn và thiếu tính đảm bảo của khách hàng. - Tốc độ tăng trưởng tín dụng quá nhanh, vượt quá khả năng và năng lực kiểm soát cũng như nguồn vốn của ngân hàng. Khi ngân hàng đã nhận biết và xác định các dấu hiệu của rủi ro tín dụng