Tài liệu Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tại các trường trung học phổ thông huyện yên lạc tỉnh vĩnh phúc

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN NĂM QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN LẠC TỈNH VĨNH PHÖC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN NĂM QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN YÊN LẠC TỈNH VĨNH PHÖC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS PHÓ ĐỨC HÕA THÁI NGUYÊN - 2014 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CAM ĐOAN Tôi Nguyễn Văn Năm là học viên lớp cao học khóa 20B trƣờng Đại học Sƣ Phạm - Đại học Thái Nguyên. Tôi xin cam đoan, những gì mà tôi trình bày trong luận văn là do sự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân trong suốt quá trình học tập và công tác. Mọi kết quả nghiên cứu cũng nhƣ ý tƣởng của các tác giả khác nếu có đều đƣợc trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Luận văn này cho đến nay chƣa đƣợc bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sĩ nào và chƣa đƣợc công bố trên bất kỳ một phƣơng tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì mà tôi đã cam đoan ở trên đây. Thái Nguyên, tháng 08 năm 2014 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Năm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu i http://www.lrc-tnu.edu.vn/ LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái Nguyên, Phòng QL đào tạo sau đại học Trƣờng Đại học Sƣ Phạm - Đại học Thái Nguyên cùng các cán bộ, giảng viên đã giảng dạy, hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin cảm ơn sự giúp đỡ và ủng hộ của Ban giám hiệu, các cán bộ giáo viên, nhân viên của các trƣờng THPT huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Xin trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp chân tình của các cán bộ quản lí giáo dục và các thầy cô giáo trong tỉnh Vĩnh Phúc. Đặc biệt, tác giả luận văn xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Phó Đức Hòa, ngƣời Thầy đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Dù đã hết sức cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp quý báu từ các thầy cô giáo và các bạn đọc để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Văn Năm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu ii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ....................................................................... vi MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 3 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài......................................................... 4 9. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 4 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG THPT ................................ 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 5 1.1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề......................................................... 5 1.1.2. Trên thế giới .............................................................................................. 5 1.1.3. Tại Việt Nam ............................................................................................. 7 1.2. Dạy học ở trƣờng THPT ............................................................................... 9 1.2.1. Quá trình dạy học và phƣơng pháp dạy học .............................................. 9 1.2.2. Phƣơng tiện kỹ thuật dạy học và các loại phƣơng tiện kỹ thuật dạy học .. 13 1.2.3. Quản lý việc đổi mới dạy học trong nhà trƣờng ....................................... 15 1.3. CNTT và ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT .................... 17 1.3.1. Khái niệm công nghệ, thông tin, CNTT ................................................... 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iii http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1.3.2. Khái niệm ứng dụng CNTT ..................................................................... 20 1.3.3. Ứng dụng CNTT vào dạy học ................................................................. 20 1.3.4. Sự phát triển và xếp hạng của CNTT ...................................................... 21 1.3.5. Đào tạo nguồn nhân lực CNTT ............................................................... 