Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường đại học phòng cháy chữa cháy theo đ...

Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường đại học phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp

.DOC
261
99
147

Mô tả:

MỤC LỤC Trang DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ MỞ ĐẦU Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài 1.2. Khái quát kết quả nghiên cứu của công trình khoa học đã công bố và vấn đề đặt ra luận án cần tập trung giải quyết Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHIỆP VỤ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP 2.1. Những vấn đề lý luận về hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp 2.2. Những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp 2.3. Các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp Chương 3 CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHIỆP VỤ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY 3.1. Khái quát về trường Đại học Phòng cháy chữa cháy 3.2. Thực trạng hoạt động dạy học nghiệp vụ, quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ và các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy Chương 4 BIỆN PHÁP VÀ KIỂM CHỨNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NGHIỆP VỤ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP 4.1. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp 4.2. Kiểm chứng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 5 13 13 27 32 32 53 68 76 76 79 106 113 113 144 168 171 172 PHỤ LỤC 181 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT 1 2 3 4 5 6 Chữ viết đầy đủ Cán bộ chiến sỹ Chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ Cứu nạn, cứu hộ Phòng cháy và chữa cháy Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ Phát triển năng lực nghề nghiệp Chữ viết tắt CBCS CC&CNCH CNCH PCCC PCCC&CNCH PTNLNN DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ STT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Tên bảng, biểu đồ, sơ đồ Trang Bảng 2.1. So sánh dạy học theo định hướng nội dung và dạy học theo 49 định hướng phát triển năng lực. 82 Bảng 3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về dạy học nghiệp vụ 83 Bảng 3.2. Thực trạng xây dựng mục tiêu dạy học nghiệp vụ 84 Bảng 3.3. Thực trạng nội dung dạy học nghiệp vụ 86 Bảng 3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học nghiệp vụ 87 Bảng 3.5. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học nghiệp vụ 88 Bảng 3.6. Thực trạng về hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ 90 Bảng 3.7. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học nghiệp vụ 91 Bảng 3.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học nghiệp vụ Bảng 3.9. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị dạy học nghiệp vụ của 93 giảng viên Bảng 3.10. Thực trạng quản lý thực hành hoạt động dạy học nghiệp 95 vụ trên lớp của giảng viên Bảng 3.11. Thực trạng thực hiện hoạt động dạy học nghiệp vụ của 97 giảng viên 98 Bảng 3.12. Thực trạng quản lý hoạt động học tập nghiệp vụ của học viên Bảng 3.13. Thực trạng quản lý điều kiện cơ sở vật chất, trang bị 100 phương tiện thiết bị đến hoạt động dạy học nghiệp vụ Bảng 3.14. Thực trạng về quản lý kiểm tra, đánh giá gắn với chấn 102 chỉnh hoạt động dạy học nghiệp vụ Bảng 3.15. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý 104 hoạt động dạy học nghiệp vụ Bảng 4.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo 145 định hướng PTNLNN Bảng 4.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo 146 định hướng PTNLNN Bảng 4.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC 148 theo định hướng PTNLNN Bảng 4.4. Kết quả đo sự thay đổi nhận thức của giảng viên về đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ theo định hướng 154 PTNLNN vào hoạt động chuẩn bị giảng dạy trước thử nghiệm Bảng 4.5. Kết quả đo đánh giá sự đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN trong hoạt 154 động thực hành giảng dạy nghiệp vụ của giảng viên trước thử nghiệm Bảng 4.6. Kết quả đo sự thay đổi nhận thức của giảng viên về đổi mới 155 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN vào hoạt động chuẩn bị giảng dạy sau thử nghiệm Bảng 4.7. Kết quả đo đánh giá sự đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN cho học viên trong hoạt động thực hành giảng dạy nghiệp vụ của giảng