Tài liệu Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên các trường thpt huyện gia bình, tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ HOÀNG MINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ HOÀNG MINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan danh dự Luận văn này là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Hà Thị Kim Linh. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm. Thái Nguyên, ngày 11 tháng 7 năm 2018 Người viết cam đoan Lê Hoàng Minh i LỜI CẢM ƠN Sau hơn 2 năm ôn thi, thi và học Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý Giáo dục tại Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên và nghiên cứu thực tiễn tại 3 trường THPT Gia Bình huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Đến nay tác giả đã hoàn thành luận văn “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh”. Để hoàn thành luận văn Thạc sỹ này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Trước hết, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy cô giáo trong Ban Giám Hiệu, Phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý Giáo dục của trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Hà Thị Kim Linh, đã hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong việc định hướng về nội dung đề tài, phương pháp nghiên cứu khoa học cũng như tận tình giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành được luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và các thầy cô giáo 3 trường THPT trên địa bàn huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tôi có được các thông tin cần thiết để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn phong phú, có nhiều vấn đề cần giải quyết; bản thân đã cố gắng song chắc chắn luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp thông cảm, giúp đỡ, đưa ra những chỉ dẫn quý báu cho tôi. Thái Nguyên, ngày 11 tháng 7 năm 2018 Người viết Lê Hoàng Minh ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii BẢNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ......................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài .............................................................. 3 7. Các phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3 8. Kết cấu của Luận văn................................................................................................ 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................. 5 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................. 5 1.1.1. Trên thế giới ....................................................................................................... 5 1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................................ 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ................................................................... 9 1.2.1. Quản lý giáo dục ................................................................................................ 9 1.2.2. Quản lý nhà trường .......................................................................................... 11 1.2.3. Khoa học, hoạt động nghiên cứu khoa học ...................................................... 12 1.2.4. Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ......................................................... 14 1.3. Hoạt động NCKH của GV ở trường THPT ..................................................... 14 1.3.1. Giáo viên THPT với nhiệm vụ NCKH ............................................................ 14 1.3.2. Đặc điểm hoạt động NCKH của GV ở trường THPT ..................................... 19 1.4. Quản lý hoạt động NCKH của GV trường THPT ........................................... 22 1.4.1. Mục tiêu quản lý hoạt động NCKH của GV trường THPT ............................. 22 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động NCKH của GV trường THPT ............................ 22 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCKH của giáo viên trường THPT ... 30 iii 1.5.1. Nhận thức của CBQL, GV về hoạt động NCKH ............................................. 30 1.5.2. Năng lực của cán bộ quản lý cấp trường ......................................................... 30 1.5.3. Năng lực NCKH của GV ................................................................................. 31 1.5.4. Các nguồn lực phục vụ cho hoạt động NCKH của GV ................................... 32 1.5.5. Hệ thống văn bản quy định và hướng dẫn hoạt động NCKH ở trường THPT ...... 32 1.5.6. Sự phối hợp giữa các trường phổ thông với các cơ sở giáo dục khác ............. 32 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 33 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH ...................................... 34 2.1. Vài nét về các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ......................... 34 2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Gia Bình ...................................................... 34 2.1.2. Tình hình giáo dục bậc THPT huyện Gia Bình ............................................... 35 2.1.3. Khái quát về khảo sát thực trạng ..................................................................... 37 2.2. Thực trạng hoạt động NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ................................................................................................... 38 2.2.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động NCKH ..................................................... 38 2.2.2. Thực trạng hoạt động NCKH của GV THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ..... 41 2.2.3. Kết quả NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh từ năm 2015 đến năm 2018 .............................................................................. 52 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ..................................................................................................... 54 2.3.1. Thực trạng quản lý nội dung hoạt động NCKH của GV ................................. 54 2.3.2. Đánh giá hiệu quả lập kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động NCKH của GV ............................................................................................................. 56 2.3.3. Thực trạng tổ chức triển khai hoạt động NCKH của GV ................................ 58 2.3.4. Đánh giá hiệu quả triển khai hoạt động NCKH của GV ................................. 61 2.3.5. Đánh giá yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động NCKH của GV ..... 63 2.4. Đánh giá chung thực trạng quản lí hoạt động NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ............................................................. 66 2.4.1. Mặt thuận lợi .................................................................................................... 66 2.4.2. Khó khăn .......................................................................................................... 66 2.4.3. Những nguyên nhân tồn tại và yếu kém .......................................................... 67 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 68 iv Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH .......................................................................................... 69 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của hoạt động NCKH của GV ................ 69 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học .................................................................. 69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, toàn diện .................................................. 69 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................................... 70 3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên ............ 70 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của CBQL, GV về hoạt động NCKH của GV trong trường THPT ............................................................................ 70 3.2.2. Biện pháp 2: Hoàn thiện các điều kiện phục vụ hoạt động NCKH của GV ở trường THPT ................................................................................................. 73 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới công tác thi đua khen thưởng về hoạt động NCKH của GV ............................................................................................................. 74 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng năng lực NCKH khoa học sư phạm ứng dụng cho đội ngũ GV THPT............................................................................................ 76 3.2.5. Biện pháp 5: Huy động sự tham gia của các nguồn lực trong quản lý hoạt động NCKH của GV ........................................................................................ 77 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động NCKH của GV THPT ... 80 3.2.7. Biện pháp 7: Tăng cường sự phối hợp giữa các trường THPT trong triển khai hoạt động NCKH của GV ........................................................................ 82 3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ......................................................... 84 3.3. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý ........ 84 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................... 84 3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm: 28 CBQL; 120 giáo viên. ........................................ 85 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm: Điều tra bằng phiếu hỏi (phụ lục 3) .................... 85 3.3.4. Nội dung khảo nghiệm ..................................................................................... 85 3.3.5. Kết quả khảo nghiệm ....................................................................................... 85 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 89 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 90 1. Kết luận ................................................................................................................... 90 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 92 PHỤ LỤC v BẢNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CBQL : Cán bộ quản lý ĐHSP : Đại học sư phạm GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên KHCN : Khoa học công nghệ NCKH : Nghiên cứu khoa học QLGD : Quản lý giáo dục SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng hợp loại hình trường THPT và cơ sở vật chất năm học 2016-2017 ........35 Bảng 2.2. Tổng hợp quy mô lớp và học sinh ........................................................ 35 Bảng 2.3. Tổng hợp đội ngũ CBQL, GV .............................................................. 36 Bảng 2.4. Kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực học sinh .................................. 36 Bảng 2.5. Nhận thức của CBQL, GV về hoạt động NCKH .................................. 38 Bảng 2.6. Nhận thức của GV về ý nghĩa của hoạt động NCKH đối với GV (Phụ lục 4) Bảng 2.7. Nhận thức của CBQL về ý nghĩa của hoạt động NCKH đối với GV (Phụ lục 4) Bảng 2.8. Nhận thức của CBQL, GV về ý nghĩa của hoạt động NCKH đối với GV.......39 Bảng 2.9. Những hoạt động NCKH mà GV, CBQL đã thực hiện .....................................42 Bảng 2.10. Thực trạng hoạt động NCKH của GV .................................................. 43 Bảng 2.11. CBQL đánh giá hoạt động NCKH của GV........................................... 45 Bảng 2.14. Thực trạng kỹ năng NCKH của GV ..................................................... 47 Bảng 2.15. Thực trạng áp dụng, chuyển giao sáng kiến trong dạy học/giáo dục của GV .................................................................................................. 48 Bảng 2.16. Thực trạng hướng dẫn học sinh NCKH/ sáng tạo khoa học kĩ thuật của GV .................................................................................................. 50 Bảng 2.17. Kết quả xếp loại các đề tài (SKKN) của GV từ năm 2015 đến 2018 ... 53 Bảng 2.18. Thực trạng quản lý nội dung hoạt động NCKH của GV ...................... 55 Bảng 2.19. Đánh giá hiệu quả lập kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động NCKH của GV ...................................................................................... 56 Bảng 2.20. Tương quan ý kiến của CBQL và GV về lập kế hoạch và tổ chức hoạt động NCKH của GV ..................................................................... 58 Bảng 2.21. Thực trạng tổ chức triển khai NCKH của GV ...................................... 59 Bảng 2.22. Đánh giá hiệu quả triển khai hoạt động NCKH của GV tại đơn vị theo đánh giá của GV ............................................................................ 61 Bảng 2.23. Tương quan ý kiến của CBQL, GV về quản lý các nội dung của hoạt động NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình ............. 62 Bảng 2.24. Đánh giá của CBQL về các yếu tổ ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động NCKH (Phụ lục 4) v Bảng 2.25. Đánh giá của GV về các yếu tổ ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động NCKH (Phụ lục 4) Bảng 2.26. Đánh giá yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động NCKH của GV ............63 Bảng 3.1. Ý kiến của CBQL và GV về mức độ cần thiết của 7 biện pháp đề xuất ......85 Bảng 3.2. Ý kiến của CBQL và GV về tính khả thi của 7 biện pháp đề xuất ....... 87 Bảng 3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của 7 biện pháp đề xuất ......88 vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Biều đồ 2.1. So sánh nhận thức của CBQL và GV về ý nghĩa của hoạt động NCKH đối với GV .............................................................................. 41 Biểu đồ 2.2. Số lượng đề tài khoa học/SKKN của GV từ năm 2015 đến năm 2018 .....52 Biều đồ 2.3. So sánh đánh giá của CBQL và GV về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động NCKH của GV .............................................65 Đồ thị: Đồ thị 2.1. So sánh mức độ đánh giá giữa CBQL và GV về 12 nội dung hoạt động NCKH của GV .......................................................................... 46 Sơ đồ: Sơ đồ 1.1. Khái niệm quản lý giáo dục ................................................................ 10 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục bậc phổ thông được xem là nền tảng và có ý nghĩa quan trọng. Tầm quan trọng của giáo dục bậc phổ thông được hội nghị lần thứ tám, Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế khẳng định: “…Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời…” [1]. Để thực hiện Nghị quyết, Trung ương đưa ra nhiều giải pháp, nhiệm vụ trong đó có giải pháp, nhiệm vụ: Nâng cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đặc biệt là khoa học giáo dục và khoa học quản lý [1]. Nằm trong lộ trình thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 88/2014/QH13 và thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, tháng 7/2017 Bộ đưa ra Chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể chính thức, trong đó nêu 6 phẩm chất, 10 năng lực học sinh cần đạt được sau khi hoàn thành chương trình phổ thông. Theo quan điểm của nhiều chuyên gia, nhà giáo thì thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học là một trong những giải pháp đóng vai trò vô cùng quan trọng và không thể thiếu của các cơ sở giáo dục phổ thông để đáp ứng yêu cầu của Chương trình phổ thông mới và đáp ứng xu thế, yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Thông qua hoạt động NCKH sẽ phát huy năng lực trí tuệ vốn có, hình thành, bồi dưỡng kỹ năng NCKH, củng cố chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao trình độ và sáng tạo những giá trị mới cho xã hội. Trong thời gian qua, phong trào NCKH ở các trường phổ thông được tiến hành dưới nhiều hình thức, nhiều cuộc thi như: Cuộc thi Khoa học kỹ thuật, Hội thi Tin 1 học trẻ không chuyên, Cuộc thi Sáng tạo Thanh thiếu niên, Nhi đồng, Cuộc thi Sáng tạo kỹ thuật, Dự án khoa học công nghệ,… cho học sinh; phong trào viết Sáng kiến kinh nghiệm, hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học của giáo viên. Do vậy hoạt động NCKH trong các nhà trường và trong cán bộ, giáo viên bước đầu có những chuyển biến nhưng hiệu quả còn hạn chế cả về số lượng và chất lượng, đặc biệt là vấn đề chuyển giao, áp dụng/vận dụng các đề tài sau khi nghiệm thu vào trong thực tiễn dạy học/giáo dục chưa nhiều và chưa hiệu quả. Phong trào NCKH của GV các trường THPT huyện Gia Bình, Bắc Ninh còn nhiều hạn chế, năm học 2016-2017 chỉ có 20/240 giáo viên có Sáng kiến kinh nghiệm, có 04/240 giáo viên tham gia hướng dẫn học sinh NCKH; năm học 20172018 có 26 giáo viên có Sáng kiến kinh nghiệm, 5 giáo viên hướng dẫn học sinh NCKH; chưa đề tài khoa học công nghệ nào; hơn nữa, việc tham gia chỉ tập trung vào một số giáo viên có năng lực, có kinh nghiệm thực hiện ở các năm học trước. Xuất phát từ lí do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh, luận văn đề xuất biện pháp quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động NCKH của giáo viên ở trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt NCKH của giáo viên trung học phổ thông. 2 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 4.3. Đề xuất và khảo nghiệm biện pháp quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, Bắc Ninh. 5. Giả thuyết khoa học Hoạt động NCKH góp phần thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hiện nay; bồi dưỡng cho giáo viên kỹ năng phương pháp NCKH; hỗ trợ tích cực cho hoạt động chuyên môn của giáo viên. Hiện nay công tác quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình nói riêng còn rất hạn chế, chưa được cán bộ quản lý các nhà trường quan tâm đúng mức nên chưa có những biện pháp phù hợp để quản lý hoạt động này. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh sẽ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động NCKH của giáo viên nói riêng và chất lượng giáo dục nói chung cho các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6.1. Về địa bàn và thời gian nghiên cứu Nghiên cứu chủ yếu trong thời gian năm học 2016-2017 và 2017-2018 tại 3 trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh gồm trường THPT Gia Bình số 1, THPT Lê Văn Thịnh, THPT Gia Bình số 3 (ngoài công lập). 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra Đề tài tiến hành khảo sát trên các nhóm đối tượng: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn, giáo viên ở 3 trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. 7. Các phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Nghiên cứu các tài liệu, văn bản, chỉ thị nghị quyết, sách báo, các công trình nghiên cứu về công tác quản lý hoạt động NCKH trong trường phổ thông để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thiết kế phiếu hỏi cho CBQL (Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn) và giáo viên 3 trường THPT trên địa bàn huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh để thu thập thông tin phục vụ quá trình làm đề tài luận văn. 3 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trực tiếp tham gia NCKH, quản lý hoạt động NCKH để thu thập những thông tin về hoạt động quản lý NCKH của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình trong những năm qua và ý kiến của họ về các biện pháp quản lý đề xuất. 7.2.3. Phương pháp quan sát: Tiến hành quan sát hoạt động NCKH của giáo viên, công tác quản lý hoạt động NCKH của giáo viên của Hiệu trưởng, CBQL các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh để thu thập thông tin có liên quan phục vụ nghiên cứu luận văn. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến về kinh nghiệm quản lý của các chuyên gia quản lý, chuyên gia giáo dục, các Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên có kinh nghiệm hoạt động NCKH, công tác quản lý hoạt động NCKH của giáo viên nhằm khai thác kinh nghiệm, vốn hiểu biết của các chuyên gia về các biện pháp quản lý hoạt động NCKH mà luận văn đề xuất cho phù hợp, hiệu quả. 7.2.5. Phương pháp xử lí toán thống kê. 8. Kết cấu của Luận văn Luận văn được chia làm ba phần như sau: Phần 1. Phần mở đầu Phần 2. Kết quả nghiên cứu bao gồm ba chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên trường trung học phổ thông. - Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. - Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên các trường THPT huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Phần 3. Kết luận và khuyến nghị Ngoài phần chính, luận văn còn có phần danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng bắt đầu từ thế kỉ XIX và phát triển mạnh mẽ đầu thế kỉ XX với các nghiên cứu của Boone (1904), Buckingham (1926), Lewin (1942, 1944, 1946), Collier (1963),… Liên Xô trước đây, các trường đại học rất coi trọng các hình thức tổ chức NCKH cho sinh viên như làm khóa luận, luận văn tốt nghiệp, tham gia cùng với giảng viên thực hiện các đề tài khoa học các cấp. Lênin trong các công trình triết học đã xây dựng cơ sở phương pháp luận khoa học của nền khoa học tự nhiên hiện đại và cũng theo sáng kiến của Lênin lần đầu tiên trong lịch sử khoa học, Liên Xô bắt đầu kế hoạch hoá khoa học trong quy mô toàn quốc đề ra và thực hiện thành công chính sách phát triển khoa học thống nhất trong toàn quốc. Năm 1971, M.T. Lubixƣna và A.A. Gơroxepxki trong chuyên khảo Tổ chức công việc tự học của sinh viên cho rằng NCKH của sinh viên đại học là một trong những hình thức hoàn thiện nhất về mặt đào tạo khoa học, có hiệu quả thiết thực đối với việc nâng cao trình độ của sinh viên. Năm 1972, P.T. Prikhodko trong tác phẩm Tổ chức và phương pháp công tác NCKH [38] đã giới thiệu những nét đặc trưng cơ bản của hoạt động NCKH của sinh viên. Tác giả đánh giá tầm quan trọng của việc tổ chức cho sinh viên làm niên luận, khóa luận tốt nghiệp, coi đây là những hình thức tập dượt NCKH nhờ đó mà sinh viên có khả năng tự học suốt đời. W. Humboldt (1767-1835) người sáng lập trường Đại học Berlin cho rằng với nhiệm vụ đi tìm tri thức, trường đại học không thể gạt bỏ toàn bộ lĩnh vực NCKH cho các viện khoa học và nếu làm như vậy thì đã tự phủ định mình. Luật giáo dục Cao đẳng của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, trong Chương 1, Điều 10 có ghi: “Nhà nước bảo đảm tự do NCKH, sáng tác văn học nghệ thuật và các hoạt động văn hóa khác trong các trường cao đẳng theo đúng pháp luật…”, trong đó có quyền và nghĩa vụ NCKH của sinh viên, coi đây là một biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo [22, tr.257]. 5 Chiến lược 1998-2000 của Bộ Giáo dục Hoa Kỳ ghi nhận NCKH giáo dục giúp cải thiện nền giáo dục quốc gia, Hoa kỳ đã xác định những vấn đề ưu tiên tổ chức cho sinh viên NCKH [3, tr.414]. Trong tác phẩm “Research and Report Writing” [35], tác giả Francesco Cordasco và Elliots S.M. Galner đã chỉ ra những hoạt động cụ thể để hình thành kỹ năng NCKH cho sinh viên. Năm 1990, Gary Anderson (New York), trong tác phẩm “Fundamentals of educational research” [36], tác giả chú trọng đến việc tìm tòi các nguyên tắc, phương pháp cũng như công cụ, kỹ thuật NCKH để huấn luyện cho sinh viên. Singapore năm 1983, hai tác giả Keith Howard và John A. Sharp đã biên soạn tài liệu “The management of a student research project” [37], nhằm giúp sinh viên biết cách quản lý kế hoạch nghiên cứu. Các tác giả đã trình bày những vấn đề về chọn lựa đề tài, xây dựng kế hoạch nghiên cứu, tập hợp, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả NCKH. Năm 1996, tác giả Brian Allison trong cuốn “Research skills for students- National institute of education” [34], đã giúp cho sinh viên những lý thuyết về NCKH, cung cấp kỹ năng tiến hành một cuộc điều tra, thiết kế một bảng hỏi và những kỹ thuật khi sử dụng phương pháp phỏng vấn. 1.1.2. Ở Việt Nam Công tác nghiên cứu khoa học giáo dục được mở rộng trong ngành từ đại học cho đến các trường phổ thông. Nghiên cứu khoa học đã trở thành nhiệm vụ bắt buộc đối với giảng viên các trường đại học, cao đẳng, giáo viên các trường trung cấp. Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng là nhiệm vụ thường xuyên của giáo viên các cấp học trong trường phổ thông và được đưa vào tổ chức quản lý trong nhà trường như hoạt động viết sáng kiến kinh nghiệm, hướng dẫn học sinh tham gia các đề tài, dự án NCKH; học sinh phổ thông (từ cấp Trung học cơ sở trở lên) còn được hướng dẫn và khuyến khích thực hiện các chương trình trải nghiệm khoa học kỹ thuật với các hội thi toàn quốc tổ chức hàng năm như cuộc thi khoa học kĩ thuật, cuộc thi sáng tạo trẻ,… Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến KHCN, Người cho rằng KHCN có ảnh hưởng rất lớn đến sự nghiệp đấu tranh và giải phóng dân tộc. Muốn xây dựng và phát triển đất nước thì phải quan tâm tới KHCN, Người không ngừng chăm lo bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học và kỹ thuật để phục vụ nước nhà. 6 Nói về vai trò của công tác quản lý hoạt động KHCN trong những năm qua nước ta có nhiều nhà khoa học, chuyên gia tiến hành các nghiên cứu về tính hiệu quả của công tác quản lý hoạt động KHCN nói chung và NCKH nói riêng qua các đề tài: Tác giả Vũ Tiến Trinh (1991) với đề tài “Nghiên cứu những biện pháp để phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động KHCN và lao động sản xuất trong nhà trường” (Viện nghiên cứu phát triển giáo dục). Tác giả Thân Đức Hiền (1995) chủ trì đề tài: “Điều tra đánh giá hiện trạng tiềm lực khoa học và công nghệ của các trường đại học và cao đẳng Việt Nam” (Viện nghiên cứu phát triển giáo dục). Phan Huy Lê trong bài viết “Việc bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa học cho sinh viên đại học” đã đề xuất cách bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu cho sinh viên khi giảng dạy là kết hợp giảng kiến thức với phương pháp để họ không chỉ nâng cao kiến thức mà còn được rèn luyện tư duy, bồi dưỡng phương pháp khoa học; Bài viết "Công tác nghiên cứu khoa học với việc nâng cao chất lượng đào tạo" của Nguyễn Tấn Phát [27]. Các tác giả đều nhấn mạnh việc đưa NCKH vào trường học sẽ thúc đẩy sự phát triển khoa học giáo dục và đem lại những tiến bộ vững chắc cho việc dạy học và giáo dục đồng thời nâng cao hiệu quả đào tạo ở các trường Sư phạm. Năm 1992, tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thị Đức trong giáo trình "Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" [9] đã đưa ra những khái niệm chung về phương pháp luận khoa học giáo dục, những nguyên tắc phương pháp luận và những giai đoạn nghiên cứu một đề tài khoa học để trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết về NCKH. Năm 1995, giáo trình Logic học và phương pháp luận nghiên cứu khoa học của Lê Tử Thành, đã giải đáp những yêu cầu của sinh viên, học viên cao học về kiến thức và cách tiến hành NCKH hiệu quả. Tác giả Nguyễn Văn Lê trong tài liệu "Phương pháp luận nghiên cứu khoa học" [19] đã hướng dẫn sinh viên cách chọn đề tài, chuẩn bị nghiên cứu và có kiến thức về các phương pháp NCKH. Trong tác phẩm "Phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu xã hội" của tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa chú trọng giới thiệu sinh viên các phương pháp và kỹ thuật trong nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Năm 1996-1997 giáo trình “Phương pháp luận nghiên cứu khoa học” [33] của Phạm Viết Vượng đã cung cấp cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh những phương pháp luận, cấu trúc công trình NCKH, các giai đoạn tiến hành một đề tài NCKH để hỗ trợ họ thành công trong việc thực hiện các công trình NCKH. 7 Năm 2005, Lê Thị Thanh Chung trong luận án "Biện pháp nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên đại học Sư phạm" đã góp phần bổ sung đánh giá thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng NCKH giáo dục của sinh viên các trường đại học Sư phạm hiện nay. Năm 2006, trong giáo trình "Hoạt động nghiên cứu khoa học giáo dục của sinh viên Sư phạm" tác giả Phạm Hồng Quang đã giới thiệu hiện trạng hoạt động NCKH của sinh viên, cung cấp các thông tin bổ ích và hướng dẫn cách tiến hành NCKH nhằm đạt hiệu quả cao, ứng dụng thực tiễn đạt chất lượng. Các giáo trình về phương pháp NCKH hay phương pháp luận NCKH của các tác giả, như: Phạm Viết Vượng, Vũ Cao Đàm, Phạm Hồng Quang,… đều nhằm cung cấp những kiến thức chung về phương pháp luận, phương pháp cấu trúc công trình NCKH. Những năm gần đây, có nhiều luận án, luận văn, bài viết về hoạt động NCKH của trường đại học, cao đẳng được đăng trên các tạp chí đều đề cập tới các giải pháp, biện pháp nâng cao chất lượng NCKH với đào tạo và thực tiễn kinh tế xã hội trong việc thực hiện các mục tiêu của các trường đại học, cao đẳng, trung cấp. Bên cạnh đó cũng có một vài công trình nghiên cứu về hoạt động NCKH ở các trường phổ thông như: Luận văn thạc sĩ của tác giả Triệu Phong, trường ĐHSP Thái Nguyên năm 2014 đề cập đến Thực trạng quản lí hoạt động NCKH của giáo viên ở các trường THCS huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh còn rất nhiều hạn chế; luận văn đề xuất một số biện pháp quản lí nhằm nâng cao chất lượng hoạt động NCKH của giáo viên trường THCS trên địa bàn. Bài viết của tác giả Nguyễn Xuân Qui đăng trên Tạp chí khoa học ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, số 6 (72) năm 2015 với tiêu đề “Một số biện pháp phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh trong dạy học hóa học” đã nêu khái niệm, cấu trúc năng lực NCKH và tầm quan trọng của việc phát triển năng lực NCKH cho học sinh; đồng thời đưa ra một số biện pháp phát triển năng lực NCKH cho học sinh trong dạy học hóa học. Phạm Bích Thủy - Nghiên cứu sinh trường Cán bộ Quản lí giáo dục TPHCM với Đề tài luận án tiến sĩ “Biện pháp quản lí hoạt động nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng ở các trường trung học phổ thông đồng bằng Sông Cửu Long” năm 2016 và bài viết đăng trên Tạp chí khoa học ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, số 4 (82) năm 2016 với tiêu đề “Thực trạng quản lí hoạt động nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng ở các trường THPT Đồng bằng sông Cửu Long” đã khảo sát và chỉ rõ thực 8 trạng, nguyên nhân của thực trạng quản lí hoạt động nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng ở các trường THPT Đồng bằng sông Cửu Long. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên thế giới và ở nước ta đã quan tâm tới vấn đề phương pháp luận và phương pháp tổ chức quản lý NCKH của sinh viên, giảng viên qua đó góp phần lớn vào việc nâng cao chất lượng NCKH của sinh viên, giảng viên các trường đại học, cao đẳng, trung cấp. Những nghiên cứu này chủ yếu đề cập đến quản lý hoạt động NCKH của sinh viên, giảng viên các trường cao đẳng, đại học còn vấn đề Quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của giáo viên trường THPT chưa có nhiều tác giả quan tâm, chưa có nhiều công trình nghiên cứu sâu sắc, toàn diện. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Quản lý giáo dục 1.2.1.1. Quản lý Về khái niệm quản lý có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau: Tác giả Nguyễn Thị Tính đã khái quát: “Quản lý là quá trình tác động có tính định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đề ra”. Hay nói cách khác: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng việc thực hiện các chức năng quản lý, lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [31]. Theo Tác giả Đặng Thành Hưng, “Quản lý là một dạng lao động đặc biệt nhằm gây ảnh hưởng, điều khiển, phối hợp lao động của người khác hoặc của nhiều người khác trong cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành vi và ý thức của họ, định hướng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục tiêu của tổ chức hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những người tham gia”. Theo cách hiểu này, bản chất của quản lý là gây ảnh hưởng chứ không trực tiếp sản xuất hay tạo ra sản phẩm, có mục tiêu và lợi ích là cái chung chứ không nhằm mục tiêu và lợi ích của riêng cá nhân nào, có tính hệ thống chứ không phải quá trình hay hành động đơn lẻ. [15] Như vậy quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có tính chất lựa chọn các tác động phù hợp dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường nhằm tạo cho đối tượng vừa vận hành trong thế ổn định, vừa tạo sự phát triển theo mục đích đề ra được thực hiện thông qua các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. 9