Tài liệu Quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện bố trạch, tỉnh quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/………… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN HỮU TÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/………… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN HỮU TÌNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHÙNG VĂN HIỀN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, nguồn số liệu rõ ràng, những kết luận khoa học của luận văn chưa từng có trong công trình nghiên cứu của tác giả khác. Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng để hoàn thành luận văn, nhưng chắc chắn rằng không tránh khỏi những khiếm khuyết, kính mong các nhà khoa học, các thầy cô giáo và bạn đọc góp ý để hoàn thiện hơn. Học viên Nguyễn Hữu Tình LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình nghiên cứu đề tài luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của tập thể và cá nhân các nhà khoa học. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa sau đại học, giảng viên và thầy cô đã tận tình giảng dạy tôi trong suốt thời gian học tập tại Học viện Hành chính Quốc gia. Xin trân thành cảm ơn TS.Phùng Văn Hiền, người hướng dẫn khoa học, đã tận tình giúp đỡ để tôi hoàn thành được Luận văn này. Tuy đã có nhiều cố gắng và nhiệt huyết để nghiên cứu hoàn thiện luận văn nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu của Quý thầy cô và các bạn. Để đáp lại sự quan tâm đó, tôi sẽ cố gắng vận dụng các kiến thức đã được trang bị vào thực tiễn công việc một cách có hiệu quả, góp phần xây dựng và phát triển kinh tế xã hội tai địa phương. Tôi xin trân trọng cảm ơn. Học viên Nguyễn Hữu Tình MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN ...................................................... 8 1.1. Các khái niệm cơ bản liên quan ................................................................... 8 1.1.1. Nghề và đào tạo nghề ............................................................................... 8 1.1.2. Lao động nông thôn và đào tạo nghề cho lao động nông thôn................. 12 1.1.3. Quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn .................... 15 1.2. Nội dung QLNN về đào tạo nghề cho lao động nông thôn........................ 17 1.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn .................................................................................................................. 17 1.2.2. Thẩm quyền của các cơ quan quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn ................................................................................................ 17 1.2.3. Chính sách, pháp luật về đào tạo nghề cho lao động nông thôn .............. 21 1.2.4. Đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý đào tạo nghề cho LĐNT .................... 25 1.2.5. Điều kiện cơ sở vật chất các cơ sở đào tạo nghề cho LĐNT ................... 26 1.2.6. Nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ và hợp tác quốc tế về ĐTN cho LĐNT ........................................................................................................ 26 1.3. Vai trò của quản lý nhà nước về ĐTN cho lao động nông thôn.................. 27 1.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về ĐTN cho LĐNT của một số địa phương27 1.4.1. Tỉnh Quảng Trị ....................................................................................... 27 1.4.2. Tỉnh Nghệ An ......................................................................................... 30 1.4.3. Bài học kinh nghiệm QLNN về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình .................................................................... 32 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TẠI HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH GIAI ĐOẠN 2011 - 2016 .................................................... 35 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đào tạo nghề về huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình ............................ 35 2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................. 35 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ....................................................................... 