Tài liệu Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố thái bình theo chuẩn nghề nghiệp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ________________ ________________ PHẠM VĂN KHOA QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI BÌNH THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. PHAN VĂN KHA HÀ NỘI - 2015 LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, tác giả đề tài “Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp” xin chân thành cảm ơn: Lãnh đạo trường Đại học Giáo dục – Đại học Quóc gia Hà Nội; lãnh đạo, giảng viên các Phòng, Khoa của trường Đại học Giáo dục; các giảng viên, các nhà khoa học đã tham gia quản lý, trực tiếp giảng dạy và hướng dẫn, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Lãnh đạo Sở GD&ĐT, lãnh đạo và chuyên viên các phòng ban chuyên môn của Sở GD&ĐT Thái Bình; lãnh đạo, chuyên viên Phòng GD&ĐT Thành phố Thái Bình; CBQL, GV, NV các trường Tiểu học và THCS trên địa bàn thành phố Thái Bình đã nhiệt tình cung cấp tư liệu, cung cấp thông tin và góp ý cho tác giả để hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Phan Văn Kha, người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian nghiên cứu, thực hiện và hoàn thiện luận văn. Do kinh nghiệm nghiên cứu khoa học của bản thân tác giả còn nhiều hạn chế, chắc chắn bản Luận văn không tránh khỏi thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự chia sẻ, góp ý của quý thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để bản Luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả đề tài hứa sẽ tiếp tục phấn đấu học tập, nghiên cứu để không phụ sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người thân trong gia đình, nhằm đóng góp một phần nhỏ công sức của mình cho sự phát triển của sự nghiệp GD&ĐT. Một lần nữa tác giả xin được trân trọng cảm ơn! Thái Bình, tháng 11 năm 2015 Tác giả luận văn Phạm Văn Khoa i DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban Chấp hành CBQL Cán bộ quản lý CBGV Cán bộ giáo viên CCG Cần cố gắng CĐ Cao đẳng CĐSP Cao đẳng sư phạm CNH - HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất CTHĐĐ Chưa thực hiện đầy đủ CTTH Chương trình tiểu học ĐĐT Đúng độ tuổi ĐHSP Đại học sư phạm GĐ Giáo dục GD-ĐT Giáo dục - Đào tạo GDTX Giáo dục thường xuyên GV Giáo viên GVTH Giáo viên tiểu học HĐND Hội đồng nhân dân HS Học sinh KT-XH Kinh tế - xã hội MN Mầm non NNL Nguồn nhân lực PCGDTH - XMC Phổ cập giáo dục tiểu học xoá mù chữ PTCS Phổ thông cơ sở PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú PTTH Phổ thông trung học QLGD Quản lý giáo dục TH Tiểu học THĐĐ Thực hiện đầy đủ ii TNTP Thiếu niên tiền phong THCS Trung học cơ sở TTCN-XD Tiểu thủ công nghiệp - xây dựng THSP Trung học sư phạm UBND Uỷ ban nhân dân iii MỤC LỤC Lời cảm ơn ................................................................................................................... i Danh mục kí hiệu chữ viết tắt .....................................................................................ii Mục lục ....................................................................................................................... iv Danh mục các bảng ...................................................................................................vii Danh mục các sơ đồ ................................................................................................... ix Danh mục các biểu đồ ................................................................................................ ix MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ............................................6 1.1. Một số khái niệm cơ bản............................................................................................... 6 1.1.1. Quản lý, quản lý giáo dục .................................................................................6 1.1.2. Phát triển .........................................................................................................13 1.1.3. Đội ngũ giáo viên tiểu học ..............................................................................13 1.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học .......................................................................14 1.2.1. Vị trí, vai trò của đội ngũ giáo viên tiểu học...................................................14 1.2.