Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quản lý phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông theo tiếp cận năng...

Tài liệu Quản lý phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông theo tiếp cận năng lực

.PDF
260
274
117

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN THỊ KIM CHI QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN THỊ KIM CHI QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học 1. PGS.TS. NGUYỄN THỊ HƢỜNG 2. PGS.TS. THÁI VĂN THÀNH NGHỆ AN, 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chƣa đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Nguyễn Thị Kim Chi ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. i DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................................. viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .......................................................................................... ix MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNGTHEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........... 9 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ............................................................9 1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển CTGD nhà trƣờng theo tiếp cận năng lực .....9 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ...............................................................................................................13 1.1.3. Đánh giá chung ..............................................................................................16 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN ............................................................................ 17 1.2.1. Năng lực, tiếp cận năng lực ................................................................................... 17 1.2.2. Chƣơng trình giáo dục, chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận năng lực ....................................................................................................................... 24 1.2.3. Phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ................................ 29 1.2.4. Quản lý, quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL... 30 1.3. VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC...................................................................... 33 1.3.1. Ý nghĩa của phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ............. 33 1.3.2. Nội dung phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận phát triển NLHS .................................................................................................................................. 37 1.3.3. Quy trình phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL .................. 40 1.4. VẤN ĐỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .....................................41 1.4.1. Mục tiêu, nguyên tắc quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ...............................................................................................................41 1.4.2. Nội dung quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ...46 iii 1.4.3. Chủ thể quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ......53 1.4.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL ........................................................................................................57 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................................. 61 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................... 62 2.1. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ..........................................................62 2.1.1. Mục đích khảo sát ...........................................................................................62 2.1.2. Đối tƣợng, địa bàn khảo sát ...........................................................................62 2.1.3. Nội dung khảo sát............................................................................................62 2.1.4. Thời gian khảo sát ...........................................................................................63 2.1.5. Phƣơng pháp, công cụ khảo sát .......................................................................63 2.1.6. Đánh giá kết quả khảo sát ...............................................................................64 2.2. KHÁI QUÁT VỀ ĐỊA BÀN KHẢO SÁT.........................................................65 2.