37 2.2. Tình hình tổ chức thực hiện đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch .......................................................................................................... 45 2.2.1. Mạng lưới tổ chức dạy nghề ................................................................... 45 2.2.2. Đội ngũ giáo viên ................................................................................... 47 2.2.3. Chương trình, giáo trình ......................................................................... 48 2.2.4. Nguồn lực đào tạo nghề cho lao động nông thôn .................................... 48 2.3. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch ................................................................................... 55 2.3.1. Về ban hành văn bản .............................................................................. 55 2.3.2. Về tổ chức bộ máy quản lý ..................................................................... 55 2.3.3. Giám sát, đánh giá tình hình thực hiện ĐTN cho LĐNT ......................... 58 2.3.4. Điều tra khảo sát và dự báo nhu cầu đào tạo nghề .................................. 59 2.3.5. Tuyên truyền, tư vấn học nghề và việc làm cho LĐNT ........................... 60 2.3.6. Kết quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ............................................................................................... 61 2.4. Đánh giá quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở huyện Bố Trạch .......................................................................................................... 63 2.4.1. Những kết quả đạt được......................................................................... 63 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 64 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN BỐ TRẠCH, TỈNH QUẢNG BÌNH ĐẾN NĂM 2020 .................... 69 3.1. Phương hướng mục tiêu đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đến năm 2020 ............................................................. 69 3.1.1. Dự báo nhu cầu phát triển nguồn nhân lực đến năm 2020....................... 69 3.1.2. Phương hướng mục tiêu.......................................................................... 70 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Bố Trạch ........................................................................................ 76 3.3. Một số đề xuất kiến nghị ........................................................................... 89 3.3.1. Đề xuất với các cơ quan Trung ương ...................................................... 89 3.3.2. Đề xuất đối với UBND tỉnh Quảng Bình ................................................ 90 3.3.3. Đề xuất đối với UBND huyện Bố trạch tỉnh Quảng Bình ....................... 91 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BCĐ : Ban chỉ đạo CĐN CN : Cao đẳng nghề : Công nghiệp CNH - HĐH CN - TTCN CNXH CSDN DN ĐTN GD – DN GD&ĐT : : : : : : : : HĐND ILO : Hội đồng nhân dân : Tổ chức Lao động Thế giới KT - XH LĐNT LĐ - TB&XH : Kinh tế - Xã hội : Lao động nông thôn : Lao động – Thương binh và Xã hội NN&PTNT QLNN : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn : Quản lý nhà nước TCN TT DN TNCSHCM UBND : : : : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp Chủ nghĩa xã hội Cơ sở dạy nghề Doanh nghiệp Đào tạo nghề Giáo dục - Dạy nghề Giáo dục và Đào tạo Trung cấp nghề Trung tâm dạy nghề Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Ủy ban nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình dân số huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ................... 38 Bảng 2.2. Tình hình lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ............................................. 39 Bảng 2.3. Cơ cấu các ngành kinh tế huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ...... 41 Bảng 2.4. Tình hình lao động qua đào tạo huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ... 43 Bảng 2.5. Tỷ lệ hộ nghèo huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ...................... 44 Bảng 2.6. Số lượng cơ sở dạy nghề tham gia dạy nghề tại huyện Bố Trạch giai đoạn 2011-2016 ...................................................................... 46 Bảng 2.7. Số lao động nông thôn được đào tạo nghề giai đoạn 2011-2016 ...... 62 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nguồn nhân lực luôn có vai trò quan trọng quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội của nước ta, đặc biệt trong giai đoạn nguồn lực tài chính và nguồn lực vật chất còn hạn hẹp như hiện nay. Hiện nay, ở nước ta, có tới 70% dân số trong độ tuổi lao động đang sinh sống và làm việc tại khu vực nông thôn. Đây là nguồn nhân lực dồi dào có vai trò quan trọng trong quá trình CNH - HĐH đất nước. Nhận thức được tầm quan trọng này, Đảng và Nhà nước đã và đang quan tâm chỉ đạo triển khai thực hiện công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động tại khu vực nông thôn. Trong chiến lược phát triển KT - XH đến năm 2020, việc nhanh chóng thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp là bước quan trọng nhằm tạo ra nhiều việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, trên thực tế lực lượng lao động nông thôn được đào tạo và bồi dưỡng kiến thức về nghề nghiệp chiếm tỷ lệ rất thấp, chất lượng đào tạo nghề cơ bản chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp, số lượng và cơ cấu nghề đào tạo vẫn mất cân đối. Điều này khiến không ít người lao động gặp khó khăn trong quá trình tìm việc làm có thu nhập để nâng cao chất lượng cuộc sống. Trong giai đoạn 2011-2016, công tác QLNN về đào tạo nghề cho LĐNT tại huyện Bố Trạch đã đạt được những thành tựu nhất định: Hệ thống cơ sở đào tạo nghề được quy hoạch, phát triển mạnh mẽ, nhất là Trung tâm dạy nghề huyện được thành lập; quy mô đào tạo được mở rộng; Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật về dạy nghề cho lao động nông thôn, công tác quy hoạch, kế hoạch, dự báo nhu cầu đào tạo nghề cho lao động nông thôn được các cấp chính quyền quan tâm triển khai; các nhân tố đảm bảo chất lượng đào tạo được tăng 1 cường khiến chất lượng đào tạo nghề cũng dần được cải thiện; đã gắn mục tiêu đào tạo nghề với chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu KT - XH; sau đào tạo nhiều lao động đã tìm được việc làm, tăng thu nhập, góp phần xóa đói, giảm nghèo, phát triển KT - XH và xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề ở huyện Bố Trạch vẫn còn tồn tại nhiều bất cập: công tác tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về dạy nghề cho lao động nông thôn chưa hiệu quả, bộ máy quản lý nhà nước về công tác đào tạo nghề chưa hoàn thiện, thiếu kinh nghiệm; việc triển khai công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn chưa gắn kết chặt lẽ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch xây dựng nông thôn mới, với thị trường lao động; công tác kiểm tra, giám sát chưa thực hiện thường xuyên và còn thiếu chặt chẽ dẫn đến chất lượng, hiệu quả đào tạo chưa cao, chưa phù hợp với nhu cầu của người học và người sử dụng lao động và mục tiêu của Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Xuất phát từ thực tiễn trên, tác giả lựa chọn vấn đề “Quản lý Nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình” để làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Hiện nay liên quan đến đề tài về ĐTN cho LĐNT đã có nhiều công trình khoa học, luận văn thạc sĩ nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Đã có một số đề tài nghiên cứu như: - Chu Đức Bình (2014), “Dạy nghề cho lao động nông thôn Việt Nam”, luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế, Hà Nội. Luận văn đã khái quát được một số vấn đề về lý luận và thực tiễn của công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn, qua đó đánh giá thực trạng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn nước ta thời gian qua, phân tích những thành công, hạn chế và nguyên nhân của nó. Từ đó, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả trong đào tạo nghề 2 cho lao động nông thôn Việt Nam trong giai đoạn từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo. - Nguyễn Tiến Dũng (2013), Chiến lược, chính sách phát triển dạy nghề, NXB. Chính trị quốc gia, Hà Nội. Nội dung cuốn sách tập trung nghiên cứu chiến lược, chính sách phát triển dạy nghề của nước ta và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. - Chu Tiến Quang (2001), “Việc làm ở nông thôn. Thực trạng và giải pháp”, NXB. Nông Nghiệp, Hà Nội. Nội dung tác giả nêu một số vấn đề lý luận cơ bản về lao động và việc làm ở khu vực nông thôn, xu hướng di chuyển lao động và tìm kiếm việc làm ở nông thôn, những giải pháp tạo cơ hội cho lao động nông thôn tìm thêm việc làm và những kinh nghiệm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở một số nước trong khu vực. - Nguyễn Đức Tĩnh (2007), “Quản lý Nhà nước về Đầu tư phát triển đào tạo nghề ở nước ta”, luận án Tiến sĩ kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nội dung luận án tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý Nhà nước về đầu tư phát triên đào tạo nghề ở nước ta. - Viện nghiên cứu khoa học đào tạo nghề (2011), “Báo cáo dạy nghề Việt Nam”. Báo cáo đã đưa ra bức tranh tổng thể về đào tạo nghề ở Việt Nam hiện nay. Những ưu điểm và những tồn tại, hạn chế của hệ thống đào tạo nghề. Qua đó đề xuất các khuyến nghị để hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nghề ở Việt Nam. Ngoài ra, còn có một số công trình nghiên cứu, bài báo, đề tài nghiên cứu khác… Tuy nhiên chưa có đề tài nghiên cứu về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Việc nghiên cứu này hết sức quan trọng trong việc quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Bố Trạch nói riêng và góp phần nâng cao quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại tỉnh Quảng Bình nói chung. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Luận giải về vai trò, nội dung quản lý nhà nước về đào tạo nghề; phân tích đánh giá tình hình phát triển đào tạo nghề; tình hình quản lý nhà nước về đào tạo nghề của huyện; xác định mục tiêu nhiệm vụ phát triển đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển lực lượng lao động theo cơ cấu nền kinh tế; từ đó đề xuất các giải pháp phát huy vai trò quản lý của Nhà nước để đạt được mục tiêu, đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về đào tạo nghề; vai trò, mục tiêu và nội dung quản lý nhà nước về đào tạo nghề. - Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở huyện Bố Trạch. - Phân tích, đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại và hạn chế, những vấn đề đang đặt ra trong công tác quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn và vai trò của quản lý nhà nước đối với công tác này ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình hiện nay. - Dự báo nhu cầu lao động qua đào tạo nghề và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu lực hiệu quả trong quản lý nhà nước để phát triển đào tạo nghề đến năm 2020. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. - Hoạt động quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. 4 4.2. Phạm vi nghiên cứu Không gian: Địa bàn huyện Bố Trạch. Thời gian: Từ năm 2011- 2016. 5. Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Cơ sở lý luận Trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam, chính sách pháp luật của Nhà nước về nông thôn, nông dân, về ĐTN và quản lý nhà nước về ĐTN cho LĐNT. 5.2. Cơ sở thực tiễn Từ cơ sở lý luận về đào tạo nghề cho lao động nông thôn, cơ quan quản lý nhà nước các cấp đã triển khai theo nhiệm vụ của mình để tổ chức thực hiện phù hợp với thực tế của địa phương, vừa nâng cao hiệu lực hiệu quản quản lý nhà nước vừa tạo nguồn nhân lực lao động có tay nghề cho doanh nghiệp, cho địa phương nói chung và huyện Bố Trach tỉnh Quảng Bình nói riêng. Thông qua đó phản ánh các mặt hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, đề xuất phương hướng và gải pháp, kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành chính sách phù hợp với thực tế ở từng địa phương và từng giai đoạn về đào tạo nghề cho lao động nông thôn, đặc biệt là trong hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng hiện nay. 5.3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập: xử lý số liệu từ các nguồn: thu thập, xử lý số liệu từ nhiều nguồn khác nhau, chủ yếu nguồn số liệu từ các tài liệu thống kê của các bộ, ngành, địa phương có liên quan đến đối tượng nghiên cứu của luận án. Đồng thời cũng thu thập số liệu thông qua mạng Internet. Đây có thể là những nguồn số liệu "tính tin cậy" chưa cao nhưng có thể cho những ý tưởng nhất định. 5 Phương pháp phân tích định tính, định lượng nguồn số liệu: Do nhiều nguồn thông tin thu thập được dưới nhiều dạng khác nhau nên tác giả sẽ dựa vào cả hai phương pháp phân tích: định tính và định lượng. Tuy nhiên, do nguồn số liệu hạn chế và kết hợp với các tư duy có thể tham khảo từ Internet, phương pháp phân tích định tính sẽ được quan tâm. Phương pháp tổng hợp, đánh giá: trên cơ sở tổng hợp nhiều cách khác nhau, tác giả sẽ đưa ra những ý kiến, nhận xét đánh giá về các chủ đề có liên quan. Đóng góp chuyên gia: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đưa ra các số liệu về thực trạng công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn và tổng hợp, xin ý kiến chuyên gia nhằm đạt được những mục tiêu đặt ra. Phương pháp quy nạp: QLNN về đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một lĩnh vực mang tính thực tiễn rất lớn của các nước cũng như Việt Nam (riêng lẻ). Những công trình nghiên cứu mang tính hàn lâm, sách công bố trên lĩnh vực này rất hạn chế. Tuy nhiên, QLNN về đào tạo nghề cho lao động nông thôn một lĩnh vực thực tiễn được nhiều người quan tâm. Nhiều bài viết (ngắn) trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các trang Web; các bài viết trình bày tại các hội thảo, hội nghị trong và ngoài nước. Mỗi bài viết đều có những quan điểm khác nhau về tạo nghề cho lao động nông thôn. Dựa trên thực tế đó, luận văn sẽ tiếp cận các nguồn thông tin mang tính quy nạp. Dựa vào các cách tư duy, tiếp cận khác nhau để tổng hợp, phân tích, đánh giá và kết hợp ý kiến cá nhân để khái quát thành những vấn đề chung và khuyến nghị áp dụng cho Việt Nam. 6. Ý nghĩa lý về cơ sở lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa về lý luận Luận văn làm rõ các khái niệm, vai trò, sự cần thiết khách quan phải quản lý nhà nước đối với công tác ĐTN cho LĐNT, quan điểm của Đảng và nhà nước về công tác ĐTN cho LĐNT và đặc biệt là làm rõ nội dung của công tác quản lý nhà nước về ĐTN cho LĐNT. 6 6.2 . Ý nghĩa về thực tiễn Trên cơ sở đánh giá thực tiễn công tác quản lý nhà nước về ĐTN cho LĐNT, chỉ ra những bất cập, hạn chế của công tác quản lý nhà nước từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách và tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về ĐTN cho LĐNT đến năm 2020 có hiệu quả hơn. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, Luận văn kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2011-2016. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. 7 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN Để hoàn thành việc nghiên cứu đề tài luận văn, Tác giả nhận thấy cần làm rõ những nội dung cơ bản dưới đây: 1.1. Các khái niệm cơ bản liên quan 1.1.1. Nghề và đào tạo nghề a. Nghề Nghề là một khái niệm rộng phức tạp, đặt vào từng hoàn cảnh hay xét theo mỗi góc độ cụ thể khái niệm này có phạm vi rộng, hẹp khác nhau. Ở các nước trên thế giới của có nhiều định nhĩa về nghề khác nhau: Ở Nga được định nghĩa: là một loại hoạt động lao động đòi hỏi có sự đào tạo nhất định và thường là nguồn gốc của sự sinh tồn. Ở Pháp nghề được định nghĩa: là một loại lao động có thói quen về kỹ năng, kỹ xảo của một người để từ đó tìm được phương tiện sinh sống. Ở nước Anh nghề được định nghĩa là: công việc chuyên môn đòi hỏi một sự đào tạo trong khoa học nghệ thuật. Ở Đức nghề được định nghĩa là: hoạt động cần thiết cho xã hội ở một lĩnh vực lao động nhất định đòi hỏi phải được đào tạo ở một trình độ nào đó. Như vậy, nghề là một hiện tượng xã hội gắn chặt với sự phân công lao động, với tiến bộ khoa học kỹ thuật và văn minh nhân loại. Ở Việt Nam, nghề cũng được nhiều ngành khoa học khác nhau nghiên cứu. Có nhiều định nghĩa nghề được đưa ra song chưa được thống nhất, chẳng hạn có định nghĩa nêu: Nghề là một tập hợp lao động do sự phân công lao động xã hội quy định mà giá trị của nó trao đổi được. Nghề mang tính 8 tương đối, nó phát sinh, phát triển hay mất đi do trình độ của nền sản xuất hay do nhu cầu xã hội. Mặc dù khái niệm nghề được hiểu dưới nhiều góc độ khác nhau song chúng ta có thể thấy một số nét đặc trưng nhất định: Một là: Nghề là hoạt động, là công việc lao động của con người được lặp đi lặp lại. Hai là: Nghề là sự phân công là động xã hội, phù hợp với yêu cầu xã hội. Ba là: Nghề là phương tiện để sinh sống. Bốn là: Nghề là lao động kỹ năng, kỹ xảo chuyên biệt có giá trị trao đổi trong xã hội, đòi hỏi phải có quá trình đào tạo nhất định. Nghề biến đổi một cách mạnh mẽ và gắn chặt với xu hướng phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Như vậy, nghề là một hình thức phân công lao động, nó đòi hỏi kiến thức lý thuyết tổng hợp và kỹ năng thực hành để hoàn thành những công việc nhất định. b. Đào tạo nghề Khái niệm đào tạo thường đi liền với giáo dục thành cặp đôi GD&ĐT. Giáo dục thường được hiểu là các hoạt động và tác động hướng vào sự phát triển, rèn luyện năng lực và phẩm chất của con người để có thể phát triển nhân cách đầy đủ nhất và trở nên có giá trị tích cực đối với xã hội. Khái niệm ĐTN theo từ điển tiếng Việt “đào tạo là làm cho trở thành người có năng lực theo những tiêu chuẩn nhất định” Theo cách nhìn của một số nhà GD – ĐT ở Việt Nam thì “đào tạo là quá trình hoạt động có mục đích, có tổ chức nhằm đạt được các kiến thức, kỹ năng và kỹ xảo trong lý thuyết và thực tiễn, tạo ra năng lực để thực hiện thành công hoạt động xã hội (nghề nghiệp) cần thiết” Giáo trình Kinh tế lao động của Trường đại học kinh tế quốc dân Hà Nội đã định nghĩa đào tạo là: “Quá trình trang bị kiến thức nhất định về 9 chuyên môn, nghiệp vụ cho người lao động để họ có thể đảm nhận được một công việc nhất định” [tr54]. Đào tạo được hiểu là quá trình hoạt động có mục đích, có tổ chức, nhằm hình thành và phát triển có hệ thống các tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ,…để hoàn thiện nhân cách cho mỗi cá nhân, tạo tiền đề cho họ có thể vào đời hành nghề một cách có năng suất và hiệu quả. Đào tạo được thực hiện bởi các loại hình tổ chức chuyên ngành nhằm thay đổi hành vi và thái độ làm việc của con người, tạo cho họ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn và hiệu quả của công việc chuyên môn. Đào tạo nghề là quá trình trang bị kiến thức nhất định về trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho người lao động để họ có thể đảm nhận một công việc nhất định. Hay nói cách khác đó là quá trình truyền đạt, lĩnh hội những kiến thức và kỹ năng cần thiết để người lao động có thể thực hiện một công việc nào đó trong tương lai. Theo quy định tại Luật Giáo dục (2005): “Dạy nghề là một cấp học trong giáo dục nghề nghiệp và được thực hiện dưới một năm đối với ĐTN trình độ sơ cấp, từ một đến ba năm đối với ĐTN trình độ trung cấp, trình độ cao đẳng. Các CSDN bao gồm trường cao đẳng nghề, trường trung cấp nghề, TTDN, lớp dạy nghề”. Luật Dạy nghề (2006) định nghĩa: “Dạy nghề là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học nghề để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học”. Theo ILO:“ĐTN là những hoạt động nhằm cung cấp kiến thức, kỹ năng và thái độ cần có cho sự thực hiện có năng suất và hiệu quả trong phạm vi một nghề hoặc nhóm nghề. Nó bao gồm đào tạo ban đầu, đào tạo lại, đào tạo nâng cao, cập nhật và đào tạo liên quan đến nghề nghiệp chuyên sâu” [34]. 10 Luật Giáo dục nghề nghiệp (2014) đưa ra khái niệm: “ĐTN nghiệp là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học hoặc để nâng cao trình độ nghề nghiệp” . Mục tiêu dạy nghề là đào tạo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong SX - DV có năng lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo, có đạo đức, lương tâm nghề nghiệp, ý thức kỷ luật, tác phong CN, có sức khoẻ nhằm tạo điều kiện cho người học nghề sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước. Luật Dạy nghề cũng quy định có ba trình độ đào tạo là sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao đẳng nghề. Dạy nghề bao gồm dạy nghề chính quy và dạy nghề thường xuyên. Như vậy có thể thấy, về cơ bản khái niệm ĐTN và dạy nghề không có sự khác biệt nhiều về nội dung. ĐTN phục vụ cho mục tiêu KT - XH, trước hết là phương hướng phân công lao động mới, tạo cơ hội cho mọi người đều được học tập nghề nghiệp để dễ dàng tìm kiếm việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn. Theo tác giả thì khái niệm đào tạo nghề định nghĩa như sau: “Đào tạo nghề là hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người lao động để họ có thể hành nghề hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học”. * Các hình thức đào tạo nghề như sau: Đào tạo trình độ sơ cấp: mục tiêu đào tạo nghề trình độ sơ cấp để người học có năng lực thực hiện được các công việc đơn giản của một nghề. Thời gian đào tạo trình độ sơ cấp được thực hiện từ 03 tháng đến dưới 01 năm học nhưng phải bảo đảm thời gian thực học tối thiểu là 300 giờ học đối với người có trình độ học vấn phù hợp với nghề cần học. 11