ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐOÀN XUÂN HOÀI
QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH
CỦA PHƢỜNG TÂN GIANG, THÀNH PHỐ HÀ TĨNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội - 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
ĐOÀN XUÂN HOÀI
QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH
CỦA PHƢỜNG TÂN GIANG, THÀNH PHỐ HÀ TĨNH
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HỮU SỞ
Hà Nội - 2014
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ
nhiệt tình của các tập thể, cá nhân trong và ngoài nhà trƣờng.
Trƣớc hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo: TS. Nguyễn
Hữu Sở, ngƣời đã trực tiếp giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình tôi nghiên
cứu và viết đề tài. Tôi xin cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa kinh tế chính
trị - ĐHKT – ĐH QGHN đã truyền thụ và trau dồi kiến thức trong suốt quá
trình học tập.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Đảng ủy - HĐND - UBND phƣờng
Tân Giang, TP. Hà Tĩnh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và tận tình giúp đỡ
cho tôi nghiên cứu và thực hiện đề tài này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã giúp đỡ và động viên
tôi trong suốt thời gian thực tập và nghiên cứu đề tài này.
Hà Tĩnh, ngày….. tháng…… năm……
Học viên
Đoàn Xuân Hoài
MỤC LỤC
Danh mục từ viết tắt ..................................................................................................... i
Danh mục bảng ...........................................................................................................ii
Danh mục sơ đồ......................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC Ở CẤP XÃ . 6
1.1. Cơ sở lý luận về Ngân sách cấp xã ........................................................ 6
1.1.1. Khái niệm về quản lý, bản chất quản lý và quản lý nhà nước về kinh tế ...6
1.1.2. Một số khái niệm về ngân sách và quản lý thu, chi ngân sách cấp xã: 7
1.2. Vai trò quản lý thu, chi ngân sách cấp xã ............................................ 12
1.3. Quy trình quản lý ngân sách cấp xã: .................................................... 14
1.3.1. Lập dự toán ngân sách cấp xã: ..................................................... 14
1.3.2. Chấp hành dự toán ngân sách xã: ................................................ 16
1.3.3. Kế toán và quyết toán ngân sách xã: ............................................ 22
1.3.4. Phạm vi và tổ chức quản lý các hoạt động tài chính khác của xã 23
1.4. Vị trí của ngân sách cấp xã trong hệ thống NSNN .............................. 26
1.4.1. Các quy định về quản lý thu, chi ngân sách cấp xã. ..................... 27
1.4.2. Hạn chế của việc quản lý thu, chi ngân sách cấp xã: ................... 33
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH CỦA
PHƢỜNG TÂN GIANG, THÀNH PHỐ HÀ TĨNH ................................................ 37
2.1. Đặc điểm tình hình kinh tế xã hội của phƣờng Tân Giang .................. 37
2.1.1. Về điều kiện tự nhiên ..................................................................... 37
2.1.2. Về điều kiện kinh tế xã hội ............................................................ 39
2.1.3. Cơ cấu bộ máy quản lý thu, chi ngân sách phường Tân Giang .. 41
2.2. Thực trạng chung về quản lý thu, chi ngân sách phƣờng Tân Giang . 42
2.3. Kết quả công tác thu, chi ngân sách phƣờng năm 2010 và dự toán
ngân sách năm 2011 ........................................................................................ 47
2.3.1. Kết quả thu ngân sách năm 2010 .................................................. 47
2.3.2. Kết quả chi ngân sách năm 2010 .................................................. 51
2.4. Kết quả thu, chi ngân sách năm 2011 .................................................. 59
2.4.1. Kết quả thu ngân sách năm 2011 .................................................. 59
2.4.2 Kết quả chi ngân sách phường năm 2011...................................... 63
2.5. Kết quả dự toán, quyết toán thu, chi ngân sách phƣờng năm 20102011 ................................................................................................................. 66
2.6. Tình hình quyết toán ngân sách phƣờng Tân Giang ............................ 69
2.7. Đánh giá về công tác quản lý thu, chi ngân sách phƣờng: ................. 70
2.7.1. Ưu điểm: ........................................................................................ 72
2.7.2. Nhược điểm: .................................................................................. 73
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN
LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH PHƢỜNG TÂN GIANG .......................................... 74
3.1. Mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân sách phƣờng
Tân Giang ....................................................................................................... 74
3.2. Các điều kiện phân cấp ngân sách theo hƣớng tự cân đối của địa phƣơng:. 75
3.2.1. Phân cấp nguồn thu cho ngân sách thành phố ............................. 77
3.2.2. Phân cấp 100% các khoản thu cho ngân sách phường theo hướng
tự cân đối ................................................................................................. 78
3.2.3. Đối mới phân cấp nhiệm vụ chi đầu tư phát triển cho cấp xã,
phường, thị trấn....................................................................................... 80
3.3. Một số kiến nghị đề xuất ...................................................................... 81
3.3.1. Kiến nghị chung: ........................................................................... 81
3.3.2. Kiến nghị cụ thể ............................................................................ 83
3.3.3 Giải pháp cụ thể ............................................................................. 91
KẾT LUẬN ............................................................................................................... 94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 96
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Stt
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
1
HĐND
Hội đồng nhân dân
2
KBNN
Kho bạc nhà nƣớc
3
NSNN
Ngân sách nhà nƣớc
4
NSX
Ngân sách xã
5
UBND
Ủy ban nhân dân
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
Bảng 2.1
Nội dung
Tình hình đất đai và sử dụng đất đai phƣờng Tân
Giang 2010 - 2011
Trang
38
Bảng 2.2 Tổng hợp quyết toán thu ngân sách năm 2010
55
Bảng 2.3 Tổng hợp quyết toán chi ngân sách năm 2010
58
Bảng 2.4
Bảng dự toán thu ngân sách phƣờng Tân Giang
năm 2011
Bảng 2.5 Bảng dự toán chi ngân sách năm 2011
Bảng 2.6
Bảng tổng hợp dự toán thu và quyết toán ngân
sách năm 2011
Bảng 2.7 Bảng tổng hợp quyết toán chi ngân sách năm 2011
Bảng 2.8
Bảng 2.9
Bảng 2.10
Bảng 3.1
Bảng kết quả tổng hợp dự toán thu ngân sách
phƣờng Tân Giang qua 2 năm 2010 – 2011
Bảng kết quả tổng hợp dự toán chi ngân sách
phƣờng Tân Giang qua 2 năm 2010 – 2011
Bảng kết quả tổng hợp thực hiện thu, chi ngân
sách qua 2 năm 2010 – 2011
Điều tiết các khoản thu ngân sách 3 cấp chi tiêu
nhƣ sau
ii
60
61
66
69
71
72
72
90
DANH MỤC SƠ ĐỒ
STT
Sơ đồ
Nội dung
1
Sơ đồ 1.1 Chu trình quản lý ngân sách phƣờng, xã
2
Sơ đồ 2.1
3
Sơ đồ 2.2 Quá trình thu nộp ngân sách phƣờng Tân Giang
4
Sơ đồ 2.3
Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý tài chính và kế
hoạch ngân sách phƣờng Tân Giang
Thủ tục cấp phát, luân chuyển chứng từ phƣờng
Tân Giang
iii
Trang
27
42
49
50
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, Đảng và nhà nƣớc ta đã có nhiều chủ trƣơng,
đƣờng lối, chính sách tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới đất nƣớc. Nền
kinh tế từ tập trung, quan liêu, bao cấp chuyển sang nền kinh tế thị trƣờng có
sự quản lý của nhà nƣớc theo định hƣớng XHCN. Những cải cách mạnh mẽ
trong hệ thống chính sách đã phát huy mạnh mẽ tiềm năng kinh tế, khuyến
khích năng lực sáng tạo của nhân dân, bởi thế đời sống của ngƣời dân ngày
càng đƣợc nâng cao rõ rệt, cơ sở vật chất, hạ tầng đƣợc đầu tƣ phát triển.
Cùng với cải cách về kinh tế, vấn đề đổi mới về cơ chế quản lý, cải cách
hành chính cũng đã đƣợc tiến hành đồng bộ, trong đó có nội dung về cải cách
quản lý tài chính công. Tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý ngân sách nhà nƣớc
đặc biệt là ngân sách cấp cơ sở đóng vai trò một phần quan trọng trong hệ
thống ngân sách nhà nƣớc.
Quản lý thu, chi ngân sách ở phƣờng, xã, thị trấn (gọi chung là cấp xã)
có tầm quan trọng đặc biệt trong công tác tổ chức quản lý kinh tế, xã hội của
ngƣời cán bộ quản lý tại cơ sở. Nó kiểm tra toàn bộ nguồn lực của phƣờng để
từ đó đề ra quyết định điều hành hoạt động của phƣờng. Quản lý thu, chi ngân
sách là quản lý tiền, quản lý tài sản, quản lý các loại quỹ công quyền chuyên
dùng ở phƣờng và quản lý các nguồn thu khác. Việc quản lý đòi hỏi các
nghiệp vụ phải đƣợc quản lý thƣờng xuyên, liên tục, kịp thời, có hệ thống và
khoa hoc. Việc quản lý ngân sách một cách tiết kiệm, có hiệu quả ở mỗi địa
phƣơng là nhiệm vụ hết sức quan trọng hiện nay.
Tân Giang là một phƣờng nằm ở trung tâm thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà
Tĩnh. Những năm gần đây công tác quản lý thu, chi ngân sách của phƣờng đã có
nhiều đổi mới, thực hiện theo nguyên tắc quản lý tài chính và đã thu đƣợc một số
kết quả nhất định. Tuy nhiên vẫn còn có những khó khăn, hạn chế so với yêu cầu
1
của công tác hạch toán thu, chi. Một số chỉ tiêu chƣa đạt hoặc đạt thấp, mất cân
đối thu chi, chƣa theo kịp so với yêu cầu đổi mới làm ảnh hƣởng đến tình hình
hoạt động kinh tế xã hội của địa phƣơng. Xuất phát từ những vấn đề trên, bản
thân em tiến hành nghiên cứu Luận văn thạc sỹ về “Quản lý thu, chi ngân sách
của phường Tân Giang, Thành phố Hà Tĩnh”.
Với kiến thức của một học viên về lý luận và kinh nghiệm thực tế còn
nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi những thiếu sót khi nhìn nhận đánh
giá các vấn đề. Em rất mong đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo,
các cán bộ tài chính và các bạn đọc để đề tài đƣợc hoàn thiện hơn.
2. Tình hình nghiên cứu:
Hiện nay trong lý luận và thực tiễn có nhiều đề tài nghiên cứu về quản
lý thu, chi ngân sách cấp phƣờng xã, thị trấn.
- Luận án tiến sĩ kinh tế “Đổi mới cơ chế phân cấp quản lý ngân sách
Nhà nƣớc” của tác giả Nguyễn Việt Cƣờng, trƣờng Đại học Tài chính Kế toán
Hà Nội, năm 2001.
- Luận án tiến sĩ kinh tế “Hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách của các
cấp chính quyền địa phƣơng” của tác giả Phạm Đức Hồng, trƣờng Đại học
Tài chính Kế toán Hà Nội, năm 2002.
- Luận văn Thạc sĩ “Hoàn thiện quản lý ngân sách xã, phƣờng, thị trấn tại
tỉnh Quảng Trị theo hƣớng tự cân đối “ của tác giả Thái Văn Ngọc, năm 2008.
- Luận văn Thạc sỹ “Quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Hà
Tĩnh” của tác giả Trịnh Văn Ngọc, Trƣờng Đại học Kinh tế, năm 2008
Tuy nhiên hiện nay chƣa có Luận văn nào nghiên cứu sâu, cụ thể về
công tác quản lý thu, chi ngân sách của phƣờng Tân Giang, Thành phố Hà
Tĩnh. Chính vì thế với cƣơng vị công tác tại địa phƣơng, với mong muốn làm
tốt hơn công tác quản lý thu, chi ngân sách tại địa phƣơng cho nên Tôi đã
chọn đề tài này và thông qua nghiên cứu tình hình thu, chi ngân sách của địa
2
phƣơng để từ đó đề xuất các giải pháp làm tốt hơn nữa trong việc quản lý thu,
chi ngân sách của phƣờng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Thông qua việc đánh giá tình hình thực hiện ngân sách ở Phƣờng Tân
Giang, TP Hà Tĩnh để đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý
thu chi ngân sách của địa phƣơng và không ngừng nâng cao hiệu quả sử dụng
ngân sách của địa phƣơng.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu:
Đề tài tập trung nghiên cứu tình hình quản lý thu, chi ngân sách của
Phƣờng Tân Giang, thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh.
Từ đối tƣợng nghiên cứu, Luận văn này giải quyết 03 câu hỏi lớn:
Thứ nhất là các quy định về quản lý ngân sách cấp xã hiện nay như thế nào?
Thứ hai là thực trạng quản lý thu, chi ngân sách ở phường Tân Giang
Giang, Thành phố Hà Tĩnh ra sao?
Thứ ba là cần có những giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý
thu, chi ngân sách ở phường Tân Giang, Thành phố Hà Tĩnh?
4.2 Phạm vi nghiên cứu:
4.2.1. Phạm vi về nội dung:
Đề tài tập trung vào khía cạnh phân tích công tác quản lý thu, chi ngân
sách ở Phƣờng Tân Giang, TP Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh qua 2 năm 2010 – 2011,
từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân
sách của địa phƣơng.
4.2.2. Phạm vi về không gian:
Đề tài tiến hành nghiên cứu trên địa bàn Phƣờng Tân Giang, TP Hà Tĩnh.
3
4.2.3. Phạm vi về thời gian:
Thời gian nghiên cứu đề tài: Nghiên cứu thực trạng thu - chi ngân sách
phƣờng qua các năm 2010 – 2011 để viết luận văn này.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu:
5.1. Phƣơng pháp chung:
Xem xét các mối quan hệ giữa các bộ phận trong cơ chế quản lý ngân sách
Nhà nƣớc và việc tận dụng cơ chế đó trong công tác quản lý ngân sách phƣờng,
phƣơng pháp này đƣợc sử dụng trong suốt quá trình phân tích hiện trạng cũng
nhƣ đề ra các giải pháp tăng cƣờng công tác quản lý ngân sách phƣờng.
5.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin:
Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng phổ biến trong nghiên cứu các đề tài về
ngân sách Nhà nƣớc, ngân sách phƣờng, quản lý Ngân sách Nhà nƣớc các
cấp, đặc biệt là ngân sách phƣờng, báo cáo dự toán và quyết tóan ngân sách
đƣợc lựa chọn để nghiên cứu.
Việc thu thập thông tin bao gồm thu thập thông tin từ thực nghiệm và thu
thập thông tin từ tài liệu tham khảo. Thông qua phƣơng pháp này sẽ cung cấp
các số liệu, thông tin chính xác làm cơ sở cho việc nghiên cứu tình hình quản
lý thu, chi ngân sách trên địa bàn phƣờng Tân Giang.
5.3. Phƣơng pháp thống kê và phân tích:
Thu thập số liệu bao gồm: Số liệu thứ cấp nhƣ tình hình phát triển kinh
tế xã hội, tình hình dân số và lao động. Cơ sở vật chất và kỹ thuật phục vụ sự
nghiệp kinh tế và đời sống nhân dân trên địa bàn, phƣơng pháp thu thập số
liệu phát triển kinh tế xã hội, tiến hành điều tra số liệu của Ban tài chính, văn
phòng - thống kê phƣờng.
Phân tích số liệu: Sử dụng phƣơng pháp so sánh và cân đối là chủ yếu để từ
đó rút ra quy luật biến động và phát triển của các vấn đề mà tài chính quan tâm
4
5.4. Phƣơng pháp so sánh đối chiếu:
Vì quản lý ngân sách phƣờng là quản lý tài chính của Nhà nƣớc, quản lý
có tính tuân thủ, hệ thống cao. Để quản lý tốt cần phải luôn đối chiếu các quá
trình quản lý ngân sách với Luật Ngân sách nhà nƣớc, các văn bản dƣới luật.
Bởi vậy, phƣơng pháp này đƣợc dùng phổ biến trong luận văn này.
6. Những đóng góp của luận văn:
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về việc quản lý ngân
sách cở cấp xã.
- Đánh giá tình hình quản lý thu, chi ngân sách ở Phƣờng Tân Giang,
Thành phố Hà Tĩnh
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và tăng cƣờng hơn nữa công tác
quản lý và thúc đẩy việc phát triển ngân sách phƣờng.
7. Bố cục luận văn:
Luận văn gồm có 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp xã;
Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại UBND
phƣờng Tân Giang – Thành phố Hà Tĩnh;
Chƣơng 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân
sách phƣờng Tân Giang
5
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC Ở CẤP XÃ
1.1. Cơ sở lý luận về Ngân sách cấp xã
1.1.1. Khái niệm về quản lý, bản chất quản lý và quản lý nhà nước về kinh tế
Trong bất kỳ lĩnh vực nào quản lý cũng đƣợc coi là một hoạt động không
thể thiếu, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay có nhiều khái niệm về quản lý, tuy
có khác nhau nhƣng đều khẳng định hoạt động quản lý vừa là khoa học, vừa
là nghệ thuật.
Quản lý chứa mối quan hệ biện chứng giữa chủ thể quản lý và đối tƣợng
quản lý. Trong đó có vai trò của ngƣời quản lý là quyết định nhƣng nó chỉ
thực hiện đƣợc khi có khách thể và mọi công việc của tổ chức càng lớn thì thể
chế hoạt động càng phức tạp và quản lý càng khó khăn. Quản lý cũng thƣờng
đƣợc hiểu theo nghĩa là sự tác động có hƣớng của chủ thể đến đối tƣợng quản
lý nhằm đạt đƣợc những kết quả mong muốn của chủ thể. Sự tác động ở đây
đƣợc thể hiện qua các chức năng quản lý biểu hiện bằng các biện pháp kinh tế
- xã hội, tổ chức kỷ luật và các biện pháp khác.
Hoạt động quản lý đƣợc coi là một loại hình tổ chức kinh tế - xã hội, văn
hóa - giáo dục, mà mục đích của nó là đạt đƣợc mục tiêu bằng sức mạnh tổng
hợp của tổ chức, nên hoạt động quản lý có tính gián tiếp là sự phối hợp điều
hành các lao động trực tiếp của tập thể.
Nhƣ vậy quản lý là một quá trình thực hiện hàng loạt các chức năng để
đạt đƣợc một hay nhiều mục tiêu. Trong một mục tiêu nhất định gồm xác định
mục tiêu dự toán, lập kế hoạch, tổ chức thực hiện ghi chép và phân tích.
Hiện nay quản lý kinh tế đƣợc coi là sự tác động có hƣớng đi đến các
mối quan hệ xảy ra trong quá trình tổ chức kinh tế nhằm sử dụng có hiệu quả
6
các nguồn lực sản xuất để sản xuất ra những sản phẩm hoặc hoàn thành các
công việc cần thiết.
1.1.2. Một số khái niệm về ngân sách và quản lý thu, chi ngân sách cấp xã:
* Khái niệm ngân sách:
Ngân sách nhà nƣớc là toàn bộ khoản thu - chi của nhà nƣớc đã đƣợc cơ
quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm
để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc.
Thu ngân sách nhà nƣớc bao gồm các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, các
khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nƣớc, các khoản đóng góp của các tổ
chức, cá nhân và các khoản thu khác theo quy định pháp luật
* Khái niệm về quản lý ngân sách:
Quản lý ngân sách là một nội dung quan trọng của hoạt động quản lý
kinh tế mà nó đƣợc cụ thể hóa trong nội dung sau:
+ Lập dự toán ngân sách
+ Chấp hành ngân sách
+ Công tác kế toán ngân sách
+ Phân tích và kiểm tra ngân sách.
Trong hoạt động quản lý ngân sách để đạt đƣợc hiệu quả đòi hỏi phải có
sự phân cấp quản lý ngân sách. Phân cấp quản lý ngân sách không có nghĩa là
phân chia quyền lợi về thu - chi ngân sách giữa các cấp chính quyền, cũng
không có nghĩa là sự cắt khúc ngân sách thành các quỹ tiền tệ độc lập trực
thuộc Trung ƣơng hay cấp nào mà chính là sự chuyển giao các quyền lực tài
chính, việc chuyển giao này phải tuân theo các nguyên tắc sau:
+ Phải phù hợp với các quyền đƣợc giao, nghĩa là không cho phép
chuyển giao tất cả các nguồn tài chính phát sinh trên địa bàn, đặc biệt là đối
với các nguồn mà Trung ƣơng nắm giữ.
7
+ Phải tính toán cụ thể cho phù hợp với các chi phí để thực hiện các
thẩm quyền đƣợc phân cấp.
+ Phần tài chính chuyển giao quan trọng nhất là thuế và các khoản đóng góp
khác sau đó nếu chƣa đủ thì Trung ƣơng mới thực hiện chuyển giao bằng trợ cấp.
Tóm lại: Việc phân cấp quản lý Ngân sách không chỉ giới hạn ở việc
phân giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách mà phải bao quát hết tất cả các lĩnh
vực hoạt động của ngân sách.
Ở nƣớc ta phân cấp quản lý ngân sách theo 4 cấp: Ngân sách Trung
ƣơng, Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng (gọi là ngân sách
tỉnh), ngân sách huyện, quận, thị xã trực thuộc tỉnh (ngân sách cấp huyện),
ngân sách xã, phƣờng , thị trấn (gọi chung là cấp xã)
Ngân sách cấp Trung ƣơng giữ vai trò chủ đạo chi phối toàn bộ hệ thống
ngân sách Nhà nƣớc, ngân sách Trung ƣơng thực hiện nhiệm vụ chi quan
trọng có tính điều chỉnh vĩ mô của nền kinh tế, chi đảm bảo an ninh, quốc
phòng, các chƣơng trình mục tiêu quốc gia, ngoài ra ngân sách Trung ƣơng
còn thực hiện chức năng hỗ trợ cho ngân sách cấp dƣới.
Ngân sách cấp tỉnh là cấp đầu tiên của ngân sách địa phƣơng có nhiệm
vụ thu và chi theo Luật ngân sách Nhà nƣớc đã đƣợc phân cấp đồng thời là
cấp dự toán, thực hiện chức năng và nhiệm vụ trong phạm vi trách nhiệm đã
đƣợc phân cấp.
Ngân sách phƣờng, xã, thị trấn (cấp xã) là cấp ngân sách thấp nhất ở
nƣớc ta nhƣng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện
chức năng của chính quyền phƣờng, xã.
* Khái niệm ngân sách phường, xã, thị trấn:
Theo Thông tƣ số 01/1999/TT-BTC “Ngân sách xã, phường, thị trấn là một
bộ phận của ngân sách Nhà nước do UBND xã, phường, thị trấn (gọi chung là
cấp xã) xây dựng quản lý và HĐND xã quyết định giám sát thực hiện”.
8
Tuy nhiên dựa trên cơ sở những đặc điểm nổi bật về ngân sách phƣờng,
xã để phản ánh bản chất, khái quát nhất khái niệm về ngân sách phƣờng, xã
có thể đƣợc nêu nhƣ sau:
Ngân sách phường, xã là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong
quá trình tạo lập phân phối và dùng quỹ tiền tệ của chính quyền Nhà nước
cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà nước cấp cơ
sở trong khuôn khổ được phân cấp quản lý.
Hoạt động tài chính của xã, phƣờng, thị trấn (dƣới đây gọi chung là cấp
xã) bao gồm ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã.
Uỷ ban nhân dân xã tổ chức quản lý thống nhất ngân sách xã và các
hoạt động tài chính khác của xã.
Quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã phải đƣợc
thực hiện theo nguyên tắc dân chủ, công khai, hiệu quả và tiết kiệm.
* Khái niệm và quy định về thu, chi ngân sách cấp xã:
- Thu ngân sách xã bao gồm các khoản thu của ngân sách nhà nƣớc
phân cấp cho ngân sách xã và các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá
nhân trên nguyên tắc tự nguyện để xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng
theo quy định của pháp luật do Hội đồng nhân dân xã quyết định đƣa vào
ngân sách xã quản lý.
+ Thu ngân sách xã gồm: các khoản thu ngân sách xã hƣởng 100%, các
khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) giữa ngân sách xã với ngân sách
cấp trên, thu bổ sung từ ngân sách cấp trên.
+ Đối với khoản thu từ quỹ đất công ích, tài sản công và hoa lợi công
sản là nguồn thu thƣờng xuyên của ngân sách xã, xã không đƣợc đấu thầu thu
khoán một lần cho nhiều năm làm ảnh hƣởng đến việc cân đối ngân sách xã
các năm sau; trƣờng hợp thật cần thiết phải thu một lần cho một số năm, thì
chỉ đƣợc thu trong nhiệm kỳ của Hội đồng nhân dân, không đƣợc thu trƣớc
9
thời gian của nhiệm kỳ Hội đồng nhân dân khoá sau, trừ trƣờng hợp thu đấu
giá quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
+ Việc phân cấp nguồn thu cho ngân sách xã phải đảm bảo nguyên tắc:
Phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của
Nhà nƣớc và chức năng, nhiệm vụ quản lý Nhà nƣớc của cấp xã;
Phù hợp với việc phân định nguồn thu giữa ngân sách trung ƣơng và
ngân sách địa phƣơng;
Tỷ lệ phần trăm (%) phân chia một số khoản thu giao cho ngân sách xã
không vƣợt tỷ lệ phân chia giữa ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng do
Uỷ ban Thƣờng vụ Quốc hội quyết định giao cho từng tỉnh đối với các khoản thu
đó; riêng đối với 5 loại thuế, lệ phí theo quy định Luật Ngân sách nhà nƣớc, tỷ lệ
phân chia cho ngân sách xã, phƣờng, thị trấn tối thiểu là 70%;
Kết thúc mỗi kỳ ổn định, căn cứ vào khả năng nguồn thu và nhiệm vụ
chi của ngân sách địa phƣơng, Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ƣơng (gọi chung là Hội đồng nhân dân cấp tỉnh) thực hiện việc điều
chỉnh tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa ngân sách các cấp ở
địa phƣơng.
Khi phân cấp nguồn thu cho xã phải căn cứ vào nhiệm vụ chi, khả năng
thu từ các nguồn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn; phân cấp tối đa nguồn thu
tại chỗ, đảm bảo các xã có nguồn thu cân đối đƣợc nhiệm vụ chi thƣờng
xuyên, các xã có nguồn thu khá có phần dành để đầu tƣ phát triển, hạn chế
việc bổ sung từ ngân sách cấp trên, tăng số xã tự cân đối đƣợc ngân sách,
giảm dần số xã phải nhận bổ sung cân đối ngân sách từ cấp trên.
- Chi ngân sách xã gồm: chi đầu tƣ phát triển và chi thƣờng xuyên. Việc
phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách xã phải căn cứ vào chế độ phân cấp
quản lý kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của Nhà nƣớc, các chính
sách chế độ về hoạt động của các cơ quan Nhà nƣớc, Đảng Cộng sản Việt
10
Nam, các tổ chức chính trị xã hội; đồng thời phải phù hợp với trình độ, khả
năng quản lý của chính quyền xã.
Dự toán chi ngân sách xã đƣợc bố trí khoản dự phòng bằng 2% - 5%
tổng số chi để chi phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, hoả hoạn, nhiệm
vụ quan trọng về trật tự an toàn xã hội và nhiệm vụ cấp bách khác phát sinh
ngoài dự toán. Uỷ ban nhân dân xã quyết định sử dụng dự phòng ngân sách xã
và định kỳ 3 tháng báo cáo Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội đồng nhân dân và báo
cáo Hội đồng nhân dân xã tại kỳ họp gần nhất.
- Cân đối ngân sách xã phải bảo đảm nguyên tắc chi không vƣợt quá
nguồn thu quy định. Nghiêm cấm đi vay hoặc chiếm dụng vốn dƣới mọi hình
thức để cân đối ngân sách xã.
- Ngân sách xã do Uỷ ban nhân dân xã xây dựng và quản lý, Hội đồng
nhân dân xã quyết định và giám sát.
- Mọi khoản thu, chi ngân sách xã phải thực hiện quản lý qua Kho bạc
Nhà nƣớc theo quy định của Luật Ngân sách nhà nƣớc. Đối với các xã có khó
khăn ở miền núi và vùng sâu, vùng xa chƣa có điều kiện quản lý thu, chi trực
tiếp qua Kho bạc Nhà nƣớc; Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ƣơng (dƣới đây gọi chung là tỉnh) quy định cơ chế quản lý phù hợp và báo cáo
Bộ Tài chính.
- Thu, chi ngân sách xã phải hạch toán kế toán và quyết toán theo Mục
lục ngân sách nhà nƣớc và chế độ kế toán của Nhà nƣớc.
- Hoạt động tài chính khác của xã theo quy định của pháp luật bao gồm:
các quỹ công chuyên dùng của xã; tài chính các hoạt động sự nghiệp của xã;
tài chính thôn bản (các khoản thu, chi từ các khoản đóng góp của dân trên
nguyên tắc tự nguyện do thôn bản huy động) và một số hoạt động tài chính
khác theo quy định của pháp luật. Xã đƣợc mở tài khoản tiền gửi tại Kho bạc
Nhà nƣớc để gửi các khoản tiền không thuộc ngân sách xã, Kho bạc Nhà nƣớc
11
quản lý các khoản tiền gửi này theo chế độ tiền gửi. Các khoản thu, chi tài
chính khác của xã phải hạch toán rõ ràng, minh bạch theo từng loại hoạt động.
- Uỷ ban nhân dân xã tổ chức quản lý thống nhất các hoạt động tài
chính có liên quan đến các loại tài sản công của xã, tài sản của nhà nƣớc và tài
sản khác theo chế độ quy định.
1.2. Vai trò quản lý thu, chi ngân sách cấp xã
Công cuộc đổi mới kinh tế ngày càng toàn diện và sâu sắc tác động ngày
càng mạnh mẽ trên mọi mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của nƣớc ta,
trong đó cải cách bộ máy Nhà nƣớc mà trọng tâm là cải cách nền hành chính
quốc gia đã thúc đẩy mạnh mẽ cải cách chính quyền phƣờng, xã, phƣơng thức
hoạt động khiến cho bộ máy chính quyền phƣờng, xã sẽ hoạt động mạnh mẽ
hơn và có hiệu quả hơn. Cùng với sự đổi mới trên, trình độ dân trí, nhu cầu
đời sống vật chất và văn hóa của nhân dân các phƣờng, xã ngày càng đƣợc
nâng cao đòi hỏi các hoạt động của chính quyền phƣờng, xã phải đƣợc đổi
mới cả về bộ máy, về con ngƣời, về thể chế. Thực hiện những biến đổi to lớn
đó đặt ra cho ngân sách phƣờng, xã những yêu cầu hết sức to lớn và quan
trọng đòi hỏi phải phát huy vai trò tích cực vƣơn lên của quản ngân sách
phƣờng, xã.
Việc quản lý ngân sách phƣờng, xã đóng vai trò quan trọng trong việc
đảm bảo nguồn tài chính cho hoạt động của chính quyền phƣờng, xã. Để phát
huy chức năng nhiệm vụ và vai trò quản lý của chính quyền phƣờng, xã đòi
hỏi phải có nguồn tài chính đảm bảo để trang trải ngân sách phƣờng, xã là quỹ
tiền tệ duy nhất mà phƣờng, xã có thể có đƣợc. Để huy động nguồn tài chính
và phân phối sử dụng cho các hoạt động của phƣờng, xã một mặt quy mô
ngân sách phƣờng, xã lớn nhỏ cho phép chính quyền phƣờng, xã mở rộng
phạm vi và khối lƣợng công việc của mình đến mức độ mà ngân sách phƣờng,
xã có thể với tới, mặt khác với quy mô ngân sách phƣờng, xã nhất định nếu
12
- Xem thêm -