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của các tỉnh Bắc Trung Bộ .....................65 2.2.2. Tình hình chung về GD của các tỉnh Bắc Trung Bộ .......................................66 2.3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .....................................70 2.3.1. Thực trạng nhận thức của các cấp quản lý, GV về phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL .......................................................................................70 2.3.2. Thực trạng việc thực hiện nội dung phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL .......................................................................................................................72 2.3.3. Thực trạng thực hiện quy trình phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL của GV ................................................................................................................80 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............................82 2.4.1. Thực trạng việc lập kế hoạch phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL..............................................................................................................................82 2.4.2. Thực trạng tổ chức phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ............85 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL...............87 iv 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ........................................................................................................89 2.4.5. Thực trạng việc đảm bảo các điều kiện cho việc phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ..................................................................................................92 2.5. THỰC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ...........................................................................................98 2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG......................................................100 2.6.1. Những điểm mạnh ..........................................................................................100 2.6.2. Những điểm yếu .............................................................................................101 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................................... 103 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................... 105 3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ...............................................105 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu ................................................................................105 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống ................................................................................105 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn, tính khả thi ...........................................................105 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................................106 3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ...................................106 3.2.1.Tổ chức nâng cao nhận thức cho CBQL, GV, các bên liên quan về tầm quan trọng và sự cần thiết phải phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ........106 3.2.2 Lập kế hoạch phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ở cấp độ nhà trƣờng và tổ chuyên môn ................................................................................111 3.2.3. Xây dựng quy trình quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng PT phù hợp với đặc điểm cụ thể của mỗi nhà trƣờng ..............................................................................119 3.2.4. Tổ chức bồi dƣỡng nâng cao NL phát triển CTGD nhà trƣờng và NL QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL cho đội ngũ GV, CBQL nhà trƣờng ......................................................................................................................130 3.2.5. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ...........135 v 3.2.6. Thiết lập các điều kiện đảm bảo phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL............................................................................................................................140 3.3. KHẢO SÁT TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ ĐỀ XUẤT ................................................................................................................143 3.3.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................143 3.3.2. Nội dung và phƣơng pháp khảo sát ............................................................144 3.3.3. Đối tƣợng khảo sát .......................................................................................144 3.3.4. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ..........................................................................................................................145 3.4. THỬ NGHIỆM GIẢI PHÁP ..........................................................................148 3.4.1. Tổ chức thử nghiệm.......................................................................................148 3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ......................................................................151 Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................................... 157 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................... 158 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 161 PHỤ LỤC vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Các chữ viết tắt TT Các chữ viết đầy đủ 1 BD Bồi dƣỡng 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CQG Chuẩn quốc gia 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 CT Chƣơng trình 7 CTGD Chƣơng trình giáo dục 8 Đ Điểm 9 ĐC Đối chứng 10 GD Giáo dục 11 GD – ĐT Giáo dục và đào tạo 11 GDPT Giáo dục phổ thông 12 GV Giáo viên 13 HS Học sinh 14 HTDH Hình thức dạy học 15 KT – XH Kinh tế - xã hội 16 KH – CN Khoa học và công nghệ 17 KTDH Kỹ thuật dạy học 18 KTĐG Kiểm tra đánh giá 19 KN Kỹ năng 20 NL Năng lực 21 NLHS Năng lực học sinh 22 PT Phổ thông vii Các chữ viết tắt TT Các chữ viết đầy đủ 23 PPDH Phƣơng pháp dạy học 24 QL Quản lý 25 SGK Sách giáo khoa 26 TBDH Thiết bị dạy học 27 THPT Trung học phổ thông 28 TN Thử nghiệm 29 SL Số lƣợng 30 VH Văn hóa viii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Quy mô mạng lƣới GD của các tỉnh Bắc Trung Bộ .................................66 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng và sự cần thiết của phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ...........................................................70 Bảng 2.3. Thực trạng việc xác định mục tiêu bài dạy và các NL cần hình thành, phát triển cho HS qua bài ..................................................................................................72 Bảng 2.4. Thực trạng việc thực hiện điều chỉnh nội dung bài dạy và xây dựng kế hoạch bài dạy theo tiếp cận NL của GV ...................................................................73 Bảng 2.5. Mức độ sử dụng các PPDH, HTDH, kỹ thuật dạy học, hình thức dạy học theo tiếp cận NL của GV ...........................................................................................75 Bảng 2.6. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của HS theo tiếp cận NL ................79 Bảng 2.7. Thực trạng qui trình phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ..80 Bảng 2.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL .......................................................................................................................83 Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ........85 Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ......87 Bảng 2.11. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL.......................................................................................89 Bảng 2.12. Thực trạng quản lí các điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, CNTT ...93 Bảng 2.13. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ..................................................................................................98 Bảng 3.1. Các tiêu chí đánh giá bài học theo tiếp cận NL ......................................129 Bảng 3.2. Tổng hợp các đối tƣợng khảo sát ............................................................144 Bảng 3.3. Đánh giá sự cần thiết của các giải pháp đề xuất .....................................145 Bảng 3.4. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất .....................................147 Bảng 3.5. Kết quả khảo sát trình độ ban đầu về kiến thức của nhóm TN và ĐC ...151 Bảng 3.6. Khảo sát trình độ ban đầu về KN QL phát triển CT của nhóm TN và ĐC .152 Bảng 3.7. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau TN về kiến thức ..............................153 Bảng 3.8. Phân bố tần xuất f i và tần xuất tích luỹ f i  về kiến thức của nhóm TN và ĐC ...........................................................................................................................153 Bảng 3.9. Kết quả về trình độ KN QL phát triển chƣơng trình của CBQL trƣờng THPT ................................................................................................................................. 155 ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Biểu đồ phân bố tần suất f i ........................................................................... 154 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ tần suất tích lũy f i  ......................................................................... 154 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Mục tiêu giáo dục phổ thông của Việt Nam là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con ngƣời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tƣ cách và trách nhiệm công dân [65]. Để thực hiện có hiệu quả mục tiêu trên, giáo dục phổ thông cần phải đổi mới căn bản, toàn diện các yếu tố, trong đó cốt lõi là CTGD, bởi lẽ CTGD phổ thông cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông. Mục tiêu đổi mới đƣợc Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “Đổi mới chƣơng trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lƣợng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy ngƣời và định hƣớng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh” [64]. Để có hệ thống GD có chất lƣợng theo mục tiêu định hƣớng phát triển phẩm chất, năng lực ngƣời học, CTGD nhà trƣờng phổ thông phải đƣợc xây dựng phù hợp với đặc điểm của học sinh, điều kiện cụ thể của nhà trƣờng (giáo viên, cơ sở vật chất, yêu cầu của địa phƣơng…). CTGD nhà trƣờng là một bộ phận trong cấu trúc CTGD tổng thể, thể hiện xu thế tất yếu trong phân cấp, tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong QL chƣơng trình GD phổ thông. Việt Nam mới hội nhập với xu thế này và đây là vấn đề tƣơng đối mới mẻ trong nghiên cứu lý luận và thực tiễn đổi mới QL phát triển chƣơng trình GD phổ thông ở nƣớc ta. 1.2. Phát triển chƣơng trình nói chung và CTGD nhà trƣờng PT nói riêng đã đƣợc thực hiện ở nhiều nƣớc phát triển vào những năm 60 và là xu thế của nhiều nƣớc trên thế giới. Các quốc gia trên thế giới cũng đã xây dựng mô hình phát triển CTGD nhà trƣờng phù hợp với điều kiện thực tế của đất nƣớc mình. Nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, trƣớc sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đặc biệt là cách mạng công nghệ 4.0 và thực hiện Nghị quyết 29 BCHTW Đẳng khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, trong những năm gần đây, việc 2 phát triển và QL CTGD nhà trƣờng phổ thông của nƣớc ta đã có nhiều chuyển biến theo hƣớng mở, trao thêm quyền tự chủ cho các địa phƣơng và giáo viên… 1.3. Để góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học, hoạt động GD của các trƣờng phổ thông; khắc phục hạn chế của chƣơng trình, sách giáo khoa hiện hành; đồng thời chuẩn bị cho đội ngũ cán bộ QL, giáo viên thực hiện CTGD phổ thông mới, ngày 25/6/2013 Bộ GD- ĐT ban hành văn bản số 791/HD-BGDĐT về việc hƣớng dẫn thí điểm phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông, bắt đầu từ năm học 2013-2014 [13]. Sau một năm thí điểm, ngày 29/8/2014, Bộ GD- ĐT tổ chức hội thảo đánh giá một năm triển khai thí điểm phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông, triển khai thí điểm CTGD nhà trƣờng gắn với sản xuất, kinh doanh tại địa phƣơng. Trên cơ sở kết quả của quá trình thí điểm, kể từ năm học 2014-2015, Bộ GD- ĐT đã đƣa việc chỉ đạo phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông qua việc tăng cƣờng giao quyền chủ động cho các cơ sở GD phổ thông, xây dựng và thực hiện kế hoạch GD định hƣớng phát triển NLHS và triển khai thí điểm CTGD nhà trƣờng gắn với sản xuất, kinh doanh và dịch vụ tại địa phƣơng vào hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học. Thực hiện chỉ đạo của Bộ GD- ĐT, trong những năm qua, các trƣờng PT trong cả nƣớc, cụ thể là ở cấp THPT đã xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển CTGD nhà trƣờng theo tiếp cận năng lực và đã thu đƣợc những kết quả tích cực. Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc, việc phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông tại địa phƣơng vẫn còn những hạn chế, khó khăn nhất định. Vấn đề này do nhiều nguyên nhân nhƣ nhận thức của CBQL các cấp và của đội ngũ GV chƣa đúng mức; năng lực của đội ngũ giáo viên và các điều kiện cơ sở vật chất, môi trƣờng GD ở một số nhà trƣờng còn hạn chế; Thói quen của việc thụ động thực hiện một chƣơng trình và một bộ SGK đã quá lâu ngày tạo nên sức ỳ của cả các cấp QL và đội ngũ giáo viên trong nhà trƣờng..., trong đó có nguyên nhân từ công tác QL. Để nâng cao chất lƣợng GDPT đáp ứng với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, (đặc biệt là khi các trƣờng phổ thông đang chuẩn bị thực hiện chƣơng trình và SGK mới) cần phải nghiên cứu, tìm kiếm những giải pháp QL hữu hiệu, nhất là QL phát triển CTGD nhà trƣờng theo tiếp cận NL. 3 Vì những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu là: “Quản lý phát triển chương trình giáo dục nhà trường phổ thông theo tiếp cận năng lực”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các giải pháp QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL, góp phần nâng cao chất lƣợng giáo dục PT, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD - ĐT. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện các giải pháp dựa trên lý thuyết về phát triển chƣơng trình và đặc trƣng kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục của địa phƣơng, điều kiện cụ thể của nhà trƣờng thì có thể nâng cao hiệu quả QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL, góp phần nâng cao chất lƣợng GD PT, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD - ĐT. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 5.3. Đề xuất và thử nghiệm một số giải pháp QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 6. Phạm vi nghiên cứu - Khảo sát thực trạng QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT khu vực Bắc Trung Bộ theo tiếp cận năng lực ở một số trƣờng THPT các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, của khu vực Bắc Trung Bộ từ năm 2013 đến nay. 4 - Khảo sát sự cần thiết, tính khả thi của các giải pháp đề xuất ở một số trƣờng THPT các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình của khu vực Bắc Trung Bộ. - Thử nghiệm giải pháp đã đề xuất tại một số trƣờng THPT tỉnh Nghệ An. 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc Tiếp cận hệ thống - cấu trúc yêu cầu khi nghiên cứu phải xem xét đối tƣợng các đối tƣợng một cách toàn diện, nhiều mặt, trong mối quan hệ với các đối tƣợng khác, trong trạng thái vận động và phát triển, trong những điều kiện cụ thể để tìm ra bản chất của sự vật, hiện tƣợng. Theo cách tiếp cận này, luận án xem hoạt động QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NLHS là nhân tố quan trọng của quá trình quản lí hoạt động dạy học và GD trong nhà trƣờng, bao gồm nhiều nội dung, cách thức khác nhau; có mối quan hệ với CTGD của các cấp học, với QL các hoạt động khác của các cơ sở GD PT; đặt trong hệ thống QL nhà nƣớc thống nhất về GD và đào tạo, giữa các cấp QL giáo dục. Mặt khác, phát triển chƣơng trình và QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL có mối quan hệ mật thiết với các thành tố khác của quá trình dạy học và QL hoạt động dạy học, chịu sự chi phối của các yếu tố khách quan, chủ quan, và các điều kiện cụ thể của nhà trƣờng. Vì vậy, cần phải tiếp cận hệ thống - cấu trúc khi triển khai, nghiên cứu đề tài luận án. 7.1.2. Tiếp cận lịch sử Tiếp cận lịch sử trong nghiên cứu khoa học giáo dục đòi hỏi xem xét đối tƣợng trong sự xuất hiện, phát triển với những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. Phát triển chƣơng trình và QL phát triển CTGD nhà trƣờng là vấn đề có tính lịch sử, gắn với lịch sử phát triển của giáo dục, của nhà trƣờng. Vì vậy khi nghiên cứu QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL cần phải tính dến cách tiếp cận này. Theo đó, việc nghiên cứu phát triển CTGD nhà trƣờng PT và QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL đƣợc xem xét trong mối quan hệ nhân quả cả trong quá khứ và tƣơng lai; đƣợc dựa theo lịch sử phát triển CTGD nói chung và CTGD 5 nhà trƣờng PT nói riêng, đặc biệt là trong bối cảnh đổi mới chƣơng trình, SGK GD phổ thông. 7.1.3. Tiếp cận phát triển Mọi sự vật, hiện tƣợng trong thế giới khách quan đều vận động và phát triển. Theo cách tiếp cận này CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL đƣợc xem là quá trình, còn GD là sự phát triển. Cách tiếp cận này chú trọng đến sự phát triển khả năng hiểu biết, tiếp thu ở HS hơn là truyền thụ nội dung kiến thức đã đƣợc xác định từ trƣớc. QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL đƣợc xem xét trong sự vận động và phát triển, hƣớng tới mục tiêu phát triển tối đa mọi NL tiềm ẩn trong mỗi HS, giúp các em có thể giải quyết đƣợc các tình huống, đƣơng đầu đƣợc với những thách thức trong học tập và cuộc sống một cách chủ động và sáng tạo. Vì vậy, QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT phải hƣớng tới việc giúp HS có thể đƣơng đầu với những đòi hỏi của cuộc sống không ngừng thay đổi, với một thế giới không ngừng biến động, giúp HS phát triển tối đa các NL sẵn có của mình. Đồng thời phát huy vai trò chủ động, sáng tạo và NL của mỗi cán bộ QL, GV trong việc phát triển CTGD nhà trƣờng theo tiếp cận NL, đảm bảo tính linh hoạt, mềm dẻo trong việc phát triển CT, hƣớng tới việc nâng cao chất lƣợng GD toàn diện trong nhà trƣờng. 7.1.4. Tiếp cận năng lực Tiếp cận NL là một xu thế tất yếu của giáo dục hiện đại, xuất phát từ những yêu cầu về chất lƣợng nguồn nhân lực phục vụ sự phát triển KT – XH, đòi hỏi mỗi nhà trƣờng cần chuyển từ việc trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và NL ngƣời học, chuyển từ việc quan tâm HS học đƣợc gì đến việc HS làm đƣợc cái gì qua việc học. CTGD nhà trƣờng có vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển các NL cho HS. Vì vậy, nghiên cứu QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT phải dựa trên tiếp cận NL. Mặt khác, phát triển chƣơng trình và QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo cách tiếp cận này đòi hỏi phải hƣớng đến đầu ra, đến những NL chung và NL chuyên biệt mà HS có đƣợc sau khi hoàn thành chƣơng trình học. 6 7.1.5. Tiếp cận chức năng quản lý QL nói chung, QLGD và QL nhà trƣờng nói riêng đƣợc thực hiện thông qua các chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá. QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL đƣợc thực hiện thông qua các chức năng QL này. Vì vậy, trong luận án, chúng tôi vận dụng tiếp cận chức năng QL để xây dựng khung lý thuyết và đề xuất các giải pháp QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 7.1.6. Tiếp cận thực tiễn Đây là tiếp cận quan trọng trong nghiên cứu khoa học nói chung, khoa học giáo dục nói riêng vì thực tiễn là cơ sở quan trọng để kiểm chứng các lý thuyết khoa học. Phát triển CTGD nhà trƣờng và QL phát triển CTGD nhà trƣờng phải bám sát và phản ảnh đƣợc thực tiễn kinh tế, xã hội, giáo dục của địa phƣơng và thực tiễn của mỗi nhà trƣờng. Vì vậy, nghiên cứu QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT phải dựa trên tiếp cận thực tiễn. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1.Các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp tài liệu: Tiến hành đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá trong nghiên cứu các nguồn tài liệu lý luận có liên quan đến QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. - Phƣơng pháp khái quát hóa các nhận định độc lập: trên cơ sở đọc, phân tích các tài liệu rút ra những luận điểm có tính khái quát về các vấn đề nghiên cứu. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp điều tra, khảo sát + Tiến hành điều tra bằng anket để khảo sát thực trạng QL phát triển CTGD PT theo tiếp cận NL; + Thăm dò ý kiến về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp QL phát triển CTGD PT theo tiếp cận NL đã đề xuất Kết quả điều tra, khảo sát đƣợc phân tích, so sánh, đối chiếu để tìm ra những thông tin cần thiết theo hƣớng nghiên cứu của luận án. - Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động 7 + Nghiên cứu các CTGD nhà trƣờng PT của các trƣờng đƣợc Bộ GD – ĐT đang thực hiện thí điểm phát triển theo tiếp cận NL. + Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo của một số sở GD và đào tạo, hiệu trƣởng các trƣờng có liên quan đến việc chỉ đạo, QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. - Phƣơng pháp chuyên gia Việc lấy ý kiến chuyên gia tổ chức theo hai cách hội thảo hẹp, trao đổi hoặc xin ý kiến đóng góp bằng văn bản. - Phƣơng pháp thực nghiệm Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của một số giải pháp QL nhà trƣờng CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NLđã đề xuất. 7.2.3. Các phương pháp hỗ trợ - Sử dụng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu về định lƣợng. - Sử dụng phần mềm tin học SPSS 16.0 để xử lý các số liệu thu đƣợc. 8. Luận điểm bảo vệ 8.1. Phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL là yêu cầu khách quan, cấp bách, góp phần nâng cao chất lƣợng GD PT, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện GD – ĐT Việt Nam và xu thế phát triển GD trên thế giới. QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL là hƣớng đi mới, vừa là cơ hội, vừa là thách thức đối với CBQL và GV các trƣờng PT. Vì vậy, nội dung, cách thức QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL phải dựa trên các nguyên tắc và chức năng QL nhà trƣờng nói chung, đồng thời phải tính đến điều kiện cụ thể của địa phƣơng và của các trƣờng PT nói riêng. 8.2. Hoạt động QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL ở các trƣờng PT trong những năm vừa qua đã đạt đƣợc những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, trƣớc yêu cầu đổi mới GD phổ thông hiện nay hoạt động này vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL cần phải có những giải pháp QL hữu hiệu, có tính khả thi, phù hợp với điều kiện của nhà trƣờng. 8 8.3. Tổ chức nâng cao nhận thức về tầm quan trọng và sự cần thiết phải QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL; Lập kế hoạch phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo theo tiếp cận NL ở cấp độ nhà trƣờng và tổ chuyên môn; Xây dựng quy trình phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL phù hợp với đặc điểm cụ thể của mỗi nhà trƣờng; Tổ chức bồi dƣỡng nâng cao NL phát triển CTGD và NL QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo theo tiếp cận NL cho đội ngũ GV và CBQL nhà trƣờng; Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL; Thiết lập các điều kiện để phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL... là những giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Góp phần làm sáng tỏ lý luận về phát triển CT và QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL; xác định rõ nội dung, vai trò của các chủ thể trong QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 9.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển CT và QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. Phân tích các nguyên nhân chủ quan, khách quan của thực trạng và các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác QL của các chủ thể QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 9.3. Đề xuất đƣợc 6 giải pháp QL phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL, góp phần thực hiện đổi mới GD PT. Đặc biệt là đã xây dựng quy trình phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL, đồng thời xây dựng đƣợc bộ tiêu chí đánh giá phát triển CTGD nhà trƣờng PT theo tiếp cận NL. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 3 chƣơng: - Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL. - Chƣơng 2: Thực trạng quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL. - Chƣơng 3: Giải pháp quản lý phát triển CTGD nhà trƣờng phổ thông theo tiếp cận NL. 9 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƢỜNG PHỔ THÔNG THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển CTGD nhà trường theo tiếp cận năng lực 1.1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài CTGD nói chung và phát triển CTGD nhà trƣờng theo tiếp cận NL nói riêng là vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu với những góc độ khác nhau. Tác giả Kieran Egan trong công trình nghiên cứu “Chƣơng trình giáo dục là gì?” đã đƣa ra khái niệm CTGD và lịch sử phát triển của thuật ngữ này [95]. Quan niệm hiện đại về CTGD xuất hiện từ nửa đầu thế kỉ XX. Theo quan điểm này, CTGD không nhấn mạnh ở nội dung mà nhấn mạnh vào những kiến thức, kỹ năng mà học sinh thu nhận đƣợc, nghĩa là CTGD quan tâm hơn tới sự phát triển NLHS, giúp HS tự phát hiện kiến thức, tự phát hiện các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống..., Quan điểm này đƣợc thể hiện trong một số công trình nghiên cứu của các tác giả nhƣ Meigan [99], Smit [103],… Các tác giả này đã quan niệm CTGD là một chuỗi kiến thức mà ngƣời học có thể thu nhận đƣợc, do nhà trƣờng thiết kế nhằm mục đích rèn luyện cho HS các phƣơng pháp tƣ duy và hành động. Trong công trình “Phát triển chƣơng trình giáo dục - Hƣớng dẫn thực hành” Jon Wiles và Joseph Bondi đã đề cập về CTGD trong kỷ nguyên công nghệ cùng xu thế mới của hoạt động xây dựng CTGD. Các tác giả chỉ rõ các công nghệ dạy học mới đã tác động mạnh mẽ đến nhà trƣờng, thách thức nhà trƣờng truyền thống. Do đó, các nhà trƣờng phải phái thay đổi, điều đó cũng có nghĩa là các nhà xây dựng chƣơng trình, các nhà QLGD cũng phải đặt nhà trƣờng trƣớc những thử thách của đổi mới [94]. Tác giả Peter F. Oliva trong công trình “Phát triển chƣơng trình” đã phân tích khái niệm CTGD với các góc độ khác nhau, các nguyên tắc xây dựng chƣơng
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan