Tài liệu Quản lý kd chi nhánh xăng dầu hải dương

Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp Lêi më ®Çu Trong thêi gian thùc tËp t¹i Chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng, víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc cïng víi sù ®Þnh h-íng cña thÇy gi¸o h-íng dÉn t«i ®· cè g¾ng nghiªn cøu vµ t×m hiÓu, thu thËp c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ ë chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng ®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n cña Chi nh¸nh. Chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n-íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t×nh h×nh kinh doanh cña chi nh¸nh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. H¬n n÷a chi nh¸nh l¹i lµ ®¬n vÞ ®¹i diÖn duy nhÊt cña PETROLIMEX t¹i H¶i D-¬ng, chi nh¸nh cã hÖ thèng kªnh ph©n phèi kh¸ ®a d¹ng, ngoµi ra chi nh¸nh cßn cã hÖ thèng tuyÕn èng vËn hµnh b¬m chuyÓn cung cÊp x¨ng dÇu cho c¸c ®¬n vÞ trong ngµnh nh- C«ng ty x¨ng dÇu KVI, C«ng ty x¨ng dÇu Hµ S¬n B×nh, C«ng ty x¨ng dÇu Hµ Nam Ninh. Cïng víi mèi quan hÖ c«ng t¸c cña b¶n th©n víi chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng vµ kh¶ n¨ng thu thËp, khai th¸c sè liÖu phôc vô b¸o c¸o thùc tËp tèt nghiÖp ®-îc tèt nhÊt, nªn t«i ®· m¹nh d¹n chän chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng lµm c¬ së thùc tËp cho m×nh. Trong thêi gian thùc tËp t«i ®· nhËn ®-îc sù h-íng dÉn tËn t×nh, chu ®¸o cña thÇy gi¸o §ç Hoµng Toµn vµ tËp thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong chi nh¸nh x¨ng dÇu H¶i D-¬ng gióp t«i hoµn thµnh ®ît thùc tËp nµy. Do tr×nh ®é tiÕp thu häc tËp cña b¶n th©n cßn nhiÒu h¹n chÕ, thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c lÜnh vùc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña chi nh¸nh kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. KÝnh mong sù ®ãng gãp gióp ®ì cña thÇy gi¸o, c« gi¸o khoa Khoa häc qu¶n lý Tr-êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n ®Ó em hoµn thµnh tèt bµi chuyªn ®Ò nµy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña c¸c b¸c, c¸c anh chÞ trong c¬ quan vµ sù tËn t×nh h-íng dÉn cña thÇy gi¸o §ç Hoµng Toµn. Sinh viªn thùc hiÖn SV: Hoµng V¨n Tr-êng 1 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp PhÇn I: Qu¶n lý kinh doanh Toµn cÇu ho¸ lµ mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh x· héi ho¸ ngµy cµng trë nªn s©u s¾c, qua ®ã c¸c thÞ tr-êng ®-îc më réng, c¸c c¬ héi cho mçi quèc gia còng ®-îc gia t¨ng, mÆt kh¸c nã t¹o ra mét m«i tr-êng c¹nh tranh rÊt gay g¾t vµ nã trë thµnh nh©n tè ®e do¹ tíi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. §Ó ®¸p øng ®-îc nh÷ng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi t- c¸ch lµ chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ, lµ tÕ bµo cña x· héi, lµ nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ n-íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña m×nh. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng ®-êng lèi chÝnh s¸ch hîp lý nh»m n©ng cao chÊt l-îng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh trong doanh nghiÖp cña m×nh. Vµ, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc sù chó ý tíi ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh trong doanh nghiÖp. I. Kh¸i niÖm qu¶n lý kinh doanh I.1. kh¸i niÖm kinh doanh Ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét lÜnh vùc rÊt cÇn cã sù qu¶n lý víi tÝnh ®Æc thï cè ®Þnh râ rÖt so víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Cã c¸c c¸ch hiÓu vµ diÔn ®¹t kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm. Theo c¸ch hiÓu th«ng th-êng, kinh doanh lµ viÖc ®-a ra mét sè vèn ban ®Çu vµo ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng ®Ó thu mét l-îng tiÒn lín h¬n sau mét thêi gian nµo ®ã. Tr-íc ®©y trong nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, chóng ta th-êng chØ nãi ®Õn s¶n xuÊt (t¹o ra s¶n phÈm vËt thÓ). Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, kh¸i niÖm s¶n xuÊt ®-îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n, kh¸i niÖm s¶n xuÊt ®-îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n, bao gåm qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm (Goods) hoÆc dÞch vô (Services) tøc lµ ®Çu ra bao gåm c¶ vËt thÓ vµ phi vËt thÓ. Sù chuyÓn ho¸ c¸c ®Çu vµo (Inpust) thµnh c¸c ®Çu ra (Outputs) ®-îc thùc hiÖn nh»m môc tiªu lîi nhuËn ®ã lµ kinh doanh. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 2 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp I.2. kh¸i niÖm qu¶n lý kinh doanh Qu¶n lý kinh doanh lµ sù t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý mét c¸ch liªn tôc, cã tæ chøc tíi ®èi t-îng qu¶n lý lµ tËp thÓ nh÷ng ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc vµ c¬ héi ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh ®¹t tíi môc tiªu cña doanh nghiÖp theo ®óng ph¸p luËt vµ th«ng lÖ, trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng cña m«i tr-êng kinh doanh víi hiÖu qu¶ tèi -u. II. §Æc ®iÓm cña qu¶n lý kinh doanh Qua kh¸i niÖm ®ã, cã thÓ thÊy c¸c ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý kinh doanh lµ: - CÇn cã sù t¸c ®éng th-êng xuyªn liªn tôc trong mçi chu kú kinh doanh vµ trong toµn bé thêi gian tån t¹i doanh nghiÖp. - Chñ thÓ qu¶n lý bao gåm chñ së h÷u vµ ng-êi ®iÒu hµnh. - §èi t-îng chñ yÕu lµ tËp thÓ lao ®éng, xÐt ®Õn cïng lµ con ng-êi (th«ng qua ®ã t¸c ®éng ®Õn c¸c nguån lùc kh¸c). - Môc tiªu kh«ng chØ lµ thùc hiÖn ®-îc khèi l-îng c«ng viÖc (s¶n phÈm, dÞch vô) mµ ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, lîi nhuËn lín nhÊt trong kh¶ n¨ng cho phÐp. - Lu«n g¾n víi m«i tr-êng (chñ yÕu lµ thÞ tr-êng, thÓ chÕ kÞp thêi thÝch øng víi c¸c biÕn ®éng cña m«i tr-êng). LuËt ph¸p vµ th«ng lÖ x· héi Chñ thÓ qu¶n lý doanh nghiÖp ThÞ tr-êng Nh÷ng ng-êi cung øng ®Çu vµo C¸c ®èi thñ c¹nh tranh Nh÷ng ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp Kh¸ch hµng C¸c c¬ héi rñi ro Môc tiªu doanh nghiÖp SV: Hoµng V¨n Tr-êng 3 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp III. Qu¶n lý kinh doanh lµ mét khoa häc, mét nghÖ thuËt vµ lµ mét nghÒ Qu¶n lý kinh doanh lµ mét lo¹i lao ®éng trÝ ãc ®Æc thï nh»m tæ chøc, ®iÒu khiÓn vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng mµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®Ó ®¹t môc tiªu kinh doanh. Nã kh«ng chØ dùa trªn c¸c kinh nghiÖm mµ ph¶i cã c¬ së khoa häc (tæng kÕt tõ thùc tiÔn qu¶n lý vµ cã sù vËn dông c¸c quy luËt, nguyªn t¾c, ph-¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý). MÆt kh¸c, nã cßn lµ mét nghÖ thuËt trong xö lý c¸c t×nh huèng ®a d¹ng kh«ng thÓ dù tÝnh ®Çy ®ñ; cÇn hÕt søc linh ho¹t, s¸ng t¹o, tuú c¬ øng biÕn sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Ngoµi ra, qu¶n lý kinh doanh cßn lµ mét nghÒ chuyªn nghiÖp, kÕt qu¶ cña sù ph©n c«ng lao ®éng cao trong x· héi; ®ßi hái kü n¨ng vµ phÈm chÊt nhÊt ®Þnh. III.1 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét khoa häc TÝnh khoa häc cña qu¶n lý kinh doanh thÓ hiÖn ë c¸c ®ßi hái sau: Mét lµ, ph¶i dùa trªn sù hiÓu biÕt s©u s¾c c¸c quy luËt kh¸ch quan chung vµ riªng (tù nhiªn, kü thuËt vµ x· héi). §Æc biÖt cÇn tu©n thñ c¸c quy luËt cña quan hÖ c«ng nghÖ, quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, cña quan hÖ x· héi vµ tinh thÇn. V× vËy, qu¶n lý häc ph¶i dùa trªn c¬ së lý luËn cña triÕt häc, kinh tÕ häc, ®ång thêi ®ßi hái øng dông nhiÒu thµnh tùu cña c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn, khoa häc kü thuËt. Hai lµ, ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c tæ chøc qu¶n lý (vÒ x¸c ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n; vÒ x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý; vÒ vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý, ®Æc biÖt lµ xö lý c¸c mèi quan hÖ qu¶n lý). Ba lµ, ph¶i vËn dông c¸c ph-¬ng ph¸p khoa häc (nh- ®o l-êng ®Þnh l-îng hiÖn ®¹i, dù ®o¸n, xö lý l-u tr÷ d÷ liÖu, truyÒn th«ng, t©m lý x· héi…); vµ biÕt sö dông c¬ chÕ qu¶n lý (nh- qu¶n lý môc tiªu MBO, lËp kÕ ho¹ch, ph¸t triÓn tæ chøc, lËp ng©n quü, h¹ch to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm, kiÓm tra theo m¹ng l-íi, kiÓm tra tµi chÝnh, v.v..) Bèn lµ, ph¶i dùa trªn sù ®Þnh h-íng cô thÓ ®ång thêi cã sù nghiªn cøu toµn diÖn, ®ång bé c¸c ho¹t ®éng h-íng vµ môc tiªu l©u dµi, víi c¸c kh©u chñ yÕu trong tõng giai ®o¹n. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 4 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp Tãm l¹i, khoa häc qu¶n lý cho ta nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c quy luËt, nguyªn t¾c, ph-¬ng ph¸p, kü thuËt qu¶n lý; ®Ó trªn c¬ së ®ã biÕt c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò qu¶n lý trong c¸c hoµn c¶nh cô thÓ, biÕt c¸ch ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc nh÷ng thêi c¬ vµ nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i trong viÖc ®¹t tíi môc tiªu. Tuy nhiªn, nã chØ lµ mét c«ng cô; sö dông nã cÇn tÝnh to¸n ®Õn ®iÒu kiÖn ®Æc ®iÓm cô thÓ tõng t×nh huèng ®Ó vËn dông s¸ng t¹o, uyÓn chuyÓn (®ã lµ tÝnh nghÖ thuËt). III.2 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét nghÖ thuËt TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n lý kinh doanh xuÊt ph¸t tõ tÝnh ®a d¹ng, phong phó cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t-îng trong kinh tÕ, kinh doanh vµ trong qu¶n lý; h¬n n÷a cßn xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña qu¶n lý kinh doanh. Nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi (víi nh÷ng ®éng c¬, t©m t-, t×nh c¶m khã ®Þnh l-îng) lu«n ®ßi hái nhµ qu¶n lý ph¶i xö lý khÐo lÐo, linh ho¹t. TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n lý kinh doanh cßn phô thuéc vµo kinh nghiÖm vµ nh÷ng thuéc tÝnh t©m lý cña tõng ng-êi qu¶n lý; vµo c¬ may vµ vËn rñi, v.v.. NghÖ thuËt cña qu¶n lý kinh doanh lµ viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c ph-¬ng ph¸p, c¸c tiÒm n¨ng, c¸c c¬ héi vµ c¸c kinh nghiÖm ®-îc tÝch luü trong kinh doanh nh»m ®¹t ®-îc môc tiªu ®Ò ra cña doanh nghiÖp. §ã lµ viÖc xem xÐt ®éng tÜnh cña c«ng viÖc kinh doanh ®Ó chÕ ngù nã, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i, æn ®Þnh vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ cao. Nãi c¸ch kh¸c, nghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh lµ tæng hîp nh÷ng "bÝ quyÕt", nh÷ng "thñ ®o¹n" trong kinh doanh ®Ó ®¹t môc tiªu mong muèn víi hiÖu qu¶ cao. NghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh kh«ng thÓ t×m ®-îc ®Çy ®ñ trong s¸ch b¸o; v× nã lµ bÝ mËt kinh doanh vµ rÊt linh ho¹t. Ta chØ cã thÓ n¾m c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nã, kÕt hîp víi quan s¸t tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c nhµ qu¶n lý kh¸c ®Ó vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 5 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp III.3 Qu¶n lý kinh doanh lµ mét nghÒ Lµ mét chøc n¨ng ®Æc biÖt h×nh thµnh tõ sù ph©n c«ng chuyªn m«n hãa lao ®éng x· héi, ho¹t ®éng qu¶n lý kinh doanh ph¶i do mét sè ng-êi ®-îc ®µo t¹o, cã chuyªn m«n vµ lµm viÖc chuyªn nghiÖp thùc hiÖn. Ng-êi lµm nghÒ qu¶n lý kinh doanh cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn: n¨ng khiÕu qu¶n lý, ý chÝ lµm giµu (cho doanh nghiÖp, cho ®Êt n-íc, cho b¶n th©n), cã häc vÊn c¬ b¶n, ®-îc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý (tõ thÊp ®Õn cao), tÝch luü kinh nghiÖm, cã t¸c phong n¨ng ®éng vµ thËn träng, cã ®Çu ãc ®æi míi, cã ph-¬ng ph¸p øng xö tèt, cã phÈm chÊt chÝnh trÞ vµ nh©n c¸ch ®óng mùc, v.v.. IV. Vai trß quan träng cña qu¶n lý §Ó tån t¹i vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, con ng-êi cã thÓ hµnh ®éng riªng lÎ, mµ cÇn tæ chøc phèi hîp nh÷ng nç lùc c¸ nh©n h-íng vµo nh÷ng môc tiªu chung. Qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ tæ chøc cuéc sèng an toµn cña céng ®ång x· héi ngµy cµng ®-îc thùc hiÖn trªn quy m« lín h¬n víi tÝnh chÊt phøc t¹p h¬n; §ßi hái cã sù ph©n c«ng, ®iÒu khiÓn ®Ó liªn kÕt c¸c con ng-êi trong tæ chøc. ChÝnh tõ sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ lao ®éng vµ sù quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a sù vËn ®éng cña lao ®éng vËt ho¸ víi lao ®éng sèng ®· lµm xuÊt hiÖn mét chøc n¨ng ®Æc biÖt; chøc n¨ng qu¶n lý. C.M¸c ®· chØ ra: "Moi lao ®éng x· héi trùc tiÕp hoÆc lao ®éng chung khi thùc hiÖn trªn mét quy m« t-¬ng ®èi lín, ë møc ®é nhiÒu hay Ýt ®Òu cÇn ®Õn qu¶n lý". ¤ng ®· ®-a ra mét h×nh t-îng dÔ hiÓu vÒ vai trß cña qu¶n lý: "Mét nghÖ sÜ vÜ cÇm th× tù ®iÒu khiÓn m×nh, cßn dµn nh¹c th× cÇn cã nh¹c tr-ëng". Sù qu¶n lý cÇn thiÕt ®èi víi mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi, tõ mçi ®¬n vÞ s¶n xuÊt - kinh doanh ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n; tõ mét ®¬n vÞ d©n c- ®Õn mét ®Êt n-íc vµ nh÷ng ho¹t ®éng trªn ph¹m vi khu vùc, ph¹m vi toµn cÇu. Môc tiªu cô thÓ vµ ph-¬ng thøc qu¶n lý trªn ®¹i thÓ ®-îc chia ra 2 cÊp ®é: qu¶n lý vi m« (trong ph¹m vi mét ®¬n vÞ) vµ qu¶n lý vÜ m« (trªn ph¹m vi mét ®Þa ph-¬ng, mét n-íc…) SV: Hoµng V¨n Tr-êng 6 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp Thùc tr¹ng hiÖn nay cho thÊy lµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang thùc sù thiÕu nh÷ng nhµ qu¶n lý kinh doanh thùc sù, ®-îc ®µo t¹o bµi b¶n vµ kinh nghiÖm phong phó. Chóng ta míi chØ cã nh÷ng nhµ qu¶n lý kinh doanh dùa trªn kinh nghiÖm qu¶n lý tõ thùc tÕ hoÆc lµ nh÷ng nhµ qu¶n trÞ kinh doanh chuyªn nghiªn cøu vÒ lý thuyÕt ma ch-a kÕt hîp ®-îc c¶ hai : kinh nghiÖm vµ lý thuyÕt. V. C¸c yÕu tè t¹o nªn thµnh c«ng cña kinh doanh vµ qu¶n lý kinh doanh Trong ho¹t ®éng kinh tÕ cã 5 yÕu tè t¹o thµnh kÕt qu¶, ®ã lµ: tµi nguyªn, tiÒn vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng sèng vµ lao ®éng qu¶n lý. NhiÖm vô cña qu¶n lý lµ th«ng qua con ng-êi t¸c ®éng tíi c¸c yÕu tè cßn l¹i ®¹t hiÖu qu¶ cao. HiÖu qu¶ kinh tÕ thÓ hiÖn ë viÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm nhÊt ®èi t-îng lao ®éng, t- liÖu lao ®éng vµ søc lao ®éng; gi¶m chi phÝ ë ®Çu vµo vµ n©ng cao kÕt qu¶ ë ®Çu ra (®ã lµ sè l-îng s¶n phÈm, chÊt l-îng s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh). Môc ®Ých cña qu¶n lý lµ ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao nhÊt c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt víi chi phÝ Ýt nhÊt; tõ ®ã cã lîi nhuËn cao. §Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých ®ã, qu¶n lý ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc môc tiªu râ rµng, ho¹ch ®Þnh ®-îc chiÕn l-îc vµ kÕ ho¹ch chu ®¸o, tæ chøc hîp lý, ®iÒu hµnh phèi hîp tèt vµ cã sù kiÓm tra chÆt chÏ. Nã còng cÇn cã mét m«i tr-êng ho¹t ®éng thuËn lîi (tr-íc hÕt lµ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ sù h-íng dÉn, ®iÒu tiÕt, kiÓm tra, hç trî cña Nhµ n-íc). VI. C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh VI.1. kh¸i qu¸t chung C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh lµ tæng thÓ c¸c c¸ch thøc t¸c ®éng cã chñ ®Ých cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý ®Õn ®èi t-îng qu¶n lý (cÊp d-íi vµ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp) vµ ®Õn kh¸ch thÓ kinh doanh (kh¸ch hµng, b¹n hµng, ®èi thñ c¹nh tranh vµ c¸c rµng buéc cña m«i tr-êng kinh doanh) ®Ó ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn cho phÐp. C¸c ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ph¶i tu©n thñ c¸c ®ßi hái cña quy luËt vµ c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý SV: Hoµng V¨n Tr-êng 7 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp kinh doanh; mÆt kh¸c ph¶i vËn dông nghÖ thuËt qu¶n lý kinh doanh mét c¸ch kh«n khÐo, uyÓn chuyÓn tuú tõng t×nh huèng. C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh rÊt ®a d¹ng, ph¶i lu«n thay ®æi thÝch øng víi ®iÒu kiÖn trong tõng t×nh huèng; tuú thuéc ®Æc ®iÓm cña ®èi t-îng qu¶n lý còng nh- n¨ng lùc, kinh nghiÖm cña c¸c nhµ qu¶n lý. Sù lùa chän ph-¬ng ph¸p ®Ó sö dông kh«ng thÓ tuú tiÖn theo c¶m tÝnh chñ quan, mµ cÇn tØnh t¸o n¾m ch¾c t×nh h×nh thùc tÕ, kÞp thêi ®iÒu chØnh, bæ sung ®Ó kh¾c phôc c¸c trë ng¹i ph¸t sinh ch-a l-êng tr-íc. Qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt khi biÕt lùa chän ®óng vµ kÕt hîp, ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý. V× vËy, sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý võa lµ khoa häc, võa lµ nghÖ thuËt, ®ßi hái c¶ tµi vµ nghÖ cña nhµ qu¶n lý. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ph-¬ng ph¸p qu¶n lý theo tiªu chÝ kh¸c nhau, tuú gãc ®é cña nhµ nghiªn cøu. C¸c ph©n lo¹i phæ biÕn nhÊt c¨n cø néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng qu¶n lý, chia thµnh: - C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý trong néi bé doanh nghiÖp - C¸c ph-¬ng ph¸p t¸c ®éng lªn kh¸ch hµng - C¸c ph-¬ng ph¸p c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ - C¸c ph-¬ng ph¸p quan hÖ víi b¹n hµng (®èi t¸c) - C¸c ph-¬ng ph¸p quan hÖ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc VI.2. C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh chÝnh trong néi bé doanh nghiÖp A. T¸c ®éng lªn con ng-êi: B»ng c¸c ph-¬ng ph¸p hµnh chÝnh, c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ vµ c¸c ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc. a. C¸c ph-¬ng ph¸p hµnh chÝnh dùa vµo c¸c mèi quan hÖ tæ chøc cña hÖ thèng qu¶n lý vµ kû luËt cña doanh nghiÖp ®Ó t¸c ®éng. §ã lµ mèi quan hÖ ®iÒu khiÓn - phôc tïng, dïng uy lùc ®Ó b¾t buéc ®èi t-îng chÊp hµnh c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý; t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn tËp thÓ ng-êi lao ®éng theo hai h-íng: t¸c ®éng vÒ mÆt tæ chøc vµ t¸c ®éng ®iÒu chØnh hµnh vi cña ®èi t-îng qu¶n lý. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 8 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp T¸c ®éng vÒ mÆt tæ chøc ®-îc thùc hiÖn b»ng viÖc ban hµng c¸c quy ®Þnh cña doanh nghiÖp b»ng c¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu lÖ ho¹t ®éng, néi quy… lµm chuÈn mùc ®Ó xö lý c¸c mèi quan hÖ trong néi bé doanh nghiÖp. T¸c ®éng ®iÒu chØnh hµnh vi cña ®èi t-îng qu¶n lý ®-îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh, chØ thÞ, th«ng b¸o ®Ó b¾t buéc hoÆc h-íng dÉn cÊp d-íi thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh. C¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ph¶i døt kho¸t, râ rµng, dÔ hiÓu, cã ®Þa chØ ng-êi thùc hiÖn vµ thêi h¹n; kh«ng thÓ hiÓu sai hoÆc chËm trÔ. ChØ ng-êi ra quyÕt ®Þnh míi ®-îc thay ®æi quyÕt ®Þnh, cÊp d-íi b¾t buéc ph¶i chÊp hµnh, kh«ng ®-îc lùa chän. Khi sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p hµnh chÝnh, ng-êi qu¶n lý ph¶i n¾m ch¾c hai yªu cÇu sau: Mét lµ, quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh ph¶i cã c¨n cø, ®-îc luËn chøng ®Çy ®ñ vÌ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ c¸c hÖ qu¶ kh¸c, kÕt hîp hîp lý c¸c lo¹i lîi Ých. Muèn vËy, ph¶i cã th«ng tin ®¸ng tin cËy, n¾m v÷ng t×nh h×nh thùc tÕ, l-êng tr-íc c¸c khã kh¨n vµ c¸c vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh; tÝnh to¸n vµ c©n nh¾c kü. Hai lµ, g¾n tr¸ch nhiÖm víi quyÒn h¹n cña ng-êi ra quyÕt ®Þnh; chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn. MÆt kh¸c, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ng-êi thi hµnh quyÕt ®Þnh. C¸c ph-¬ng ph¸p hµnh chÝnh trong qu¶n lý t¹o lËp vµ duy tr× ®-îc kû c-¬ng trong doanh nghiÖp vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra. Tuy nhiªn, nÕu l¹m dông vµ thiÕu c¬ së khoa häc sÏ r¬i vµo kiÓu qu¶n lý quan liªu, chñ quan, dÔ g©y tæn thÊt cho doanh nghiÖp. b. C¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ t¸c ®éng vµo ®èi t-îng qu¶n lý th«ng qua c¸c lîi Ých kinh tÕ, t¹o ®éng lùc vËt chÊt ®Ó kÝch thÝch lao ®éng tÝch cùc, sö dông c¸c ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy kinh doanh cã hiÖu qu¶ cao. §éng lùc ®ã cµng m¹nh khi nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ biÕt kÕt hîp ®óng ®¾n c¸c lîi Ých trong doanh nghiÖp qua c¸c ph-¬ng ¸n ®-îc lùa chon. Thùc chÊt, ®ã lµ sù vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan trong kinh doanh, cho phÐp ng-êi lao ®éng tù lùa chän ph-¬ng ¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 9 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp §Æc ®iÓm cña c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ lµ t¸c ®éng lªn ®èi t-îng qu¶n lý kh«ng b»ng sù c-ìng chÕ hµnh chÝnh, mµ ®-a ra nh÷ng ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ vµ nh÷ng ph-¬ng tiÖn vËt chÊt cã thÓ huy ®éng ®-îc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô víi lîi Ých thiÕt thùc phï hîp víi lîi Ých chung cña doanh nghiÖp vµ x· héi. Do ®ã, c¸c ph-¬ng ph¸p ®ã t¸c ®éng nh¹y bÐn, linh ho¹t vµ ph¸t huy ®-îc tÝnh tù nguyÖn, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ng-êi lao ®éng; ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm, ý thøc kû luËt tù gi¸c cña hä. Víi c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ, ng-êi qu¶n lý gi¶m ®-îc nhiÒu viÖc ®iÒu hµnh, ®«n ®èc, kiÓm tra chi ly, sù vô ®Ó tËp trung vµo c¸c viÖc c¬ b¶n. Ng-êi qu¶n lý doanh nghiÖp sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ theo h-íng sau: + §Ò ra nh÷ng chØ tiªu cô thÓ tõng thêi gian cho tõng bé phËn trong doanh nghiÖp, lÊy ®ã lµm chuÈn cho viÖc th-ëng ph¹t vÒ vËt chÊt. + Sö dông c¸c ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt g¾n víi c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ + Thùc hiÖn chÕ ®é tr¸ch nhiÖm kinh tÕ cã th-ëng, ph¹t vÒ vËt chÊt. ViÖc më réng møc ®é vµ ph¹m vi ¸p dông c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ lµ xu h-íng chung cña c¸c n-íc theo kinh tÕ thÞ tr-êng; trong ®ã chó träng c¸c vÊn ®Ò sau: + Hoµn thiÖn hÖ thèng ®ßn bÈy kinh tÕ: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, l·i suÊt, tiÒn l-¬ng, tiÒn th-ëng… + Thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý ®óng ®¾n; võa ®¶m b¶o hiÖu lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh thèng nhÊt, võa n©ng cao tr×nh ®é chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp d-íi. + N©ng cao tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý vÒ nhiÒu mÆt: biÕt vËn dông quy luËt vµ c¸c nguyªn t¾c trong qu¶n lý kinh doanh, biÕt sö dông c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ, c«ng t©m vµ nghiªm minh trong xö lý c«ng viÖc. c) C¸c ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc t¸c ®éng vµo nhËn thøc vµ t©m lý, t×nh c¶m cña ng-êi lao ®éng, nh»m n©ng cao tÝnh tù nguyÖn tù gi¸c vµ nhiÖt t×nh lao ®éng cña hä trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô. §èi t-îng chñ yÕu vµ trùc tiÕp cña qu¶n lý lµ con ng-êi, mét thùc thÓ cã ý thøc, tæng hoµ cña nhiÒu mèi quan hÖ x· héi ®a d¹ng vµ tinh tÕ; do ®ã c¸c ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc cã ý nghÜa lín SV: Hoµng V¨n Tr-êng 10 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp trong qu¶n lý kinh doanh (c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n ®· ¸p dông thµnh c«ng). C¸c ph-¬ng ph¸p gi¸o dôc dùa trªn sù vËn dông c¸c quy luËt t©m lý - x· héi víi ®Æc tr-ng vµ tÝnh thuyÕt phôc, lµm cho ng-êi lao ®éng ph©n biÖt ®-îc ®óng - sai, ph¶i - tr¸i, lîi - h¹i, tèt - xÊu; tõ ®ã tù gi¸c lµm viÖc tèt vµ g¾n bã víi doanh nghiÖp. Sö dông ®¬n ®éc c¸c ph-¬ng ph¸p nµy kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ tèt, bëi lÏ ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng ph¶i lµ mét phong trµo mµ lµ ho¹t ®éng cã tæ chøc chÆt chÏ. CÇn sö dông kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c mét c¸ch hîp lý, uyÓn chuyÓn vµ s¸ng t¹o. B. T¸c ®éng lªn c¸c yÕu tè kh¸c cña doanh nghiÖp §ãlµ c¸c ph-¬ng ph¸p t¸c ®éng s©u vµo tõng yÕu tè chi phèi c¸c ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh kinh doanh, nh-: tµi chÝnh, lao ®éng, c«ng nghÖ, vËt t-, th«ng tin, .v.v.. Sù t¸c ®éng ®ã mang tÝnh qu¶n lý nghiÖp vô, kü thuËt, kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p kinh tÕ trong qu¶n lý; bao gåm: qu¶n lý tµi chÝnh, qu¶n lý c«ng nghÖ, qu¶n lý vËt t-, qu¶n lý nh©n sù, qu¶n lý lao ®éng; qu¶n lý ®Çu t-, qu¶n lý th«ng tin kinh tÕ, marketing, tin häc ho¸ qu¶n lý v.v.. (Néi dung qu¶n lý chuyªn ngµnh ®-îc ®Ò cËp cô thÓ trong c¸c chuyªn ®Ò riªng). C. C¸c ph-¬ng ph¸p qu¶n lý kinh doanh t¸c ®éng lªn kh¸ch hµng §ã lµ c¸c ph-¬ng ph¸p phôc vô vµ kÝch thÝch kh¸ch hµng, mét nh©n tè quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. Nh©n tè nµy th-êng thÓ hiÖn ë ®Çu ra cña chu tr×nh kinh doanh, song l¹i cÇn ®-îc t¸c ®éng ngay tõ ®Çu vµo, chiÕn l-îc kinh doanh, ph-¬ng ¸n s¶n phÈm… Kh¸ch hµng võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t, võa lµ ®iÓm kÕt thóc cña qu¸ tr×nh kinh doanh. Cã hai ph-¬ng ph¸p chÝnh: ®iÒu tra x· héi häc vµ ho¹t ®éng chiªu thÞ. a) Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra x· héi häc Nh»m t×m hiÓu ®éng c¬ mua hµng vµ c¸c yÕu tè m«i tr-êng chi phèi quy m«, c¬ cÊu vµ h×nh thøc cña nhu cÇu. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 11 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp - §éng c¬ mua hµng cña ng-êi tiªu dïng lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quy m«, c¬ cÊu vµ h×nh thøc cña nhu cÇu. Cã 3 ®éng c¬ chñ yÕu thóc ®Èy ng-êi tiªu dïng mua mét hµng ho¸ nµo ®ã: + Nhu cÇu tù nhiªn (nhu cÇu sinh lý): ¨n uèng, nghØ ng¬i, phßng ch÷a bÖnh, sèng an toµn vµ h¹nh phóc. + TrÝ t-ëng t-îng t¹o ra nh÷ng Ên t-îng khi tiÕp xóc víi hµng ho¸ (kiÓu d¸ng, mµu s¾c mét c¸i ¸o ch¼ng h¹n). + Mong muèn bøc thiÕt ®-îc ®¸p øng. - YÕu tè m«i tr-êng cña ng-êi tiªu dïng gåm: + Sù giao tiÕp víi b¹n bÌ vÒ thÞ hiÕu, d- luËn vÒ tiªu dïng + C¬ cÊu gia ®×nh (®éc th©n, cã con nhá, cã con lín, míi c-íi, vî chång giµ, go¸ bôa, giíi tÝnh…) + Thµnh phÇn x· héi (tÇng líp, nghÒ nghiÖp, ®Þa vÞ, d©n téc, t«n gi¸o) + Tr×nh ®é v¨n ho¸ (thÓ hiÖn nhËn thøc, c¸ch sèng, trÝ t-ëng t-îng) + Møc thu nhËp, kh¶ n¨ng mua s¾m + TÝnh t×nh, thãi quen tiªu dïng. - VÒ bªn b¸n hµng, c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh khèi l-îng nhu cÇu: + TÝnh n¨ng, h×nh d¸ng, chÊt l-îng s¶n phÈm ®em ra b¸n. + Gi¸ c¶ hiÖn hµnh, gi¸ c¶ trong t-¬ng lai gÇn, gi¸ c¶ cña s¶n phÈm thay thÕ vµ bæ sung cho s¶n phÈm ®ang cã, ph¶n øng c¹nh tranh cña c¸c ®èi thñ. + C¸c biÖn ph¸p vµ hiÖu qu¶ chiªu thÞ (qu¶ng c¸o, chiªu hµng, chµo hµng, b¸n hµng). - Ngoµi ra, cßn cã c¸c yÕu tè m«i tr-êng vÜ m«: c¬ chÕ qu¶n lý, quan hÖ ®èi ngo¹i (víi n-íc ngoµi, víi ®Þa ph-¬ng kh¸c), søc mua cña ®ång tiÒn, sù æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 12 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp C¸c lo¹i yÕu tè nãi trªn t¸c ®éng lªn nhu cÇu ®-îc m« t¶ trªn s¬ ®å sau YÕu tè bªn b¸n YÕu tè MT ng-êi mua Hµnh vi mua Nhu cÇu C¶m nghÜ saukhi mua Ho·n mua Kh«ng mua §éng c¬ mua YÕu tè chñ quan YÕu tè m«i tr-êng S¬ ®å: C¸c yÕu tè t¸c ®éng lªn nhu cÇu b) Ho¹t ®éng chiªu thÞ (Promotion): lµ c¸c ho¹t ®éng thóc ®Èy viÖc tiªu thô cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng nãi chung vµ thÞ tr-êng môc tiªu (target market) nãi riªng cña doanh nghiÖp. Chiªu thÞ nh»m môc tiªu tiªu thô s¶n phÈm lµm ra trong ®iÒu kiÖn cã c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng; nã cã t¸c ®éng rÊt to lín vµ ®-îc lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt (ë nhiÒu n-íc, chi phÝ chiªu thÞ tr-êng chiÕm 10-20% tæng chi phÝ trong gi¸ b¸n s¶n phÈm). Néi dung c¬ b¶n cña chiªu thÞ gåm: - Chµo hµng: cho nh©n viªn ®-a hµng ®Õn giíi thiÖu vµ b¸n trùc tiÕp cho kh¸ch. Ng-êi chµo hµng ph¶i hiÓu râ s¶n phÈm (tÝnh n¨ng, c¸ch sö dông, c¸ch b¶o qu¶n, -u thÕ so víi s¶n phÈm c¹nh tranh t-¬ng tù…) vµ biÕt nghÖ thuËt giíi thiÖu cã hiÖu qu¶. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 13 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp - Qu¶ng c¸o: lµ tuyªn truyÒn (giíi thiÖu gi¸n tiÕp) b»ng ch÷ viÕt, tiÕng nãi, h×nh ¶nh, s¶n phÈm mÉu; thu hót sù chó ý vµ l«i kÐo hµnh vi mua cña ng-êi tiªu dïng. C¸c ph-¬ng tiÖn cã thÓ dïng lµ: ¸p phÝch, pan«, bao b×, ph¸t thanh, truyÒn h×nh, tê r¬i, s¸ch b¸o, phim c¶nh…Qu¶ng c¸o ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c: khªu gîi tß mß, g©y Ên t-îng m¹nh, th-êng xuyªn lÆp l¹i, trung thùc, v¨n minh, thiÕt thùc cã hiÖu qu¶. - Chiªu hµng: lµ c¸c biÖn ph¸p nh»m yÓm trî b¸n hµng, b»ng nhiÒu h×nh thøc ®éc ®¸o, c«ng phu, nh-: héi chî, triÓn l·m, héi nghÞ kh¸ch hµng, chiªu ®·i, b¶o trî c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao, tõ thiÖn b¶o hµnh s¶n phÈm… D. C¸c ph-¬ng ph¸p t¸c ®éng ®èi víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh C¸c ph-¬ng ph¸p chñ yÕu lµ c¹nh tranh, th-¬ng l-îng vµ nÐ tr¸nh a) C¸c ph-¬ng ph¸p c¹nh tranh TÝnh to¸n mäi kh¶ n¨ng, yÕu tè vµ thñ ®o¹n ®Ó t¹o lîi thÕ cho s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, chiÕm lÜnh vµ më réng thÞ phÇn. Sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh, t©m lý x· héi (thËm chÝ c¶ biÖn ph¸p chÝnh trÞ) ®Ó giµnh giËt thÞ tr-êng vµ kh¸ch hµng. C¸c biÖn ph¸p sö dông ph¶i hîp ph¸p vµ cã l-¬ng t©m (®Çu c¬ lµnh m¹nh). b) C¸c ph-¬ng ph¸p th-¬ng l-îng Tho¶ thuËn gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó chia sÎ thÞ tr-êng mét c¸ch «n hoµ, c¸c bªn ®Òu cã lîi. Th-êng sö dông c¸c kü thuËt tÝnh to¸n cña lý thuyÕt trß ch¬i (theory of game) ®Ó lùa chän chiÕn l-îc c¹nh tranh; trong ®ã gi¶i ph¸p cÇn ®¹t lµ c¸c phÝa kh«ng cÇn chi phÝ chiªu thÞ nhiÒu mµ kÕt qu¶ ®Òu thu ®-îc lîi nhuËn b»ng nhau; tr¸nh gi¶i ph¸p quyÕt liÖt lµ "mét mÊt mét cßn". c) C¸c ph-¬ng ph¸p nÐ tr¸nh Trong tr-êng hîp doanh nghiÖp kÐm -u thÕ râ rµng th× t×m c¸ch rót lui khái cuéc c¹nh tranh kh«ng c©n søc, chÊp nhËn chuyÓn sang thÞ tr-êng kh¸c dï kÐm hiÖu qu¶ h¬n ®Ó tån t¹i vµ t×m c¬ héi míi. Còng cã khi ph¶i tõ bá mét vµi mÆt hµng bÊt lîi ®Ó chuyÓn sang mÆt hµng kh¸c, hoÆc t¹m thêi chÞu lç khi ch-a gi¶i ph¸p kh¸c. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 14 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp d) C¸c ph-¬ng ph¸p quan hÖ víi kh¸ch hµng B¹n hµng lµ c¸c ®èi t¸c cung cÊp c¸c ®Çu vµo (nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, phô tïng, b¸n thµnh phÈm); th-êng hîp t¸c l©u dµi víi nhau song cã c¹nh tranh. Ph-¬ng ph¸p chñ yÕu trong quan hÖ lµ gi÷ ch÷ "tÝn", t«n träng lÉn nhau, thanh to¸n sßng ph¼ng vµ chia sÎ khã kh¨n. Song còng cÇn tr¸nh sù o Ðp khi gÆp b¹n hµng bÊt tÝn, trôc lîi, kh«ng biÕt ®iÒu; gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ quan hÖ ®a ph-¬ng (cã nhiÒu b¹n hµng víi cïng mÆt hµng). e) C¸c ph-¬ng ph¸p quan hÖ víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc C¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« sö dông quyÒn lùc Nhµ n-íc (chÝnh trÞ, hµnh chÝnh, kinh tÕ) ®Ó ®Þnh h-íng, ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong khu«n khæ luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch. MÆt tr¸i cña nã thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh: sù ch-a hoµn thiÖn (thËm chÝ thiÕu nhÊt qu¸n) cña hÖ thèng luËt ph¸p - chÝnh s¸ch, vµ hµnh vi thiÕu c«ng t©m cña mét sè c«ng chøc. CÇn sö dông kÕt hîp c¸c ph-¬ng ph¸p sau: a) Chñ ®éng trong t- thÕ ng-êi n¾m v÷ng ph¸p luËt, ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt; thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c nghÜa vô ®èi víi Nhµ n-íc. Kh«ng ®Æt m×nh ë thÕ bÞ ®éng ®èi phã, ®èi ®Çu víi ph¸p luËt vµ n¬m níp lo sî. §Ó n¾m v÷ng ph¸p luËt, cÇn cã chuyªn gia cè vÊn vÒ ph¸p luËt riªng cña doanh nghiÖp (trùc thuéc gi¸m ®èc) hoÆc dùa vµo c¸c v¨n phßng t- vÊn ph¸p lý tr-íc khi thùc hiÖn mét quyÕt ®Þnh quan träng nµo, hoÆc khi x¶y ra sù viÖc liªn quan ®Õn ph¸p luËt vµ th«ng lÖ kinh doanh. Sù chñ ®éng cßn thÓ hiÖn ë viÖc kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch h-íng dÉn, gi¶i thÝch râ nh÷ng ®iÓm cã thÓ hiÓu tuú tiÖn vµ vËn dông kh«ng ®óng. Còng cã thÓ kiÕn nghÞ nh÷ng ®iÓm mµ luËt ph¸p cßn s¬ hë, bÊt hîp lý ®Ó c¬ quan lËp ph¸p nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung. b) S½n sµng céng t¸c víi c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt (thanh tra, c«ng an ®iÒu tra, kiÓm s¸t) khi bÞ kiÓm tra; cung cÊp c¸c thiÕt bÞ th«ng tin mét c¸ch trung thùc. MÆt kh¸c, khi cã c¸c dÊu hiÖu kh«ng râ rµng, cÇn chñ ®éng dùa vµo c¬ quan kiÓm to¸n ®éc lËp ®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, lµm c¨n cø ®Ó ®èi chiÕu víi kÕt lu¹n cña c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt. Tèt nhÊt lµ ®Þnh kú chñ ®éng tiÕn SV: Hoµng V¨n Tr-êng 15 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp hµnh kiÓm to¸n dï kh«ng bÞ kiÓm tra, Ýt ra còng gióp cho viÖc tù kiÓm tra ®Ó kÞp thêi cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý. c) T¹o ra quan hÖ th«ng c¶m, tin cËy ®èi víi doanh nghiÖp. §©y kh«ng ph¶i lµ hµnh vi mua chuéc c¸c c«ng chøc ®Ó lõa dèi Nhµ n-íc, mµ tr¸nh biÕn sù viÖc lÆt vÆt thµnh quan hÖ ®èi ®Çu c¨ng th¼ng. MÆt kh¸c, kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c hµnh vi nhòng nhiÔu, ¸p ®Æt v« lý cña nh÷ng c«ng chøc tho¸i ho¸. d) LuËt ph¸p cã ¶nh h-ëng ®Õn sù lùa chän quy chÕ ph¸p lý cña doanh nghiÖp, cÇn xem xÐt nÕu cÇn th× chuyÓn ®æi h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp theo h-íng cã lîi. VÝ dô tõ mét chñ së h÷u chuyÓn thµnh c«ng ty cã së h÷u hçn hîp hoÆc c«ng ty v« danh, c«ng ty liªn doanh v.v.. VII. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh VII.1 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¸c chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh VII.1.1 Chøc n¨ng qu¶n lý lµ tæng hîp c¸c lo¹i c«ng viÖc mµ chñ thÓ qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn th-êng xuyªn, liªn tôc ®Ó triÓn khai c¸c ho¹t ®éng ®¹t tíi môc tiªu x¸c ®Þnh Chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng theo h-íng chuyªn m«n ho¸ lao ®éng qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh. Chøc n¨ng lµ c¬ së ®Ó ®Þn ra c¸c nhiÖm vô cÇn thùc hiÖn l©u dµi, tr¸ch nhiÖm ph¶i hoµn thµnh, quyÒn h¹n ®-îc giao; lµ c¬ së ®Ó lùa chän m« h×nh tæ chøc, thiÕt lËp bé m¸y vµ bè trÝ nguån nh©n lùc; ®ång thêi x¸c lËp c¸c mèi quan hÖ lµmviÖc. Chøc n¨ng cÇn ®-îc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n (phôc vô môc tiªu), râ rµng (kh«ng hiÓu sai), kh«ng trïng chÐo. Néi dung chÝnh cña chøc n¨ng ®-îc thÓ hiÖn c« ®äng qua tªn gäi cña mçi tæ chøc. Tõ chøc n¨ng tæng qu¸t (c¬ b¶n), ®-îc ph©n t¸ch ra nh÷ng chøc n¨ng cô thÓ (lo¹i viÖc lín) cÇn thùc hiÖn lÇn l-ît mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 16 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp VII.1.2 §Ó x¸c ®Þnh chøc n¨ng cô thÓ cña qu¶n lý, cã hai c¸ch ph©n lo¹i theo tiªu chÝ kh¸c nhau: a) Ph©n lo¹i theo néi dung qu¸ tr×nh qu¶n lý (tõng lo¹i viÖc lín cÇn qu¶n lý ®Ó b¶o ®¶m hoµn thµnh trän vÑn c¶ qu¸ tr×nh qu¶n lý). Henri Fayol ph©n chia qu¸ tr×nh qu¶n lý ra 5 chøc n¨ng cô thÓ: ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, ®iÒu khiÓn, phèi hîp vµ kiÓm tra). GÇn ®©y, cã ý kiÕn (cña James Stonner vµ Stephen P.Robbins) dïng kh¸i niÖm "l·nh ®¹o" theo nghÜa ®iÒu hµnh thay cho hai chøc n¨ng ®iÒu khiÓn vµ phèi hîp, nh- vËy chØ cßn 4 chøc n¨ng cô thÓ. Hai c¸ch ph©n lo¹i theo tiªu chÝ nµy (dï sè l-îng chøc n¨ng cô thÓ cã kh¸c nhau) l©u nay ®-îc coi lµ hîp lý, phï hîp víi mäi cÊp bËc qu¶n lý trong mäi tæ chøc, ®Ó x¸c ®Þnh khèi l-îng c«ng viÖc vµ nguån lùc. b) Ph©n lo¹i theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh cÇn qu¶n lý, gåm: - Qu¶n lý marketing (tiÕp thÞ theo nghÜa réng) - Qu¶n lý chiÕn l-îc kinh doanh - Qu¶n lý kü thuËt - c«ng nghÖ (s¶n xuÊt, dÞch vô) - Qu¶n lý cung øng vËt t- kü thuËt - Qu¶n lý tµi chÝnh - Qu¶n lý bé m¸y vµ con ng-êi C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho nhµ qu¶n lý cã tÇm nh×n réng ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n víi sù chuÈn bÞ theo chiÒu s©u cho sù ph¸t triÓn l©u dµi. VII.2 Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh VII.2.1 kh¸i niÖm Ho¹ch ®Þnh lµ chøc n¨ng ®Çu tiªn cña qu¶n lý, lµ c¬ së ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cßn l¹i; trªn thùc tÕ nã cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ sù ph¸t triÓn v÷ng bÒn cña doanh nghiÖp. Nãi chung, ho¹ch ®Þnh lµ sù tÝnh to¸n, dù kiÕn mäi yÕu tè cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh kinh doanh, víi tÇm nh×n l©u dµi còng nh- cho tõng chu kú kinh doanh. VÒ ®¹i thÓ, c«ng viÖc ho¹ch ®Þnh bao gåm: dù b¸o, x¸c ®Þnh môc tiªu, SV: Hoµng V¨n Tr-êng 17 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp v¹ch chiÕn l-îc (l©u dµi), lËp kÕ ho¹ch hoÆc dù ¸n, ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn. VII.2.2 Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh cã t¸c dông nh- sau: a) Lµ cÇu nèi cÇn thiÕt gi÷a hiÖn t-îng vµ t-¬ng lai, lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¹t ®-îc c¸c kÕt qu¶ mong muèn víi môc tiªu râ rµng. Nã kh¾c phôc c¸ch lµm mß mÉm, tuú tiÖn, ®èi phã thô ®éng vµ "¨n xæi" víi tÇm nh×n h¹n hÑp. §ã chÝnh lµ chiÕn l-îc trong qu¶n lý. b) Gióp cho nhµ qu¶n lý cã thÓ chñ ®éng nhËn biÕt vµ tËn dông c¸c c¬ héi tõ m«i tr-êng kinh doanh, øng phã nh¹y bÐn víi c¸c yÕu tè bÊt ®Þnh, c¸c biÕn cè xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. §ã lµ tÝnh chñ ®éng vµ s¸ngt¹o trong qu¶n lý. c) H-íng dÉn c¸c nhµ qu¶n lý biÕt c¸ch lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu víi kÕt qu¶ tèi -u, biÕt tËp trung vµo c¸c träng ®iÓm trong tõng thêi gian; tr¸nh ph©n t¸n c¸c nguån lùc. §ã lµ tÝnh hiÖu lùc trong qu¶n lý d) Ph¸t huy tÝnh tËp thÓ trong lao ®éng, liªn kÕt ®-îc mäi ng-êi ë mäi vÞ trÝ cïng hµnh ®éng theo mét h-íng chung, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong doanh nghiÖp víi ý thøc tr¸ch nhiÖm cao. §ã lµ tÝnh hiÖp ®ång trong qu¶n lý. e) Cã c¬ së ®Ó kiÓm tra ®-îc t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô víi chuÈn mùc râ rµng, ®¸nh gi¸ ®-îc ®óng thùc chÊt kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ sù ®ãng gãp cña mçi bé phËn, mçi c¸ nh©n. §ã lµ tÝnh chuÈn mùc trong qu¶n lý. VII.2.3 Ph©n biÖt cÊp ®é ho¹ch ®Þnh Trong qu¶n lý kinh doanh, cÇn ph©n biÖt hai lo¹i (hai cÊp ®é) ho¹ch ®Þnh: a) Ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc: x¸c ®Þnh môc tiªu vµ c¸c viÖc lín cÇn lµm trong thêi gian dµi, víi c¸c gi¶i ph¸p lín (mang tÝnh ®Þnh h-íng) ®Ó ®¹t tíi môc tiªu trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông tèi -u c¸c nguån lùc hiÖn cã vµ cã thÓ cã. §©y lµ nhiÖm vô mµ ng-êi qu¶n lý chñ chèt ph¶i trùc tiÕp thùc hiÖn vµ quyÕt ®Þnh (víi sù trî gióp cña c¸c bé m¸y chøc n¨ng); ®-îc chuÈn bÞ rÊt chu SV: Hoµng V¨n Tr-êng 18 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp ®¸o vµ xÐt duyÖt ®Ó cã gi¸ trÞ l©u dµi (chØ ®iÒu chØnh khi cã thay ®æi lín tõ m«i tr-êng). Trong thùc tiÔn, mét doanh nghiÖp cã ý ®å ph¸t triÓn l©u bÒn cÇn x©y dùng ®-îc c¸c chiÕn l-îc sau: - ChiÕn l-îc æn ®Þnh: hÇu nh- kh«ng thay ®æi trong suèt thêi gian tån t¹i doanh nghiÖp víi m«i tr-êng Ýt thay ®æi vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý nhÊt ®Þnh. VÝ dô tiÕp tôc cung cÊp lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô "truyÒn thèng" theo ph-¬ng thøc quen thuéc; tiÕp tôc duy tr× thÞ phÇn vµ m¶ng kh¸ch hµng s½n cã… §©y lµ lo¹i chiÕn l-îc mang tÝnh duy tr×, cñng cè; h¹n chÕ tham väng. Trªn thùc tÕ, viÖc theo ®uæi chiÕn l-îc nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ dµng, bëi lÏ t©m lý th«ng th-êng cña c¸c nhµ doanh nghiÖp lu«n bÞ hÊp dÉn, l«i cuèn vµo nh÷ng c«ng viÖc s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn; kh«ng muèn an phËn, tù m·n. - ChiÕn l-îc ph¸t triÓn: tÝnh ®Õn sù gia t¨ng, më réng ho¹t ®éng vÒ nhiÒu yÕu tè: doanh thu, quy m« ho¹t ®éng, thÞ phÇn, s¶n phÈm, ph-¬ng thøc dÞch vô…Víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng nhu cÇu cña x· héi vµ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp, chiÕn l-îc nµy cã thÓ thùc hiÖn víi tÇm nh×n vµ b¶n lÜnh cña nhµ qu¶n lý; ®-îc dù b¸o dµi h¹n tèt vµ chuÈn bÞ mäi nguån lùc cã thÓ huy ®éng ®-îc. - ChiÕn l-îc c¾t gi¶m ®Ó tiÕt kiÖm: gi¶m bít ®Çu t- vµ quy m« ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong c¸c t×nh thÕ bÊt lîi lín (khñng ho¶ng kinh tÕ tiÒn tÖ, thiªn tai, chiÕn tranh, sù sa sót cña doanh nghiÖp khiÕn thua lç kÐo dµi, c«ng nî lín…). - ChiÕn l-îc kÕt hîp, ®iÒu hoµ: thùc hiÖn ®ång thêi mét sè chiÕn l-îc kÓ trªn ë tõng bé phËn kh¸c nhau trong doanh nghiÖp (ph¸t triÓn l©u dµi môc tiªu nµy, gi÷ v÷ng hoÆc h¹n chÕ môc tiªu kh¸c trong tõng thêi gian). §©y lµ vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p. b) Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp: X¸c ®Þnh môc tiªu cã tÝnh ng¾n h¹n h¬n (cã chØ tiªu ®Þnh l-îng), x©y dùng dù ¸n vµ kÕ ho¹ch, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó tæ chøc thùc hiÖn trªn c¬ së c¸c nguån lùc cã thÓ dù tÝnh t-¬ng ®èi s¸t vµ cã tÝnh SV: Hoµng V¨n Tr-êng 19 Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp kh¶ thi cao. Cã thÓ chia ra kÕ ho¹ch trung h¹n (3-5 n¨m) vµ kÕ ho¹ch ng¾n h¹n (1 n¨m). Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp lµ c¬ së trùc tiÕp ®Ó ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng diÔn ra "hµng ngµy", vµ lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ c¸c cÊp qu¶n lý; ®-îc bé m¸y chuyªn tr¸ch vÒ kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp tæng hîp l¹i, c©n ®èi ®Ó gi¸m ®èc xÐt duyÖt (kÕ ho¹ch chÝnh thøuc). Víi doanh nghiÖp nhá, cã thÓ lµ kÕ ho¹ch "phi chÝnh thøc" do chñ doanh nghiÖp ®ång thêi lµ gi¸m ®èc tù ph¸c ra vµ ®iÒu chØnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Cã thÓ coi ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp vµ viÖc ®Þnh ra chiÕn l-îc ®Ó thùc hiÖn tõng b-íc chiÕn l-îc, hoÆc cßn gäi lµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng. Ch-¬ng tr×nh môc tiªu lµ lo¹i kÕ ho¹ch sö dông mét lÇn (kh«ng lÆp l¹i khi môc tiªu cô thÓ ®· hoµn tÊt); qu¶n lý lo¹i kÕ ho¹ch nµy ®-îc thùc hiÖn theo ph-¬ng ph¸p riªng gäi lµ "qu¶n lý theo môc tiªu" (Management by objectives - MBO) hoÆc cßn gäi lµ "qu¶n lý theo dù ¸n" (Management by projects). C«ng viÖc ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch, dù ¸n bao gåm mét quy tr×nh víi nhµ n-íc: 1. NhËn thøc, n¾m b¾t c¬ héi (®ang ®Õn vµ sÏ ®Õn) víi c¸ch nh×n toµn diÖn vµ chÝnh x¸c vÒ thÞ tr-êng, kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng, chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p… 2. X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cÇn ®¹t (®Þnh l-îng) ë tõng thêi ®iÓm víi thø tù -u tiªn. 3. Xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c tiÒn ®Ò ho¹ch ®Þnh, dù ®o¸n sù biÕn ®éng vµ pt cña chóng. C¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®ã lµ c¸c dù b¸o, c¸c gi¶ thiÕt vÒ m«i tr-êng kinh doanh, c¸c kÕ ho¹ch hiÖn cã vµ c¸c biÖn ph¸p cã thÓ ¸p dông. Nhµ qu¶n lý cÊp cao trong doanh nghiÖp cÇn gi¶i thÝch râ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cÊp d-íi hiÓu râ c¸c tiÒn ®Ò ®Ó hä ®¸nh gi¸ ®óng khi lËp kÕ ho¹ch. 4. X©y dùng c¸c ph-¬ng ¸n hµnh ®éng kh¸c nhau, qua bµn b¹c trong tËp thÓ vµ nhiÒu kh¶ n¨ng cã thÓ thùc hiÖn. Ýt nhÊt nªn cã 2 ph-¬ng ¸n, song kh«ng nªn ®Ò ra qu¸ nhiÒu, g¹t bá nh÷ng ph-¬ng ¸n Ýt tÝnh kh¶ thi. SV: Hoµng V¨n Tr-êng 20