Tài liệu Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông hồng quang, hải dương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGÔ THỊ HUỆ QUẢN LÝ KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HỒNG QUANG, HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HỮU TOÀN HÀ NỘI, 2017 HÀ NỘI, năm 2016 LỜI CAM ĐOAN Luận văn Thạc sĩ này do tôi nghiên cứu và thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS.Nguyễn Hữu Toàn. Để hoàn thành luận văn này, ngoài các tài liệu tham khảo đã liệt kê, tôi cam đoan không sao chép các công trình hoặc nghiên cứu của người khác. Hà Nội, ngày 21 tháng 2 năm 2017 TÊN TÁC GIẢ NGÔ THỊ HUỆ LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và sự giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy giáo, cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Với tình cảm chân thành, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: - TS Nguyễn Hữu Toàn, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn. - Lãnh đạo Khoa Tâm lí – Giáo dục, Học viện Khoa học xã hội (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), các Thầy cô giáo đã giảng dạy lớp Cao học Quản lí giáo dục K6 năm 2015, các phòng chuyên môn của Học viện đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. - Ban giám hiệu Trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương; các cán bộ quản lí, tổ trưởng các chuyên môn, các giáo viên và học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang đã cung cấp thông tin, số liệu, góp ý và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực tế để làm luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành của các thầy cô giáo, các nhà khoa học và các bạn đồng nghiệp để luận văn này có giá trị thực tiễn. Xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 21 tháng 02 năm 2017 Tác giả NGÔ THỊ HUỆ MỤC LỤC MỞ ĐẦU............................................................................. ............................................. 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG . 8 1.1 . Một số vấn đề lý luận về quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh. 8 1.2 . Nội dung quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ở trường trung học phổ thông .................................................................................................................... 19 1.3 . Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông .................................................................................. 25 Chương 2 : THỰC TRẠNG QUẢN LÝ KIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HỒNG QUANG, HẢI DƯƠNG............... ..................................... ............................................. 30 2.1. Khái quát chung về trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương ............. 30 2.2. Thực trạng công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương......... ............................................ 34 2.3. Thực trạng một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương... ..... 45 2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương ......................................... 55 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ KIỂM TRA- ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HỒNG QUANG, HẢI DƯƠNG ................................................................................................................... 59 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương .................................. 59 3.2. Một số biện pháp quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương trong bối cảnh hiện nay........................................... 60 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp................................................................................ 74 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................. 74 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................. 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................... 81 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ý nghĩa STT Chữ viết tắt 1 CBQL Cán bộ quản lý 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 GD&ĐT 4 NQ/CP Nghị quyết Chính phủ 5 NQ/TW Nghị quyết Trung ương 6 TT-BGD&ĐT 7 THPT Trung học phổ thông 8 TTCM Tổ trưởng chuyên môn 9 UBND Ủy ban nhân dân Giáo dục và dào tạo Thông tư Bộ giáo dục và đào tạo DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Khung ma trận đề kiểm tra................................. ............................................. 21 Bảng 2.1: Số lượng giáo viên theo biên chế tổ và trình độ ............................................. 33 Bảng 2.2: Kết quả công tác quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá của tổ trưởng chuyên môn theo nhận xét của cán bộ quản lý và giáo viên ............................................. 34 Bảng 2.3: Kết quả thực hiện nhiệm vụ kiểm tra – đánh giá của giáo viên theo nhận xét của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn ............................................................................................35 Bảng 2.4: Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về mức độ thực hiện công tác tổ chức hướng dẫn nghiệp vụ quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ..... 37 Bảng 2.5: Đánh giá của cán bộ quản lý trong nhà trường về việc triển khai hướng dẫn thực hiện công văn 8773/BGD ĐT – GHTRH .................................................................. 39 Bảng 2.6 : Thống kê ngân hàng đề các môn học tại trường .............................................. 40 Bảng 2.7: Ý kiến của cán bộ giáo viên về công tác bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương ......................................................................................................................... 41 Bảng 2.8 : Ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên về công tác giám sát hoạt động quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương ................................................................................. 43 Bảng 2.9 : Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng bộ môn và giáo viên về công tác ra đề kiểm tra của trường trung học phổ thông Hồng Quang ............................ 44 Bảng 2.10 : Đánh giá của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên về ngân hàng đề kiểm tra của nhà trường ....................................................................................... 44 Bảng 2.11 : Ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trường trung học phổ thông Hồng Quang đối với sự quan tâm chỉ đạo của Sở giáo dục và đào tạo Hải Dương đến công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh nhà trường .......................................................................................................................... 46 Bảng 2.12 : Ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên về công tác quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá của hiệu trưởng .................................................... 49 Bảng 2.13 : Ý kiến của cán bộ quản lý về năng lực của giáo viên nhà trường về quản lý kiêm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ......................................................... 51 Bảng 2.14: Ý kiến của cha mẹ học sinh về công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông hồng Quang, Hải Dương ............ 52 Bảng 2.15: Ý kiến của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên về thực trạng điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường phục vụ công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh .............................................................. 53 Bảng 2.16 : Đánh giá của cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên về những nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại Trường THPT Hồng Quang, Hải Dương ................................................ 56 Bảng 3.1 : Kế hoạch kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ............................ 63 Bảng 3.2: Hình thức kiểm tra – đánh giá các môn học trong chương trình ...................... 63 Bảng 3.3 : Các bậc nhân thức tương ứng với mỗi nội dung bài kiểm tra 15 phút ............ 64 Bảng 3.4 : Các bậc nhận thức tương ứng với mỗi nội dung bài kiểm tra 45 phút ............ 64 Bảng 3.5 : Số câu hỏi tương ứng với từng mục tiêu và điểm tương ứng cho mỗi câu...... 65 Bảng 3.6: Mẫu dàn bài các bài kiểm tra ............................................................................ 66 Bảng 3.7 : Mẫu kết quả bài kiểm tra hoặc bài thi .............................................................. 67 Bảng 3.8 : Kết quả khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 74 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình giáo dục, việc kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh là một hoạt động tất yếu, đồng thời là một khâu quan trọng không thể thiếu. Ngay trong Nghị quyết số 29 – NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ 8– Ban chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo ở phần giải pháp thứ ba trong các giải pháp thực hiện có đề cập đến “đổi mới căn bản hình thức và phương pháp kiểm tra, thi và đánh giá chất lượng giáo dục, đảm bảo trung thực, khách quan, chính xác theo yêu cầu năng lực, phẩm chất người học”[1,tr.4]. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 58/2011/ TT – BGDĐT ngày12/12/2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về qui chế đánh giá, xếp loại học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông[8,tr.9]. Tuy nhiên trong thực tế, việc kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông hiện nay chưa được đề cao đúng mức. Theo các nhà nghiên cứu giáo dục, phải đảm bảo nguyên tắc “ kiểm tra – đánh giá của Giáo viên, phải kích thích được sự tự kiểm tra – đánh giá của người học và phải kiểm định được chính xác , khách quan kết quả học tập và mức độ đạt được mục tiêu dạy học”. Để hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh diễn ra đúng định hướng, đạt được mục đích yêu cầu, cần phải thường xuyên đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của các cấp quản lý. Nghiên cứu về Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh Trung học phổ thông hiện nay có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn. Về mặt lý luận, việc kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trong trường trung học phổ thông rất quan trọng trong quá trình dạy học. Việc kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ theo quy định, cho điểm chính xác có ý nghĩa rất to lớn, nó tạo được sự công bằng trong học tập cho học sinh, khích lệ học sinh, làm cho các em nhận ra năng lực thực sự để tự bổ sung, hoàn thiện mình; đồng thời qua đó người thầy có những điều chỉnh về phương pháp dạy học cho phù hợp. Mặt khác, kết quả đánh giá chính xác của giáo viên giúp cho nhà quản lý giáo dục nắm được chất lượng của hoạt động dạy học trong 1 nhà trường, từ đó đưa ra những chiến lược phát triển nhà trường hợp lý và khả thi. Về mặt thực tiễn thì vấn đề nghiên cứu này tập trung giải quyết những mâu thuẫn trong quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá ở các trường trung học phổ thông; xây dựng các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại các trường trung học phổ thông. Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương”. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Tình hình nghiên cứu của đề tài trên thế giới Mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi quốc gia trên thế giới có những hình thức kiểm tra – đánh giá khác nhau nhưng đều đưa ra những qui định chuẩn, phù hợp với yêu cầu của xã hội hiện tại. Chẳng hạn: Thời kỳ phong kiến sử dụng thi, kiểm tra để đánh giá kết quả của người học; Thời kỳ tiền công nghiệp thì thi, kiểm tra phải phù hợp với trình độ người học và coi đó là một cách thức dạy – học, có vai trò khuyến khích học sinh tích cực, tự giác học tập; Thời kì hậu công nghiệp thì kiểm tra – đánh giá phát triển theo tiêu chí hướng vào mục đích, yêu cầu của chương trình giảng dạy. Trong lịch sử phát triển của loài người, việc truyền bá kinh nghiệm lịch sử của thế hệ trước cho thế hệ sau luôn được diễn ra với muôn hình muôn vẻ, với nhiều hình thức và cách thức khác nhau. Nhu cầu học tập của con người không ngừng tăng lên, tỷ lệ với đời sống kinh tế. Việc học tập diễn ra với nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Học trong nhà trường, ngoài nhà trường, chính quy, không chính quy, học trên lớp, học ở nhà, học thêm... Đi kèm theo đó là quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá hoạt động học tập của học sinh. Việc nâng cao chất lượng dạy học nói chung trong các nhà trường phổ thông từ lâu đã được nhiều nhà sư phạm trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Nhà nghiên cứ về quản lý giáo dục P.V Khudominxki đã tổng kết những thành công, thất bại của mình trong hơn 26 năm làm hiệu trưởng cùng với nhiều tác giả đã đưa ra một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại các trường trung học phổ thông. Đó là sự quan tâm chỉ đạo, phân công hợp lý 2 của Ban giám hiệu; xây dựng và bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên; tổ chức hội thảo khoa học, các buổi thảo luận chuyên đề; 2.2. Tình hình nghiên cứu của đề tài ở Việt Nam Từ sau cách mạng tháng 8 năm 1945 đến nay kiểm tra – đánh giá đã có nhiều biến đổi căn bản so với chế độ xã hội cũ. Nền giáo dục Việt Nam đã trải qua ba lần cải cách, với mỗi lần mục tiêu giáo dục đào tạo được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình đất nước. Đặc biệt là trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển giáo duc – đào tạo, hoạt động nghiên cứu kiểm tra – đánh giá;và nghiên cứu công tác quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá của học sinh có những phát triển mới. Nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra những yêu cầu về quản lý nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra – đánh giá góp phần nâng cao chất lượng dạy – học. Một số tài liệu nghiên cứu về kiểm tra – đánh giá trong lĩnh vực giáo dục của các chuyên gia như : Nguyễn Đức Chính với “ Đo lường đánh giá trong giáo dục”, tập bài giảng lưu hành nội bộ khoa Sư Phạm, Hà Nội năm 2004; Trần Thị Tuyết Oanh với “ Đo lường và đánh giá kết quả học tập”, Nhà xuất bản Đại học sư phạm Hà Nội năm 2007; Dương Thiệu Tống với “ Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập”, Nhà xuất bản Khoa học xã hội năm 2005; ... Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận quản lý giáo dục, quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh. Có thể kể đến là công trình của các tác giả: Trần Thị Kim Xuyến, Trần Thị Chính, Vũ Trọng Dũng, Phạm Quốc Toản,... Các công trình này có đóng góp to lớn về mặt lý luận. Nhưng vấn đề nghiên cứu các biện pháp quản lý kiểm tra –đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy và học trong các nhà trường nói chung và ở trường trung học phổ thông nói riêng chưa được đề cập cụ thể. Có những bài phát biểu của các nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lý, cha mẹ học sinh trên các phương tiện truyền thông (ti vi, báo, đài,...) trao đổi về quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh trong các trường trung học phổ thông, nhưng cũng chưa làm rõ được tầm quan trọng của vấn đề. Một số nghiên cứu trong các luận văn Thạc sĩ quản lý giáo dục cũng đã đề cập đến công tác quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trong các nhà trường phổ thông. Những đề tài này đã nêu ra được những cơ sở lý luận của 3 việc quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh và đề xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở một số cơ sở giáo dục. Những nghiên cứu này đã giúp cho hoạt động dạy học và quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá có thêm cơ sở lý luận và những kinh nghiệm quý báu. Tuy nhiên ở một cơ sở giáo dục cụ thể, trong một bối cảnh cụ thể, ngoài những điểm chung còn mang tính đặc thù nên cần phải có những biện pháp cụ thể riêng và áp dụng các biện pháp một cách linh hoạt, hài hòa thì việc quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh mới có thể thu được hiệu quả cao. Ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Hải Dương có rất ít bài viết nghiên cứu về quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh. Trong phạm vi trường Trung học phổ thông Hồng Quang thì chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới vấn đề lý luận và biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay. Đó là những vấn đề còn thiếu mà tác giả muốn đề cập đến trong luận văn. Tuy nhiên, trên địa bàn Thành phố Hải Dương chưa có tác giả nào nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học phổ thông mà cụ thể là Trường Trung học phổ thông Hồng Quang. Do vậy đề tài nghiên cứu của luận văn là cần thiết trong công tác dạy – học cấp trung học phổ thông tại Thành phố Hải Dương trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nghiên cứu nhằm chỉ ra thực trạng hoạt động quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Thành phố Hải Dương. Làm rõ yếu tố tác động và từ đó đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy – học tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 4 Để hoàn thành mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra, đề tài xác định các nhiệm vụ nghiên cứu sau : - Xây dựng cơ sở lý luận nghiên cứu quản lý kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinhtrường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. - Nghiên cứu thực tiễn để làm rõ thực trạng quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương, và phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. - Đề xuất một số biện pháp nhằm đổi mới công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. Nội dung của công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh được thể hiện ở nhiều nội dung cụ thể. Song trong luận văn của mình chúng tôi nghiên cứu thực trạng 5 nội dung công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương (thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý kiểm tra – đánh giá; thực trạng công tác tổ chức hướng dẫn nghiệp vụ quản lý kiểm tra – đánh giá; thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện công tác quản lý kiểm tra – đánh giá; thực trạng công tác bồi dưỡng cho cán bộ giáo viên về nghiệp vụ quản lý kiểm tra – đánh giá và thực trạng công tác giám sát hoạt động quản lý kiểm tra – đánh giá). Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh, nhưng trong khuôn khổ luận văn này chúng tôi chỉ nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng nhiều đến công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương đó là : 5 -Nhận thức của cha mẹ học sinh về quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. -Năng lực chuyên môn của giáo viên nhà trường về quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. -Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường phục vụ công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. -Năng lực quản lý của hiệu trưởng về công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 4.3. Khách thể nghiên cứu - Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh của cán bộ quản lý tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. - Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh của giáo viên trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm : Phương pháp phân tích, Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu, tài liệu. 5.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp quan sát, phương pháp phỏng vấn, phương pháp tổng kết, phương pháp chuyên gia. - Phương pháp thống kê Toán học : được sử dụng để xử lý các số liệu thu được từ khảo sát thực tế. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận của luận văn Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh phổ thông nói chung là hoạt động rất quan trọng, góp phần thực hiện đúng mục tiêu, kế hoạch giáo dục đào tạo của Đảng và nhà nước ta hiện nay. Luận văn làm rõ vai trò cơ sở lý luận về kết quả học tập của học sinh để quản lý kiểm tra – đánh giá trong các trường trung học phổ 6 thông trên địa bàn thành phố Hải Dương nói chung và trường trung học phổ thông Hồng Quang nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường trung học phổ thông tại địa bàn thành phố Hải Dương nói chung và trường trung học phổ thông Hồng Quang nói riêng vẫn còn những bất cập làm ảnh hưởng đến hiệu quả và tính khách quan trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh. Luận văn có ý nghĩa thiết thực trong mỗi nhà trường. Nếu có các biện pháp phù hợp với thực tiễn hoạt động kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường trung học phổ thông ở địa phương hiện nay thì sẽ nâng cao được hiệu quả tính khách quan trung thực của công tác này; góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở các trường trung học phổ thông thuộc thành phố Hải Dương nói chung và trường trung học phổ thông Hồng Quang nói riêng. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn được trình bày trong ba chương cụ thể như sau : Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường trung học phổ thông. Chương 2 : Thực trạng công tác quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. Chương 3 : Biện pháp quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh tại trường trung học phổ thông Hồng Quang, Hải Dương. 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝKIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Một số vấn đề lý luận về quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh 1.1.1. Quản lý Quản lý là một hoạt động nhằm thực hiện những tác động hướng đích của chủ thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả những tiềm năng, các cơ hội của tổ chức nhằm đạt đến mục tiêu của tổ chức đặt ra trong một môi trường luôn luôn thay đổi. Quản lý có những đặc điểm cơ bản: - Quản lý bao giờ cũng phân chia chủ thể quản lý và khách thể quản lý để rõ trên dưới, mệnh lện, phục tùng, đó là nguyên tắc tập trung dân chủ (mọi người đều dược bàn). Hiện nay mối quan hệ này chuyển sang “ cộng tác lẫn nhau “ cùng chí hướng. - Quản lý liên quan tới trao đổi thông tin ( truyền đạt thông tin và thông tin phản hồi ) nếu nghẽn ở đây đó thì không thông suốt, không đạt yêu cầu đặt ra ) - Quản lý bao giờ cũng có khả năng thích nghi ( phải luôn luôn điều chỉnh để phù hợp với hoàn cảnh của mình ). Tuy nhiên không được lạm dụng thích nghi. - Quản lý vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật: + Nghệ thuật : đi trước, về sau, hưởng lợi sau. + Khoa học : có kế hoạch, tổ chức chỉ đạo kiểm tra. - Quản lý gắn với quyền lực, lợi ích và danh tiếng. Quản lý có bốn chức năng cơ bản đó là : - Kế hoạch hóa: Là một chức năng quản lý, nó có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Có 3 nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hóa : + Xác định, hình thành mục tiêu ( phương hướng đối với tổ chức ). + Xác định và đảm bảo về các nguồn lực của tổ chức để đạt được mục tiêu. + Quyết định những hoạt động cần thiết để đạt được mục tiêu đó. 8 - Tổ chức: Khi người quản lý lập xong kế hoạch, họ cần phải chuyển hóa những ý tưởng khá trừu tượng ấy thành hiện thực. Một tổ chức lành mạnh sẽ có ý nghĩa quyết định đối với sự chuyển hóa như thế. Xét về mặt chức năng quản lý, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho ta thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. Nhờ việc tổ chức có hiệu quả, người quản lý có thể phối hợp, điều phối tốt hơn các nguồn lực và nhân lực thành tựu của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của người quản lý sử dụng các nguồn lực này cho có hiệu quả và có kết quả. - Lãnh đạo (chỉ đạo) Sau khi kế hoạch đã được lập, có tổ chức thì phải có người đứng ra lãnh đạo và dẫn dắt tổ chức - lãnh đạo bao hàm việc liên kết, liên hệ với người khác, động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục tiêu của tổ chức. - Kiểm tra: Là một chức năng quản lý thông qua đó một cá nhân một nhóm hoặc một tổ chức theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động và tiến hành những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Một kết quả hoạt động phải phù hợp với những chi phí bỏ ra, nếu không tương ứng thì phải tiến hành những hoạt động điều chỉnh, uốn nắn. Đó cũng là quá trình tự điều chỉnh diễn ra có tính chu kỳ như sau: + Người quản lý đặt ra những chuẩn mực thành đạt của hoạt động. + Người quản lý đối chiếu, đo lường kết quả với chuẩn mực đã đặt ra. + Người quản lý tiến hành điều chỉnh những sai lệch. + Người quản lý hiệu chính, sửa lại chuẩn mực nếu cần. 1.1.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là một loại hình của quản lý xã hội bởi lẽ giáo dục là một hiện tượng xã hội, một chức năng của xã hội loài người được thực hiện một cách tự giác, cũng giống như mọi hoạt động khác của xã hội loài người, giáo dục cũng cần phải quản lý, dưới góc độ coi giáo dục là một hoạt động chuyên biệt thì quản lý giáo dục là quản lý các hoạt động của một cơ sở giáo dục như trường học, các đơn vị phục vụ đào tạo. Dưới góc độ xã hội, quản lý giáo dục là quản lý mọi hoạt động giáo dục trong xã 9 hội. Khái niệm quản lý giáo dục có nhiều cách hiểu và được nhiều tác giả định nghĩa khác nhau. - Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Quản lý giáo dục là hoạt động có ý thức bằng cách vận dụng các quy luật khách quan của nhà quản lý giáo dục tác động đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm làm cho hệ thống đạt được mục tiêu của nó” [22, tr.135]. - Trong cuốn Giáo dục học tác giả Phạm Viết Vượng đã viết: “Mục đích cuối cùng của quản lý giáo dục là tổ chức giáo dục có hiệu quả để đào tạo ra lớp thanh niên thông minh, sáng tạo, năng động, tự chủ biết sống và biết phấn đấu vì hạnh phúc của bản thân và xã hội”[30,tr.206]. - Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối, nguyên lý giáo dục của Đảng thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ đưa giáo dục tới mục tiêu dự kiến tiến lên trạng thái mới về chất”[24,tr.35] . - Quản lý giáo dục có tính xã hội cao. Bởi vậy, cần tập trung giải quyết tốt các vấn đề xã hội: Kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh quốc phòng phục vụ công tác giáo dục. Nhà trường là đối tượng cuối cùng và cơ bản nhất của quản lý giáo dục, trong đó đội ngũ giáo viên và học sinh là đối tượng quản lý quan trọng nhất. Qua các định nghĩa trên, chúng tôi có thể rút ra những kết luận: Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường làm cho quá trình này hoạt động để đạt những mục tiêu dự định, nhằm điều hành phối hợp các lực lượng xã hội thúc đẩy mạnh mẽ công tác giáo dục thế hệ trẻ, theo yêu cầu phát triển xã hội. Trong quản lý giáo dục, quan hệ cơ bản là quan hệ giữa người quản lý với người dạy và người học, ngoài ra còn các mối quan hệ khác như quan hệ giữa các cấp bậc khác, giữa giáo viên với học sinh, giữa nhân viên phục vụ với công việc liên quan đến hoạt động giảng dạy và học tập, giữa giáo viên – học sinh và cơ sở vật chất phục vụ cho giáo dục. 10 1.1.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập -Kiểm tra: Có nhiều khái niệm kiểm tra: + Kiểm tra là xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét[30,tr 235]. + Kiểm tra là bộ phận hợp thành của quá trình hoạt động dạy học nhằm nắm được thông tin về trạng thái và kết quả học tập của học sinh, về những nguyên nhân cơ bản của thực trạng đó để tìm ra những biện pháp khắc phục những lỗ hổng, đồng thời củng cố và tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học [29,tr.224]. + Đo lường (kiểm tra) là quá trình thu thập thông tin một cách định lượng và định tính về các đại lượng đặc trưng như nhận thức, tư duy, kỹ năng và các phẩm chất nhân cách khác trong quá trình giáo dục [9,tr 14]. Như vậy, kiểm tra là hoạt động đo lường để đưa ra các kết quả, các nhận xét phán quyết dựa vào các thông tin thu được theo công cụ đã chuẩn bị trước với mục đích xác định xem cái gì đã đạt được, cái gì chưa đạt được, những nguyên nhân...kiểm tra cũng là hoạt động đánh giá. Trong trường học, kiểm tra là giai đoạn kết thúc của quá trình dạy học, là một chức năng cơ bản của quá trình dạy học gồm: + Đánh giá kết quả học tập của học sinh là quá trình xác định mức độ đạt được của mục tiêu môn học. + Phát hiện lệch lạc: Kiểm tra sẽ phát hiện được những mặt đạt được, những mặt chưa đạt được mà môn học đề ra đối với học sinh. Qua đó tìm ra được những khó khăn, trở ngại trong quá trình học tập. + Điều chỉnh lệch lạc: Qua kiểm tra, giáo viên tìm được những điều chỉnh cần thiết trong quá trình giảng dạy, loại trừ những lệch lạc, tháo gỡ những khó khăn trở ngại, thúc đẩy quá trình chiếm lĩnh tri thức của người học. Để hoạt động kiểm tra có ý nghĩa, trong kiểm tra cần thực hiện theo qui trình, đó là: Xây dựng các tiêu chuẩn (định lượng, định tính); đo lường việc thực hiện (đo lường, đánh giá sai lệch); điều chỉnh các sai lệch. - Đánh giá: 11 Là quá trình thu thập một tập hợp thông tin đủ thích hợp, có giá trị,đáng tin cậy và xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và một tập hợp tiêu chí phù hợp với các mục tiêu định ra ban đầu hay đã được điều chỉnh trong quá trình thu thập thông tin nhằm đưa ra một quyết định [30,tr.17]. Đánh giá trong giáo dục là quá trình thu thập thông tin và sử dụng các thông tin này để ra quyết định về học sinh, về chương trình, về nhà trường và đưa ra các chính sách giáo dục [29,tr 47]. Đánh giá là sự phán xét trên cơ sở đo lường, kiểm tra bao giờ cũng đi liền với đánh giá. Vì vậy, kiểm tra, đánh giá là một khâu không thể thiếu của quá trình dạy học, là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học. Kiểm tra – đánh giá là công việc của các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và cả học sinh. -Kết quả học tập của học sinh Quá trình dạy học là khái niệm chỉ hoạt động chung của người dạy, người học; hai hoạt động này tồn tại song song. Kết quả học tập thể hiện chất lượng của quá trình dạy học. Kết quả học tập còn gọi là thành tích học tập là mức độ mà học sinh đạt được so với chuẩn kiến thức – kỹ năng (tiêu chí, tiêu chuẩn) , thái độ và mục tiêu xác định mà người học đạt được trong quá trình học tập và rèn luyện tại trường [28]. - Kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh: Kiểm tra – đánh giá kết quả học tập được xem là quá trình thu thập, chỉnh lý, xử lý thông tin một cách hệ thống những kết quả học tập ở từng giai đoạn khác nhau đối chiếu với mục tiêu dạy học ở từng giai đoạn và cuối cùng đối chiếu với chuẩn kiến thức, kỹ năng của môn học trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ giáo dục và đào tạo ban hành để đánh giá sự tiến bộ của người học qua từng giai đoạn, đánh giá mức độ đạt chuẩn của người học và cuối cùng là đánh giá chất lượng của quá trình dạy học. Kiểm tra – đánh giá kết quả học tập là một trong những khâu quan trọng nhất không thể thiếu của quá trình dạy học, là một biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học. Kiểm tra – đánh giá định hướng cho toàn bộ quá trình dạy học, khuyến khích tạo động lực cho người học, giúp người học tự kiểm tra việc học tập của mình hoặc kiểm tra, đánh giá lẫn nhau giúp người học tiến bộ không ngừng. Kiểm tra – đánh 12 giá còn cung cấp cho giáo viên, nhà quản lý những thông tin phản hồi hữu ích , giúp điều chỉnh quá trình dạy học và quản lý để cùng đạt mục tiêu dạy học ngày càng cao. -Chuẩn kiến thức, kỹ năng: Là những yêu cầu cơ bản tối thiểu về kiến thức, kỹ năng của môn học mà học sinh phổ thông cần phải đạt được sau một đơn vị kiến thức ( mỗi bài học, chủ đề, chủ điểm) [28].  Chuẩn kiến thức, kỹ năng được chi tiết hóa, tường minh hóa bằng các yêu cầu cụ thể rõ ràng về kiến thức, kỹ năng.  Chuẩn kiến thức, kỹ năng có tính tối thiểu, nhằm đảm bảo mọi học sinh cần phải và có thể đạt được những yêu cầu cụ thể này.  Chuẩn kiến thức, kỹ năng là thành phần của chương trình giáo dục phổ thông.  Chuẩn kiến thức, kỹ năng; giảm tải trong quá trình dạy học là điều chỉnh nội dung dạy học theo hướng tinh giảm, thực chất là những yêu cầu cơ bản , tối thiểu về kiến thức, kỹ năng của đơn vị kiến thức mà học sinh cần phải và có thể đạt được, do Bộ giáo dục và đào tạo quy định. Đó cũng là tiêu chí trong kiểm tra – đánh giá quá trình giảng dạy, học tập của học sinh. 1.1.4. Quản lý kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông 1.1.4.1. Khái niệm về quản lý kiểm kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung học phổ thông Quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh nói chung và kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông nói riêng là một công tác phức tạp, vì vậy mà các nhà giáo dục, các nhà quản lý luôn tìm tòi, nghiên cứu đê xuất các biện pháp quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh. Xét về mặt quản lý, có thể hiểu quản lý kiểm tra – đánh giá kết quả học tập của học sinh trường Trung học phổ thông là những tác động tự giác của chủ thể quản lý vào quá trình kiểm tra – đánh giá kết quả học tập nhằm làm cho công tác kiểm trađánh giá được chính xác, khách quan, trung thực, phản ánh đúng thực trạng chất lượng dạy học, từ đó tìm ra nguyên nhân và biện pháp để cải thiện thực trạng, nâng cao chất lượng dạy học cũng như chất lượng giáo dục tổng thể. 13