21 1.3.6. Chính sách CNTT .................................................................................... 22 1.4. Quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học các trƣờng THPT .......................... 23 1.4.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc và ngành GD&ĐT............................... 23 1.4.2. Vai trò của CNTT trong dạy học ............................................................. 25 1.4.3. Vai trò và việc ứng dụng CNTT trong giáo dục nói chung và trong dạy học nói riêng ..................................................................................... 26 1.4.4. Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học .................................................. 27 1.5. Các yếu tố đảm bảo quản lý ứng dụng thành công CNTT vào dạy học trong trƣờng THPT .................................................................................. 28 1.5.1. Chủ trƣơng, cơ chế chính sách về ứng dụng CNTT trong giáo dục nói chung và dạy học trong trƣờng THPT nói riêng ..................................... 28 1.5.2. Nhận thức của cơ quan quản lý và các cơ sở giáo dục trong việc chỉ đạo triển khai ứng dụng CNTT trong trƣờng THPT ............................... 30 1.5.3. Nhân lực và trình độ tin học của đội ngũ cán bộ, giáo viên trong trƣờng THPT ........................................................................................... 30 1.5.4. Cơ sở vật chất hạ tầng về CNTT ............................................................. 31 Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 32 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT VÀO DẠY HỌC CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN YÊN LẠC, TỈNH VĨNH PHÖC..............33 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc ................................................................................................ 33 2.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................... 33 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ......................................................................... 33 2.1.3. Khái quát về GD&ĐT của huyện Yên Lạc............................................... 34 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2.2. Thực trạng hoạt động ứng dụng CNTT vào dạy học trong các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc .................................................... 38 2.2.1. Thực trạng cơ sở vật chất cho ứng dụng CNTT ...................................... 38 2.2.2. Thực trạng trình độ CNTT của đội ngũ CBQL và giáo viên các trƣờng THPT huyện Yên Lạc .................................................................. 41 2.2.3. Thực trạng nhận thức về CNTT và ứng dụng CNTT vào dạy học của cán bộ quản lý và giáo viên các trƣờng THPT huyện Yên Lạc .............. 44 2.3. Thực trạng công tác quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học trong các trƣờng THPT huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ....................................... 47 2.3.1. Công tác xây dựng kế hoạch.................................................................... 48 2.3.2. Công tác tổ chức, chỉ đạo, hƣớng dẫn các hoạt động ứng dụng CNTT vào dạy học .............................................................................................. 48 2.3.3. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động ứng dụng CNTT vào dạy học .... 48 2.3.4. Công tác thi đua, khen thƣởng về ứng dụng CNTT vào dạy học............ 49 2.3.5. Thực trạng thực hiện các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học ở các trƣờng THPT ở huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc .................... 49 2.4. Đánh giá những mặt khó khăn, thuận lợi, nguyên nhân hạn chế trong việc quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc................................................................................... 56 2.4.1. Thuận lợi .................................................................................................. 56 2.4.2. Khó khăn.................................................................................................. 57 2.4.3. Tồn tại và yếu kém .................................................................................. 58 2.4.4. Nguyên nhân của tồn tại yếu kém ........................................................... 