Tài liệu Quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại trung tâm giáo dục lao động xã hội hải phòng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM LÊ ANH TUẤN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC LAO ĐỘNG XÃ HỘI HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2013 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM LÊ ANH TUẤN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC LAO ĐỘNG XÃ HỘI HẢI PHÒNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. PHẠM HỒNG QUANG THÁI NGUYÊN - 2013 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Lê Anh Tuấn i LỜI CÁM ƠN Trong thời gian học tập, nghiên cứu chương trình đào tạo Thạc sĩ tại trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Tôi đã tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích, giúp tôi nhận thức tổng quan về công tác quản lý giáo dục, có cái nhìn tổng thể về quản lý giáo dục nói chung và quản lý công tác cai nghiện ma tuý nói riêng. Luận văn văn này là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu tại Trường và quá trình công tác của tác giả tại Trung tâm Giáo dục Lao động xã hội Hải Phòng và được thực hiện, hoàn thành với sự giúp đỡ tận tình của các Giáo sư, Tiến sĩ Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên. Tác giả xin chân thành cám ơn: - Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Quang - Chức vụ: Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ, định hướng cho tác giả trong suốt quá trình thực hiện Luận văn. - Ban Thường vụ Đoàn TNCS Hồ Chí Minh thành phố Hải Phòng. - Chi cục phòng chống tệ nạn xã hội - Sở Lao động Thương binh và Xã hội thành phố Hải Phòng. - Tổng đội thanh niên xung phong Hải Phòng - Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng Đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành luận văn này./. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i LỜI CÁM ƠN ............................................................................................... ii MỤC LỤC ...................................................................................................iii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... iv DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH ............................................................ v MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................. 4 7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 4 8. Đóng góp mới của luận văn ................................................................ 4 9. Cấu trúc của luận văn ......................................................................... 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ TẠI TRUNG TÂM GD – LĐXH HẢI PHÒNG ......................................... 6 1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu………………………………………….6 1.1.1 Lịch sử ra đời của ngành tham vấn tâm lý…….………………….6 1.1.1.1 Lịch sử ra đời của ngành tham vấn tâm lý trên thế giới………..6 1.1.1.2 Lịch sử ra đời của ngành tham vấn tâm lý ở Việt Nam……….12 1.1.2 Lịch sử nghiên cứu của đề tài………………………………......14 1.2 Những vấn đề lý luận chung về ma tuý, nghiện ma tuý.................. 14 1.2.1 Một số vấn đề lý luận chung về ma tuý ....................................... 14 1.2.1.1 Ma tuý....................................................................................... 14 1.2.1.2 Phân loại ma tuý ....................................................................... 15 1.2.2 Một số vấn đề về nghiện ma túy, người nghiện ma túy ............... 17 1.2.2.1 Nghiện ma tuý .......................................................................... 17 1.2.2.2 Người nghiện ma tuý ................................................................ 20 iii 1.2.3 Tác hại của ma tuý ...................................................................... 21 1.2.3.1 Đối với cá nhân người nghiện .................................................. 21 1.2.3.2 Đối với gia đình và người thân ................................................. 23 1.2.3.3 Đối với xã hội ........................................................................... 23 1.2.4 Một số đặc điểm tâm lý của học viên…………………………...24 1.2.4.1 Giai đoạn cắt cơn (từ ngày thứ 1 đến ngày thứ 15)................... 24 1.2.4.2 Giai đoạn lạc quan tếu (từ ngày thứ 16 đến ngày thứ 45) ......... 