viên sau thử nghiệm Bảng 4.8. Lượng hóa các tiêu chí đánh giá về chất lượng nắm kiến thức và khả năng tư duy hệ thống hoá, khái quát hoá qua nghe giảng trên lớp ở học viên Bảng 4.9. Lượng hoá các tiêu chí đánh giá về sự hình thành thái độ, hành vi và phát triển năng lực nghề nghiệp của học viên Bảng 4.10. Thống kê kết quả kiểm tra về chất lượng nắm kiến thức và khả năng tư duy hệ thống hoá, khái quát hoá qua nghe giảng trên lớp của học viên Bảng 4.11. Phân phối các tham số đặc trưng về chất lượng nắm kiến thức và khả năng tư duy hệ thống hoá, khái quát hoá qua nghe giảng trên lớp của học viên Bảng 4.12. Thống kê kết quả kiểm tra về sự hình thành thái độ, hành vi và phát triển năng lực nghề nghiệp của học viên Bảng 4.13. Phân phối các tham số đặc trưng về hình thành thái độ, hành vi và phát triển năng lực nghề nghiệp của học viên Biểu đồ 3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên về dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.2. Thực trạng xây dựng mục tiêu dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.3. Thực trạng nội dung dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.5. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.6. Thực trạng về hình thức tổ chức dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.7. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.8. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học nghiệp vụ Biểu đồ 3.9. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị dạy học nghiệp vụ của giảng viên Biểu đồ 3.10. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ trên lớp của giảng viên Biểu đồ 3.11. Thực trạng thực hiện hoạt động dạy học nghiệp vụ của giảng viên Biểu đồ 3.12. Thực trạng quản lý hoạt động học tập nghiệp vụ của học viên Biểu đồ 3.13. Thực trạng quản lý điều kiện cơ sở vật chất, trang bị phương tiện thiết bị đến hoạt động dạy học nghiệp vụ Bảng 3.14. Thực trạng về quản lý kiểm tra, đánh giá gắn với chấn chỉnh hoạt động dạy học nghiệp vụ 156 160 160 161 163 164 165 82 83 85 86 88 89 90 92 93 96 97 99 101 103 44. 45. 46. 47. 48. Biểu đồ 4.1. Mức độ cần thiết và khả thi của biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN Biểu đồ 4.2. Đồ thị biểu diễn tần suất tích lũy điểm chất lượng nắm kiến thức và khả năng tư duy hệ thống hoá, khái quát hoá qua nghe giảng trên lớp của học viên Biểu đồ 4.3. Biểu đồ so sánh điểm chất lượng nắm kiến thức và khả năng tư duy hệ thống hoá, khái quát hoá qua nghe giảng trên lớp của học viên Biểu đồ 4.4. Đồ thị biểu diễn tần suất tích lũy điểm hình thành thái độ, hành vi và phát triển năng lực nghề nghiệp của học viên Biểu đồ 4.5. Biểu đồ so sánh điểm hình thành thái độ, hành vi và phát triển năng lực nghề nghiệp của học viên 148 162 162 164 165 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước là một vấn đề luôn được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai, đầu tư cho sự phát triển bền vững. Trong xu thế hội nhập và phát triển hiện nay, chất lượng giáo dục đại học chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố cả trong nước và quốc tế. Vì vậy, giáo dục đại học phải xem xét toàn diện các yếu tố, chú trọng các yếu tố tác động trực tiếp đến chất lượng đào tạo. Nghị quyết số 29-NQ/TW tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương Khóa XI đã chỉ đạo định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn” [2]. Đào tạo đại học được thực hiện bằng nhiều con đường, trong đó hiệu quả nhất là thông qua hoạt động dạy học. Hoạt động dạy học cung cấp cho người học hệ thống kiến thức khoa học, bồi dưỡng phương pháp tư duy sáng tạo và kỹ năng thực hành, từng bước hình thành năng lực hoạt động thực tiễn, làm cho người học trở thành những nhân cách tự chủ, năng động sáng tạo. Hoạt động dạy học là con đường cơ bản nhất để đạt tới mục đích giáo dục tổng thể. Dạy học theo định hướng PTNLNN đang là xu thế mới của giáo dục và đào tạo, đã tạo ra những thay đổi căn bản cho quá trình dạy học. Đó là quá trình dạy học hướng đến kết quả đầu ra, có ưu điểm nổi bật là chú trọng vào giúp người học phát triển toàn diện phẩm chất nhân cách và khả năng ứng dụng tri thức đã học vào giải quyết những tình huống nảy sinh trong thực tiễn nghề nghiệp tương lai. Hoạt động dạy học là hoạt động chủ đạo của nhà trường, do đó quản lý hoạt động dạy học là nhiệm vụ cơ bản và quan trọng, chi phối