58 Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 59 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT VÀO DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN YÊN LẠC, TỈNH VĨNH PHÖC ............................................................................... 60 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................... 60 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và hệ thống ........................................ 60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu v http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 61 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính chất lƣợng và hiệu quả ................................... 61 3.2. Các biện pháp đề xuất ................................................................................. 62 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, lợi ích của việc ứng dụng CNTT trong dạy học ............................................................... 62 3.2.2. Biện pháp 2: Lập kế hoạch chiến lƣợc cho việc đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào dạy học các trƣờng THPT ..................................................... 66 3.2.3. Biện pháp 3: Xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực có chất lƣợng về CNTT cho nhà trƣờng................................................................................ 69 3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức hội thảo, tập huấn và hội giảng phổ biến, chia sẻ các nguồn tài nguyên mạng và các phƣơng pháp dạy học có ứng dụng CNTT .............................................................................................. 72 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cƣờng các nguồn lực đầu tƣ cơ sở vật chất, kỹ thuật tin học, hiện đại hóa trang thiết bị các trƣờng THPT ..................... 77 3.2.6. Biện pháp 6: Thanh tra, kiểm tra và đánh giá việc bảo quản, sử dụng CNTT các trƣờng THPT.......................................................................... 81 3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 83 3.2.8. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của những biện pháp đề xuất .... 84 Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 92 1. Kết luận .......................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị................................................................................................... 94 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu viết tắt Nội dung 1. BGH Ban giám hiệu 2. BP Biện pháp 3. CNH- HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa 4. CNTT Công nghệ thông tin 5. CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông 6. CSVC Cơ sở vật chất 7. ĐHSP Đại học sƣ phạm 8. GD Giáo dục 9. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 10. HĐND Hội đồng nhân dân 11. HSG Học sinh giỏi 12. NXB Nhà xuất bản 13. PGS.TS Phó giáo sƣ, tiến sỹ 14. PPDH Phƣơng pháp dạy học 15. PTKTDH Phƣơng tiện kỹ thuật dạy học 16. QL Quản lý 17. THPT Trung học phổ thông 18. UBND Ủy ban nhân dân 19. XHH Xã hội hóa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iv http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Xếp loại hạnh kiểm ........................................................................... 36 Bảng 2.2. Xếp loại học lực ................................................................................ 36 Bảng 2.3. Tình hình CSVC phục vụ ứng dụng CNTT trong các trƣờng THPT.......... 38 Bảng 2.4. Trình độ đội ngũ CBQL các trƣờng THPT trong huyện về CNTT ........ 41 Bảng 2.5. Trình độ đội ngũ giáo viên các trƣờng về CNTT ............................. 42 Bảng 2.6. Trình độ đội ngũ nhân viên các trƣờng về CNTT............................. 43 Bảng 2.7. Nhận thức của đội ngũ về vai trò của CNTT với việc đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục ..................................................... 44 Bảng 2.8. Thực trạng việc ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc ..................................................................... 46 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát thực trạng các biện pháp ứng dụng CNTT trong dạy học của CBQL ................................................................. 