24 1.2.4.3 Giai đoạn bế tắc (từ ngày thứ 46 đến ngày thứ 120) ................. 25 1.2.4.4 Giai đoạn tự điều chỉnh (từ ngày thứ 121 đến ngày thứ 180) ... 26 1.2.4.5 Giai đoạn bắt đầu phục hồi tâm sinh lý (trên 180 ngày) ........... 26 1.3. Những vấn đề lý luận chung về tham vấn tâm lý ......................... 27 1.3.1 Một số khái niệm liên quan ......................................................... 27 1.3.2 Mục đích, nhiệm vụ của tham vấn tâm lý: ................................... 29 1.3.3. Các hình thức tham vấn .............................................................. 30 1.4. Những vấn đề lý luận chung về quản lý ........................................ 31 1.4.1 Khái niệm về quản lý ................................................................... 31 1.4.2 Quản lý hoạt động tham vấn tâm lý ............................................. 36 1.4.2.1 Hoạch định chính sách đối hoạt động tham vấn tâm lý: ........... 36 1.4.2.2 Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý và thực hiện công tác tham vấn tâm lý ............................................................................................. 37 1.4.2.3 Huy động và quản lý các nguồn lực cho công tác tham vấn tâm lý: .. 38 1.4.2.4 Nâng cao hiệu quả công tác giám sát và công tác kiểm tra, đánh giá trong hoạt động tham vấn tâm lý. ................................................... 38 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .............................................................................. 40 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN, CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC - LAO ĐỘNG XÃ HỘI HẢI PHÒNG ............................................................ 41 2.1 Tổng quan về địa bàn nghiên cứu .................................................. 41 2.1.1 Đặc điểm thành phố Hải Phòng ................................................... 41 2.1.2 Đặc điểm Trung tâm Giáo dục lao động xã hội Hải Phòng ........ 44 iv 2.1.2.1 Về bộ máy tổ chức .................................................................... 45 2.1.2.2 Về tình hình lao động ............................................................... 45 2.1.2.3 Về cơ sở vật chất kỹ thuật ........................................................ 46 2.2 Tình hình chung về học viên đang cai nghiện tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng ......................................................... 47 2.2.1 Về số lượng ................................................................................. 47 2.2.2 Về độ tuổi .................................................................................... 48 2.2.3 Về trình độ học vấn ..................................................................... 48 2.2.4 Những dấu hiệu đặc trưng của học viên khi nghiện ma túy......... 49 2.3 Thực trạng hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng ......................................................................... 51 2.3.1 Những khó khăn về mặt tâm lý của học viên Trung tâm GD LĐXH Hải Phòng đang phải đối mặt ................................................... 51 2.3.2 Thực trạng nhu cầu tham vấn tâm lý của học viên tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng ................................................ 55 2.4 Thực trạng công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng ......................................... 59 2.4.1 . Những quy định về hoạt động tham vấn tâm lý ......................... 59 2.4.2 Về tổ chức bộ máy quản lý hoạt động tham vấn tâm lý: ............. 60 2.4.3 Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tham vấn ......... 61 2.4.4 Về cở sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí cho hoạt động tham vấn....... 64 2.4.5 Về kiểm tra đánh giá hoạt động tham vấn .................................. 65 2.5 Đánh giá chung về quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng. ............................................... 65 2.5.1 Đánh giá những mặt mạnh và thuận lợi: ...................................... 65 2.5.2 Những mặt hạn chế ...................................................................... 66 2.5.3 Một số bất cập, mâu thuẫn trong hoạt động tham vấn ở Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng ........................................................................ 67 2.5.4 Nguyên nhân của các hạn chế và bất cập.................................... 67 v 2.5.5 Những vấn đề đặt ra cho hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng giai đoạn 2013 - 2020 .................................... 69 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .............................................................................. 71 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC - LAO ĐỘNG XÃ HỘI HẢI PHÒNG .................. 72 3.1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy, tăng cường chỉ đạo của các cấp ngành đối với công tác tham vấn tâm lý cho học viên ................... 72 3.1.1 Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy, tạo ra môi trường có tính pháp lý cho Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng đẩy mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động tham vấn tâm lý cho học viên. .......................... 72 3.1.2 Tăng cường sự chỉ đạo của các cấp ngành về hoạt động tham vấn tâm lý cho học viên cai nghiện ............................................................. 73 3.2 Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ và củng cố bộ máy tổ chức hoạt động tham vấn tâm lý của Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng ............ 74 3.3 Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tham vấn .............................. 76 3.3.1 Yêu cầu chung về đội ngũ cán bộ tham vấn ................................ 76 3.3.2 Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cán bộ làm nhiệm vụ tham vấn ... 78 3.3.2.1 Xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác tham vấn dài hạn:Ị .......................................................................................... 79 3.3.2.2 Kế hoạch bồi dưỡng cán bộ làm công tác tham vấn ngắn hạn: . 79 3.3.2.3 Xây dựng cơ chế tuyển cộng tác viên làm công tác tham vấn. . 80 3.3.3 Tổ chức thực hiện công tác bồi dưỡng cán bộ làm công tác tham vấn . 80 3.3.3.1 Nội dung bồi dưỡng .................................................................. 81 3.3.3.2 Hình thức tổ chức bồi dưỡng .................................................... 84 3.4 Tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện và kinh phí cho công tác tham vấn ............................................................................................... 85 3.4.1 Lập kế hoạch dự trù nguồn kinh phí cho công tác tham vấn ....... 85 3.4.2 Tổ chức nguồn kinh phí ............................................................... 85 3.4.3 Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác tham vấn tâm lý .................................................................................................... 86 vi 3.5 Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động tham vấn ....................... 86 3.6. Kết quả thăm dò ý kiến về các giải pháp ....................................... 87 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .............................................................................. 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................ 90 1. Kết luận ............................................................................................ 90 2. Khuyến nghị ..................................................................................... 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 93 PHỤ LỤC ...................................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Số lượng học viên được tiếp nhận tại Trung tâm Giáo dục Lao động xã hội Hải Phòng ............................................................................. 47 Bảng 2.2: Các biểu hiện bên ngoài của người nghiện .................................... 49 Bảng 2.3: Những biểu hiện khi nghiện một số loại ma túy thường gặp ......... 51 Bảng 2.4: Ý kiến của học viên về mức độ khó khăn về mặt tâm lý mà họ phải đối mặt ............................................................................................. 52 Bảng 2.5: Ý kiến của học viên về những lĩnh vực khó khăn về mặt tâm lý mà họ phải đối mặt .......................................................................... 52 Bảng 2.6: Ý kiến của học viên về cách thức giải quyết những khó khăn tâm lý............................................................................................... 54 Bảng 2.7: Nhu cầu tham vấn, hỗ trợ giải quyết những khó khăn tâm lý của học viên .................................................................................... 56 Bảng 2.8: Nguyên nhân cản trở tiếp cận dịch vụ tham vấn tâm lý, hỗ trợ tâm lý của học viên ......................................................................... 57 Bảng 2.9: Quy mô, số lượng, chất lượng các ca tham vấn tại Trung tâm trong giai đoạn 2009 - 2013 ............................................................ 58 Bảng 2.10: Các lĩnh vực chuyên môn của cán bộ làm công tác tham vấn tâm lý của Trung tâm ...................................................................... 61 Bảng 2.11: Trình độ đào tạo của cán bộ làm công tác tham vấn ở Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng ........................................................... 62 Bảng 2.12: Bảng thống kê trình độ tin học, ngoại ngữ của cán bộ làm công tác tham vấn tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng ............. 63 Bảng 2.13: Kinh phí dành cho hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm...... 64 Bảng 3.1: Kết quả trưng cầu ý kiến về các giải pháp ..................................... 87 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu iv http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các chức năng của quản lý ............................................................ 34 Sơ đồ 1.2. Chức năng của quản lý................................................................... 35 Sơ đồ 3.1: Nội dung bồi dưỡng cán bộ làm công tác tham vấn ...................... 81 Biểu đồ 2.1: Độ tuổi của học viên trong Trung tâm ....................................... 48 Biểu đồ 2.2: Trình độ học vấn của học viên trong Trung tâm ........................ 49 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu v http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta sau khi chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã gặt hái được không ít thành công trên các mặt kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội cũng như quan hệ quốc tế. Bên cạnh đó cũng đang phải đối mặt với những mặt trái của nền kinh tế thị trường mang lại đặc biệt là tệ nạn xã hội, trong đó có tệ nạn ma túy. Theo số liệu thống kê năm 2006, nước ta có khoảng 170.000 người nghiện ma tuý, đến năm 2012 có khoảng 210.000 người nghiện ma túy trong đó có khoảng 140.000 người đang được quản lý tại các Trung tâm, cơ sở cai nghiện. Tại Hải Phòng theo số lượng thống kê của Trung tâm phòng chống HIV/AIDS thành phố hiện có khoảng 8.399 người nghiện ma túy, có khoảng 2.500 người đang được quản lý tại các Trung tâm. Riêng tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội (GD - LĐXH) Hải Phòng hiện đang quản lý giáo dục 1000 học viên cai nghiện ma túy. Hiện nay, người nghiện ma túy được xếp vào nhóm có vấn đề về tâm thần, thời gian sử dụng ma tuý càng lâu, liều lượng càng tăng thì hậu quả càng nặng nề. Những tác động trên não bộ gây ra những tổn thương tạm thời hoặc vĩnh viễn làm người nghiện suy giảm khả năng suy đoán, xử lý thông tin, khả năng tự chủ. Nó tạo ký ức hồi tưởng làm người nghiện lệ thuộc vào cảm giác khoái cảm ngất ngây, bị kích động mạnh mẽ khi nghĩ đến hoặc sử dụng ma túy. Hầu hết, người nghiện không có khả năng tự cai nghiện, không có khả năng để tự thay đổi hành vi, nhận thức. Để tiếp nhận, quản lý, giáo dục người nghiện ma tuý, đồng thời giảm thiểu gánh nặng cho xã hội do tệ nạn ma tuý gây ra, Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng được Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hải Phòng giao nhiệm vụ trực tiếp tiếp nhận và quản lý, giáo dục người nghiện ma tuý một mặt giúp đỡ người nghiện có cơ hội cai nghiện thành công tái hoà nhập cộng đồng, một mặt giảm thiểu các tệ nạn xã hội phát sinh do ma tuý trên địa bàn thành phố. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 1 http://lrc.tnu.edu.vn Hiện Trung tâm đang trực tiếp quản lý, giáo dục 1.000 học viên cai nghiện ma túy tập trung. Công tác quản lý giáo dục được thực hiện theo Nghị định 135 của Chính phủ về công tác quản lý giáo dục người nghiện trong đó xác định liệu pháp tư vấn, tham vấn tâm lý là liệu pháp hàng đầu trong quản lý, giáo dục học viên. Bước đầu, Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng mới triển khai thực hiện công tác tham vấn, kết quả đã được ghi nhận, song số lượng học viên và thân nhân gia đình học viên được tham vấn chưa đáng kể, chủ yếu là được tư vấn; chất lượng của hoạt động tham vấn còn nhiều hạn chế, chưa phát huy được tính tích cực của hoạt động tham vấn trong việc giải quyết các khó khăn và khủng hoảng tâm lý cho học viên và thân nhân gia đình học viên. Nguyên nhân khách quan vì đây là lĩnh vực mới, phức tạp, song cũng có nguyên nhân chủ quan thuộc về công tác quản lý, trong đó các cơ quan chức năng chưa quan tâm đầy đủ về vấn đề này, nên chưa thực sự quan tâm chỉ đạo. Việc tổ chức tham vấn thực hiện chưa đồng bộ, bài bản, khoa học, mặt khác cán bộ tham vấn chưa có kinh nghiệm, cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu, kinh phí hoạt động hạn hẹp, chất lượng, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của độ ngũ cán bộ làm công tác tham vấn còn yếu kém chưa được đào tạo chuyên sâu, bài bản.. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên đây, để đáp ứng và hướng tới nhiệm vụ xây dựng Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng là môi trường thuận lợi tốt nhất cho công tác quản lý giáo dục, điều trị cai nghiện phục hồi cho người nghiện ma túy, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng những năm gần đây để đề xuất các biện pháp khả thi nhằm quản lý tốt hơn hoạt động tham vấn tâm lý góp phần nâng cao chất lượng công tác quản lý, giáo dục, điều trị cai nghiện phục hồi cho học viên và phòng chống tái nghiện tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 2 http://lrc.tnu.edu.vn 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Hiệu quả công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý cho học viên cai nghiện ma túy tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 3.2 Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD LĐXH Hải Phòng. 4. Giả thuyết khoa học Khi người nghiện sử dụng ma túy sẽ gây ra một số phản ứng, những tổn thất trên hệ thống thần kinh, tạo ra tâm lý họ một số thói quen, những khao khát đam mê khó có thể từ bỏ hoặc gây nên những trạng thái tâm lý không bình thường. Vì vậy khi cai nghiện họ luôn gặp phải những khủng hoảng, ức chế dẫn đến hiệu quả công tác cai nghiện không cao. Các liệu pháp tham vấn tâm lý phù hợp sẽ giúp họ ổn định về mặt tâm lý, tham gia tốt hơn vào quá trình cai nghiện và chống tái nghiện. Tuy nhên để các liệu pháp tham vấn tâm lý được tiến hành một cách bài bản, khoa học, hiệu quả và phù hợp với các liệu pháp điều trị khác cho học viên, yêu cầu đặt ra đối với nhà quản lý phải tổ chức quản lý tốt hoạt động tham vấn tâm lý cho học viên, tạo nên môi trường tham vấn chuyên nghiệp, hiệu quả, đồng thời nhà quản lý phải xây dựng được những biện pháp quản lý phù hợp, mang tính chuyên biệt, đặc thù cho hoạt động này. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về ma túy, nghiện ma túy, quản lý giáo dục người nghiện ma túy, công tác tham vấn tâm lý, quản lý hoạt động tham vấn tâm lý đối với người nghiện ma túy tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 5.2. Nghiên cứu, khảo sát thực trạng hoạt động tham vấn tâm lý và thực trạng công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý đối với học viên cai nghiện ma túy tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 5.3. Đề xuất các biện pháp hợp lý, toàn diện, có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý đối với học viên cai nghiện ma túy góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục học viên và phòng chống tái nghiện. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 3 http://lrc.tnu.edu.vn 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Về nội dung - Thực trạng hoạt động tham vấn tâm lý, quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này. - Xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 6.2. Về địa bàn và khách thể khảo sát Quá trình nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. Khách thể khảo sát gồm 1000 học viên và 50 cán bộ quản lý Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu, các văn bản pháp luật của Nhà nước về công tác cai nghiện phục hồi, hoạt động tham vấn tâm lý và quản lý hoạt động tham vấn tâm lý nhằm xây dựng lý luận cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn, trò chuyện, quan sát, xin ý kiến chuyên gia nhằm phân tích thực trạng hoạt động tham vấn tâm lý và quản lý hoạt động tham vấn tâm lý. 7.3. Các phương pháp hỗ trợ: Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để phân tích, xử lý các thông tin, số liệu thu được. 8. Đóng góp mới của luận văn - Góp phần hệ thống hoá các vấn đề lý luận có liên quan tới hoạt động tham vấn, vấn đề nghiệp vụ quản lý hoạt động tham vấn tâm lý cho cán bộ làm công tác tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. - Nghiên cứu và chỉ ra thực trạng hoạt động tham vấn tâm lý và quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn - Kết quả nghiên cứu đạt được có thể vận dụng vào thực tiễn hoạt động tham vấn tâm lý, quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng. Chương 2: Thực trạng về công tác tham vấn tâm lý, thực trạng công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. Chương 3: Biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động tham vấn tâm lý tại Trung tâm GD - LĐXH Hải Phòng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 5 http://lrc.tnu.edu.vn Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN TÂM LÝ CHO HỌC VIÊN CAI NGHIỆN MA TÚY TẠI TRUNG TÂM GD - LĐXH HẢI PHÒNG 1.1 Lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1.1 Lịch sử ra đời của ngành tham vấn tâm lý 1.1.1.1 Lịch sử ra đời của ngành tham vấn trên thế giới Dựa trên các mốc phát triển của các lý thuyết tiếp cận trong tham vấn và sự phát triển toàn diện của hoạt động tham vấn có thể tạm phân ba mốc chính trong sự hình thành và phát triển ngành tham vấn chuyên nghiệp như sau: - Giai đoạn từ cuối thế kỷ XIX sang nửa đầu thế kỷ XX: Ngành tham vấn trong giai đoạn khởi đầu với các nhà tiên phong triển khai các khái niệm cơ bản theo trường phái phân tâm, các lý thuyết nghiên cứu về quá trình phát triển tâm lý con người và sự ra đời của công tác hướng dẫn nghề, sau đó là tham vấn nghề. - Giai đoạn giữa thế kỷ XX: Ngành tham vấn phát triển mang tính chất chuyên nghiệp với các phương thức trị liệu đa dạng được triển khai. - Giai đoạn từ cuối thế kỷ XX đến nay: Tham vấn tập trung vào lĩnh vực văn hóa, còn gọi là tham vấn văn hóa với các phép trị liệu triết trung. * Giai đoạn khởi đầu của công tác hướng nghiệp và tham vấn với nghề từ cuối thế kỷ XIX sang đầu thế kỷ XX: Trong thế kỉ XIX, công tác trợ giúp tập trung vào việc cung cấp những phúc lợi căn bản cho người nghèo, hướng đến việc cho lời khuyên và cung cấp thông tin mang tính giáo dục để cho mọi người nói chung, giới trẻ nói riêng trở nên sống tốt hơn và có khả năng thích ứng với lao động công nghiệp trong giai đoạn đầu của cách mạng công nghiệp. Vào cuối thế ki XIX, sang nửa đầu thế kỷ XX là giai đoạn đầu của công tác hướng dẫn nghề, và sau đó là tham vấn nghề với sự phát triển của phong trào sử dụng các thang đo - trắc nghiệm, của Số hóa bởi Trung tâm Học liệu 6 http://lrc.tnu.edu.vn các lý thuyết nghiên cứu về tâm lí cá nhân và sự ứng dụng đầu tiên của lí thuyết Phân tâm học vào quá trình trị liệu những rối loạn tâm lý của con người. Những người có đóng góp cho sự ra đời của tham vấn hướng nghiệp trong giai đoạn này là Francis Galton, Wilhelm Wundt, G.Stanley Hall, Alfrcd Binet, Jesse Davis, Frank Psrsons, Robert Yerkers. Trong suốt thế ki XIX, kết quả nghiên cứu của khoa học thực nghiệm ứng dụng cho con người là sự phát triển của các trắc nghiệm tâm lý và giáo dục. Đặc biệt vào cuối thế kỷ XIX, tâm lý học đã ngày càng chịu nhiều ảnh hưởng của dược học hiện đại, y khoa và thuyết tiến hóa mới. Wilhelm Wundt (1832 -1920) và Francis Galton (1822 - 1911) người Anh, những nhà tâm lý học thực nghiệm đầu tiên đã phát triển những phòng thực nghiệm để kiểm tra sự khác biệt về thề chất của con người. Năm 1907, Jesse Davis (1817- 1955) đã xây dựng cơ sở đào tạo đầu tiên về công tác hướng dẫn nghề tại Michigan. Tuy nhiên, người có ảnh hưởng lớn nhất đến công tác hướng nghiệp ở Mỹ là Frank Parsons (1854 - 1908). ông đã xuất bản cuốn sách "Cẩm nang hướng nghiệp" nhằm trợ giúp các cá nhân trong việc lựa chọn nghề nghiệp. F. Parsons hi vọng công tác hướng nghiệp được đưa vào trường học - một hi vọng được trở thành hiện thực năm 1908, sau khi ông mất. Năm 1909 cuốn sách “Chọn nghề” được coi là sự cống hiến to lớn mà ông đã để lại cho công tác hướng nghiệp. Phòng tư vấn đầu tiên trên thế giới đã được F. Parsons thành lập ở Boston (Mỹ) vào năm 1908. Những ý tưởng của F. Parsons trong công tác hướng nghiệp đã thực sự trở thành nguyên tắc của nghề tham vấn sau này. Parsơns đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phải có một người hướng dẫn chuyên nghiệp, và gợi ý rằng một người hướng dẫn tốt không thể đưa ra các quyết định cho người khác vì tự mỗi người mới biết phải quyết định điều gì tốt nhất cho chính bản thân mình. Ông cũng cho rằng một nhà tham vấn nên trung thực và tốt bụng với thân chủ 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn và điều đó có ý nghĩa quyết định đối với nhà tham vấn trong việc trợ giúp thân chủ phát triển những kĩ năng phân tích. Với những tư tưởng nêu trên, Parsons không những xứng đáng với danh hiệu là người sáng tập ngành tham vấn nghề, mà còn được coi là người sáng lập của lĩnh vực tham vấn nói chung. Sang thế kỷ XX, do sự phát triển của trào lưu hướng nghiệp và tham vấn nghề. nến có sự bành trướng rộng hơn của các trắc nghiệm. "Phong trào trắc nghiệm" được triển khai ở nhiều nước thuộc châu Âu và Bắc Mỹ. Ở giai đoạn này các trắc nghiệm không chỉ trợ giúp trong lĩnh vực tham vấn nghề mà còn được sử dụng trong quân đội, trong các trường học, các cơ sở kinh doanh và công nghiệp để đo nhân cách - đo các biểu hiện của sự xúc động; đo khả năng nhận thức, hứng thú, trí thông minh . . . Trắc nghiệm đi vào tất cả các loại hình thực hành tham vấn trong xã hội. Xét từ góc độ phát triển của các lí thuyết tâm lí học, các nhà tiên phong của trường phái Phân tâm là Sigmund Freud, Melanie Klein, Can Jung, Margaret Lawenfcrd, Alfred Adler... Phần lớn phép trị liệu phân tâm của S.Freud đều xuất phát từ những khám phá về các quá trình vô thức và các cơ chế phòng vệ. Chúng xuất hiện khi con người có xáo trộn về cảm xúc. Nhằm để tự vệ trước những kinh nghiệm đau buồn mà con người không đủ sức ứng phó. Học thuyết của Freud đã mở ra một cách nhìn mới về sự phát triển của con người. Các nhà tham vấn đã vận dụng những lí thuyết của Freud để ứng dụng trong việc giúp để thân chủ thoát khỏi những rối nhiễu tâm lí. Những thuật ngữ như: bản năng xung động (vô thức), bản ngã (ý thức) và siêu ngã (siêu thức); các quá trình vô thức, các cơ chế phòng vệ, sự đề kháng và liên tưởng thông suốt... ngày nay đã trở nên quen thuộc đối với các khoa học trợ giúp về tâm lý, đặc biệt là đối với các nhà tham vấn chuyên nghiệp. Theo E.D. Neukrug, ba nhân tố chính để cấu thành nghề tham vấn xuất hiện trong giai đoạn này là các lý thuyết trắc nghiệm; công tác hướng nghiệp và 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn các lí thuyết tiếp cận trong trị liệu tâm lý. Trong đó, các lý thuyết tâm lý trị liệu và các phép đo lường tâm lý đã can thiệp sâu vào các loại hình tham vấn khác nhau, làm hoàn thiện hệ thống lý thuyết giúp đỡ căn bản của ngành tham vấn chuyên nghiệp. * Giai đoạn tham vấn phát triển như một ngành chuyên nghiệp - giữa thế kỷ XX: Năm 1930, E.G. Williamson đưa ra một lý thuyết hoàn chỉnh về tham vấn với tên gọi là "Tiếp cận đặc điểm và nhân tố". Williamson đề xuất các bước của một hoạt động tham vấn như sau: 1. Phân tích đánh giá vấn đề và lập hồ sơ về sự tiếp xúc và trắc nghiệm đối với thân chủ. 2. Tổng hợp, tóm tắt và sắp xếp thông tin để hiện vấn đề. 3. Chẩn đoán, làm sáng tỏ vấn đề. 4. Tham vấn, trợ giúp cá nhân tìm cách giải quyết. 5. Theo dõi sát sao sự tiến triển cùng thân chủ. Parerson (1973) cho rằng sự khác nhau căn bản của tiếp cận theo đặc điểm và nhân tố so với tham vấn hướng nghiệp giai đoạn đầu thế kỷ là việc xác định được một chuỗi các bước của một hoạt động trợ giúp. Đây chính là tiền thân của "Quá trình tham vấn". Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, nhiều nhà triết học, tâm thần học, tâm lý học đã từ châu âu sang Mỹ và ngay lập tức những tư tưởng của họ đã ảnh hưởng đến tâm ý trị liệu và giáo dục ở đây. Vì vậy có một số phương pháp trị liệu nhân văn - hiện sinh đã dược triển khai tại M ỹ. Aubrey (1977) nhận đinh về sự phát triển của các học thuyết tâm lý, được vận dụng trong thực hành tham vấn như sau: Nếu phải chọn ra một thập kỷ trong lịch sử có ảnh hưởng sâu rộng nhất đến các nhà tham vấn thì đó là thập niên 50 của thế kỉ XX. Vào thời gian này, các lý thuyết nghiên cứu về quá 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn