Tài liệu Quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường thpt số 2 văn bàn

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LÀO CAI TRƯỜNG THPT SỐ 2 VĂN BÀN Mã số: ................................ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 Văn Bàn Người thực hiện: ĐÀO ANH ĐỨC Chức vụ: Phó Hiệu trưởng Đơn vị công tác: Trường THPT Số 2 huyện Văn Bàn Lĩnh vực nghiên cứu: Quản lý giáo dục  Phương pháp dạy học bộ môn: ...............................  Phương pháp giáo dục  Lĩnh vực khác: .........................................................  Có đính kèm:  Mô hình  Phần mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác MỤC LỤC 0 MỤC LỤC Nội dung Trang BẢNG DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 2 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 3 I. Lý do chọn đề tài 3 II. Mục đích nghiên cứu 4 III. Nhiệm vụ nghiên cứu 4 IV. Phạm vị nghiên cứu 5 V. Đối tượng nghiên cứu 5 VI. Phương pháp nghiên cứu 5 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 7 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 7 II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 8 III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 11 1. Quán triệt và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác bồi 11 dưỡng HSG, học sinh năng khiếu 2. Xây dựng kế hoạch của nhà trường và hướng dẫn các nhóm bộ môn lập kế hoạch tổ chức phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng 12 khiếu theo từng năm học. 3. Xây dựng nội dung, trương trình bồi dưỡng. 12 4 Xây dựng đội ngũ giáo viên có năng lực phù hợp với yêu cầu thực tiễn đòi hỏi trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu và lựa chọn giáo viên bồi dưỡng các đội tuyển. 5. Xây dựng chế tài hợp lý để đãi ngộ thỏa đáng những giáo viên tham gia bồi dưỡng và những học sinh tham dự các kỳ thi chọn HSG, học sinh năng khiếu các cấp. 6. Xây dựng các biện pháp phát hiện và tuyển chọn HSG, học sinh năng khiếu IV. HIỆU QUẢ THU ĐƯỢC KHI ÁP DỤNG CÁC GIẢI PHÁP 13 14 15 17 PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN 18 TÀI LIỆU THAM KHẢO BẢNG DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Viết tắt Nội dung STT Viết tắt 1 CBQL Cán bộ quản lý 8 KHKT 19 Nội dung Khoa học kỹ thuật 1 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 GD&ĐT 4 GV 5 GVBM 6 HS Học sinh 7 HSG Học sinh giỏi Giáo dục và Đào tạo Giáo viên Giáo viên bộ môn 9 MTCT Máy tính cầm tay 10 UBND Ủy ban nhân dân 11 TBDH Thiết bị dạy học 12 THPT 13 TTCM Trung học phổ thông Tổ trưởng chuyên môn PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Nhân tài, nhất là các thiên tài có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế – xã hội. Chính những bậc vĩ nhân, những nhà khoa học lừng danh thế giới đã thúc đẩy, mở đường, đánh dấu các mốc phát triển của khoa học, lịch 2 sử. Họ đã trở thành những ngôi sao toả sáng trên bầu trời trí tuệ. Họ đã góp phần rất lớn vào việc khai sáng nhân loại. Vì vậy, toàn nhân loại đều ghi công những người tài năng. Vấn đề đào tạo, bồi dưỡng nhân tài từ lâu đã được xã hội quan tâm. Nhìn lại lịch sử dân tộc Việt nam ta thấy từ đời xưa ông cha ta đã rất coi trọng, chú ý đến việc đào tạo, bồi dưỡng nhân tài và đã đúc rút thành một kinh nghiệm quý báu “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Đến thăm Văn miếu Quốc Tử Giám chúng ta thấy trên văn bia còn ghi; “Các bậc hiền nhân là yếu tố cốt tử đối với một chỉnh thể. Khi yếu tố này dồi dào thì đất nước tăng tiến mạnh mẽ và phồn thịnh. Khi yếu tố này kém thì quyền lực đất nước bị suy giảm” và “Những người tài giỏi, có học thức là một sức mạnh đặc biệt đối với đất nước”. Ngay sau khi Cách mạng tháng tám thành công, ngày 20/11/1946, trong bài viết “Tìm người tài đức” Hồ Chủ Tịch khẳng định “ Nước nhà còn phải kiến thiết, kiến thiết phải có người tài, trong số 20 triệu đồng bào chắc không thiếu gì người có tài, có đức…”. Ngày nay, GD&ĐT được ưu tiên, ưu đãi, được đặt ở vị trí quốc sách hàng đầu. Nhà nước và xã hội có cơ chế, chính sách khuyến khích cho giáo dục phổ thông và hệ thống giáo dục quốc dân. Chính vì vậy, việc tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi trên cơ sở phát triển toàn diện nhân cách học sinh là một nhiệm vụ quan trọng, nhưng cách tổ chức như thế nào không thể không nói đến công tác quản lí, chỉ đạo của ban giám hiệu trường tiểu học. Việc chỉ đạo bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu nhằm phát hiện ra học sinh có năng khiếu để bồi dưỡng. Động viên khích lệ học sinh học tập, khích lệ giáo viên dạy giỏi góp phần nâng cao chất lượng của quá trình dạy – học. Trường THPT Số 2 huyện Văn Bàn đang trong giai đoạn xây dựng trường THPT đạt chuẩn quốc gia vì vậy ngoài nhiệm vụ nâng cao chất lượng đại trà thì việc phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu cần phải dược quan tâm nhiều hơn và coi là một trong các nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị. Tuy nhiên, công tác quản lý bồi dưỡng học sinh giỏi của trường vẫn chỉ làm theo 3 kinh nghiệm. Việc tìm kiếm được các biện pháp quản lý công tác này một cách khoa học, có hệ thống là vấn đề cấp bách và cần thiết để nhà trường có thể quản lý tốt hơn, hiệu quả hơn nhiệm vụ phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu. Xuất phát từ thực tế trong nhà trường, với cương vị của người Phó Hiệu trưởng được giao phụ trách công tác này, tôi nhận thấy để công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu đạt kết quả cao cần có sự phối kết hợp đồng bộ giữa cán bộ quản lí chuyên môn với đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy và sự vào cuộc của phụ huynh học sinh. Từ những lý do đó tôi quyết định lựa chọn đề tài “Quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 Văn Bàn”. II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở, phân tích, đánh giá đúng thực trạng công tác phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu trong những năm vừa qua, qua đúc rút kinh nghiệm quản lý bản thân để hệ thống một số biện pháp chính nhằm quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 huyện Văn Bàn. III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để đạt mục đích trên, đề tài tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý của việc quản lý, tổ chức bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu ở trường THPT. - Khảo sát, phân tích và đánh giá đúng thực trạng và những vấn đề gặp phải trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu. - Hệ thống một số biện pháp chính giúp quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 huyện Văn Bàn. IV. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Trong khuôn khổ giới hạn về thời gian và trình độ nhận thức của bản thân, đề tài “Quản lý và nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 Văn Bàn” chỉ phân tích thực công tác 4 phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 Văn Bàn, từ kinh nghiệm quản lý của bản thân kết hợp với kinh nghiệm học hỏi được từ các đơn vị bạn tôi hệ thống một số giải pháp để nâng cao chất lượng công tác này tại nhà trường. V. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Trường THPT Số 2 huyện Văn Bàn – tỉnh Lào Cai. VI. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Gồm phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, so sánh, phân loại các tài liệu khoa học và các văn bản pháp qui của nhà nước, của ngành, của địa phương có liên quan... Nhằm tìm hiểu, xây dựng cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn cho vấn đề nghiên cứu. 2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Gồm phương pháp đàm thoại, quan sát, phỏng vấn, trưng cầu ý kiến, tổng kết kinh nghiệm của các CBQL ở các đơn vị khác trong tỉnh, khảo nghiệm... Phương pháp đàm thoại: Để tìm hiểu thực trạng công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG của giáo viên hiện nay, tôi đã tiến hành phỏng vấn, trao đổi trực tiếp với các TTCM, GVBM trực tiếp giảng dạy, bồi dưỡng. Phương pháp điều tra: Tôi đã tìm hiểu hiệu quả các giải pháp đưa ra thông qua hệ thống các câu hỏi, các phiếu khảo sát xin ý kiến các CBQL, GV và HS, nhằm thu thập ý kiến chủ quan của các thành viên. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Là sự kết hợp giữa lý luận quản lý về phối hợp các lực lượng giáo dục với thực tiễn, là quá trình đem lý luận quản lý phân tích những kinh nghiệm thực tiễn kinh nghiệm quản lý công tác này tại đơn vị. 3. Nhóm phương pháp nghiên cứu hỗ trơ Gồm các phương pháp thống kê, toán học, biểu bảng, sơ đồ … 5 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Năng lực, tài năng, năng khiếu Năng lực: Là những đặc điểm tâm lý cá biệt ở mỗi con người, tạo thành điều kiện quy định tốc độ, chiều sâu của việc lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo để đáp ứng yêu cầu và hoàn thành xuất sắc một hoạt động nhất định. 6 Tài năng (trình độ cao của năng lực là tài năng): Tài năng là một tổ hợp các năng lực tạo tiền đề thuận lợi cho con người sáng tạo, thực hiện nhiệm vụ đạt hiệu quả cao. Tài năng được rèn luyện, hình thành trong quá trình hoạt động của con người. Người có năng khiếu được phát hiện, bồi dưỡng kịp thời thì có nhiều cơ hội trở thành tài năng. Năng khiếu: Là “mầm mống” của tài năng, là tín hiệu của tài năng trong tương lai. Năng khiếu không được tạo ra mà chỉ được tìm ra, phát hiện thấy ở trẻ em. Năng khiếu có liên quan tới một số yếu tố bên trong dựa trên những tư chất bẩm sinh – di truyền thể hiện ở các tố chất sinh lý, thần kinh trội tương hợp với năng khiếu có ở một người. 2. Các giai đoạn phát triển của một tài năng - Giai đoạn 1: Giai đoạn sinh học: (từ lúc người mẹ mang thai đến lúc đứa trẻ ra đời). Đây là giai đoạn hình thành các tổ chức cấu trúc tế bào, gắn bó chặt chẽ với việc hình thành và phát triển của thai nhi cũng như việc nảy sinh (hoặc thui chột) mầm mống ban đầu tài năng của mỗi con người. - Giai đoạn 2: Giai đoạn sinh – xã hội: (Bắt đầu từ lúc đứa trẻ ra đời cho tới lúc đứa trẻ trưởng thành). Đây là giai đoạn nảy sinh, bộc lộ, phát triển và xác lập năng lực. - Giai đoạn 3: Giai đoạn xã hội: Đây là giai đoạn tài năng được thể hiện, được sử dụng trong thực tiễn, mang lại các kết quả, các cống hiến cụ thể. 3. Học sinh giỏi, học sinh giỏi THPT - Học sinh giỏi: Là học sinh có tiềm năng của sự “thông thạo” - Học sinh giỏi THPT: HSG về một môn học nào đó là sự đánh giá, ghi nhận kết quả học tập mà các em đạt được ở mức độ cao so với mục tiêu môn học ở từng lớp và cả cấp THPT. Kết quả ở mỗi môn học của học sinh được thể hiện thông qua kiến thức và kỹ năng mà các em có được, đồng thời còn thể hiện ở trình độ tư duy, qua thái độ và cách ứng xử, qua cách vận dụng kiến thức và kỹ năng trong cuộc sống thường ngày. 4. Khái niệm bồi dưỡng học sinh giỏi 7 - Theo Từ điển Giáo dục học 2001, bồi dưỡng được định nghĩa như sau: “Bồi dưỡng là quá trình trang bị thêm kiến thức, kỹ năng nhằm mục đích nâng cao và hoàn thiện năng lực hoạt động trong các lĩnh vực cụ thể”. - Bồi dưỡng HSG là chủ động tạo ra môi trường và những điều kiện thích hợp cho người học phát huy cao độ nội lực của mình, đi đôi với việc tiếp nhận một cách thông minh, hiệu quả ngoại lực (người thầy có vai trò quan trọng hàng đầu trong môi trường có tính ngoại lực); mà cốt lõi là giúp cho người học về phương pháp, biết cách học, cách nghiên cứu, cách tư duy, cách tự đánh giá, tận dụng phương tiện hiện đại nhất để tìm kiếm, thu thập và xử lý thông tin để tự học, tự bồi dưỡng. 6. Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng HSG được thể hiện qua báo cáo chính trị của ban chấp hành trung ương Đảng VI: “Nhân tài không phải là sản phẩm tự phát mà phải được phát hiện và bồi dưỡng công phu. Nhiều tài năng có thể bị mai một đi nếu không được phát hiện và sử dụng đúng lúc, đúng chỗ…" 7. Mục đích của việc bồi dưỡng học sinh giỏi - Mục đích của việc bồi dưỡng HSG được quy định rõ ràng trong Điều 2 – Quy chế thi HSG quốc gia chính là: “Động viên, khích lệ những học sinh học giỏi và các giáo viên dạy giỏi; góp phần thúc đẩy việc cải tiến, nâng cao chất lượng dạy và học, chất lượng của công tác quản lý, chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục; đồng thời nhằm phát hiện học sinh có năng khiếu về môn học để tiếp tục bồi dưỡng ở cấp học cao hơn, nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước”. II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng HSG của trường - Học sinh giỏi của trường: Hằng năm, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Sở GD&ĐT Lào Cai, nhà trường đã xây dựng kế hoạch, triển khai khảo sát để lựa chọn đội tuyển dự thi cấp tỉnh và phân công giáo viên bồi dưỡng. Đối với khối 10 và 11 hàng năm nhà trường đều tổ chức thi để khảo sát chất lượng vào tháng 4 hàng năm. 8 - Về nội dung bồi dưỡng: Nhà trường chưa xây dựng được nội dung chương trình dành riêng cho HSG nên mỗi GV tham gia bồi dưỡng HSG phải tự nghiên cứu, sưu tầm tài liệu và tự soạn giáo án, các chuyên đề nâng cao và chuyên sâu phù hợp với khả năng nhận thức của HS dựa trên nội dung chương trình và chuẩn kiến thức kỹ năng đối với từng môn học do Bộ GD&ĐT quy định, trong đó nhấn mạnh đến việc khắc sâu kiến thức trọng tâm, kỹ năng học và làm bài của HS, lồng ghép tài liệu nâng cao vào bài dạy phù hợp với đối tượng học sinh - Thực trạng điều kiện CSVC đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng HSG: Sách tham khảo, tài liệu trong thư viện còn chưa đầy đủ, cần được tăng cường đầu tư cho sách, tài liệu, đặc biệt là các tài liệu nâng cao phù hợp với đối tượng HSG. CSVC lớp học thiếu, các phòng học hiện nay cơ bản chỉ đủ cho dạy học chính khóa và ôn thi tốt nghiệp. Thiết bị dạy học chưa tốt, có nhiều đồ dùng chưa có hoặc không đảm bảo chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu của bồi dưỡng HSG. - Sự phối hợp giữa nhà trường - gia đình - xã hội: Nhà trường đã phối hợp với các tổ chức xã hội giúp nhà trường về thiết bị, tài liệu giảng dạy, thay bảng mới, thay quạt, mua máy chiếu, lập quỹ khuyến học.....khen thưởng cho HS đạt giải trong các kì thi. - Về chế độ chính sách: Nhà trường đã có những biện pháp khen thưởng, động viên GV và HS có kết quả cao trong các kỳ thi các cấp, có chế độ thanh toán cho giáo viên dạy tối đa 30 tiết/1 đội tuyển dự thi cấp tỉnh và nhiều chế độ hỗ trợ khác. 2. Đánh giá chung về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường 2.1. Thuận lơi: - Lãnh đạo nhà trường, tổ trưởng tổ chuyên môn quan tâm chỉ đạo sát sao tới công tác bồi dưỡng HSG của trường, coi đó là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của trường. Sự đầu tư về đội ngũ, về CSVC, TBDH luôn được thường xuyên. Sự quan tâm đó cũng ảnh hưởng lớn đến nhận thức của cha mẹ HS, HS trong các trường. Được nhân dân, các đoàn thể ủng hộ tạo điều kiện, GV và HS 9 càng thấy được niềm tự hào và trách nhiệm của mình trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo của trường, đó chính là công tác bồi dưỡng HSG. 2.2. Khó khăn: - Công tác xây dựng kế hoạch học tập chưa được GV và HS quan tâm, việc kiểm tra, đánh giá của lãnh đạo nhà trường, tổ chuyên môn đối với công tác này còn có phần xem nhẹ. - Chưa xây dựng được nội dung chương trình bồi dưỡng cụ thể của từng môn, giáo viên chủ yếu làm theo kinh nghiệm, tự sưu tầm tài liệu, những giáo viên chưa bao giờ thành công trong công tác này thì như “người đi trong đêm”, không xác định được phải bồi dưỡng cái gì cho học sinh. Những học sinh yêu thích môn học, có tố chất nhưng không được GVBM bồi dưỡng thì không biết ôn luyện theo tài liệu nào dẫn đến kết quả thi rất thấp, học sinh chán nản và bỏ cuộc. Việc không có tài liệu bồi dưỡng cũng là nguyên nhân làm cho nhiều giáo viên ngại bồi dưỡng do phải tìm tài liệu, xây dựng nội dung. - Điều kiện CSVC phục vụ cho việc nâng cao hơn nữa trình độ của HSG hiện nay còn chưa đáp ứng. Việc tạo điều kiện cho GV có điều kiện để tham gia các lớp bồi dưỡng còn chưa phù hợp. - Đội ngũ GV có đủ về số lượng, đạt chuẩn về trình độ chuyên môn nhưng chưa thực sự giỏi về chuyên môn. GV chưa có phương pháp phát hiện và bồi dưỡng HSG mà chỉ dựa vào kinh nghiệm của bản thân để lựa chọn, phát hiện HSG. - Việc phát hiện và tuyển chọn học sinh có năng khiếu, có tài năng còn thiếu cơ sở khoa học nên chưa chính xác và triệt để. - Trong quá trình bồi dưỡng, giáo viên chưa có phương pháp tác động cá biệt nhằm phát huy tính độc lập, chủ động sáng tạo, trí thông minh của học sinh. - Trách nhiệm và quyền lợi của giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi còn chưa nhiều, chưa động viên được người dạy. III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Quán triệt và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu 10 - Đội ngũ CBQL, GV phải nắm chắc và thông suốt các quan điểm, chủ trương chính sách của Đảng và nhà nước ta về vấn đề đào tạo và bồi dưỡng nhân tài. Quán triệt mục tiêu “dân trí, nhân lực, nhân tài” vào kế hoạch của nhà trường. Đồng thời phải cụ thể hoá nghị quyết, chính sách và từng hoạt động của trường. - Quán triệt việc nhận thức tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng HS giỏi là biện pháp đầu tiên vô cùng quan trọng, nó quyết định việc tổ chức bồi dưỡng HSG đúng hướng và đạt hiệu quả. - Thường xuyên sinh hoạt chính trị để làm cho cán bộ giáo viên hiểu và nhận thấy được chất lượng giảng dạy và năng lực của giáo viên dùng thước đo chính xác nhất là chất lượng học sinh, đặc biệt là HSG, học sinh năng khiếu. - Đưa các nội dung, biện pháp và các hình thức bồi dưỡng học sinh giỏi cũng như việc nâng cao kiến thức chuyên môn để bồi dưỡng học sinh vào các buổi sinh hoạt chuyên môn. - Thường xuyên nêu gương các thầy cô trong và ngoài nhà trường đã tích cực và đạt những kết quả cao trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu. - Nhà trường cần quán triệt đầy đủ sâu sắc các hệ thống văn bản, chính sách liên quan đến công tác bồi dưỡng HSG, đồng thời tham mưu với cấp trên hỗ trợ nguồn kinh phí cho hoạt động chuyên môn. - Găn nhiệm vụ này với công tác đánh giá xếp loại giáo viên và công tác thi đua khen thưởng. Từ năm học 2009-2010 nhà trường đã có có chế độ khen thưởng rất thỏa đáng cho những giáo viên có thành tích trong công tác này, do đó phần nào đã kích lệ được sự cố gắng, nỗ lực của các thầy cô. 2. Xây dựng kế hoạch của nhà trường và hướng dẫn các nhóm bộ môn lập kế hoạch tổ chức phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu theo từng năm học. - Bồi dưỡng học sinh giỏi là một quá trình lâu dài, không phải sắp đến kỳ thi HSG giáo viên mới tập trung học sinh để bồi dưỡng, luyện cách làm bài thi liên tục vài tuần để học sinh có đủ khả năng làm bài thi và đoạt giải là đạt yêu 11 cầu. Có thể với cách này mang đến vài kết quả nhất định, tuy nhiên nó không phù hợp với ý nghĩa, mục đích của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và không có tính lâu dài. - Ngay từ lớp đầu cấp, nhà trường đã có kế hoạch giao trách nhiệm cho giáo viên bộ môn phát hiện những học sinh có khả năng có thể phát triển được và phải có báo cáo cụ thể với Lãnh đạo nhà trường. Những năm học sau nhà trường bắt đầu bố trí thời gian và giáo viên để thực hiện công tác bồi dưỡng theo từng giai đoạn. Bên cạnh kế hoạch phân công chuyên môn, nhà trường cũng lên kế hoạch cho các bộ phận khác cùng phối hợp, hỗ trợ như GVCN lớp liên hệ chặt chẽ với giáo viên bộ môn nắm bắt tình hình học tập của học sinh đồng thời báo cáo kết quả học tập với phụ huynh; bộ phận kế toán văn phòng lên kế hoạch dự trù kinh phí, thực hiện thanh toán chế độ đúng thủ tục theo quy định của tài chính; phụ huynh quản lý chặt chẽ việc học tập ở nhà, tạo điều kiện cho con em theo học ở trường. - Đối với các tổ chuyên môn khi xây dựng kế hoạch cần chú ý việc phân công cụ thể giáo viên nào bồi dưỡng học sinh nào, bồi dưỡng phần kiến thức nào. Chú trọng công tác theo dõi, đôn đốc, kiểm tra đánh giá đối với giáo viên giảng dạy. Gắn kết quả bồi dưỡng với việc đánh giá xếp loại và bình xét thi đua giáo viên. 3. Xây dựng nội dung, trương trình bồi dưỡng. - Thực tế quản lý hoạt động bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu ở nhà trường tôi nhận thấy việc bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu chủ yếu vẫn thực hiện theo kiểu mạnh ai đấy làm, chưa có nội dung chương trình thống nhất, nên kết quả bồi dưỡng thường không ổn định. - Việc xây dựng nội dung chương trình bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu sẽ giúp cho công tác bồi dưỡng được thực hiện bài bản hơn, là điều kiện để những giáo viên chưa bao giờ bồi dưỡng có thể tiếp cận công tác này, những học sinh không được giáo viên bồi dưỡng cũng có thể có được 1 cuốn tài liệu làm định hướng để tự ôn tập. 12 - Xây dựng tài liệu bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu còn là cơ hội tốt để bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ. Để xây dựng được 1 cuốn tài liệu đòi hỏi giáo viên phải tìm tòi, nghiên cứu, phải trao đổi lẫn nhau … từ đó năng lực chuyên môn của giáo viên sẽ được nâng lên. - Việc xây dựng tài liệu bồi dưỡng nên bắt đầu từ những bộ môn đã bồi dưỡng và có kết quả, nên phân công cho 1 nhóm giáo viên cùng xây dựng 1 tài liệu, trong đó giao cho 1 giáo viên nòng cốt làm chịu trách nhiệm, như thế tất cả giáo viên đều phải làm việc, đều được tìm tòi, nghiên cứu và tránh được sự ỉ nại, trông chờ. 4 Xây dựng đội ngũ giáo viên có năng lực phù hơp với yêu cầu thực tiễn đòi hỏi trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu và lựa chọn giáo viên bồi dưỡng các đội tuyển. - Một thực tế hiện nay là nhiều giáo viên chưa đủ trình độ chuyên môn tương xứng với chương trình dạy cho học sinh giỏi, nhất là các giáo viên trẻ mới ra trường. Một lý do quan trọng làm giáo viên không đủ năng lực là họ đã hình thành một thói quen chỉ cần truyền thụ vừa đủ kiến thức giúp học viên hoàn thành Chương trình THPT với mức độ trung bình. Từ đó kiến thức chuyên môn ngày càng cùn mằn, không đảm đương được chức năng mới là bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu. - Để xây dựng được đội ngũ giáo viên có năng lực chuyên môn tốt, có thể đảm đương nhiệm vụ dạy bồi dưỡng học sinh giỏi thì nhà trường cần tập trung và các biện pháp sau: + Từng bước xây dựng tài liệu, nội dung chương trình bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu để tất cả giáo viên trong nhà trường đều có thể được tiếp cận với công việc này. + Thực hiện chế độ bồi dưỡng thỏa đáng cho giáo viên trên cơ sở quy định tài chính hiện hành và vận dụng linh hoạt các nguồn kinh phí khác cũng như hỗ trợ từ nguồn xã hội hóa giáo dục. Có vậy người được phân công mới yên tâm và phấn khởi khi nhận nhiệm vụ. 13 + Mạnh dạn cử giáo viên tham dự cuộc thi chọn GV giỏi cấp tỉnh, cử giáo viên đi giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ các đơn vị khác trong và ngoài tỉnh để giáo viên có cơ hội gặp gỡ, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ những giáo viên có chuyên môn, nghiệp vụ giỏi, có bề dày thành tích trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu, qua đó cũng thúc đẩy tinh thần làm việc, tinh thần cống hiến của GV. + Động viên, khen thưởng kịp thời đối với những giáo viên có thành tích trong công tác này, “một trăm tiền công không bằng một đồng tiền thưởng”, “một miếng giữa làng bằng một sàng xó bếp”. Được xã hội đánh giá đúng công lao, người giáo viên sẽ cảm thấy vinh dự và từ đó họ sẽ tự hoàn chỉnh mình thông qua việc học tập nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tăng cường phối hợp với đồng nghiệp để cùng thực hiện tốt nhiệm vụ. - Việc phân công giáo viên bồi dưỡng các đội tuyển HSG, học sinh năng khiếu cần chú ý đến những giáo viên Phải là giáo viên có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt , có trình độ năng lực chuyên môn và sư phạm giỏi , phải có trách nhiệm cao, nhiệt tình say mê với công việc, có kiến thức và hiểu biết sâu rộng, có kinh nghiệm và phương pháp dạy phù hợp, thầy phải biết tạo cho các em động cơ thái độ học tập đúng đắn tạo niềm say mê yêu thích và niềm hứng thú trong học tập cho các em 5. Xây dựng chế tài hơp lý để đãi ngộ thỏa đáng những giáo viên tham gia bồi dưỡng và những học sinh tham dự các kỳ thi chọn HSG, học sinh năng khiếu các cấp. - Trong bối cảnh xã hội nước ta hiện nay đang trên con đường hướng đến một nền kinh tế thị trường, tư tưởng người giáo viên cũng có ít nhiều thay đổi. Để thực hiện việc tổ chức bồi dưỡng HSG trong nhà trường không thể hô hào suông theo kiểu như thời bao cấp, vận động giáo viên làm việc theo tinh thần xã hội chủ nghĩa. Hiện nay, giáo viên nói chung và giáo viên trong nhà trường nói riêng đều làm việc quá giờ theo quy định, do vậy khi phân công một giáo viên làm thêm việc nào đó thì phải thanh toán kinh phí theo chế độ hiện hành. Để thực hiện chế độ cho giáo viên phải làm đúng theo thủ tục tài chính. 14 - Vận dụng Quyết định 67/2012/QĐ-UBND ngày 28/12/2012 của UBND tỉnh Lào Cai, bắt đầu từ năm học 2013-2014 nhà trường đã cụ thể hóa chế độ hỗ trợ cho giáo viên bồi dưỡng các đội tuyển từ nguồn kinh phí nhà nước cấp, đó cũng là một trong các động lực thúc đẩy giáo viên tích cực hơn trong công tác bồi dưỡng. - Bên cạnh việc hỗ trợ kinh phí bồi dưỡng cho giáo viên, bằng nguồn kinh phí từ quỹ khuyến học nhà trường đã chi hỗ trợ ăn ở cho tất cả các học sinh dự thi các kỳ thi chọn HSG, học sinh năng khiếu, thi KHKT … qua đó học sinh và gia đình học sinh yên tâm hơn khi tham gia các đội tuyển của nhà trường. - Cùng với việc hỗ trợ kinh phí thì việc khen thưởng động viên kịp thời giáo viên và học sinh có thành tích trong công tác bồi dưỡng hoặc khi xét các danh hiệu thi đua và đề xuất khen thưởng các cấp cũng chú ý hơn đến giáo viên và học sinh có thành tích cao trong công tác này, đây cũng là động lực tốt giúp cho công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu ngày càng thu được hiệu quả cao. 6. Xây dựng các biện pháp phát hiện và tuyển chọn HSG, học sinh năng khiếu 6.1. Phát hiện học sinh giỏi - Thông qua các tiết dạy, dựa trên nền kiến thức học sinh đại trà, giáo viên theo dõi sự nhạy bén của học sinh đối với môn học thông qua những câu trả lời trên lớp, quan tâm đến những học sinh có nhận thức tư duy thể hiện tính linh hoạt, sáng tạo mềm dẻo khi giải quyết nhiệm vụ học tập - Kết hợp với ra đề kiểm tra khảo sát chất lượng học sinh, phỏng vấn để tìm ra những học sinh: Thông minh, trí tuệ; có khả năng sáng tạo, tinh thần say mê ham học. 6.2. Các biện pháp nhằm tuyển chọn HSG - Xây dựng các căn cứ cơ bản để tuyển chọn HSG: + Căn cứ vào thành tích học tập ở trường của HS như tốc độ tiếp thu kiến thức của tiết học. Điểm học lực môn học đạt loại Giỏi. + Căn cứ vào sự lựa chọn của GV phụ trách lớp. 15 + Căn cứ vào sự sáng tạo, trí tuệ của cá nhân + Căn cứ vào đức tính: kiên trì, tò mò ham hiểu biết, luôn hoàn thành mọi công việc được giao, sự tôn trọng, độc lập trong công việc. + Căn cứ vào sự lựa chọn của bạn bè, gia đình… - Tổ chức các hoạt động tuyển chọn: Để lựa chọn HSG cho đội tuyển, phương pháp phổ biến hiện nay là phương pháp ra đề thi theo truyền thống. Trong quá trình bồi dưỡng đội tuyển đi thi HSG vòng trường tổ chức cho các em thi vòng xét duyệt để chọn HS có đủ điều kiện đạt kết quả cao trong kỳ thi và lập danh sách chính thức cho đội tuyển HSG để bồi dưỡng. Có thể bổ sung vào danh sách này những HSG của các lớp khác mà qua quá trình dạy học phát hiện thêm. 6.3. Các biện pháp bồi dưỡng và phát triển học sinh giỏi - Để HS được chuẩn bị tốt nhất khi tham gia các kì thi HSG, nhà trường phải đảm bảo cho các em được học đầy đủ những kiến thức cơ bản của chương trình giáo dục theo chuẩn kiến thức kỹ năng và kiến thức nâng cao. - Thành lập các nhóm biên soạn tài liệu giảng dạy các môn Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Tin học, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý và Tiếng Anh gồm tổ trưởng, nhóm trưởng chuyên môn, GV cốt cán. - Tiến hành thẩm định trong tổ chuyên môn, ban giám hiệu, khi cần có thể xin ý kiến thẩm định của các giáo viên có kinh nghiệm ở các đơn vị khác. - Khi tổ chức bồi dưỡng cần xắp lịch cụ thể trên thời khóa biểu, những giáo viên được phân công bồi dưỡng phải được ưu tiên khi xếp thời khóa biểu và lịch tham gia các hoạt động khác. - Trong quá trình bồi dưỡng giáo viên khảo sát thường xuyên chất lượng đội tuyển để có những điều chỉnh kịp thời về nội dung, phương pháp giảng dạy. Chú trọng việc giao bài, giao tài liệu để học sinh tự học, tự nghiên cứu. IV. HIỆU QUẢ THU ĐƯỢC KHI ÁP DỤNG CÁC GIẢI PHÁP Sau khi triển khai áp dụng các giải pháp trên trong năm học 2013-2014, kết quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi học sinh năng khiếu đã có những chuyển biến đáng kế, nhiều giáo viên đã tự giác, tích cực hơn trong công tác bồi 16 dưỡng, một số giáo viên lần đầu tham gia dạy đội tuyển cũng đã thu được những thành quả nhất định (MTCT Toán, MTCT Vật lí). Một số bộ môn đã xây dựng được truyền thống tốt, luôn chủ động, tích cực trong công tác phát hiện, bồi dưỡng học sinh, nhiều năm có học sinh dự thi và đạt giải các kỳ thi, cuộc thi chọn HSG cấp tỉnh (Ngữ văn, Địa lí, Lịch sử, MTCT Toán). BẢNG THỐNG KÊ KẾT QUẢ THI HỌC SINH GIỎI CÁC CẤP TỪ NĂM HỌC 2009-2010 ĐẾN NAY Năm học 2009-2010 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 Kết quả thu đươc - 15 giải HSG cấp trường các môn văn hóa và MTCT. - 01 giải HSG cấp tỉnh các môn văn hóa; - 02 giải HSG giải toán trên MTCT cấp tỉnh; - 17 giải HSG cấp trường các môn văn hóa và MTCT. - 02 giải HSG cấp tỉnh các môn văn hóa; - 03 giải HSG giải toán trên MTCT cấp tỉnh; - 05 giải Olympic Tiếng anh cấp tỉnh. - 25 giải HSG cấp trường các môn văn hóa và MTCT. - 03 giải HSG cấp tỉnh các môn văn hóa; - 04 giải HSG giải toán trên MTCT cấp tỉnh; - 02 giải Olympic Tiếng anh cấp tỉnh. - 23 giải HSG cấp trường các môn văn hóa và MTCT. - 03 giải HSG các môn văn hóa cấp tỉnh - 01 giải HSG giải toán trên MTCT cấp tỉnh - 03 giải Olympic Tiếng anh cấp tỉnh. - 24 giải HSG cấp trường các môn văn hóa và MTCT. - 06 giải HSG các môn văn hóa cấp tỉnh - 03 giải HSG giải toán trên MTCT cấp tỉnh - 06 giải Olympic Tiếng anh cấp tỉnh - 01 giải cuộc thi KHKT dành cho học sinh phổ thông. PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN - Công tác phát hiện và bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng, nhất là đối với một trường THPT đang trong giai đoạn xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia. Muốn nâng cao hiệu quả quản lý hoạt 17 động bồi dưỡng HSG ở trường THPT Số 2 Văn Bàn theo tôi cần thực hiện tốt các giải pháp sau: 1. Quán triệt và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu 2. Xây dựng kế hoạch của nhà trường và hướng dẫn các nhóm bộ môn lập kế hoạch tổ chức phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu theo từng năm học. 3. Xây dựng nội dung, trương trình bồi dưỡng. 4 Xây dựng đội ngũ giáo viên có năng lực phù hợp với yêu cầu thực tiễn đòi hỏi trong công tác bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu và lựa chọn giáo viên bồi dưỡng các đội tuyển. 5. Xây dựng chế tài hợp lý để đãi ngộ thỏa đáng những giáo viên tham gia bồi dưỡng và những học sinh tham dự các kỳ thi chọn HSG, học sinh năng khiếu các cấp. 6. Xây dựng các biện pháp phát hiện và tuyển chọn HSG, học sinh năng khiếu - Các giải pháp nêu trên tuy chưa phải là một hệ thống đầy đủ toàn diện, song đó là những giải pháp chủ yếu cơ bản có tính cấp thiết, nhằm nâng cao chất lượng công tác phát hiện, bồi dưỡng HSG, học sinh năng khiếu ở trường THPT Số 2 Văn Bàn trong những năm tiếp theo. - Mặc dù đề tài đã nghiên cứu tương đối công phu và cẩn trọng, song thời gian áp dụng các giải pháp trong thực tiễn chưa nhiều, do đó không thể tránh khỏi được những thiếu sót, vẫn còn những khía cạnh khác chưa đề cập tới. Rất mong được sự góp ý của các quý đồng nghiệp để nhà trường có được những biện pháp quản lí, chỉ đạo đầy đủ hơn nhằm điều chỉnh công tác quản lý giáo dục ở nhà trường đi đúng định hướng và đạt kết quả tốt hơn.. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Thông tin trên Website của Bộ Giáo dục và Đào tạo http://www.edu.net. 18 2. Tham luận của các cá nhân, đơn vị về công tác bồi dưỡng học viên giỏi, công tác xã hội hóa giáo dục... đăng tải trên internet. 3. Các văn bản hướng dẫn, các Quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo về công tác thi chọn học sinh giỏi. 4. Các văn bản hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo Lào Cai chỉ đạo về việc tổ chức phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu. 5. Các báo cáo tổng kết của trường THPT Số 2 Văn Bàn từ năm học 2009-2010 đến nay. 19