49 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát về thực trạng các biện pháp ứng dụng CNTT trong dạy học của giáo viên các trƣờng THPT ................... 51 Bảng 2.11. Kết quả điều tra mục đích khai thác, sử dụng máy tính, mạng máy tính của 1476 học sinh 4 trƣờng .................................... 54 Bảng 2.12. Thái độ của học sinh tham gia học tập đối với các hình thức giảng dạy của giáo viên các trƣờng THPT ...................................... 55 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ............................ 85 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ............................... 86 Bảng 3.3. Tƣơng quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất..................................................................................... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu v http://www.lrc-tnu.edu.vn/ DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của quá trình dạy học ......................................................... 11 Biểu đồ 3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu vi http://www.lrc-tnu.edu.vn/ MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Sự ra đời và phát triển của CNTT là thành tựu to lớn của cuộc cách mạng KHKT, là bƣớc tiến vƣợt bậc của tri thức nhân loại. CNTT đã và đang chi phối mạnh mẽ vào hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Nhờ vậy, lƣợng tri thức của nhân loại đang tăng với nhịp độ nhanh chƣa từng có trong lịch sử loài ngƣời. CNTT không chỉ thúc đẩy sự phát triển của nhiều lĩnh vực mà còn mở ra nhiều triển vọng lớn cho con ngƣời. Trong GD&ĐT, CNTT đƣợc tiếp nhận và ứng dụng trong tất cả các ngành học, bậc học. Việc ứng dụng CNTT vào dạy học đã góp phần quan trọng vào đổi mới phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất lƣợng giáo dục. Để nâng cao chất lƣợng giáo dục, các nhà quản lý giáo dục phải hiểu tầm quan trọng của CNTT với công tác giáo dục và phải có những biện pháp quản lý hiệu quả để việc ứng dụng CNTT trở thành một nhiệm vụ trọng tâm, chủ yếu và hiệu quả. Chiến lƣợc phát triển giáo dục 2001- 2010 của Chính phủ đã nhận định: “Sự đổi mới và phát triển giáo dục đang diễn ra ở quy mô toàn cầu tạo cơ hội tốt để giáo dục Việt Nam nhanh chóng tiếp cận với các xu thế mới, tri thức mới, những cơ sở lý luận, phương thức tổ chức, nội dung giảng dạy hiện đại và tận dụng các kinh nghiệm quốc tế đổi mới và phát triển”[6]. Chỉ thị số 29/2001/CT BGD&ĐT ngày 30 tháng 7 năm 2001 của Bộ GD&ĐT về tăng cƣờng giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2001-2005 nêu rõ: “CNTT và đa dạng phương tiện sẽ tạo ra những thay đổi lớn trong hệ thống quản lý giáo dục, trong chuyển tải nội dung chương trình đến người học, thúc đẩy cuộc cách mạng về phương pháp dạy và học” [3] . Nhận rõ vai trò quan trọng của CNTT trong sự phát triển của đất nƣớc, Chỉ thị số 55/2008/CT-BGD ĐT ngày 30/9/2008 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về tăng cƣờng giảng dạy, đào tạo, ứng dụng CNTT trong ngành giáo 1 dục giai đoạn 2008-2012 đã chỉ rõ: “Phát triển nguồn nhân lực CNTT và ứng dụng CNTT trong giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng có ý nghĩa quyết định sự phát triển CNTT của đất nước” [5]. Thủ tƣớng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng - Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) - vừa ra thông báo số 249 yêu cầu các Bộ, ngành, địa phƣơng cần thực hiện quyết liệt, triển khai các giải pháp đẩy mạnh phát triển CNTT [35] . Nhƣ vậy, việc quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học góp phần thực hiện đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới phƣơng pháp giáo dục nói riêng hiện nay, nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo học sinh phổ thông. 1.2. Trong những năm gần đây, ngành GD&ĐT Vĩnh Phúc đạt đƣợc nhiều thành tích ở cả chất lƣợng mũi nhọn (Vĩnh Phúc đã có đủ bộ huy chƣơng: vàng, bạc, đồng thi HSG quốc tế và khu vực, đóng góp cho thành tích chung của đất nƣớc) và chất lƣợng đại trà (kết quả điểm bình quân thi đại học hằng năm đều đạt cao, 3 năm liên tiếp 2012, 2013, 2014 đều đứng thứ nhất cả nƣớc). Cơ sở vật chất phục vụ cho việc ứng dụng CNTT, nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về ứng dụng CNTT ngày càng đƣợc đổi mới nhƣng việc ứng dụng CNTT vào dạy học còn hạn chế và gặp nhiều khó khăn, chƣa bắt nhịp dƣợc nhu cầu ngày càng cao và xu thế phát triển của khoa học công nghệ hiện nay. Việc ứng dụng CNTT trong dạy học trở thành nhu cầu cấp bách, không thể thiếu trong việc đổi mới phƣơng pháp của giáo viên. Điều này đòi hỏi sự chỉ đạo đúng đắn của Sở GD&ĐT; là định hƣớng để các trƣờng THPT đƣa ứng dụng CNTT vào dạy học thành công. 1.3. Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nói trên, xuất phát từ yêu cầu khách quan và tính cấp thiết về bài toán quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các nhà trƣờng, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tại các trường THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc”. 2 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục; tăng tính hiệu quả và đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trường THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý việc ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý việc ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, việc tăng cƣờng ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc còn mang tính hình thức, chƣa thấy rõ đƣợc hiệu quả thực sự của việc đổi mới. Vì vậy, nếu áp dụng đồng bộ được các biện pháp thích hợp trong quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trường THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc sẽ nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về CNTT và ứng dụng CNTT trong dạy học. 5.2. Đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT vào dạy học và biện pháp quản lý của Hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý của Hiệu trƣởng nhằm tăng cƣờng ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài đƣợc tiến hành khảo sát, điều tra trong phạm vi: - 14 Hiệu trƣởng, Phó Hiệu trƣởng tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 3 - 274 giáo viên của 4 trƣờng (Tổ trƣởng, tổ phó chuyên môn, giáo viên giảng dạy). - 1476 học sinh tại 4 trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận 7.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu 7.1.2. Phương pháp phân loại tài liệu 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (phương pháp Ankét) 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động 7.2.3. Phương pháp chuyên gia 7.3. Phương pháp thống kê toán học trong GD 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa khoa học Góp phần hệ thống hóa các quan điểm cơ bản về công tác quản lý ứng dụng CNTT ở trƣờng THPT. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề xuất các biện pháp QL ứng dụng CNTT tại các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trƣờng THPT. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc. 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG THPT 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề Nền kinh tế thế giới hiện nay đang bƣớc vào giai đoạn của nền kinh tế tri thức vì vậy việc nâng cao hiệu quả chất lƣợng GD&ĐT sẽ là yếu tố sống còn và quyết định sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia. Việc áp dụng những công nghệ mới vào giáo dục trong đó có CNTT chính là một trong những giải pháp nâng cao chất lƣợng giáo dục. Chính vì vậy vấn đề nghiên cứu các biện pháp quản lý để thúc đẩy ứng dụng CNTT trong giáo dục đã thực sự phát triển rộng khắp trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Trên thế giới, các nƣớc có nền giáo dục phát triển đều chú trọng đến việc ứng dụng CNTT nhƣ: Mỹ, Australia, Canađa, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore,... Để ứng dụng CNTT đƣợc nhƣ ngày nay các nƣớc này đã trải qua rất nhiều các chƣơng trình quốc gia về tin học hoá cũng nhƣ ứng dụng CNTT vào các lĩnh vực khoa học kỹ thuật và trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là ứng dụng vào khoa học công nghệ và giáo dục. 1.1.2. Trên thế giới Từ năm 1981, Singapore đã thông qua một đạo luật về Tin học hóa Quốc gia quy định ba nhiệm vụ là: thực hiện việc tin học hóa mọi công việc hành chính và hoạt động của Chính phủ; Phối hợp GD&ĐT tin học; Phát triển và thúc đẩy công nghiệp dịch vụ tin học ở Singapore. Một Ủy ban máy tính Quốc gia (NCB) đƣợc thành lập để chỉ đạo công tác đó. Ở Hàn Quốc, các hoạt động về chính phủ điện tử và ứng dụng CNTT đƣợc phân biệt: Các dự án có liên quan đến nhiều Bộ, Ngành, địa phƣơng đƣợc xem nhƣ là dự án chính phủ điện tử đƣợc sử dụng ngân sách tập trung. Các dự án ứng dụng CNTT đƣợc tiến hành bởi từng Bộ, Ngành, địa phƣơng sử dụng ngân sách chi thƣờng xuyên hoặc “Quỹ thúc đẩy” CNTT do Bộ Thông tin và 5 Truyền thông quản lý. Tƣơng ứng, có hai cơ quan chỉ đạo và điều phối: Ban thúc đẩy tin học hóa và Ban đặc biệt về chính phủ điện tử thuộc Ban đổi mới chính phủ của Tổng Thống. Ban thúc đẩy tin học hóa có nhiệm vụ trông coi và khai thông các chính sách, kế hoạch và dự án để tạo điều kiện thúc đẩy Hàn Quốc thành một xã hội thông tin tiên tiến. Ban này có trách nhiệm trông coi các chức năng về tin học hóa, khởi xƣớng và hiệu đính kế hoạch các chiến lƣợc về tin học hóa và các kế hoạch triển khai liên quan, điều phối việc xây dựng các dự án và các chính sách, xây dựng và sử dụng siêu xa lộ thông tin quốc gia, đƣa ra các biện pháp quản lý và vận hành các nguồn tài chính, đánh giá hiệu quả của các chính sách và hoạt động về CNTT. Trƣởng Ban thúc đẩy tin học hóa là Thủ tƣớng, 24 bộ trƣởng các bộ là ủy viên, Bộ Thông tin và Truyền thông là thƣờng trực. Ban thúc đẩy tin học hóa gồm có các Ban điều hành tin học hoá gồm 24 thứ trƣởng; Ban tƣ vấn tin học hoá gồm các chuyên gia, doanh nghiệp. Hỗ trợ các vấn đề kỹ thuật, thực thi và triển khai cho Ban thúc đẩy tin học hóa là cục tin học hoá quốc gia trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. Ngoài ra còn có Ban đánh giá về tin học hoá quốc gia. Ban đặc biệt về chính phủ điện tử thuộc Ban đổi mới chính chủ của Thủ tƣớng, gồm 18 ủy viên, trong đó có 5 Thứ trƣởng của các bộ liên quan và rất nhiều chuyên gia, chủ yếu là các giáo sƣ đại học. Thƣờng trực là Bộ nội vụ. Hỗ trợ cho Ban đổi mới chính phủ là văn phòng chịu trách nhiệm về hành chính. Cục tin học hoá quốc gia chịu trách nhiệm hỗ trợ triển khai các dự án đổi mới dịch vụ công, đổi mới khung pháp lý về chính phủ điện tử; hỗ trợ kỹ thuật các bộ phận: tiểu ban chuẩn bị cho các kỳ họp của trƣởng ban, tiểu ban cải cách lề lối làm việc, tiểu ban hạ tầng, nguồn lực CNTT và kiến trúc. Mặc dù ở Việt Nam cũng có 2 tổ chức tƣơng đƣơng là Ủy ban quốc gia về CNTT do Thủ tƣớng Chính phủ làm chủ tịch ủy ban và Ban chỉ đạo về cải cách hành chính nhƣng có thể thấy ở Hàn Quốc những điểm khác biệt quan trọng đảm bảo hoạt động có hiệu quả và thực chất: + Có sự tham gia trực tiếp, thƣờng xuyên và thực sự từ các cấp lãnh đạo cao cấp nhất (tổng thống, thủ tƣớng, các bộ trƣởng, thứ trƣởng). 6 + Có bộ máy tổ chức chuyên nghiệp với chức năng rõ ràng và hoạt động thực sự, không chỉ họp rồi chỉ đạo không có nghiên cứu chuẩn bị nhƣ ở Việt Nam. + Có các cơ quan chuyên nghiệp mạnh nhƣ Cục Tin học hoá quốc gia hỗ trợ về kỹ thuật và triển khai các hoạt động thực thi. Sau khi các ban chỉ đạo đã có kết luận, sẽ có ngƣời chịu trách nhiệm thực hiện và báo cáo. Các nội dung kỹ thuật cần ý kiến chỉ đạo đã có một bộ máy chuyên nghiệp chuẩn bị kỹ càng. Đáng chú ý là Cục Tin học hoá quốc gia tuy trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông nhƣng vẫn hỗ trợ về kỹ thuật cho Bộ nội vụ, làm cầu nối cho các nội dung chính phủ điện tử và ứng dụng CNTT, đảm bảo tính thống nhất về hệ thống. + Các vấn đề chuyên sâu đều đƣợc đƣa ra nghiên cứu và thảo luận kỹ tại các tiểu ban trƣớc khi tổng hợp xin ý kiến các ủy viên hoặc đƣa ra thảo luận tại phiên họp toàn thể. [27] . Ở Australia vào tháng 3 năm 2000, Hội đồng Bộ trƣởng đã ủng hộ hƣớng đi đƣợc trình bày trong tài liệu “Cơ cấu chiến lƣợc cho nền kinh tế thông tin”, tài liệu này bao gồm hai mục tiêu giáo dục trƣờng học bao quát cho nền kinh tế thông tin, đó là: Một là: tất cả mọi học sinh sẽ rời trƣờng học nhƣ những ngƣời sử dụng tin cậy, sáng tạo và hiệu quả những công nghệ mới, bao gồm CNTT và viễn thông, và những học sinh này cũng ý thức đƣợc tác động của những ngành công nghệ này lên xã hội. Hai là: tất cả các trƣờng đều hƣớng tới việc kết hợp CNTT và viễn thông vào trong hệ thống của họ, để cải thiện khả năng học tập của học sinh, để đem lại nhiều cơ hội học tập hơn cho ngƣời học và làm tăng hiệu quả của việc thực tập kinh doanh của họ [27] . 1.1.3. Tại Việt Nam Ở Việt Nam cũng đã có Chƣơng trình quốc gia về CNTT (1996-2000), Đề án tin học hoá quản lý hành chính nhà nƣớc (2001-2005) ban hành kèm theo Quyết định số 112/2001/QĐ-TTg ngày 25/7/2001 của Thủ tƣớng Chính phủ về giáo dục [10] ,... 7 Chỉ thị 58/CT-TƢ ngày 17/10/2000 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh ứng dụng phát triển CNTT phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nêu rõ việc đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác GD&ĐT [2]. Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT đã ra Chỉ thị 29/2001/CT-BGD ĐT, ngày 30/7/2001, trong đó nêu rõ: “Tập trung phát triển mạng máy tính phục vụ GD&ĐT, kết nối internet đến tất cả các cấp quản lý và cơ sở giáo dục, hình thành một mạng giáo dục (Edu.Net) nhằm tăng cƣờng giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong giai đoạn 20012005” [3]. Các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu, tìm hiểu học tập các nƣớc về quản lý ứng dụng CNTT trong hệ thống giáo dục để áp dụng ở Việt Nam nhƣng không nhiều. Trong hai năm 2003-2004, việc nghiên cứu quản lý và ứng dụng CNTT trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam đã đƣợc đƣợc nhiều đơn vị quan tâm hơn. Gần đây các hội nghị, hội thảo hay trong các đề tài nghiên cứu khoa học về CNTT và giáo dục đều có đề cập đến vấn đề quản lý ứng dụng CNTT trong giáo dục và khả năng áp dụng vào môi trƣờng đào tạo ở Việt Nam nhƣ: * Hội thảo khoa học toàn quốc về CNTT&TT: “Các giải pháp công nghệ và quản lý trong ứng dụng CNTT&TT vào đổi mới phƣơng pháp dạy học” do trƣờng ĐHSP Hà Nội phối hợp với dự án Giáo dục đại học tổ chức từ 910/12/2006 [36] . * Hội thảo Quốc gia về đào tạo nguồn nhân lực CNTT và truyền thông ngày 10/1/2008 do Bộ GD&ĐT phối hợp với Bộ Thông tin và truyền thông tổ chức [36]. * Hội thảo Quốc gia “Một số vấn đề chọn lọc của CNTT và truyền thông” do Viện CNTT-Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam cùng Đại học Duy Tân tổ chức, ngày 14, 15 tháng 11 năm 2013 [35]… Trong các hội thảo, các nhà khoa học, các nhà quản lý đã mạnh dạn đƣa ra các vấn đề nghiên cứu vị trí tầm quan trọng, ứng dụng và phát triển CNTT đặc biệt là các giải pháp thúc đẩy ứng dụng CNTT trong giáo dục. Gần đây đã có một số đề tài khoa học nghiên cứu về ứng dụng CNTT trong lĩnh vực giáo dục ở nƣớc ta, chẳng hạn nhƣ: 8 - Bùi Thị Ngọc Quyên: “Biện pháp quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học các trƣờng THCS quận Lê Chân-Thành phố Hải Phòng” [25]. - Triệu Thị Thu: “Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học tại các trung tâm GDTX trên địa bàn Hà Nội” [29]. Qua các nghiên cứu các tác giả đều khẳng định ý nghĩa của việc ứng dụng CNTT vào dạy học và vai trò quan trọng của các biện pháp quản lý. Qua đó đề xuất một số kiến nghị với các nhà trƣờng trong việc triển khai một số biện pháp quản lý ứng dụng CNTT vào dạy học tại các nhà trƣờng. Từ các phân tích trên, tác giả nhận thấy quản lý ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy học ở trƣờng THPT là một vấn đề cấp thiết nhƣng mới đƣợc nghiên cứu dƣới góc độ hẹp. Thực tế ở Việt Nam, việc đƣa CNTT vào quản lý các hoạt động nhà trƣờng nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng còn tồn tại nhiều vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu giải quyết. Vì thế tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề này trong phạm vi các trƣờng THPT thuộc huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc nhằm đề xuất đƣợc một số biện pháp quản lý góp phần nâng cao hiệu quả đổi mới phƣơng pháp dạy học nói riêng, nâng cao chất lƣợng giáo dục nói chung trong các trƣờng THPT hiện nay. 1.2. Dạy học ở trƣờng THPT 1.2.1. Quá trình dạy học và phương pháp dạy học 1.2.1.1. Quá trình dạy học Hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm trong bất cứ loại hình nhà trƣờng nào, dƣới góc độ giáo dục học. Dạy học là một quá trình toàn vẹn có sự thống nhất, biện chứng giữa hai mặt của các chức năng hoạt động dạy và hoạt động học. Trong đó dƣới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của giáo viên, ngƣời học tự giác, tích cực tổ chức, tự điều khiển hoạt động học tập của mình nhằm thực hiện nhiệm vụ dạy học. Trong hoạt động dạy học, hoạt động của giáo viên giữ vai trò chủ đạo, hoạt động học của ngƣời học có vai tò chủ động, tích cực. Hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học viên có liên hệ tác động lẫn nhau. Nếu thiếu một trong hai hoạt động thì việc dạy học không diễn ra. 9