toàn bộ hoạt động quản lý nhà trường. Thông qua quản lý hoạt động dạy học, việc chấp hành các quy định (điều lệ, quy chế, nội quy...) trong hoạt động giảng dạy của giảng viên và hoạt động học tập của học viên, cũng như các hoạt động đảm bảo được tiến hành tự giác, có nề nếp, làm cho chất lượng dạy học ngày càng được nâng cao. 6 Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; trực tiếp đảm nhiệm giữ gìn ổn định chính trị, an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Nhiệm vụ đó đòi hỏi phải xây dựng được đội ngũ cán bộ, chiến sỹ Công an nhân dân có phẩm chất chính trị, năng lực, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế. Là thành phần quan trọng của lực lượng Công an nhân dân, Cảnh sát PCCC là nòng cốt trong phòng ngừa, kịp thời dập tắt các vụ cháy, nổ, xử lý các sự cố, tai nạn, hạn chế thiệt hại về người và tài sản, góp phần bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, tạo ra môi trường an toàn cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, tình hình cháy, nổ, sự cố, tai nạn vẫn diễn biến phức tạp, xảy ra nhiều vụ cháy, tai nạn, sự cố làm nhiều người chết và bị thương, gây thiệt hại lớn về tài sản, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, môi trường đầu tư và an sinh xã hội. Kinh tế - xã hội càng phát triển, nguy cơ cháy nổ và tai nạn cho người dân ngày càng lớn, có thể xảy ra ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào nếu như ý thức và kỹ năng chấp hành các quy định về PCCC, quy định an toàn trong lao động sản xuất, chấp hành luật khi tham gia giao thông, cũng như phòng chống thiên tai… không được quan tâm đúng mức. Điều đó cho thấy, vấn đề PCCC&CNCH là rất quan trọng, đóng góp quyết định đến đảm bảo an toàn về tính mạng, sức khỏe cho người dân, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản trong các sự cố, tai nạn. Do vậy, đội ngũ cán bộ làm công tác PCCC&CNCH cần phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao, có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp vững vàng, có tinh thần hy sinh vì lý tưởng cao cả mới đáp ứng được yêu cầu bảo đảm an ninh, an toàn cho sự nghiệp phát triển đất nước. Trong những năm qua, trường Đại học PCCC đã tích cực đổi mới hoạt động dạy học, đã tiếp cận và triển khai dạy học theo định hướng PTNLNN. Tuy nhiên, quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, kết quả chưa đạt được mục tiêu mong muốn. Việc quản lý nội dung chương trình chưa thống nhất và chưa được cập nhật thường xuyên. Hình thức, nội dung dạy học đã có đổi mới nhưng hiệu quả còn hạn chế, chất lượng giảng dạy của một số giảng viên chưa đáp ứng được yêu cầu; vẫn còn giảng viên hạn chế về năng lực; một số giảng viên chưa thường xuyên cập nhật kiến thức mới vào dạy. Trong giảng dạy mới 7 quan tâm trang bị kiến thức lý thuyết, chưa coi trọng hình thành kỹ năng, chưa chú trọng rèn luyện năng lực thực hành nên học viên xử lý tình huống thực tiễn còn yếu, chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn PCCC&CNCH hiện nay. Những hạn chế đó có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chủ yếu là do quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ chưa được đổi mới, vẫn lấy quản lý hành chính, tuân thủ theo mệnh lệnh là chủ yếu nên sự vận hành rời rạc, thiếu đồng bộ; quản lý hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ nói riêng còn thực hiện theo truyền thống; chưa theo định hướng PTNLNN; … Trong khi đó, chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn diện về quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN ở trường Đại học PCCC. Từ các lý do trên tác giả chọn vấn đề: “Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học Phòng cháy chữa cháy theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp” làm đề tài luận án. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ, luận án đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ, góp phần nâng cao năng lực thực hiện nghiệp vụ PCCC&CNCH cho học viên, nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. - Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC. - Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. - Kiểm chứng các biện pháp đề xuất thông qua khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi và tổ chức thử nghiệm để khẳng định giá trị khoa học và khả năng ứng dụng thực tiễn của các biện pháp. 8 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết khoa học * Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trường Đại học PCCC. * Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. * Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu hoạt động dạy học nghiệp vụ PCCC&CNCH theo định hướng PTNLNN với đối tượng đào tạo bậc đại học thuộc lực lượng Công an nhân dân. Do cả nước duy nhất có trường Đại học PCCC, và chỉ có trường Đại học PCCC mới có đào tạo về nghiệp vụ PCCC&CNCH nên các vấn đề lý luận của luận án gắn liền với trường Đại học PCCC. Phạm vi về khách thể khảo sát: Luận án tập trung khảo sát đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giảng viên của trường Đại học PCCC; khảo sát học viên bậc đại học năm thứ 3 và năm thứ 4 của nhà trường. Phạm vi về thời gian: Các số liệu, tài liệu điều tra, nghiên cứu thực tiễn được thực hiện từ 2013 - 2018. * Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ tác động trực tiếp đến chất lượng dạy học và chất lượng đào tạo. Hiện nay, yêu cầu chất lượng đào tạo nhân lực PCCC&CNCH ngày càng cao. Nhưng quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn PCCC&CNCH hiện nay. Nếu chủ thể quản lý làm cho các lực lượng sư phạm của nhà trường nhận thức đầy đủ về dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN; nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học được xây dựng, lựa chọn và sử dụng phù hợp; hoạt động học tập của học viên được định hướng chủ động, tích cực, tự giác, đồng thời thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên theo tiêu chí đã xác định trong khung năng lực nghề nghiệp thì sẽ quản lý hiệu quả hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN, nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường, đáp ứng yêu cầu PCCC&CNCH của thực tiễn hiện nay. 9 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận nghiên cứu Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nói chung, cán bộ chiến sĩ Công an nói riêng; Đồng thời vận dụng phương pháp tiếp cận sau trong nghiên cứu: Tiếp cận hệ thống cấu trúc Hoạt động dạy học là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, người dạy, người học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của người học ... Nghiên cứu hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC phải được đặt trong hệ thống của nó, đồng thời tích hợp mối quan hệ với các hoạt động khác để bảo đảm tính chỉnh thể, toàn vẹn của hoạt động dạy học. Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN phải được tiến hành đồng bộ trên tất cả các thành tố, nhằm tạo nên sự cộng hưởng và sức mạnh tổng thể của hệ thống. Tiếp cận hoạt động Dạy học là hoạt động cơ bản trong nhà trường, dựa trên chính hoạt động tự giác, sáng tạo của giảng viên và học viên. Quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ theo cách tiếp cận này là quản lý hoạt động dạy của giảng viên và hoạt động học của học viên, từ đó có những tác động quản lý nhằm thay đổi nhận thức và việc làm cụ thể trong xây dựng kế hoạch, tổ chức chỉ đạo, đánh giá kết quả, bồi dưỡng nâng cao trình độ, tạo điều kiện cho hoạt động dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN đạt được mục tiêu đào tạo của nhà trường. Tiếp cận chức năng quản lý và nội dung quản lý Mục tiêu quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN được thực hiện thông qua các chức năng quản lý như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học nghiệp vụ. Đồng thời, mục tiêu quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN còn được hiện thực hóa thông qua các nội dung quản lý: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hệ thống tổ chức dạy 10 học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, điều kiện và nguồn lực đảm bảo … Trong luận án, chúng tôi vận dụng phối hợp cả hai tiếp cận để xác định khung lý thuyết và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. Tiếp cận phát triển năng lực Tiếp cận phát triển năng lực là một xu thế mới của giáo dục hiện đại, tập trung vào năng lực hành động, hướng đến những gì học viên dự kiến phải làm được hơn là những gì họ cần phải học được. Tiếp cận phát triển năng lực cũng được hiểu là chiến lược giảng dạy, trong đó quá trình dạy học dựa trên năng lực thực hiện. Quản lý hoạt động dạy học theo cách tiếp cận này đòi hỏi hoạt động dạy học phải hướng đến đầu ra, đến những năng lực chung và năng lực chuyên biệt mà học viên có được sau khi hoàn thành một nội dung học tập. * Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Tham khảo, nghiên cứu tài liệu, văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, của Bộ Công an định hướng cho việc nghiên cứu và xây dựng cơ sở khoa học của đề tài. Tiến hành nghiên cứu một số tài liệu, tác phẩm, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về: khoa học quản lý và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu nhằm xây dựng các khái niệm, xác định nội dung quản lý trong cơ sở lý luận của đề tài. Phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu và công trình nghiên cứu lý luận, thực tiễn của các nhà khoa học, xây dựng hệ thống cơ sở lý luận của đề tài và hình thành nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp quan sát Quan sát thực tiễn hoạt động dạy học ở trường Đại học PCCC. Quan sát thực tiễn quá trình quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. Quan sát quá trình giảng dạy, huấn luyện nghiệp vụ của giảng viên, quá trình học tập, tập luyện nghiệp vụ của học viên tại trường Đại học PCCC. 11 Quan sát, nghiên cứu thực tiễn quá trình xây dựng lực lượng tại các Cảnh sát PCCC&CNCH tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương, của đất nước, từ đó có nhận định về thực trạng dạy học và quản lý hoạt động dạy học các môn nghiệp vụ. + Phương pháp điều tra Điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập thông tin thông qua phiếu hỏi ý kiến của giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục, học viên trong trường Đại học PCCC nhằm thu thập những thông tin về vấn đề cần nghiên cứu: Thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN; Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN; Khảo nghiệm về tính khả thi, tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. Phỏng vấn, trao đổi: Phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu sâu hơn các vấn đề về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN, thông qua trao đổi trực tiếp với các đối tượng điều tra. Tổng kết kinh nghiệm: Phương pháp này được sử dụng để thu thập các kinh nghiệm thực tiễn của dạy học và quản lý hoạt động dạy học có ý nghĩa đối với đề tài nghiên cứu. Xin ý kiến chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia trong xây dựng công cụ điều tra và khẳng định giá trị của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. Khảo nghiệm và thử nghiệm: Được sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. - Phương pháp hỗ trợ Phương pháp thống kê toán học. Sử dụng các công thức thống kê toán học để xử lý số liệu trong quá trình điều tra, khảo sát nhằm lượng hóa, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án. 12 5. Đóng góp mới của luận án * Về lý luận Luận án góp phần làm sâu sắc và phong phú lý luận về hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. Đưa ra khung năng lực nghề nghiệp của cán bộ Cảnh sát PCCC&CNCH nhằm giúp thực tiễn đào tạo cán bộ chiến sỹ PCCC&CNCH hiện nay. Xác định mục tiêu, nội dung, hình thức quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ, cùng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN để đáp ứng được yêu cầu mới của xã hội đặt ra cho lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH. * Về thực tiễn Luận án làm rõ thực trạng hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ theo định hướng PTNLNN, tìm ra các bất cập của nó so với yêu cầu mới của xã hội đặt ra cho lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH. Từ đó, làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC theo định hướng PTNLNN. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Kết quả nghiên cứu của luận sẽ làm cho những quan niệm và những nội dung về hoạt động dạy học nghiệp vụ và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ được rõ ràng, cụ thể hơn. Đồng thời, luận án cũng làm cho hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học nghiệp vụ PCCC&CNCH bám sát đòi hỏi của thực tiễn bảo đảm an ninh, an toàn cho xã hội, cho đất nước. 7. Kết cấu của luận án Phần mở đầu, nội dung chính của luận án được trình bày trong 04 chương (10 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục các công trình khoa học của tác giả đã công bố, phụ lục. 13 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án 1.1.1. Những nghiên cứu có liên quan đến hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực nghề nghiệp 1.1.1.1. Ở nước ngoài Các nghiên cứu về hoạt động dạy học Từ thời cổ đại, vấn đề dạy học đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục ở cả phương Tây và phương Đông đề cập đến. Tuy nhiên, từ cuối thế kỷ XIV, vấn đề dạy học và hoạt động dạy học mới được nhiều nhà giáo dục quan tâm, như: J.A. Kômenxki, Pétxtalôdi, Kerschenteiner, ... trong đó nổi bật là J.A. Kômenxki (1592 – 1670) đưa ra các nguyên tắc chỉ đạo công tác dạy học tích cực, có giá trị rất lớn đó là: trực quan; phát huy tính tự giác, tích cực; tính hệ thống và liên tục; tính vừa sức; tính vững chắc của tri thức; dạy học phải thiết thực; dạy học theo nguyên tắc cá biệt… [80]. John Dewey (1858 – 1952) đại diện cho trường phái “nền giáo dục thực dụng”, ông đã phê phán cách thức tổ chức hoạt động dạy học áp đặt, thiếu động lực phát triển các kỹ năng giao tiếp của học sinh, John Dewey đã đề xuất thành lập nhà trường tích cực hướng vào người học, lấy quá trình học tập của người học làm trung tâm, thực chất nhằm khuyến khích tính học tập, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của người học [80]. Theo V.I.Lênin (1870 – 1924) con đường giáo dục trí tuệ là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trìu tượng và từ tư duy trìu tượng đến thực tiễn là con đường biện chứng nhận thức chân lý khách quan” [80]. Trong cuốn “Những cơ sở lý luận dạy học” nhà giáo dục Êxipôp B.P (1977) quan tâm hoạt động dạy học phát huy tính tích cực của của người học. Trong “Phối hợp các hình thức tổ chức dạy học có lợi cho người học” [35, tr76], ông đã chỉ rõ sự khác biệt giữa cách thức tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học Xô Viết và phương Tây như sau: Các cách thức tổ chức hoạt động dạy học ở trường trung học Xô Viết về nguyên tắc khác với các cách thức áp dụng trong nhà trường tư sản ở chỗ - các cách thức ấy được thực hiện 14 trên cơ sở chủ nghĩa tập thể. Hoạt động dạy học ở nhà trường Liên Xô có nhiệm vụ tạo ra những điều kiện cho người học làm việc tích cực và đảm bảo phương pháp cá thể đối với mỗi người học, nhằm làm cho người học học tập có kết quả, phát triển đến mức tối đa những khả năng của họ. Các nghiên cứu về hoạt động dạy học nghiệp vụ Vấn đề nghiên cứu về dạy học nghiệp vụ và hoạt động dạy học nghiệp vụ chủ yếu được các tác giả nghiên cứu áp dụng trong ngành sư phạm. Các nghiên cứu tập trung về nghiệp vụ sư phạm và dạy học nghiệp vụ sư phạm đã công bố đều xem xét theo góc độ tiếp cận năng lực và phát triển nghề nghiệp cho giảng viên, coi nghiệp vụ sư phạm là một thành tố trong năng lực nghề nghiệp giảng viên và dạy học nghiệp vụ sư phạm là một phần trong toàn bộ tiến trình phát triển nghề nghiệp của giảng viên, được làm rõ hơn trong các công trình nghiên cứu của các tác giả, như: Linda Darling-Hammond (2010) [103], Thomas Olsson, Katarina Martensson, Torgny Roxa (2010) [109], Vinod Kumar Singh (2010) [118], nghiên cứu của Ngân hàng thế giới, báo cáo của OECD (OECD - tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế) (2014) [108], … Các nghiên cứu đã khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của nghiệp vụ với công việc, với một nghề nghiệp cụ thể, những nghiên cứu trên có giá trị là tài liệu tham khảo để nghiên cứu, giúp làm rõ các nội dung, yêu cầu của hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC. Các nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng PTNLNN Sự hình thành và phát triển của xu hướng tiếp cận năng lực người học trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng được hình thành, phát triển rộng khắp ở Mỹ vào những năm 1970, các tiếp cận năng lực trong giáo dục nghề nghiệp đã phát triển mạnh mẽ và trở thành một phong trào với những nấc thang mới trong những năm 1990 ở Anh, Úc, New Zealand, xứ Wales, … [101]. Các tiêu chuẩn năng lực được xây dựng nhằm đáp ứng các yêu cầu về chính trị, kinh tế và như là cách để chuẩn bị lực lượng lao động cho nền kinh tế cạnh tranh toàn cầu. Các nhà hoạch định chính sách sử dụng mô hình năng lực như là phương tiện để xác định một cách rõ ràng và để gắn kết giữa những đòi hỏi của thực tiễn với các chương trình giáo dục và đào tạo. 15 Trong tài liệu “Competency Based Education and Training” [100] (Giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực thực hiện), John W Burke (1995) đã trình bày nguồn gốc của Giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực thực hiện, quan niệm về năng lực thực hiện và tiêu chuẩn năng lực thực hiện, về vấn đề đánh giá dựa trên năng lực thực hiện và cải tiến chương trình đào tạo dựa trên năng lực thực hiện. Trong cuốn “Designing Competence – Based Training” [115] (Thiết kế đào tạo dựa trên năng lực thực hiện), Shirley Fletcher (1997) đề cập các cơ sở khoa học của việc thiết lập các tiêu chuẩn đào tạo, các kỹ thuật phân tích nhu cầu người học và phân tích công việc, xây dựng mô đun dạy học và khung chương trình. Trong cuốn “Competency-based education and training” [101] (Giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực), S. Kerka (2001), phân tích những ưu thế nổi bật của tiếp cận theo năng lực so với các cách tiếp cận khác trong dạy học đó là: thứ nhất, tiếp cận năng lực cho phép cá nhân hóa việc học, hướng đến để thực hiện những nhiệm vụ cụ thể; thứ hai, tiếp cận năng lực chú trọng vào kết quả đầu ra (outputs); thứ ba, tiếp cận năng lực tạo ra những linh hoạt trong việc đạt tới các kết quả đầu ra, theo những cách thức riêng phù hợp với đặc điểm và hoàn cảnh của cá nhân; thứ tư, tiếp cận năng lực còn tạo khả năng cho việc xác định một cách rõ ràng những gì cần đạt được và những tiêu chuẩn cho việc đo lường các thành quả học tập của người học. Việc chú trọng vào kết quả đầu ra và những tiêu chuẩn đo lường khách quan của những năng lực cần thiết để tạo ra các kết quả này là điểm được các nhà hoạch định chính sách giáo dục – đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đặc biệt quan tâm nhấn mạnh. Nhìn chung, số lượng và lĩnh vực nghiên cứu của các tác giả cũng rất đa dạng từ việc nghiên cứu bối cảnh của đào tạo theo phát triển năng lực, phát triển chương trình, tổ chức đào tạo đến đánh giá và chứng nhận năng lực nghề nghiệp cho người được đào tạo; những công trình này có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Luận án cần tiếp thu, chọn lọc để xác định vấn đề nghiên cứu tiếp theo về tổ chức hoạt động dạy học trong nhà trường nói chung và tổ chức 16 hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC nói riêng. 1.1.1.2. Ở trong nước Các nghiên cứu về hoạt động dạy học Vấn đề hoạt động dạy học cũng đã được đề cập nhiều trong các tác phẩm của các nhà chính trị, quân sự, nhà thơ lỗi lạc dưới thời phong kiến như: Nguyễn Trãi, Chu Văn An… Bằng việc kế thừa tư tưởng giáo dục tiên tiến và vận dụng sáng tạo phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng các tư tưởng giáo dục tiến bộ trên thế giới vào thực tiễn Việt Nam, những thập kỷ gần đây nhiều nhà khoa học đã có các công trình nghiên cứu về lý luận dạy học, hoạt động dạy học. Về dạy học và hoạt động dạy học trong trường đại học, các cấp học về các nội hàm khác nhau của hoạt động dạy học ... đã được nghiên cứu rất nhiều trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học giáo dục với nhiều góc độ khoa học khác nhau. Các công trình đã đề cập mang tính khái quát, có ý nghĩa lý luận về hoạt động dạy học. Đó là, hoạt động dạy học do nhà giáo và nhà trường tổ chức và quyết định quy mô, chất lượng, tính chất sư phạm. Đây là môi trường hoạt động của người học, nên hoạt động dạy học là một trong những thành tố trọng yếu của quá trình dạy học. Trong cuốn “Tiếp cận hiện đại hoạt động dạy học” [31] của tác giả Đỗ Ngọc Đạt (1997), theo tiếp cận hệ thống thì vai trò chủ đạo của giảng viên (định hướng, tổ chức, điều khiển các hoạt động và trực tiếp khi hoạt động trên lớp) luôn có ý nghĩa đặc biệt đối với việc bảo đảm chất lượng của học sinh trong học tập. Vai trò chủ động, tích cực, năng động của học sinh trong quá trình học tập có ý nghĩa quyết định đối với việc phát triển trí tuệ, lĩnh hội kiến thức và hoàn thiện nhân cách của bản thân, là chủ thể sáng tạo. Vì vậy, giảng dạy và học tập là hai mặt của một quá trình bổ sung cho nhau [31, tr.50]. Còn theo tiếp cận cấu trúc quá trình dạy học, hệ thống cấu trúc này có ba nhân tố chủ yếu: Nội dung dạy học; Hoạt động dạy; Hoạt động học [31]. Trong cuốn “Giáo dục học hiện đại” [88] tác giả Thái Duy Tuyên (2001), 17 khi nghiên cứu về lý luận chung của hoạt động dạy học đã đề cập đến những phương pháp luận chung khi tiếp cận hoạt động dạy học. Qua đó, tác giả đưa ra quan điểm đổi mới phương pháp dạy học, nhất là sử dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy người học. Trong cuốn “Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI” [34] tác giả Trần Khánh Đức (2014), cho rằng: học có hai chức năng kép là thu nhận thông tin và tự điều khiển quá trình nhận thức của người học; còn dạy cũng có hai chức năng kép đó là truyền đạt thông tin và điều khiển quá trình nhận thức cho người học. Theo quan niệm hiện đại khi triển khai một hoạt động dạy học người dạy phải biết lựa chọn phương thức chuyển tải sao cho đưa đến cho người học không chỉ kiến thức mà tạo điều kiện cho họ tái tạo lại, ứng dụng và phát triển được các kiến thức đó. Tác giả đã luận giải những vấn đề về giáo dục và phát triển nguồn nhân lực ở nước ta trong thế kỷ XXI, đồng thời đưa ra một số giải pháp điều chỉnh cơ cấu đào tạo nhân lực là cơ sở để nhà quản lý tổ chức hoạt động dạy học cho phù hợp với thực tế và nhu của mỗi địa phương, của ngành và của đất nước. Trong cuốn “Giáo dục học - tập 1” [67] tác giả Trần Thị Tuyết Oanh (2015), khi xem xét quá trình dạy học ở một thời điểm nhất định nó bao gồm những thành tố như: mục đích dạy học; nội dung dạy học; phương pháp, phương tiện dạy học; hình thức tổ chức dạy học; giảng viên; học sinh; … Và quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng của hai thành tố cơ bản trong quá trình dạy học – hoạt động dạy và hoạt động học [67, tr.123]. Hoạt động dạy học đạt được hiệu quả tối ưu trong trường hợp có sự thống nhất biện chứng giữa hoạt động dạy và hoạt động học của học sinh, trong đó sự lỗ lực của giảng viên và của học sinh trùng nhau tạo nên sự cộng hưởng của chính quá trình dạy học đó [67, tr.126]. Trong cuốn “Lý luận dạy học đại học” [42] tác giả Đặng Vũ Hoạt (2015), cho rằng quá trình dạy học nói chung và quá trình dạy học ở đại học nói riêng là một quá trình xã hội, nó tồn tại như một hệ thống nhất. Quá trình đó bao gồm những nhân tố cấu trúc cơ bản như: mục đích và nhiệm vụ dạy học; hoạt động của giảng viên và sinh viên; nội dung dạy học; phương pháp dạy học; phương 18 tiện dạy học; kết quả dạy học. Quá trình đó diễn ra trong môi trường xã hội – chính trị và môi trường khoa học, kĩ thuật nhất định, … Nền kinh tế tri thức đang đòi hỏi sự nghiệp giáo dục – đào tạo phải không ngừng đổi mới mục tiêu, hiện đại hóa nội dung và thực hiện “cuộc cách mạng” về phương pháp dạy học nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo. Những công trình nghiên cứu về hoạt động dạy học ở trong nước đã có những đóng góp cả về mặt lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, các nghiên cứu chưa đề cập đến tổ chức hoạt động dạy học, chưa cụ thể được cách thức xây dựng mô hình tổ chức hoạt động dạy học, mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, quy trình dạy học ở trường Đại học nói chung trên cơ sở theo định hướng PTNLNN làm mục tiêu dạy học. Các nghiên cứu về hoạt động dạy học nghiệp vụ Đến nay không có nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động dạy nghiệp vụ nói chung và hoạt động dạy học nghiệp vụ một ngành, nghề cụ thể riêng. Các công trình trong lĩnh vực khoa học giáo dục và quản lý giáo dục chủ yếu tập trung nghiên cứu bàn luận trực tiếp hoặc liên quan đến dạy học nghiệp vụ sư phạm cho giảng viên và sinh viên ngành sư phạm. Theo đó, việc dạy học nghiệp vụ sư phạm cần tập trung vào việc phát triển kỹ năng dạy học, bởi kỹ năng dạy học là thành phần cốt lõi của năng lực dạy học, năng lực nghề nghiệp của sinh viên sư phạm. Các nghiên cứu đều bàn đến dạy học nghiệp vụ sư phạm như một một nhiệm vụ quan trọng của phát triển nghề nghiệp giảng viên, nhấn mạnh việc dạy học nghiệp vụ sư phạm theo tiếp cận năng lực, trong đó quan niệm năng lực dạy học của giảng viên dưới góc độ những kỹ năng dạy học, như tác giả: Đào Hải (2005) [36], Nguyễn Thị Kim Dung (2015) [26], Nguyễn Văn Cường và Bernd Meier (2016) [24], ... Tuy chưa có nghiên cứu nào về hoạt động dạy học nghiệp vụ nói chung và hoạt động dạy học nghiệp vụ ngành PCCC&CNCH nói riêng. Nhưng những nghiên cứu trên là tài liệu tham khảo để xác định vấn đề nghiên cứu về hoạt động dạy học nghiệp vụ ở trường Đại học PCCC của luận án. Các nghiên cứu về hoạt động dạy học theo định hướng PTNLNN Việc nghiên cứu và triển khai dạy học theo hướng phát triển năng lực trong
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan