Tài liệu Quản lý ngân sách tại thành phố hà tĩnh, tỉnh hà tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ MINH THỦY QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI THÀNH PHỐ HÀ TĨNH, TỈNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM THỊ MINH THỦY QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI THÀNH PHỐ HÀ TĨNH, TỈNH HÀ TĨNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ THỊ DẬU Hà Nội – 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, chƣa đƣợc công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của ngƣời khác. Việc sử dụng kết quả, trích dẫn tài liệu của ngƣời khác đảm bảo theo đúng các quy định. Các nội dung trích dẫn và tham khảo các tài liệu, sách báo, thông tin đƣợc đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí và trang web theo danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Hà Nội, ngày 26 tháng 3 năm 2018 Tác giả luận văn Phạm Thị Minh Thủy LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn tận tình của TS Vũ Thị Dậu cùng sự giúp đỡ của các thầy cô giáo Trƣờng Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội; Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Tĩnh và các phòng ban chuyên môn Ủy ban nhân dân Thành hố Hà Tĩnh; sự tham gia góp ý của các nhà quản lý, bạn bè, đồng nghiệp và cùng sự nỗ lực của bản thân. Đến nay, tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sỹ với đề tài luận văn: “Quản lý ngân sách tại Thành phố Hà Tĩnh” chuyên ngành Quản lý kinh tế. Tác giả cũng xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Vũ Thị Dậu, đã dành nhiều thời gian, công sức cũng nhƣ tâm huyết hƣớng dẫn tác giả hoàn thành Luận văn này. Xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, khuyến khích, chia sẻ với tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện luận văn. Trong quá trình nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp chia sẻ những kinh nghiệm và đóng góp ý kiến để Luận văn đƣợc hoàn thiện hơn. Một lần nữa tác giả xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 26 tháng 3 năm 2018 Tác giả luận văn Phạm Thị Minh Thủy MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................................ii DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................................... iii MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN .......................................................................... 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài..........................................4 1.1.1 Tình hình nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp huyện ...............................4 1.1.2. Tình hình nghiên cứu kinh nghiệm về quản lý ngân sách cấp huyện .........5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ....................................6 1.2.1. Khái niệm ....................................................................................................6 1.2.2. Nguyên tắc và yêu cầu quản lý .................................................................13 1.2.3. Nội dung quản lý.......................................................................................15 1.2.3. Tiêu chí đánh giá ......................................................................................25 1.2.4. Nhân tố ảnh hưởng .................................................................................27 1.3. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện của một số địa phƣơng bài học cho thành phố Hà Tĩnh .......................................................................................29 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý ngân sách nhà nước tại một số địa phương ...........29 1.3.2. Bài học cho thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh .........................................34 CHƢƠNG 2: TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ....................36 2.1. Nguồn tài liệu và xử lý tài liệu ...........................................................................36 2.1.1. Nguồn tài liệu ...........................................................................................36 2.1.2. Thu nhập và xử lý tài liệu .........................................................................36 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu....................................................................................37 2.2.1. Phương pháp logic – lịch sử .....................................................................37 2.2.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp ..........................................................38 2.2.3. Phương pháp so sánh ...............................................................................38 -1- CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI THÀNH PHỐ HÀ TĨNH ...................................................................................................................................40 3.1. Những nhân tố ảnh hƣởng tới quản lý ngân sách nhà nƣớc tại thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh .....................................................................................................40 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của Thành phố .................................40 3.1.2. Bộ máy quản lý ngân sách của thành phố Hà Tĩnh ..................................43 3.2. Phân tích thực trạng quản lý ngân sách của Thành phố Hà Tĩnh ......................46 3.2.1. Lập dự toán ngân sách Thành phố ...........................................................46 3.2.2. Chấp hành dự toán ngân sách Thành phố................................................52 3.2.3. Quyết toán ngân sách Thành phố .............................................................77 3.2.4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát ...................................................................78 3.3. Đánh giá chung về công tác quản lý NS cấp huyện tại thành phố Hà Tĩnh.......80 3.3.1. Những kết quả đạt được ...........................................................................80 3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...............................................................83 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI THÀNH PHỐ HÀ TĨNH, TỈNH HÀ TĨNH.......................................88 4.1. Bối cảnh mới và định hƣớng hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại thành phố Hà Tĩnh...............................................................................................................88 4.1.1. Bối cảnh kinh tế mới ảnh hưởng tới ngân sách cấp huyện ......................88 4.1.2. Định hướng hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại Thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2017 – 2025 .....................................................................................89 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngâ n sách nhà nƣớc tại Thành phố Hà Tĩnh ...........................................................................................................................91 4.2.1. Đổi mới bộ máy quản lý ngân sách cấp huyện .........................................91 4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán ngân sách .............................93 4.2.3. Đổi mới công tác quản lý thu chi NS ........................................................94 4.2.4. Chú trọng chất lượng công tác quyết toán NSNN ..................................101 4.2.5. Tăng cường công tác thanh tra tài chính và kiểm soát chi NSNN .........102 4.3. Một số kiến nghị...............................................................................................104 -2- KẾT LUẬN ......................................................................................................................110 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................111 -3- DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CP Chính phủ 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 4 KTXH Kinh tế - xã hội 5 NS Ngân sách 6 NSĐP Ngân sách địa phƣơng 7 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 8 NSTW Ngân sách trung ƣơng 9 QLNS Quản lý ngân sách 10 QH Quốc hội 11 TW Trung ƣơng 12 UBND Ủy ban nhân dân i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 2.1 2 Bảng 3.1 3 Bảng 3.2 4 Bảng 3.3 5 Bảng 3.4 6 Bảng 3.5 7 Bảng 3.6 8 Bảng 3.7 9 Bảng 3.8 Nội dung So sánh tình hình thực hiện thu chi NSNN so với dự toán Dự toán thu ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Tỷ lệ các khoản thu ngân sách giai đoạn 2014- 2016 Dự toán chi ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Cơ cấu các khoản thu cân đối ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Tình hình chấp hành dự toán chi ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Cơ cấu các khoản chi ngân sách thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014-2016 Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế chủ yếu thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2014 – 2016 ii Trang 41 51 52 53 66 70 73 75 81 DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT 1 Bảng Hình 1.1 Nội dung Hệ thống quản lý ngân sách nhà nƣớc iii Trang 8 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiế t của đề tài Quản lý NSNN là một nội dung trọng yếu của quản lý tài chính, do Nhà nƣớc điều hành và là một mặt của quản lý kinh tế - xã hội quan trọng, chủ thể quản lý NSNN là bộ máy tài chính trong hệ thống các cơ quan nhà nƣớc. Luật NSNN năm 2002 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý NSNN nói chung và NS cấp huyện nói riêng nhằm phục vụ cho công cuộc đổi mới đất nƣớc. Song thực tế hiện nay những yếu tố, điều kiện tiền đề chƣa đƣợc tạo lập đồng bộ, làm cho quá trình quản lý NS các cấp đạt hiệu quả còn thấp, chƣa đáp ứng đƣợc hết yêu cầu mà Luật NS đặt ra. Thực tế tại thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh, QLNN đã đƣợc thực hiện đúng nguyên tắc và yêu cầu, từ lập kế hoạch, chấp hành và quyết toán ngân sách cấp huyện đã thực hiện tốt. Nhờ vậy, công tác quản lý NSNN của thành phố Hà Tĩnh trong thời gian qua đã đạt đƣợc những thành quả quan trọng, đảm bảo khá tốt các quy định của luật NSNN đối với quản lý ngân sách cấp huyện của thành phố Hà Tĩnh thúc đẩy sự nghiệp phát triển toàn diện kinh tế xã hội trên địa bàn thành phố thành đô thị loại II trong thời gian tới. Tuy nhiên, QLNN tại Thành phố Hà Tĩnh còn nhiều bất cập: các nội dung theo quy trình tiến hành còn chậm, chƣa đổi mới; tình trạng quản lý thu, chi vẫn còn thất thoát do chƣa bao quát hết các nguồn thu và khoản chi, chƣa có quan điểm xử lý rõ ràng, đội ngũ cán bộ quản lý NS còn hạn chế về trình độ chuyên môn, năng lực nên dẫn đến nhiều sai sót trong quản lý… Trên ý nghĩa ấy, tác giả đã chọn đề tài: “Quản lý ngân sách tại thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh” làm luận văn thạc sỹ của mình. Đề tài trả lời câu hỏi: Những nguyên nhân thành công và hạn chế trong công tác QLNS thành phố Hà Tĩnh? UBND thành phố Hà Tĩnh cần có giải pháp gì để hoàn thiện công tác QLNS Thành phố giai đoạn 2017 – 2021. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu với mục đích đề xuất một số giải pháp cơ bản có tính 1 khả thi nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nƣớc của thành phố Hà Tĩnh, góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế của Thành phố trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý NS cấp huyện. - Phân tích, đánh giá thực trạng QLNS tại Thành phố Hà Tĩnh giai đoạn 2011- 2016. - Đề xuất các tiêu chí, giải pháp, mục tiêu cơ bản nhằm quản lý NSNN cấp huyện của Thành phố Hà Tĩnh trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh đất nƣớc ngày càng hội nhập sâu rộng trên các lĩnh vực kinh tế. 3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu. 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý NSNN cấp huyện từ khâu lập dự toán, quản lý thu chi NS, quyết toán NS cho đến thanh kiểm tra, giám sát thu, chi NS tại thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi không gian Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu là công tác QLNS cấp huyện trên địa bàn TP Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh. * Phạm vi thời gian Đề tài nghiên cứu công tác quản lý NS cấp huyện của Thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2014- 2016, tầm nhìn đến năm 2021. 4. Đóng góp mới của luận văn - Rút ra các bài học kinh nghiệm về QLNS cấp huyện từ kinh nghiệm của một số địa phƣơng. - Đánh giá thực trạng công tác QLNS tại TP Hà Tĩnh về những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của tình hình. - Đƣa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLNS tại TP Hà Tĩnh giai đoạn 2017- 2021. 5. Kết cấu của luận văn Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp huyện. Chương 2: Phương pháp và thiết kế của luận văn Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách tại Thành phố Hà Tĩnh 2 Chương 4: Định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại Thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1 Tình hình nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp huyện Trong những năm gần đây, tại Việt Nam đã có nhi ều công trình nghiên cứu về quản lý NSNN từ quy mô cấp quốc gia cho đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu nhƣ: Báo cáo tham luận "Ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002" của tác giả Đặng Văn Thanh trình bày t ại Tọa đàm góp ý hoàn thiện dự thảo Luật NSNN, Hội Luật gia Việt Nam tổ chức, ngày 14/01/2014, Hà Nội. Trong báo cáo của mình; tác giả cho rằng, Luật NSNN 2002 đi vào cuộc sống đã phát huy mạnh mẽ tiềm năng đất nƣớc, đảm bảo phát triển NSNN nhanh và vững chắc, trên cơ sở tăng quyền chủ động, trách nhiệm của địa phƣơng và các Bộ, ngành trong việc quản lý tài chính ngân sách đƣợc phân cấp; xây dựng nền tài chính lành mạnh, công khai, tăng cƣờng k ỷ cƣơng, kỷ luật, thực hiện chế độ trách nhiệm của thủ trƣởng đơn vị sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, Luật NSNN 2002 cũng cho thấy không ít vƣớng mắc và bộc lộ những hạn chế cần phải sửa đổi bổ sung. Một trong những đề nghị sửa đổi bổ sung đáng chú ý là xác đ ịnh mức độ tập trung và phân cấp trong quản lý điều hành ngân sách , theo đó nội dung phân cấp cần rõ ràng hơn, sâu hơn. Trao quyền và trách nhiệm cho HĐND tỉnh quyết định ngân sách Địa phƣơng. Ngoài ra, không nên giao quyền và trách nhiệm về NSNN nhƣ nhau đối với các địa phƣơng mà cần tính đến đă ̣c thù của các địa phƣơng. Làm đƣợc nhƣ vậy sẽ giảm dần việc lồng ghép trong ngân sách, phát huy cao độ tính chủ động, sáng tạo của các cấp chính quyền. Bài báo "Một số vấn đề pháp lý về phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay" của tác giả Lê Thị Thu Thủy đăng trên Tạp chí khoa học - Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên san Luật học số 26 (2010). Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả đƣa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật quy định về lĩnh vực nghiên cứu. Có hai kiến nghị đƣợc chú ý trong 4 nghiên cứu: Một là, kiến nghị bổ sung luật và các văn bản hƣớng dẫn luật theo hƣớng tăng quyền chủ động về quản lý NSNN cho địa phƣơng. Hai là, kiến nghị thời hạn NSNN là trung hạn (5 năm) thay vì một năm nhƣ hiện nay đang quy định. Đề tài luận án tiến sĩ quản lý hành chính công tại Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh "Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước ở Việt Nam hiện nay" (2013), của tác giả Lê Toàn Thắng. Trong luận án nghiên cứu của mình tác giả đã h ệ thống hóa lý lu ận về phân cấp quản lý Nhà nƣớc; thông qua nghiên cứu thực trạng về phân cấp quản lý ngân sách nhà nƣớc ở Việt Nam trƣớc khi ban hành luật NSNN 2002 và sau khi ban hành luật, tác giả đã có những đánh giá những ƣu điểm và chỉ ra tồn tại. Một trong những tồn tại đƣợc tác giả chú trọng nghiên cứu đó là phân c ấp quản lý NSNN ở Việt Nam vẫn thực hiện theo phƣơng thức quản lý theo các yếu tố đầu vào, tồn tại này làm cho hiệu quả sử dụng NSNN chƣa cao. Ngoài ra, còn có r ất nhiều công trình nghiên cứu và bài viết khác về quản lý NSNN ở cấp vĩ mô hoă ̣c trên ph ạm vi một tỉnh, thành phố, huyện và xã . Các công trình đã đề cập đến nhiều khía cạnh của hoạt động quản lý NSNN; khía cạnh về ban hành Luật pháp, chính sách, chế độ về NSNN, về chu trình ngân sách nhà nƣớc, về hoạt động quản lý thu chi, về thanh tra, kiểm tra và kiểm toán việc thực hiện NSNN. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu kinh nghiệm về quản lý ngân sách cấp huyện Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế tại Đại học Kinh tế - ĐHQGHN "Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Hưng Yên" (2014), của tác giả Vũ Thành Nam. Trong công trình nghiên cứu, tác giả đã hệ thống hóa lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; thông qua nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý NSNN tại thành phố Hƣng Yên và huyện Khoái Châu, tác giả đã chỉ ra những mă ̣t h ạn chế cần khắc phục nhƣ vấn đề mất cân đối trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất. Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế tại Đại học Kinh tế - ĐHQGHN "Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh" (2015), của tác giả Nguyễn Quốc Anh. Trong công trình nghiên cứu , tác giải đã thông qua công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc càng cần phải đƣợc chú trọng để khơi dậy , khai thác nguồn thu, phân bổ và sử dụng hợp lý các khoản chi nhằm thúc đẩy sản xuất phát triển . Thực tế 5 thời gian qua, công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Đức Thọ có sự chuyển biến tích cực, thể hiện ở việc đã khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính tiềm năng và sẵn có tại địa phƣơng và thực hiện phân phối các khoản chi hợp lý góp phần tạo động lực kích thích tăng trƣởng kinh tế. - Đề tài luận văn thạc sĩ Kinh tế tại Học viện hành chính Quốc Gia "Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh" (2016), của tác giả Lê Ngọc Hải Châu. Trên cơ sở tìm hiểu thực trạng công tác quản lý ngân sách tại Huyện Can Lộc về thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của huyện Can Lộc. Từ đó, tác giả đã đề xuất những giải pháp mang tính khả thi đối với huyện Can Lộc trong công tác quản lý ngân sách cấp huyện, tại Huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Nhƣ vậy, đã có nhiều công trình nghiên cứu về QLNS cấp huyện ở những khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống về QLNS tại Thành phố Hà Tĩnh. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 1.2.1. Khái niệm * Ngân sách nhà nƣớc NSNN là một phạm trù kinh tế, lịch sử gắn liền với sự hình thành và phát triển của Nhà nƣớc và của hàng hóa, tiền tệ. Nhà nƣớc với tƣ cách là cơ quan quyền lực thực hiện duy trì và phát triển xã hội thƣờng quy định các khoản thu mang tính bắt buộc các đối tƣợng trong xã hội phải đóng góp để đảm bảo chi tiêu cho bộ máy Nhà nƣớc, quân đội, cảnh sát, giáo dục. Trải qua nhiều giai đoạn phát triển của các chế độ xã hội, nhiều khái niệm về NSNN đã đƣợc đề cập theo các góc độ khác nhau. NSNN là công cụ rất quan trọng để tác động vào nền kinh tế nhằm thực hiện mục tiêu tăng trƣởng và công bằng xã hội, là hình thức cơ bản để hình thành và sử dụng có kế hoạch quỹ tiền tệ tập trung nhằm mở rộng sản xuất theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa và thỏa mãn nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân. NS đƣợc dùng để khuyến khích sử dụng hợp lý tài nguyên trong tất cả các thành phần kinh tế, các ngành sản xuất xã hội, phát huy mặt tích cực của cơ chế thị trƣờng. NSNN đƣợc sử dụng không chỉ nhằm đảm bảo sự tăng trƣởng về của cải vật chất mà còn cả sự phát triển về mặt văn hóa - xã hội. 6 NSNN là một văn kiện lập pháp hay một đạo luật chứa đựng hay có kèm theo một bảng kê khai các khoản thu chi dự liệu cho một thời gian nào đó, là một khuôn mẫu mà các cơ quan lập pháp, hành pháp cùng các cơ quan hành chính phụ thuộc phải tuân theo. Về hình thức, các khái niệm này có sự khác nhau nhất định, tuy nhiên, chúng đều phản ánh về các kế hoạch, dự toán thu, chi của Nhà nƣớc trong một thời gian nhất định với hình thái biểu hiện là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc và Nhà nƣớc sử dụng quỹ tiền tệ tập trung đó để trang trải cho các chi tiêu gồm: chi cho hoạt động của bộ máy Nhà nƣớc, chi cho an ninh quốc phòng, chi cho an sinh xã hội... NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của Nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Trong thực tiễn hoạt động NSNN là hoạt động thu (tạo thu) và chi tiêu (sử dụng) quỹ tiền tệ của Nhà nƣớc, làm cho nguồn tài chính vận động giữa một bên là Nhà nƣớc với một bên là các chủ thể kinh tế, xã hội trong quá trình phân phối tổng sản phẩm quốc dân dƣới hình thức giá trị. Đằng sau các hoạt động thu chi đó chứa đựng các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nƣớc với các chủ thể khác. Nói cách khác, NSNN phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nƣớc với các chủ thể kinh tế trong nền kinh tế - xã hội và trong phân phối tổng sản phẩm xã hội. Thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc, chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể thành thu nhập của Nhà nƣớc và Nhà nƣớc chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể đƣợc thụ hƣởng nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. * Hệ thống NSNN Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp NS gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ liên kết chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng cấp NS. Từ đó giúp phát huy đƣợc quyền dân chủ, tính chủ động và tích cực trong khai thác nguồn thu, quản lý chi tiêu nhƣng cũng cần đề phòng nảy sinh tính cục bộ địa phƣơng và dễ phân tán nguồn tài chính có hạn. Cơ cấu NSNN đƣợc mô tả theo sơ đồ sau: Ngân sách Nhà nƣớc Ngân sách Trung ƣơng Ngân sách 7 địa phƣơng Ngân sách cấp tỉnh Hình 1.1: Hệ thống quản lý ngân sách nhà nƣớc (Nguồn: Luật ngân sách nhà nước 2002) 8 Tổ chức hệ thống NSNN luôn gắn liền với việc tổ chức bộ máy Nhà nƣớc và vai trò, vị trí bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội của đất nƣớc, trên cơ sở hiến pháp, mỗi cấp chính quyền có một cấp NS riêng, cung cấp phƣơng tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền Nhà nƣớc các cấp là một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc trên mọi vùng của đất nƣớc. Sự ra đời của hệ thống chính quyền Nhà nƣớc là tiền đề để tổ chức hệ thống NSNN nhiều cấp. NSNN bao gồm NS Trung ƣơng và NSĐP. NSĐP bao gồm NS của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Ngân sách địa phƣơng là thực hiện cân đối các khoản thu và các khoản chi của Nhà nƣớc tại địa phƣơng, cùng NS Trung ƣơng thực hiện vai trò của NSNN, điều tiết vĩ mô nền kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Thông qua việc huy động các khoản thuế theo pháp luật và sử dụng các nguồn quỹ NS, thực hiện phân bổ chi tiêu, NSĐP góp phần điều chỉnh cơ cấu kinh tế của địa phƣơng, định hƣớng đầu tƣ, sản xuất kinh doanh trên địa bàn, vùng lãnh thổ. Theo quy định của Luật tổ chức Chính quyền địa phƣơng, NSĐP bao gồm: NS tỉnh, NS huyện và NS xã. Nguồn thu, nhiệm vụ chi của NS cấp huyện theo quy định của Luật Ngân sách nhƣ sau: Nguồn thu của Ngân sách cấp huyện: - Các khoản thu Ngân sách huyện hƣởng 100% bao gồm: Thuế nhà đất; Thuế tài nguyên, không kể tài nguyên thu từ dầu, khí; Thuế môn bài; Thuế sử dụng đất nông nghiệp; Tiền sử dụng đất; Tiền cho thuê đất; Tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu Nhà nƣớc; Lệ phí trƣớc bạ; Thu từ hoạt động xổ số kiến thiết; Thu hồi vốn Ngân sách địa phƣơng tại các tổ chức kinh tế, thu từ quỹ dự trữ tài chính của địa phƣơng, thu nhập từ vốn góp của địa phƣơng; Viện trợ không hoàn lại của các tổ chức quốc tế, các tổ chức khác, các cá nhân ở nƣớc ngoài trực tiếp cho địa phƣơng; Các khoản phí, lệ phí thu từ các hoạt động sự nghiệp và các khoản thu khác nộp vào NSĐP theo quy định của pháp luật; Thu từ quỹ đất công ích và thu 9 hoa lợi công sản khác; Huy động từ các tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật; Đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân ở trong và ngoài nƣớc; Thu kết dƣ NS cấp huyện theo quy định tại điều 63 của Luật NSNN; Các khoản thu khác theo quy định của pháp luật; - Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) giữa NS Trung ƣơng và NSĐP theo quy định tại Khoản 2 Điều 30 của Luật NSNN gồm: Thuế giá trị gia tăng (không kể thuế giá trị gia tăng hàng nhập khẩu); thuế thu nhập doanh nghiệp (không kể thuế thu nhập doanh nghiệp của các đơn vị hạch toán ngành); thuế thu nhập cá nhân; thuế chuyển lợi nhuận ra nƣớc ngoài (không kể thuế chuyển lợi nhuận ra nƣớc ngoài từ lĩnh vực dầu khí); thuế tiêu thụ đặc biệt từ hàng hóa, dịch vụ trong nƣớc, phí xăng, dầu. - Thu bổ sung từ Ngân sách tỉnh. - Thu từ huy động đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng theo quy định tại Khoản 3 Điều 8 của Luật Ngân sách. Nhiệm vụ chi của NS cấp huyện gồm: - Chi đầu tƣ phát triển: đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội do địa phƣơng quản lý; đầu tƣ và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính của Nhà nƣớc theo quy định của pháp luật; các khoản chi khác theo quy định của pháp luật. - Chi thƣờng xuyên gồm: + Các hoạt động sự nghiệp kinh tế: Sự nghiệp giao thông: Duy tu, bảo dƣỡng và sửa chữa cầu đƣờng và các công trình giao thông khác, lập biển báo và các biện pháp đảm bảo an toàn giao thông trên các tuyến đƣờng; Sự nghiệp nông nghiệp, thủy lợi, ngƣ nghiệp, lâm nghiệp, duy tu, bảo dƣỡng các tuyến đê, các công trình thủy lợi, các trạm nông nghiệp, lâm nghiệp, ngƣ nghiệp, công tác khuyến lâm, khuyến lâm, khuyến nông, khuyến ngƣ, khoanh nuôi, bảo vệ phòng chống cháy rừng, bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Sự nghiệp thị chính: Duy tu bảo dƣỡng hệ thống đèn chiếu sáng vỉa hè, hệ thống cấp thoát nƣớc, giao thông nội thị, công viên và các sự nghiệp thị chính khác; Đo đạc, lập bản đồ và lƣu giữ hồ sơ địa chính và các hoạt động địa chính khác; Điều tra cơ bản; Các hoạt động về sự nghiệp môi trƣờng; Các sự nghiệp kinh tế khác. 10