Tài liệu Quản lý tài chính tại công ty xăng dầu hà tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TRƢƠNG DOÃN ĐỨC QU¶N Lý TµI CHÝNH T¹I C¤NG TY X¡NG DÇU Hµ TÜNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG HÀ NỘI - 2018 ĐẠI HỌC QUỐC GIA TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TRƢƠNG DOÃN ĐỨC QU¶N Lý TµI CHÝNH T¹I C¤NG TY X¡NG DÇU Hµ TÜNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN TRÚC LÊ XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN PGS-TS NGUYỄN TRÚC LÊ GS PHAN HUY ĐƢỜNG HÀ NỘI - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các kết quả nghiên cứu trong luận văn là xác thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác trước đó. Tác giả Trƣơng Doãn Đức LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập tại Trường đại học kinh tế Đại học Quốc Gia Hà Nội, dưới sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô, em đã nghiên cứu và tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích để vận dụng vào công việc hiện tại nhằm nâng cao trình độ năng lực năng lực của bản thân. Luận văn thạc sĩ “Quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh” là kết quả của quá trình nghiên cứu trong những năm học vừa qua. Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới PGS.TS. Nguyễn Trúc Lê - người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em về mọi mặt trong quá trình thực hiện luận văn. Em cũng xin cảm ơn các thầy cô đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập. Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng nhưng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn về tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm. Hà Nội, ngày 31 tháng 12 năm 2017 Tác giả MỤC LỤC Trang Danh mục các chữviết tắt ............................................................................................ i Danh mục các bảng ....................................................................................................ii Danh mục các hình vẽ .............................................................................................. iii MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÍ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP ..................................................................................................................... 6 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................. 6 1.2 Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp và quản lý tài chính doanh nghiệp ................................................................................................................ 8 1.2.1 Đặc điểm, chức năng, vai trò của tài chính doanh nghiệp .............. 8 1.2.2 Quản lý tài chính doanh nghiệp ...................................................... 13 1.3 Quản lý tài chính ở một số công ty và bài học kinh nghiệm ............... 29 1.3.1 Kinh nghiệm quản lý tài chính tại công ty xăng dầu Thanh Hoá ....... 29 1.3.2 Kinh nghiệm quản lý tài chính của Công ty cổ phần thiết bị xăng dầu Petrolimex. ............................................................................... 31 1.3.3 Bài học kinh nghiệm cho công ty xăng dầu Hà Tĩnh ..................... 33 Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 35 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu ........................................................................ 35 2.2 Cơ sở phƣơng pháp luận và cách tiếp cận ............................................ 35 2.2.1 Cơ sở phương pháp luận........................................................................35 2.2.2 Cách tiếp cận ..........................................................................................36 2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .................................................... 36 2.3.1 Phương pháp thu thập và xử lý số liệu .................................................36 2.3.2 Phương pháp phân tích, thống kê, so sánh ...........................................37 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ TĨNH .................................................................................... 39 3.1. Khái quát về công ty Xăng dầu Hà Tĩnh ............................................. 39 3.1.1. Ngành nghề kinh doanh, sản phẩm chủ yếu........................................40 3.1.2. Cơ cấu tổ chức, quản lý, nhân lực........................................................42 3.1.3. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty xăng dầu Hà Tĩnh giai đoạn 2012 - 2016.......................................................................43 3.2. Tình hình quản lý tài chính tại công ty xăng dầu Hà Tĩnh ................ 46 3.2.1. Công tác lập kế hoạch tài chính ...........................................................46 3.2.2. Công tác tổ chức thực hiện kế hoạch ...................................................48 3.2.3. Công tác kiểm tra, đánh giá việc quản lý tài chính .............................53 3.3. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính tại công ty xăng dầu Hà Tĩnh .................................................................................................. 54 3.3.1 Ưu điểm về công tác quản lí tài chính tại công ty ...............................54 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................57 Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ TĨNH .................................. 61 4.1. Mục tiêu và phƣơng hƣớng của công ty. .............................................. 61 4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lí tài chính tại công ty. ...... 61 4.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý tài sản.........................................61 4.2.2 Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý vốn...............................................64 4.2.3. Nhóm giải p háp hoàn thiẹ ̂n quản lý doanh thu , chi phí , lơ ̣i nhuận ...............................................................................................................67 4.2.4. Nhóm giải pháp khác ............................................................................72 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 85 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu Nguyên nghĩa TSCĐ : Tài sản cố định TSLĐ : Tài sản lưu động DNNN : Doanh nghiệp nhà nước ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á AFTA : Khu vực mậu dịch tự do ASEAN APEC : Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á WTO : Tổ chức thương mại thế giới SXKD : Sản xuất kinh doanh i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Kết quả hoạt động tài chính của Công ty từ năm 2012-2016........ 44 Bảng 3.2 : Chi tiết kết quả kinh doanh theo sản phẩm (Xăng dầu và các sản phẩm ngoài xăng dầu) giai đoạn 2012 - 2016 ................................................. 45 Bảng 3.3 Mục tiêu các chỉ tiêu tài chính năm 2020,2025 và 2030 ................. 47 Bảng 3.4 Doanh thu theo mặt hàng ................................................................. 49 Bảng 3.5 Cơ sở vật chất kĩ thuật tới 31/12/2016 ............................................ 51 Bảng 3.6 Các đơn vị xăng dầu trên thị trường Hà Tĩnh .................................. 55 ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 3.1. Logo Tập đoàn xăng dầu Việt Nam ................................................ 40 Hình 3.2. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Công ty Xăng dầu Hà Tĩnh .................... 42 Hình 3.3. Biểu đồ giá xăng trong nước giai đoạn 2010 – 2/2016 ................... 43 Đồ thị 3.1 ......................................................................................................... 55 iii MỞ ĐẦU GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh nước ta đang ngày càng hội nhập với nền kinh tế thế giới với sự thể hiện mạnh mẽ không chỉ về kinh tế, chính trị mà còn là sức cạnh tranh của nền kinh tế đang một ngày được nâng lên. Tài chính là một phạm trù kinh tế đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng và đẩy mạnh sức cạnh tranh của nền kinh tế. Một quốc gia phát triển là một quốc gia có cở chế quản lý tài chính hiệu quả, một doanh nghiệp phát triển cũng cần phải có một cơ chế quản lý tài chính tối ưu. Theo lý thuyết mô hình kinh tế tân cổ điển thì tài chính chính là tư bản - một trong ba nhân tố giúp tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, có tiềm lực kinh tế là điều kiện cần, quản lý và sử dụng nguồn tài chính đó đạt hiệu quả kinh tế tối ưu mới là điều kiện đủ cho sự tăng trưởng kinh tế của một quốc gia. Ngày này, với phạm vi nhỏ hơn đó là doanh nghiệp thì quản lý tài chính đang thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định sự thành công của các doanh nghiệp. Xăng dầu là mặt hàng đầu vào quan trọng đối với một số ngành kinh tế và là mặt hàng quan trọng đối với quốc phòng, an ninh, tiêu dùng của dân cư, do vậy việc giá cả xăng dầu giảm liên tục có ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình kinh tế- chính trị- xã hội. Vì vậy, để giữ cho kinh tế chính trị xã hội ổn định, Nhà nước ta rất thận trọng trong chính sách quản lý giá đối với các mặt hàng xăng dầu, thực hiện chính sách giá vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Trích lập quỹ bình ổn giá xăng dầu tại các doanh nghiệp đầu mối linh hoạt để điều hành giá bán phù hợp khi biến động. Điều này dẫn đến các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu các năm qua đã làm ăn có lãi theo đúng nghĩa theo cơ chế thị trường. Cơ chế quản lý giá xăng dầu của Chính phủ mà trực tiếp là liên bộ Tài 1 Chính - Công Thương đã liên tục được điều chỉnh để phù hợp với giá dầu Thế giới, nguồn thu từ Thuế, phí đối với mặt hàng xăng dầu được tăng lên đáp ứng được nguồn ngân sách bị thâm hụt do giá đầu giảm sâu trong các năm qua. Ngày 03 tháng 9 năm 2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, trong đó nêu rõ nguyên tắc giá bán xăng dầu theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước và quy định thời gian việc điều chỉnh tăng giảm giá là 15 ngày. Nghị định số 83/2014/NĐ-CP đã thay đổi tích cực về kinh doanh xăng dầu, giá bán xăng dầu được minh bạch từ cách tính giá cơ sở các loại thuế, phí và quy ra giá bán lẻ đến tay người dân. Vì vậy để tồn tại và phát triển trong điều kiện cạnh tranh gay gắt, ngay từ bây giờ yêu cầu các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nói chung cũng như Công ty xăng dầu Hà Tĩnh nói riêng phải đổi mới quản lý, thực hiện cải tiến quy trình công nghệ, nghiên cứu thị trường, ..., theo đó, phải biết quản lý sử dụng có hiệu quả nguồn tài chính doanh nghiệp. Quản lý tài chính các doanh nghiệp thành viên của Tập đoàn xăng dầu Việt Nam trong quy luật phát triển có thể thấy tính tất yếu của việc hoàn thiện quản lý tài chính tại Công ty xáng dầu Hà Tĩnh, thể hiện qua các khía cạnh chủ yếu sau: ( Trích nguồn Phan Thị Hoa (2015), Quản lý tài chính tại công ty cổ phần thiết bị xăng dầu Petrolimex). Một là, vai trò, vị trí của quản lý tài chính ngày càng được khẳng định đặc biệt là trong những đơn vị kinh doanh. Cần nhận thức đầy đủ hơn tầm quan trọng của quản lý tài chính, quan tâm đến việc xây dựng và hoàn thiện nó tại đơn vị. Hoàn thiện quản lý tài chính được coi là công việc cần thiết, thường xuyên liên tục phải làm không chỉ của các thành viên Tập đoànxăng dầu Việt Nam mà là của tất cả các tổ chức, các đơn vị, đây là quy luật tất yếu của quá trình vận động và phát triển. 2 Hai là, kinh doanh trong lĩnh vực xăng dầu ngày càng khó khăn phức tạp, giá cả trên thị trường liên tục biến động, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Từ đây nảy sinh rất nhiều vấn đề trên tất cả các lĩnh vực quản lý. Những hạn chế của cơ chế quản lý đang cản trở sự phát triển của các DNNN. Vì vậy hoàn thiện quản lý tài chính tại các công ty kinh doanh xăng dầu là một yếu tố quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. Ba là, định hướng chiến lược phát triển của Tập đoàn xăng dầu Việt Nam là trở thành tập đoàn kinh tế mạnh của Nhà nước. Muốn trở thành tập đoàn kinh tế, một hãng xăng dầu quốc gia mạnh và năng động thì ngoài vấn đề về vốn, công nghệ... bản thân các đơn vị thành viên phải mạnh về tổ chức, về cán bộ, mạnh về quản trị nội bộ, về hệ thống kế toán, về hệ thống các quy chế kiểm soát nội bộ… đặc biệt là vấn đề tài chính và quản lý tài chính. Điều này chỉ có thể thực hiện được khi Tập đoàn xăng dầu Việt Nam cũng như các doanh nghiệp thành viên hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả của công tác quản lý điều hành. Do vậy, hoàn thiện công tác quản lý tài chính các doanh nghiệp thành viên của Tập đoànxăng dầu Việt Nam nói chung và Công ty xăng dầu Hà Tĩnh nói riêng là yêu cầu cấp bách để Tập đoànthực hiện thành công chiến lược phát triển của mình, tiếp tục phát triển bền vững trong tiến trình hội nhập, chủ động nắm bắt cơ hội, tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, giữ vững là doanh nghiệp chủ đạo của Nhà nước trong kinh doanh xăng dầu. Qua đây có thể thấy, quản lý tài chính có tầm quan trọng rất lớn đối với mỗi doanh nghiệp hoặc tổ chức vì:Quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, tổ chức; Kiểm soát mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tổ chức. Chính vì những lý do đó , với mong muốn hoàn thiện và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại công ty, đề tài “Quản lý tài chính tại Công ty xăng 3 dầu Hà Tĩnh” được chọn làm chủ đề nghiên cứu luâ ̣n văn thạc sĩ của miǹ h. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu đề tài là tìm những giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt mục tiêuđề ra, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn là: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong doanh nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiê ̣n công tác quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. 3. Câu hỏi nghiên cứu Công tác quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh hiện naycòn có những tồn tại và vướng mắc gì? Công ty xăng dầu Hà Tĩnhcần thực hiện những giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý tài chính? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. 4.2Phạm vi nghiên cứu: + Về nội dung: Luâ ̣n văn tâ ̣p trung nghiên cứu những nô ̣i dung cơ bản của hoạt động quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh, bao gồ m: Quản lý tài sản; Quản lý vốn; Quản lý doanh thu, chi phí, lợi nhuận; Quản lý các hoạt động đầu tư. + Về không gian:Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. + Về thời gian : Số liê ̣u nghiên cứu đươ ̣c thu thâ ̣p , xử lý và phân tích trong giai đoa ̣n từ 2012 đến 31/12/2016; giải pháp được đề xuất cho những 4 năm tiếp theo. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bản/ biểu và các chữ viết tắt, nội dung chính của luận văn gồm04 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luậnvà thực tiễn về quản lý tài chính trong doanh nghiệp. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh. 5 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÍ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu Tài chính là một bộ phận cấu thành trong các hoạt động kinh tế của doanh nghiệp. Nó có mối liên hệ hữu cơ và tác động qua lại với các hoạt động kinh tế khác. Mối quan hệ tác động qua lại này phản ánh và thể hiện sự tác động gắn bó thường xuyên giữa phân phối sản xuất với tiêu thụ sản phẩm. Phân phối vừa phản ánh kết quả của sản xuất và trao đổi, lại vừa là điều kiện cho sản xuất và trao đổi có thể tiến hành bình thường và liên tục. Tài chính doanh nghiệp là tài chính của các tổ chức sản xuất kinh doanh có tư cách pháp nhân và là một khâu tài chính cơ sở trong hệ thống tài chính. Vì tại đây diễn ra quá trình tạo lập và chu chuyển vốn gắn liền với qua trình sản xuất, đầu tư, tiêu thụ và phân phối. Quản lý tài chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng của doanh nghiệp để tồn tại và phát triển. Bất kỳ doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hay thị trường nào cũng cần phải quản lý tài chính hiệu quả thì mới có thể hoạt động và phát triển lâu dài. Nếu doanh nghiệp nào quản lý tài chính yếu kém, không hiệu quả sẽ dễn đến nhiều hệ luỵ, doanh nghiệp bắt buộc phải có sự phối hợp ăn ý với tất cả các bộ phận của doanh nghiệp trong từng giai đoạn. Lập kế hoạch và sử dụng vốn hiệu quả là sự phối hợp trong các khâu thuộc lĩnh vực quản lý tài chính; triển khai thực hiện tốt các dự án sản xuất kinh doanh; luôn cập nhập kịp thời các Nghị định, thông tư về chính sách của nhà nước, theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kịp thời kế hoạch tài chính; quản lý vốn, doanh thu, chi phí, nợ của khách hàng… các nghiên cứu đã được công bố liên quan đến vấn đề này. Có thể kể đến một vài công trình tiêu biểu sau: 6 - Lê Minh Hùng (2014), Quản lý tài chính tại công ty cổ phần BIBICA. Tác giả chọn đề tài này để làm luận văn thạc sỹ. Tác giả đã đưa ra được lý thuyết tổng quát về quản lý tài chính doanh nghiệp, thông qua các dữ liệu về tài chính của doanh nghiệp, luận văn có thể đưa ra hướng hoàn thiện hơn việc quản lý tài chính cho doanh nghiệp. - Phạm Thị Như Thi (2008),Quản trị tài chính công ty đa quốc gia. Tác giả đã tìm hiểu ra được các vấn đề lý thuyết liên quan đến quản trị tài chính công ty đa quốc gia, và kinh nghiệm hoạt động của các công ty này. Bên cạnh đó, tác giả cũng nghiên cứu khả năng áp dụng kinh nghiệm quản trị tài chính của các công ty đa quốc gia tại các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các tập đoàn kinh tế Việt Nam trên cơ sở đánh gía thực trạng hoạt động quản trị tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam. - Vũ Kim Oanh (2010),Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị tài chính tại công ty công trình Hợp Tiến. Tác giả nghiên cứu những vấn đề về tài chính doanh nghiệp, những thiếu sót mà doanh nghiệp còn đang vướng mắc, đề xuất hướng giải quyết cho từng vấn đề để hoàn thiện công tác quản trị tài chính tại công ty công trình Hợp Tiến. - Phan Thị Hoa (2015),Quản lý tài chính tại công ty cổ phần thiết bị xăng dầu Petrolimex. Tác giả đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong doanh nghiệp, phân tích đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại công ty, đưa ra một số đề xuất, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính. Có nhiều nghiên cứu về đề tài quản lý tại chính tại doanh nghiệp, cũng có tác giả Phan Thị Hoa đã nghiên cứu về quản lý tài chính tại công ty cổ phần thiết bị xăng dầu Petrolimex, nhưng nghiên cứu của tác giả vẫn có những điểm chưa phù hợp với việc quản lý tài chính doanh nghiệp vào giai đoạn sau này. Với sự thay đổi của chính sách nhà nước, cũng như sự thay đổi 7 của nền kinh tế, bắt buộc doanh nghiệp phải thay đổi việc quản lý tài chính để phù hợp. Chính vì có những sự thay đổi bên ngoài doanh nghiệp nhưng vẫn có tác động đến doanh nghiệp, khiến doanh nghiệp phải đưa ra những quyết định khác với lúc trước. Đề tài nghiên cứu này sẽ chỉ ra được sự khác biệt đó. 1.2 Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp và quản lý tài chính doanh nghiệp 1.2.1 Đặc điểm, chức năng, vai trò của tài chính doanh nghiệp Nguồn vốn tiền tệ nhất định là yếu tố quan trọng để tiến hành hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp. Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp cũng là quá trình hình thành, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp. Trong quá trình đó, đã phát sinh các luồng tiền tệ gắn liền với hoạt động đầu tư vào các hoạt động kinh doanh thường xuyên của doanh nghiệp, các luồng tiền tệ đó bao hàm các luồng tiền tệ đi vào và các luồng tiền tệ đi ra khỏi doanh nghiệp, tạo thành sự vận động của các luồng tài chính của doanh nghiệp. Gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các vốn tiền tệ của doanh nghiệp là các quan hệ kinh tế biểu hiện dưới hình thức giá trị tức là các quan hệ tài chính trong doanh nghiệp. Tài chính doanh nghiệp là một khâu của hệ thống tài chính trong nền kinh tế, là một phạm trù khách quan gắn liền với sự ra đời của nền kinh tế hàng hoá tiền tệ. Tài chính doanh nghiệp là hệ thống các quan hệ kinh tế biểu hiện dưới hình thái giá trị phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp để phục vụ cho mục đích sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và các nhu cầu chung của xã hội. * Đặc điểm của tài chính doanh nghiệp Tài chính doanh nghiệp là một khâu của hệ thống tài chính và là khâu cơ sở, nên có những đặc điểm sau: 8 - Gắn liền với quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, có các quan hệ tài chính doanh nghiệp đa dạng phát sinh như quan hệ nộp, cấp giữa doanh nghiệp với nhà nước, quan hệ thanh toán với các chủ thể khác trong xã hội, với người lao động trong doanh nghiệp. -Sự vận động của quỹ tiền tệ, vốn kinh doanh có những nét riêng biệt đó là: sự vận động của vốn kinh doanh luôn gắn liền với các yếu tố vật tư là lao động, ngoài phần tạo lập ban đầu chúng còn được bổ sung từ kết quả kinh doanh, sự vận động của vốn kinh doanh vì mục tiêu doanh lợi. * Chức năng của tài chính doanh nghiệp Chức năng phân phối và chức năng giám đốc là 2 chức năng cơ bản của Tài chính doanh nghiệp: - Chức năng phân phối: Chức năng phân phối phản ánh bản chất của phạm trù tài chính. Phân phối trong tài chính là phân phối giá trị dưới hình thức tiền tệ. Phân phối tài chính bao gồm: + Phân phối lần đầu: diễn ra trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, nhằm phân chia giá trị của hàng hoá tạo ra cho các chủ thể tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh đó. + Phân phối lại: là quá trình phân phối tiếp tục các quỹ tiền tệ hình thành từ quá trình phân phối lần đầu nhằm phục vụ các mục đích của các chủ thể kinh tế. So với phân phối lần đầu, hoạt động phân phối lại trong tài chính phát triển đa dạng và phức tạp hơn nhiều do tính chất đa dạng và phức tạp của nhu cầu các chủ thể kinh tế. Phạm vi của phân phối lại cũng rộng hơn so với phân phối lần đầu, bao gồm cả lĩnh vực phi sản xuất vật chất và dịch vụ. Phân phối trong tài chính được thực hiện thông qua việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ. Nhờ có chức năng phân phối mà doanh nghiệp có khả năng động viên khai thác và thu hút các nguồn tài chính trong nền kinh tế để hình thành vốn 9 kinh doanh của doanh nghiệp. Sau khi đã hình thành vốn kinh doanh, để sử dụng vốn, một lần nữa phải có sự tham gia của chức năng phân phối. Lúc này phân phối lại đồng nghĩa với việc đầu tư vốn: đầu tư bên trong hay đầu tư bên ngoài. Mục tiêu cuối cùng của mọi quá trình kinh doanh của doanh nghiệp là thu lợi nhuận, vì thế bên cạnh khả năng phân phối về vốn để thoả mãn về vốn kinh doanh, tài chính doanh nghệp còn có khả năng giám sát dự báo hiệu quả của quá trình phân phối. - Chức năng giám đốc Chức năng giám đốc của tài chính bắt nguồn từ sự cần thiết khách quan phải theo dõi, kiểm soát các hoạt động phân phối trong tài chính để đảm bảo cho các hoạt động tài chính phục vụ tốt các mục tiêu đề ra của các chủ thể kinh tế. Quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ là đối tượng của giám đốc tài chính. Giám đốc tài chính là giám đốc bằng đồng tiền, thông qua các chỉ tiêu tài chính, các chỉ tiêu về tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ. Giám đốc tài chính không chỉ được thực hiện với sự vận động của các nguồn tài chính mà cả với sự vận động của các quỹ hiện vật và lao động, đối với mọi hoạt động của kinh tế xã hội. Chức năng giám đốc của tài chính doanh nghiệp có khả năng phát hiện những khuyết tật trong khâu phân phối để từ đó điều chỉnh quá trình phân phối nhằm thực hiện phương hướng mục tiêu chiến lược sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. * Vai trò của tài chính doanh nghiệp Vai trò của tài chính doanh nghiệp được ví như những tế bào có khả năng tái tạo, hay còn được coi như “ cái gốc của nền tài chính”. Sự phát triển hay suy thoái của sản xuất- kinh doanh gắn liền với sự mở rộng hay thu hẹp nguồn lực tài chính. Vì vậy vai trò của tài chính doanh nghiệp sẽ trở nên tích cực hay thụ động, thậm chí có thể là tiêu cực đối với kinh doanh trước hết phụ thuộc vào khả năng, trình độ của người quản lý ; sau đó nó còn phụ thuộc vào môi trường kinh doanh, phụ thuộc vào cơ chế quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước. 10 Song song với việc chuyển sang nền kinh tế thị trường, nhà nước đã hoạch định hàng loạt chính sách đổi mới nhằm xác lập cơ chế quản lý năng động như các chính sách khuyến khích đầu tư kinh doanh, mở rộng khuyến khích giao lưu vốn. .. Trong điều kiện như vậy, tài chính doanh nghiệp có vai trò sau: - Là công cụ khai thác, thu hút các nguồn tài chính nhằm đảm bảo nhu cầu vốn cho đầu tư kinh doanh Để thực hiện mọi quá trình sản xuất kinh doanh, trước hết các doanh nghiệp phải có một yếu tố tiền đề - đó là vốn kinh doanh. Trong cơ chế quản lý hành chính bao cấp trước đây, vốn của các doanh nghiệp nghiệp nhà nước được nhà nước tài trợ hầu hết. Vì thế vai trò khai thác, thu hút vốn không được đạt ra như một nhu cầu cấp bách, có tính sống còn với doanh nghiệp. Chuyển sang nền kinh tế thị trường đa thành phần, các doanh nghiệp nhà nước chỉ là một bộ phận cùng song song tồn tại trong cạnh tranh, cho việc đầu tư phát triển những ngành nghề mới nhằm thu hút được lợi nhuận cao... đã trở thành động lực và là một đòi hỏi bức bách đối với tất cả các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, khi đã có nhu cầu về vốn, thì nảy sinh vấn đề cung ứng vốn. Trong điều kiện đó, các doanh nghiệp có đầy đủ điều kiện và khả năng để chủ động khai thác thu hút các nguồn vốn trên thị trường nhằm phục vụ cho các mục tiêu kinh doanh và phát triển của mình. - Có vai trò trong việc sử dụng vốn một cách tiết kiệm và hiệu quả. Cũng như đảm bảo vốn, việc tổ chức sử dụng vốn một cách tiết kiệm và có hiệu quả được coi là điều kiện tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, yêu cầu của các quy luật kinh tế đã đặt ra trước mọi doanh nghiệp những chuẩn mực hết sức khe khắt; sản xuất không phải với bất kỳ giá nào. Trong nền kinh tế thị trường, mọi hoạt động 11