Tài liệu Quan ly rui ro du an

Mét sè gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro trong c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng ë ViÖt nam TrÞnh thïy anh Bé m«n Qu¶n trÞ Kinh doanh Tr−êng §¹i häc Giao th«ng VËn t¶i Tãm t¾t: Dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng ë n−íc ta hiÖn nay ph¸t sinh rÊt nhiÒu rñi ro phøc t¹p, ®a d¹ng vμ khã l−êng. Qu¶n lý rñi ro dù ¸n lμ mét lÜnh vùc cßn nhiÒu bá ngá. Bμi viÕt nh»m ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng hiÖn t¹i, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro trong t×nh tr¹ng cô thÓ cña ViÖt Nam hiÖn nay. Tõ kho¸: qu¶n lý rñi ro, rñi ro dù ¸n, dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng. Summary: Risks are diversified, complicated and unpredictable in transport construction projects. Project risk management is the field that requires more concern. This paper aims to review overall situations of risk management in existing transport construction projects. Based on that, solutions to risk elimination in Vietnamese context are proposed. Key words: risk management, project risk, transport construction project. liªn quan ®Õn kh¶o s¸t thiÕt kÕ, ®Òn bï GPMB, I. §¸nh gi¸ rñi ro vμ c«ng t¸c qu¶n bè trÝ vèn vµ sö dông vèn, lùa chän nhµ thÇu, lý rñi ro trong dù ¸n x©y dùng thi c«ng, nghiÖm thu, qu¶n lý vµ triÓn khai thùc CTGT ë ViÖt Nam hiÖn nay hiÖn dù ¸n, thanh quyÕt to¸n do nhiÒu nguyªn §Æc ®iÓm dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng (DAXD CTGT) ®· t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn rñi ro trong c¸c giai ®o¹n cña dù ¸n. Trong giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n, c¸c rñi ro do sai lÇm vÒ chñ tr−¬ng ®Çu t−, sai sãt trong c«ng t¸c kÕ ho¹ch ®Çu t− sÏ g©y mÊt hiÖu qu¶ ®Çu t−, g©y hËu qu¶ nghiªm träng nh− l·ng phÝ, thÊt tho¸t bao gåm c¶ l·ng phÝ trùc tiÕp vµ l·ng phÝ gi¸n tiÕp. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n, c¸c rñi ro nh©n g©y ra, mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ c¬ chÕ, thiÕu vèn, t×nh tr¹ng nî ®äng, tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý yÕu kÐm; c¸c rñi ro nµy g©y hËu qu¶ l·ng phÝ, thÊt tho¸t, lµm cho ®ång vèn sö dông kÐm hiÖu qu¶. Trong giai ®o¹n khai th¸c dù ¸n, cã thÓ x¶y ra c¸c rñi ro do qu¶n lý khai th¸c ch−a chÆt chÏ, triÖt ®Ó, b¶o d−ìng söa ch÷a kh«ng ®−îc quan t©m vµ chi phÝ cho c«ng t¸c nµy kh«ng ®Çy ®ñ, c«ng t¸c dù b¸o sai sãt. Nguyªn nh©n do thiÕu c¬ chÕ, chÕ tµi vÒ qu¶n lý vµ khai th¸c. C¸c rñi ro nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ kh«ng ®¶m b¶o c¸c hiÖu qu¶ tµi chÝnh vµ kinh tÕ x· héi dù ¸n. HiÖn nay ë n−íc ta, khoa häc vÒ rñi ro cßn thÊp. C¸c bªn liªn quan ®Õn dù ¸n nh×n chung cßn thô ®éng vµ hoµn toµn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh t¸c ®éng trong viÖc øng phã víi rñi ro. Ngay trong nghÞ ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Çu t− x©y dùng sè 16/N§-CP còng chØ dïng thuËt ng÷ sù cè. Kh¸i niÖm sù cè th× nhá hÑp h¬n kh¸i niÖm rñi ro, vµ ¸m chØ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kü thuËt. cßn tr¸ch nhiÖm ch−a g¾n kÕt thùc sù, v× vËy cã thÓ nãi chÝnh c¬ chÕ nµy ®· tù nã t¹o ra rÊt nhiÒu rñi ro trong c¶ qu¸ tr×nh ®Çu t−. Mét sè t¸c ®éng ®iÓn h×nh cña c¬ chÕ nµy ch¼ng h¹n nh− trong qu¸ tr×nh lµm thÇu, tiÒn øng tr−íc cho nhµ thÇu trong hîp ®ång ghi tõ 10 - 20% nh−ng ®Ó ®−îc øng tr−íc nh− vËy l¹i lµ c¶ mét vÊn ®Ò. Khi cã sù ®iÒu chØnh thiÕt kÕ, ®iÒu chØnh khèi l−îng thi c«ng (phÇn lín c¸c dù ¸n), nhµ thÇu chê c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn duyÖt th× qu¸ l©u, nªn ®· cã nhiÒu tiªu cùc x¶y ra. Nhµ thÇu C«ng t¸c qu¶n lý rñi ro ë ViÖt Nam cã thÓ ph¶i chÞu ®ùng vµ cè g¾ng quan hÖ tèt víi chñ nãi lµ ®ang ë xuÊt ph¸t ®iÓm 0. HiÖn t¹i chóng ®Çu t−, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc. ViÖc gi¶i ta cã rÊt nhiÒu rµo c¶n lín h¹n chÕ qu¶n lý rñi phãng mÆt b»ng thuéc tr¸ch nhiÖm chñ ®Çu t−, ro dù ¸n nh−: ch−a cã c¬ chÕ qu¶n lý rñi ro dù nh−ng thiÖt h¹i th× nhµ thÇu chÞu toµn bé. Tõ ¸n, cßn thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn cÇn nh− c¸c yÕu tè khi cã LuËt X ©y dùng ®Çu n¨m 2005, bé m¸y vÒ thêi gian, nguån lùc, kinh phÝ cho c«ng t¸c qu¶n lý ch−a kÞp thÝch øng, mäi trôc trÆc do c¸c qu¶n lý rñi ro dù ¸n; c¸c nhµ qu¶n lý ch−a quy ®Þnh míi cò vªnh nhau nhµ thÇu ph¶i chÞu quen thuéc víi kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý rñi ro dù trËn. Tr−ît gi¸ nguyªn nhiªn vËt liÖu nhiÒu ¸n, lîi Ých cña viÖc qu¶n lý rñi ro ch−a ®−îc tr−êng hîp chñ ®Çu t− còng ch−a hç trî gióp chøng thùc cô thÓ, kh¸ch hµng hiÖn t¹i còng ®ì nhµ thÇu ®Ó ®iÒu chØnh dù to¸n, mÆc nhµ nh− c¸c ®èi t¸c liªn quan kh«ng cã nhu cÇu vÒ thÇu tù xoay xë. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nµy qu¶n lý rñi ro; chóng ta cßn thiÕu chuyªn gia gãp phÇn khiÕn nhµ thÇu cã nh÷ng dèi tr¸, lµm trong lÜnh vùc qu¶n lý rñi ro dù ¸n, kinh nghiÖm ¨n thiÕu trung thùc ®Ó bï l¹i nh÷ng thiÖt h¹i mµ vÒ qu¶n lý rñi ro trong thùc tiÔn vÉn cßn nghÌo hä ph¶i chÞu. nµn; mÆt kh¸c th«ng tin gi÷a c¸c ®èi t¸c tham gia dù ¸n, gi÷a c¸c thµnh viªn dù ¸n kh«ng ii. Mét sè gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro ®−îc trao ®æi vµ cËp nhËt th−êng xuyªn còng DAXD CTGT trong t×nh tr¹ng hiÖn lµ mét yÕu tè h¹n chÕ. Chóng ta ch−a ý thøc nay ®−îc mét c¸ch râ rµng viÖc cÇn ph¶i qu¶n lý rñi ro ®Ó dù ¸n kh«ng bÞ ph¸t sinh chi phÝ, kh«ng bÞ 1. Gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro ë giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n kÐo dµi thêi gian vµ chÊt l−îng c«ng tr×nh ®−îc ®¶m b¶o. C¸c gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro ë kh©u chñ tr−¬ng ®Çu t−: c¸c gi¶i ph¸p nµy nh¾m vµo ViÖc thùc hiÖn ®Çu t− chñ yÕu theo c¬ chÕ c«ng t¸c quy ho¹ch vµ n©ng cao chÊt l−îng xin - cho, c¸c chñ ®Çu t− lµ ng−êi thay mÆt nhµ chñ tr−¬ng ®Çu t−. CÇn t¹o ®−îc khu«n khæ n−íc chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ®Çu t−, tuy nhiªn ë ph¸p lý trong quy ho¹ch; ®æi míi néi dung ®©y míi n©ng cao quyÒn lîi cña chñ ®Çu t−, ph−¬ng ph¸p quy ho¹ch; n©ng cao chÊt l−îng dù b¸o; t¨ng c−êng vèn cho c«ng t¸c quy b»ng. Ph¶i cã c¬ chÕ g¾n tr¸ch nhiÖm vµ ho¹ch. ViÖc kiÖn toµn, n©ng cao chÊt l−îng quyÒn lîi cña c¸c bªn liªn quan, ®Æc biÖt lµ chñ tr−¬ng ®Çu t−, cã c¬ chÕ g¾n kÕt quyÒn lîi chñ ®Çu t− ®Ó ®¶m b¶o gi¶i phãng mÆt b»ng vµ tr¸ch nhiÖm cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc ®óng tiÕn ®é. vµ chñ ®Çu t− trong x¸c ®Þnh chñ tr−¬ng ®Çu t− còng ®ãng vai trß rÊt quan träng C¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn huy ®éng vμ sö dông vèn: thùc hiÖn x· héi ho¸ trong ®Çu t− C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong x©y dùng, cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch ®a d¹ng ho¸ kh©u quyÕt ®Þnh ®Çu t−: cÇn t¨ng c−êng ph©n nguån vèn theo c¸c d¹ng BOT, BTO... LËp quü cÊp viÖc lËp, thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt c¸c dù ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng t− vÊn (quü ¸n ®Çu t− cho ®¬n vÞ, ®Þa ph−¬ng vµ lËp l¹i kû ®−êng bé) huy ®éng nhiÒu nguån vèn trong x· c−¬ng thùc hiÖn nghiªm ngÆt tr×nh tù ®Çu t− héi ®Ó x©y dùng CTGT. Mét sè gi¶i ph¸p kh¸c x©y dùng c¬ b¶n. nh−: cho phÐp c«ng ty cæ phÇn, doanh nghiÖp C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong bè trÝ vμ sö dông vèn: ph¶i ®æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ph©n bæ vèn ®Çu t−; chÊm døt t×nh tr¹ng ghi kÕ ho¹ch ®Çu t− x©y dùng víi c¸c dù ¸n ch−a ®ñ thñ tôc x©y dùng, ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ nguån vèn. 2. C¸c gi¶i ph¸p gi¶m nhÑ rñi ro giai ®o¹n thùc hiÖn DA nhµ n−íc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu huy ®éng vèn x©y dùng CTGT; ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc; ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ quèc tÕ ho¸ trong x©y dùng c¬ b¶n còng lµ c¸c biÖn ph¸p quan träng trong huy ®éng vµ sö dông vèn. C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong kh©u lùa chän nhμ thÇu: cÇn thiÕt lËp c¬ chÕ ®Êu thÇu, cã gi¶i ph¸p qu¶n lý phï hîp. Cã c¬ Trong giai ®o¹n thùc hiÖn dù ¸n cã rÊt chÕ, chÕ tµi ®èi víi vÊn ®Ò th«ng ®ång, th«ng nhiÒu rñi ro g©y ra do thùc tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng tin c«ng khai vÒ n¨ng lùc c¸c ®èi t¸c liªn quan trong quan hÖ chñ ®Çu t−, nhµ thÇu, t− vÊn vµ trong dù ¸n. b¾t nguån tõ c¬ chÕ xin - cho. C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong thi C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong c«ng, nghiÖm thu: hoµn thiÖn hÖ thèng tiªu kh©u kh¶o s¸t thiÕt kÕ: cÇn kiÖn toµn quy chÕ chuÈn, quy chuÈn, c¸c chØ tiªu, ®Þnh møc kinh vÒ thÈm quyÒn phª duyÖt vµ uû quyÒn phª tÕ - kü thuËt phôc vô qu¶n lý ®Çu t− x©y dùng. duyÖt thiÕt kÕ kü thuËt, tæng dù to¸n dù ¸n ®Çu t−. Ngoµi ra nªn cã c¬ chÕ ph¸t huy tÝnh C¸c gi¶i ph¸p trong qu¶n lý vμ triÓn khai tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña t− vÊn; n©ng thùc hiÖn dù ¸n: ban hµnh c¸c chÕ tµi m¹nh cao n¨ng lùc, ý thøc cña t− vÊn; thèng nhÊt ®iÒu tiÕt tr¸ch nhiÖm c¸c ®èi t−îng tham gia quy tr×nh quy ph¹m thiÕt kÕ. trong DAXD CTGT. MÆt kh¸c ph¶i c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong x©y dùng; t¨ng C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong c−êng thanh tra, kiÓm tra, kiÓm ®Þnh chÊt kh©u ®Òn bï, gi¶i phãng mÆt b»ng: kiÖn toµn l−îng x©y dùng; vµ gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng c«ng t¸c qu¶n lý ®Òn bï vµ gi¶i phãng mÆt lùc c¸c ®èi t−îng tham gia dù ¸n còng lµ gi¶i ph¸p quan träng. C¸c gi¶i ph¸p trong quyÕt to¸n vèn ®Çu t−, bμn giao c«ng tr×nh: x©y dùng, c«ng khai c¶i c¸ch c¬ chÕ, thñ tôc. Ngoµi ra còng cÇn quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro dù ¸n. quy tr×nh kiÓm so¸t thanh to¸n vèn ®Çu t−, kiÖn toµn c«ng t¸c thÈm tra phª duyÖt quyÕt to¸n vèn ®Çu t−. 3. C¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc rñi ro trong giai ®o¹n khai th¸c Tµi liÖu tham kh¶o CÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, lîi Ých cña [1]. TrÞnh Thuú Anh (2005), "Mét sè vÊn ®Ò vÒ rñi ro ®èi t−îng qu¶n lý khai th¸c CTGT. Cã biÖn dù ¸n vµ qu¶n lý rñi ro dù ¸n", T¹p chÝ Khoa häc ph¸p huy ®éng vèn ®Çu t− b¶o tr× CTGT, h×nh thµnh tõ nguån thu phÝ cÇu ®−êng, vèn ng©n s¸ch, vèn vay. ViÖc chuyÓn giao quyÒn thu phÝ sö dông ®−êng bé cã thêi Giao th«ng VËn t¶i, sè 12, th¸ng 11 n¨m 2005. [2]. Bé Giao th«ng VËn t¶i (2003), §Ò ¸n nhu cÇu vèn cho c«ng t¸c qu¶n lý b¶o tr× ®−êng bé (phÇn quèc lé), Hµ Néi. h¹n, hîp ®ång vµ ®Êu thÇu thu phÝ ®Ó [3]. Bé Giao th«ng VËn t¶i (2005), Tµi liÖu Giai chuyÓn giao rñi ro còng lµ mét gi¶i ph¸p tèt. ®o¹n hai Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc CÇn cã c¬ chÕ ®Êu thÇu duy tu b¶o d−ìng c¸n bé ngµnh ®−êng bé - HRP2, Hµ Néi. c«ng tr×nh, cho phÐp ký hîp ®ång khai th¸c, [4]. Bé X©y dùng (2004), §Ò ¸n chèng l·ng phÝ, thÊt qu¶n lý sö dông CTGT. Ngoµi ra viÖc xem tho¸t trong ®Çu t− x©y dùng, Hµ Néi. xÐt, nghiªn cøu kü l−ìng vÊn ®Ò l·i suÊt, sù [5]. PGS. TS. Th¸i B¸ CÈn (2003), Qu¶n lý tµi biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trong t−¬ng lai còng chÝnh trong lÜnh vùc ®Çu t− x©y dùng, NXB Tµi cÇn ®−îc chó ý h¬n. chÝnh - 2003. [6]. Jay Christensen, Project Risk. Management, iii. KÕt luËn C¸c rñi ro nµy do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau g©y ra, vµ dÉn ®Õn nhiÒu hËu qu¶ CADENCE Management Corporation [7]. Kiyoshi Kobayashi, "Chia xÎ rñi ro khi triÓn khai c¸c dù ¸n quèc tÕ trªn quan ®iÓm cña nh÷ng hîp ®ång ch−a hoµn chØnh", tµi liÖu Héi th¶o quèc tÕ vÒ nghiªm träng ¶nh h−ëng ®Õn dù ¸n. ViÖc ®Ò qu¶n lý rñi ro ®−êng bé, do PIARC vµ Bé GTVT xuÊt mét sè biÖn ph¸p gi¶m nhÑ c¸c rñi ro ®èi ViÖt Nam tæ chøc víi c¸c DAXD CTGT trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay [8]. Roger Flanagan and George Norman (1993), lµ hÕt søc cÊp thiÕt vµ cã ý nghÜa khoa häc Risk Management and Construction, Blackwell còng nh− thùc tiÔn. KiÕn nghÞ c¸c cÊp cã thÈm Scientific Publication ¡ quyÒn sím h×nh thµnh hÖ thèng qu¶n lý ®Çu t− vµ x©y dùng gän nhÑ, t¹o hµnh lang ph¸p lý trong x©y dùng c¬ b¶n, t¹o dùng m«i tr−êng kinh doanh cho c¸c bªn liªn quan, n©ng cao n¨ng lùc thiÕt kÕ, x©y dùng, qu¶n lý, khai th¸c,