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học ............................................................18 1.3. Phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ..........................................................................20 1.3.1. Phát triển số lượng ..........................................................................................21 1.3.2. Nâng cao chất lượng .......................................................................................21 1.3.3. Điều chỉnh cơ cấu đội ngũ...............................................................................22 1.3.4. Phát triển giáo viên tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay ............................................................................................................................. 23 1.4. Vận dụng lý thuyết phát triển nguồn nhân lực trong quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ........................................................................................................................24 1.4.1. Quản lý phát triển nguồn nhân lực ......................................................................... 45 1.4.1.1. Khái niệm nguồn nhân lực ........................................................................... 24 1.4.1.2. Quản lý phát triển nguồn nhân lực ............................................................... 24 1.4.2. Vận dụng lý thuyết phát triển nguồn nhân lực trong quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ...................................................................................................... 50 1.4.2.1.Nhu cầu phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học .............................................. 51 iv 1.4.2.2. Xây dựng quy hoạch phát triển giáo viên tiểu học .................................29 1.4.2.3. Tuyển dụng giáo viên mới ...........................................................................30 1.4.2. 4. Sử dụng đội ngũ giáo viên ..........................................................................30 1.4.2.5. Quản lý đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên .............................................31 1.4.2.6. Thực hiện chế độ chính sách đối với đội ngũ giáo viên...............................32 1.4.2.7. Xây dựng đội ngũ giáo viên thành tập thể đoàn kết, hợp tác .......................57 Tiểu kết chương 1......................................................................................................35 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC VÀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH ......................................................................................35 2.1. Vài nét về địa bàn nghiên cứu và thực trạng giáo dục tiểu học thành phố Thái Bình giai đoạn 2008-2015 ...........................................................................................................36 2.1.1. Địa lý và dân cư ..............................................................................................36 2.1.2. Kinh tế - xã hội ................................................................................................36 2.1.3. Giáo dục thành phố Thái Bình ........................................................................37 2.1.4. Mạng lưới trường, lớp tiểu học ......................................................................37 2.1.5. Qui mô học sinh tiểu học ................................................................................44 2.1.6. Chất lượng giáo dục tiểu học ..........................................................................45 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình ....................................48 2.2.1. Số lượng ..........................................................................................................48 2.2.2. Cơ cấu .............................................................................................................49 2.2.3. Chất lượng đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ...................................51 2.2.4. Đánh giá chung về đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình hiện nay .............................................................................................................................57 2.3. Thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình ....................................................................................................................................59 2.3.1. Xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học...............................59 2.3.2. Tuyển dụng giáo viên tiểu học ........................................................................61 2.3.3. Sử dụng giáo viên tiểu học ..............................................................................63 2.3.4. Quản lý đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tiểu học. ..............................................65 2.3.5. Thực hiện một số chế độ chính sách đối với GVTH.......................................69 v 2.3.5. 1. Chế độ chính sách đối với GVTH ...............................................................69 2.3.5.2. Chính sách khuyến khích đào tạo bồi dưỡng ...............................................69 Tiểu kết chương 2......................................................................................................73 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC THÀNH PHỐ THÁI BÌNH, TỈNH THÁI BÌNH THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP ......................................................................................................74 3.1. Định hướng và một số yêu cầu trong phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học thành phố Thái Bình đến theo chuẩn nghề nghiệp .....................................................................74 3.1.1. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ..........................................74 3.1.2. Một số yêu cầu đối với công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình ...........................................................................................................75 3.1.3. Nhu cầu giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình đến năm 2020 ....................77 3.2. Một số biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình đến năm 2020 theo chuẩn nghề nghiệp ....................................................................78 3.2.1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình đến 2020 trên cơ sở chuẩn nghề nghiệp giáo viên tiểu học. ............................78 3.2.2. Phân loại và sử dụng có hiệu quả đội ngũ giáo viên tiểu học hiện có ............82 3.2.3. Quản lý đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học đạt chuẩn và trên chuẩn .................................................................................................................86 3.2.4. Hoàn thiện một số chính sách, chế độ đãi ngộ đối với giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố ......................................................................................................89 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ..................................91 Tiểu kết chương 3......................................................................................................94 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................95 1. Kết luận ...........................................................................................................................95 2. Một số khuyến nghị ........................................................................................................96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................99 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 102 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Thống kê kết quả học sinh hoàn thành chương trình tiểu học .....................40 Bảng 2: Thống kê kết quả xét tốt nghiệp THCS .......................................................40 Bảng 3: Thống kê số lượng trường học, phòng học và điểm trường lẻ từ năm học 2008-2009 đến năm học 2014 - 2015........................................................................44 Bảng 4: Quy mô học sinh Tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Bình giai đoạn 2008-2015..................................................................................................................45 Bảng 6: Thống kê học sinh đạt giải trong các kỳ khảo sát học sinh giỏi cấp thành phố, cấp tỉnh từ năm học 2008-2009 đến 2014-2015 ...............................................48 Bảng 7: Thống kê số lượng và tỷ lệ giáo viên theo giới tính năm học 2014-2015 ..49 Bảng 8: Phân loại trình độ đào tạo của đội ngũ giáo viên tiểu học thành phố Thái Bình từ năm học 2008-2009 đến năm học 2012-2013 ..............................................51 Bảng 9: Bảng tổng hợp tỷ lệ trình độ GV trong 7 năm gần đây ...............................52 Bảng 10: Thố ng kê triǹ h đô ̣ đào ta ̣o và năng l ực ứng du ̣ng CNTT của đô ̣i ngũ CBGV, nhân viên bậc Tiểu học thành phố Thái Bình năm học 2014-2015 .............53 Bảng 11: Tổng hợp kết quả đánh giá giáo viên tiểu học theo các yêu cầu của chuẩn GVTH (Nguồn: Phòng GD&ĐT Thành phố Thái Bình) ..........................................54 Bảng 12: Tổng hợp kết quả đánh giá giáo viên tiểu học theo các lĩnh vực của chuẩn GVTH (Nguồn: Phòng GD&ĐT thành phố Thái Bình) ...........................................54 Bảng 13: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục Thành phố Thái Bình về công tác xây dựng kế hoạch phát triển GVTH ...............................................................................59 Bảng 14: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về công tác tuyển dụng giáo viên tiểu học .......................................................62 Bảng 15: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về công tác sử dụng giáo viên tiểu học ............................................................63 Bảng 16: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về tính hiệu quả của một số hình thức tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tiểu học ......................................................................................................................65 Bảng 17: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về công tác quản lý quản lý đào tạo bồi dưỡng như sau: .................................67 Bảng 18: Thống kê số lượng giáo viên đi đào tạo nâng chuẩn .................................68 vii Bảng 19: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tiểu học ...........................................69 Bảng 20: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về tính cần thiết của một số nội dung đào tạo, bồi dưỡng giáo viên tiểu học .70 Bảng 21: Kết quả xin ý kiến CBQL giáo dục và giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình về tính hiệu quả của một số chế độ, chính sách đối với giáo viên tiểu học .....71 Bảng 22: Tổng hợp kiểm chứng mức độ cần thiết của các giải pháp .......................92 Bảng 23: Tổng hợp kiểm chứng mức độ khả thi của các giải pháp ..........................92 viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1: Mô hình về quản lý .......................................................................................8 Sơ đồ 2: Quản lý nguồn nhân lực (Human Resources Management) .......................28 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1: So sánh số học sinh, học sinh nữ, học sinh dân tộc bậc tiểu học thành phố Thái Bình giai đoạn 2008 -2015................................................................................45 Biểu đồ 2: Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh tiểu học (thực hiện đầy đủ, thực hiện chưa đầy đủ) từ năm học 2008 - 2009 đến 2014-2015 .....................................46 Biểu đồ 3: Kết quả xếp loại học lực của học sinh tiểu học thành phố Thái Bình từ năm học 2008-2009 đến 2014-2015..........................................................................47 ix MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XXI, con người được coi là vị trí trung tâm, là nguồn lực vô tận, là nhân tố quyết định mục tiêu của sự phát triển xã hội. Đảng và Nhà nước ta đã thực sự quan tâm đến nguồn lực con người, xem nguồn lực con người là nhân tố quyết định sự phát triển bền vững của đất nước. Từ quan điểm đó, Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 2 của BCH Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khóa VIII đã khẳng định: " Thực sự coi GD-ĐT là quốc sách hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế - xã hội" [2, 29]. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng cộng sản Việt Nam tiếp tục nhấn mạnh: "Phát triển GD-ĐT là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người-yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững" [8,108]. Trong GD-ĐT, giáo viên là lực lượng rất quan trọng trong các trường học. Để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, đội ngũ giáo viên cần phải đáp ứng được những yêu cầu cao về phẩm chất và năng lực chuyên môn sư phạm. Chính vì vậy, cần phải có sự nghiên cứu một cách nghiêm túc để xây dựng được một hệ thống lý luận, tập hợp được các kinh nghiệm nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên ngày càng tốt hơn. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, tiểu học là bậc học có ý nghĩa quan trọng, là bậc học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành phát triển toàn diện nhân cách của con người, đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông và cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Đội ngũ giáo viên tiểu học phải hội tụ được một cách đầy đủ những yêu cầu về phẩm chất đạo đức, trình độ sư phạm, trình độ chuyên môn... để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục tiểu học nói riêng và mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung. Thực tiễn quản lý giáo dục tiểu học ở Thành phố Thái Bình cho thấy đội ngũ giáo viên tiểu học Thành phố Thái Bình trong những năm qua tuy đã đáp ứng được yêu cầu về số lượng và bước đầu đã có sự tiến bộ về chất lượng, nhưng trước yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ đổi mới, trước yêu cầu của thay sách giáo khoa phổ thông thì vấn đề trên vẫn còn có những bất cập. Đó là: 1 Sự phân bố giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố chưa hợp lý. Một số vùng thuận lợi, giáo viên thừa. Trong khi đó một số xã khó khăn tình trạng thiếu giáo viên tiếp tục diễn ra. Sở dĩ có tình trạng trên là do các cơ quan tuyển dụng giáo viên căn cứ số lớp, số giáo viên toàn thành phố để tính biên chế và công tác quản lý, điều động giáo viên chưa hợp lý. Một bộ phận giáo viên tiểu học do được đào tạo cấp tốc, trình độ kiến thức phổ thông hạn chế nên nghiệp vụ sư phạm không vững vàng, trình độ chuyên môn yếu, chưa hội tụ đủ uy tín với học sinh. Do lịch sử để lại nên hiện nay thành phố Thái Bình vẫn tiếp tục phải sử dụng một số lượng giáo viên như thế. Trong khi đó, hàng năm một số lượng không nhỏ giáo viên tiểu học có trình độ cao (Cao đẳng và Đại học tiểu học) lại không được tuyển dụng do không có chỉ tiêu biên chế. Đây là điều mâu thuẫn đòi hỏi Thành phố Thái Bình phải giải quyết để tạo tiền đề nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn thành phố. Cũng do trình độ đào tạo như vậy nên một bộ phận giáo viên tiểu học không theo kịp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay. Một vấn đề cần đặt ra nữa đó là tình trạng "già hoá" đội ngũ giáo viên tiểu học trong tương lai 10 năm tới. Nguyên nhân là do trước đây do công tác tuyển dụng giáo viên tiểu học với tốc độ nhanh nên những năm gần đây, tỉnh không cho phép tuyển thêm giáo viên trẻ, được đào tạo bài bản chính quy do đã đủ giáo viên. Đây là vấn đề đã và đang gây ra sự lãng phí chất xám trên địa bàn thành phố. Trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam từ nay đến 2020, ngành GDĐT rất coi trọng đến công tác xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên ở các cấp học, bậc học. Những năm gần đây, có nhiều cuốn sách chuyên khảo, đề tài nghiên cứu các cấp, luận án tiến sỹ, bài viết đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành của một số tác giả đã bàn về vấn đề xây dựng đội ngũ giáo viên nói chung và đội ngũ giáo viên tiểu học nói riêng. Trong các công trình khoa học, các tác giả đã đề cập đến vai trò của đội ngũ nhà giáo, đến yêu cầu về số lượng, chất lượng, cơ cấu và đề xuất một số giải pháp để thực hiện phát triển đội ngũ này. Có thể kể đến một số công trình khoa học như: - Sự phát triển đội ngũ nhân viên của các tác giả KENJONES và REID [35, Tr.564]. 2 - Lãnh đạo và quản lý nhân viên nhằm đạt thành tích cao hơn của Max Sawatzki [25, Tr.173]. - Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI của tác giả Trần Khánh Đức có đề cập đến phát triển đội ngũ nhà giáo [27]. - Đã có nhiều luận văn nghiên cứu về đề tài xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên, ở các cấp học, các cơ sở giáo dục, các địa bàn khác nhau như: + Nguyễn Thị Lệ Chung (Luận văn Thạc sĩ QLGD, Đại học Quốc gia Hà Nội Nhìn chung, tác giả đã góp phần bổ sung nhằm hoàn thiện cơ sở lý luận về vấn đề xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên ở các trường phổ thông. Các công trình khoa học của các tác giả nói trên đều mang tính đặc thù ở từng địa phương, từng bậc học nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của sự nghiệp giáo dục. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào đề cập một cách hệ thống và đi sâu vào nghiên cứu xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học thành phố Thái Bình đến năm 2020 theo chuẩn nghề nghiệp. Các cấp quản lý giáo dục thành phố Thái Bình đã thấm nhuần Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII, Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng về tiếp tục đổi mới công tác cán bộ, Nghị quyết Trung ương 6 khóa IX, Nghị quyết 11 của Bộ Chính trị khóa IX, Nghị quyết Đảng bộ thành phố Thái Bình lần thứ XIV, kế hoạch số 79-KH/TU ngày 11-8-2004 của Thành phố uỷ Thành phố Thái Bình thực hiện chỉ thị 40-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Tuy nhiên, việc tìm hiểu, phân tích đánh giá và xây dựng các biện pháp cho việc phát triển đội ngũ giáo viên chưa được nghiên cứu với tư cách như một đề tài khoa học. Các đánh giá chủ yếu dựa trên thực tiễn và kinh nghiệm, chưa được xây dựng hoàn chỉnh trên cơ sở lý luận khoa học nên hiệu quả chưa cao. Để khắc phục những tồn tại nêu trên, cần thiết phải có những giải pháp quản lý mang tính chiến lược và các biện pháp cụ thể để phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học của thành phố Thái Bình. Mục tiêu cuối cùng của việc làm trên là tạo ra được một đội ngũ giáo viên trong các trường tiểu học phát triển đủ về số lượng, chuẩn hoá và đồng bộ về trình độ chuyên môn, cân đối giữa các trường, có sự kế thừa để 3 đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục tiểu học của thành phố Thái Bình trong những năm sắp tới. Nhận thức được điều này, nhằm đáp ứng những yêu cầu cấp thiết của địa phương tác giả chọn đề tài: “Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp” 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng vấn đề có liên quan, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên bậc tiểu học thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp. Trên cơ sở đó, góp phần tham mưu cho các cấp quản lý trong công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên tiểu học đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, hợp lý về cơ cấu, nâng cao chất lượng dạy học tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học theo chuẩn nghề nghiệp. - Đánh giá thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học của thành phố Thái Bình, Tỉnh Thái Bình. - Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học tại thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp. 4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học theo chuẩn nghề nghiệp. 4.2. Khách thể nghiên cứu Phát triển đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học thành phố Thái Bình- Tỉnh Thái Bình. 5. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong phạm vi quản lý phát triển đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học ở thành phố Thái Bình - Tỉnh Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp trong bối cảnh đổi mới. 4 Về đánh giá thực trạng giáo dục Tiểu học và đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học ở thành phố Thái Bình -Tỉnh Thái Bình xin được giới hạn trong giai đoạn 2008 - 2015 6. Câu hỏi nghiên cứu - Vì sao phải quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ? - Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học cần bắt đầu từ đâu ? - Phải làm như thế nào để quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học theo chuẩn nghề nghiệp trong bối cảnh đổi mới. 7. Giả thuyết khoa học Đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học thành phố Thái Bình- Tỉnh Thái Bình sẽ phát triển một cách hài hoà trên cả 3 phương diện cơ bản: quy mô, cơ cấu và chất lượng, nếu có một số giải pháp đồng bộ, phù hợp với điều kiện thực tế của các trường trong thành phố, tiếp cận theo chuẩn nghề nghiệp và lý thuyết phát triển nguồn nhân lực. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên bậc Tiểu học ở cả nước nói chung và của tỉnh Thái Bình nói riêng. 9. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứ u lý luâ ̣n : phân tích, tổng hợp, khái quát hoá các tài liệu khoa học để tổng quan cơ sở lý luận của đề tài; - Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn : + Khảo sát bằng câu hỏi: Hỏi cán bộ quản lý các cấp Sở GD, Phòng GD&ĐT, các trường tiểu học và giáo viên tiểu học trên địa bàn về thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học trên địa bàn. Về tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất. + Tổng kết khái niệm thực tiễn thông qua báo cáo hàng năm của Sở GD, Phòng GD và các trường về phát triển đội ngũ giáo viên + Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia về các vấn đề lý luận, thực tiễn, đề xuất giải pháp thông qua trao đổi, toạ đàm, phỏng vấn trực tiếp. + Phương pháp thống kê: Để thống kê và xử lý dữ liệu thu được trong khảo sát. - Nhóm các phương pháp khác 10. Nội dung Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung Luận văn được kết cấu 3 chương: 5 Chương I: Cơ sở lý luận về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học theo chuẩn nghề nghiệp Chương II: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học của thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình Chương III: Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ở thành phố Thái Bình, tỉnh Thái Bình theo chuẩn nghề nghiệp Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TIỂU HỌC THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Quản lý, quản lý giáo dục - Quản lý Từ điển Anh Việt - Viện Ngôn ngữ học định nghĩa: Quản lý (management) có nghĩa là điều hành, điều khiển, tổ chức một công việc, một tổ chức, một tập thể... theo yêu cầu nhất định [28, 1060] Theo từ điển Tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ học: "Quản lý là trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất định; Là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định" [29, 800] “Quản lý” là từ Hán Việt được ghép giữa từ “quản” và từ “lý”. “quản” là sự trông coi, chăm sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái ổn định. “lý” là sự sửa sang, sắp xếp, làm cho nó phát triển. Như vậy, “quản lý” là trông coi, chăm sóc, sửa sang làm cho nó ổn định và phát triển. Giáo trình quản lý hành chính Nhà nước của Học viện Chính quốc gia Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề ra và đúng ý chí của người quản lý” [16, 8]. Trong lịch sử nhân loại có nhiều danh nhân nổi tiếng đã đề cập đến vấn đề quản lý, chức năng quản lý, đặc trưng của quản lý... ở từng góc độ khác nhau. C.Mác cũng đã nói đến tới sự cần thiết của quản lý, coi quản lý là một đặc điểm vốn có, bất biến về mặt lịch sử của đời sống xã hội. Ông viết: "Bất cứ lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô khá lớn 6 đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân. Sự chỉ đạo đó phải là những chức năng chung, tức là những chức năng phát sinh từ sự khác nhau giữa sự vận động chung của cơ thể sản xuất với những vận động cá nhân của những khí quan độc lập hợp thành cơ thể sản xuất đó. Một nhạc sĩ độc tấu thì tự điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì cần phải có một nhạc trưởng". Hoạt động của con người ngày càng đa dạng, phức tạp nên quản lý cũng đa dạng, phức tạp và phong phú. Chính sự đa dạng, phức tạp và phong phú đó cho nên có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm quản lý. Dưới đây là một số quan niệm chủ yếu. Các quan niệm của các tác giả nước ngoài về quản lý. Harold Koontz, Cyril Odonnell và Heinz Weihrich cho rằng: “Quản lý là hoạt động đảm bảo sự phối hợp giữa nỗ lực các cá nhân nhằm đảm bảo mục tiêu quản lý trong điều kiện chi phí thời gian, công sức, tài lực, vật lực ít nhất đạt được kết quả cao nhất” [14, 33]. Các quan niệm của các tác giả trong nước về quản lý Theo tác giả Nguyễn Bá Dương: “Hoạt động quản lý là sự tác động qua lại một cách tích cực giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý qua con đường tổ chức, là sự tác động điều khiển, điều chỉnh tâm lý và hành động của các đối tượng quản lý, lãnh đạo cùng hướng vào hoàn thành những mục tiêu nhất định của tập thể và xã hội” [17, 55] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định" [18, 5] Theo Phan Văn Kha, “Qu¶n lý lµ mét tËp hîp c¸c ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm tra c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn, x· héi, khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ò chóng ph¸t triÓn hîp quy luËt, c¸c nguån lùc (hiÖn h÷u vµ tiÒm n¨ng) vËt chÊt vµ tinh thÇn, hÖ thèng tæ chøc vµ c¸c thµnh viªn thuéc hÖ thèng, c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®¹t ®-îc c¸c môc ®Ých ®· ®Þnh”. Đối tượng quản lý không thuần túy là con người, tập thể người, tổ chức như một số ý kiến, mà chúng rất đa dạng. Đèi t-îng cña qu¶n lý, tr-íc hÕt bao gåm c¸c hÖ thèng kinh tÕ - x· héi vµ sù vËn hµnh cña c¸c hÖ thèng; C¸c tæ chøc, c¬ quan, ®¬n vÞ vµ ho¹t ®éng cña chóng; Con ng-êi vµ c¸c ho¹t ®éng cña con ng-êi; c¸c nguån lùc vËt chÊt vµ phi vËt chÊt; C¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tù nhiªn, x· héi, môi trường, 7 kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ, cả những yếu tố vật chất và phi vật chất. Trong ph¹m vi nhµ tr-êng, ph¹m vi c¸c ®èi t-îng qu¶n lý bao gåm: ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ dÞch vô trong néi bé nhµ tr-êng vµ dÞch vô x· héi, với các hoạt động cụ thể (như hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục…), quản lý cơ sở vật chất và phương tiện dạy học, quản lý tài chính, …..) [Phan Văn Kha, Quản lý nhà nước về giáo dục, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007] Trên cơ sở phân tích các ý kiến của các nhà khoa học về quản lý thì hiện nay các nhà nghiên cứu thống nhất quản lý là một quá trình tác động có chủ định, hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm tạo ra các hoạt động hướng tới đạt mục đích chung của tổ chức dưới sự tác động của môi trường. Các khái niệm trên đây, tuy khác nhau về cách diễn đạt, song chúng có chung những nét đặc trưng cơ bản chủ yếu sau đây: - Hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội. - Hoạt động quản lý là những tác động có tính hướng đích. - Hoạt động quản lý là những tác động phối hợp nỗ lực của các cá nhân, tổ chức nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức. Hoạt động quản lý có thể biểu diễn qua sơ đồ sau: Công cụ quản lý Chủ thể Quản lý Môi trường quản lý Mục tiêu Quản lý Đối tƣợng Quản lý Phƣơng pháp Quản lý Sơ đồ 1: Mô hình về quản lý Như vậy, quản lý là sự tác động liên tục có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng một hệ thống luật lệ, các chính sách, các 8 nguyên tắc, các phương pháp và biện pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng. Quản lý thể hiện việc tổ chức, điều hành, tập hợp con người, công cụ, phương tiện, tài chính..., để kết hợp các yếu tố đó với nhau nhằm đạt mục tiêu định trước. Với ý nghĩa đó, chúng ta có thể khẳng định thêm rằng quản lý không chỉ là khoa học, nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội mà còn đòi hỏi sự khôn khéo, linh hoạt, mềm dẻo, sáng tạo, nhạy cảm và tinh tế rất cao; C¸c chñ thÓ QL thùc hiÖn qu¶n lý c¸c ®èi t-îng th«ng qua c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n. Qu¶n lý cña mçi hÖ thèng cã thÓ ph©n thµnh 2 cÊp, bao gåm: qu¶n lý nhµ n-íc vµ qu¶n lý t¸c nghiÖp t¹i c¸c c¬ së. Chñ thÓ qu¶n lý nhµ n-íc (NN): c¸c c¬ quan qu¶n lý NN vµ c¸c nhµ qu¶n lý t¹i c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc. §ã lµ chñ thÓ duy nhÊt qu¶n lý x· héi, toµn d©n, toµn diÖn vµ b»ng ph¸p luËt víi bé m¸y Nhµ n-íc gåm 3 quyÒn: lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t- ph¸p. §ã lµ ®iÓm kh¸c c¬ b¶n gi÷a Nhµ n-íc víi c¸c chñ thÓ qu¶n lý kh¸c: §¶ng, MÆt trËn Tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc x· héi. HiÖn nay ®ang tån t¹i mét sè c¸ch ph©n lo¹i c¸c chøc n¨ng cña qu¶n lý. Tuú theo môc ®Ých vµ ®Æc thï vÒ c«ng viÖc, cÊu tróc tæ chøc cña ®¬n vÞ mµ c¸c chñ thÓ qu¶n lý cã thÓ lùa chän c¸ch ph©n lo¹i chøc n¨ng qu¶n lý cho phï hîp. VÝ dô ph©n lo¹i b¶y (7) chøc n¨ng qu¶n lý, bao gåm: 1). Dù ®o¸n; 2). KÕ ho¹ch ho¸; 3). Tæ chøc; 4). §éng viªn; 5). §iÒu chØnh; 6). KiÓm tra; 7). §¸nh gi¸ (TrÝch theo Hå V¨n VÜnh, Chñ biªn. Gi¸o tr×nh khoa häc qu¶n lý. Gi¸o tr×nh dïng cho hÖ cö nh©n chÝnh trÞ. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi – 2002, tr. 55 - 63). Cã t¸c gi¶ chia c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ ra lµm 5 lo¹i. T¸c gi¶ Phan V¨n Kha cho r»ng, ®Ó thuËn lîi trong c«ng t¸c qu¶n lÝ vµ nghiªn cøu phôc vô qu¶n lÝ trong c¸c lÜnh vùc cã thÓ sö dông c¸ch ph©n lo¹i 4 chøc n¨ng qu¶n lÝ bao gåm: LËp kÕ ho¹ch ho¸; tæ chøc; chØ ®¹o, l·nh ®¹o vµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ (H×nh 2). 9 M«i tr-êng bªn ngoµi LËp kÕ Tæ chøc ho¹ch KiÓm tra L·nh ®¹o H×nh 2 : B¶n chÊt qu¸ tr×nh qu¶n lý Nguån: Phan Văn Kha, Quản lý nhà nước về giáo dục, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007 B¶n chÊt vµ néi hµm cña c¸c chøc n¨ng qu¶n lý ®-îc thÓ hiÖn d-íi ®©y [Phan Văn Kha, Quản lý nhà nước về giáo dục, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2007]: LËp kÕ ho¹ch lµ chøc n¨ng c¬ b¶n nhÊt trong sè c¸c chøc n¨ng qu¶n lý, cã ý nghÜa quyÕt ®inh tíi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi hÖ thèng nãi chung vµ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nãi riªng. KÕ ho¹ch lµ v¨n b¶n, trong ®ã x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu, c¸c ho¹t ®éng, c¸c qui ®Þnh, c¸ch thøc vµ b-íc ®i cô thÓ trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n trong tæ chøc, ph©n bæ thêi gian thùc hiÖn vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó triÓn khai c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra. Cã 10