Tài liệu Quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong đại học quốc gia hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ THÙY NGÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN HỆ CHÍNH QUY TRONG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC TRẦN THỊ THÙY NGÂN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN HỆ CHÍNH QUY TRONG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Trƣơng Thị Bích HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Lời cảm ơn đầu tiên và sâu sắc nhất của tôi xin được dành gửi tới PGS.TS. Trương Thị Bích - người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Trường Đại học Giáo dục, cùng các thầy cô giáo tại các đơn vị thành viên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi, dành nhiều công sức giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ tôi trong quá trình học tập chương trình đào tạo thạc sĩ, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban Chủ nhiệm bộ môn các học phần lý luận chính trị, các giảng viên của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội; đồng cảm ơn Lãnh đạo, các đồng chí cán bộ quản lý đào tạo tại các đơn vị thành viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội và các sinh viên đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp số liệu, cho ý kiến để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin được tri ân những người thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn quan tâm, động viên, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng nhiều trong quá trình thực hiện đề tài, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Tôi rất mong nhận được sự thông cảm và đóng góp ý kiến của Quý thầy, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những người cùng quan tâm tới những vấn đề được trình bày trong luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Trần Thị Thùy Ngân i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt TT Từ viết đầy đủ 1 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo 2 CSVC Cơ sở vật chất 3 CTĐT Chương trình đào tạo 4 ĐHQG Đại học Quốc gia 5 ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 6 ĐHQGHCM Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh 7 ĐTB Điểm trung bình 8 KHXH&NV Khoa học Xã hội và Nhân văn 9 GV Giảng viên 10 HK Học kỳ 11 LLCT Lý luận chính trị 12 SV Sinh viên ii MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ...............................................................................................................i Danh mục viết tắt .....................................................................................................ii Mục lục ..................................................................................................................... iii Danh mục các sơ đồ, bảng ....................................................................................... vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC .................................................................................................................7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................7 10 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................... 1.2.1. Trường đại học, đại học quốc gia ................................................................... 10 1.2.2. Lý luận chính trị và các học phần lý luận chính trị ở bậc đại học ................. 11 1.2.3. Hoạt động dạy học/đào tạo/ đào tạo các học phần lý luận chính trị .............. 13 1.2.4. Quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị ở trường đại học ...................................................................................................................... 14 1.3. Nội dung quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị 22 trong trƣờng đại học .............................................................................................. 1.3.1. Quản lý kế hoạch đào tạo ............................................................................... 23 1.3.2. Quản lý mục tiêu và nội dung đào tạo .......................................................... 24 1.3.3. Quản lý hoạt động dạy của giảng viên .......................................................... 26 1.3.4. Quản lý hoạt động học của sinh viên ............................................................. 27 1.3.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên............. 28 1.3.6. Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật ................................................ 30 1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý hoạt động đào tạo các 31 học phần lý luận chính trị trong trƣờng đại học ................................................. 1.4.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên trong trường đại học ............. 31 1.4.2. Yếu tố khoa học công nghệ ........................................................................... 32 1.4.3. Yếu tố kinh tế ................................................................................................ 32 1.4.4. Yếu tố chính trị, pháp luật và giáo dục .......................................................... 32 iii 1.4.5. Yếu tố văn hoá xã hội..................................................................................... 34 1.4.6. Yếu tố cơ chế quản lý ..................................................................................... 34 Tiểu kết chƣơng 1 34 ............................................................................................... CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN HỆ 36 CHÍNH QUY TRONG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ................................... 36 2.1. Lịch sử hình thành và phát triển Đại học Quốc gia Hà Nội ........................ 2.2. Khái quát công tác quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà 39 Nội ............................................................................................................................ 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính 42 trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội ......................... 2.3.1. Thực trạng đăng ký học, kết quả học tập và đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các học phần lý luận chính trị đến sự phát triển khả năng học tập, đạo đức, lối sống và nhận thức chính trị của sinh viên ..................................... 43 2.3.2. Nhận thức về vai trò của quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong trường đại học và tầm quan trọng của chủ thể quản lý trong đó ........................................................................... 50 2.3.3. Thực trạng quản lý kế hoạch đào tạo ............................................................. 53 2.3.4. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung đào tạo .......................................... 55 2.3.5. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giảng viên ......................................... 58 2.3.6. Thực trạng quản lý hoạt động học của sinh viên ........................................... 61 2.3.7. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................................................................................................................... 62 2.3.8. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật ............................... 64 2.3.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị ......................................................................................... 65 2.4. Đánh giá về công tác quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà 67 Nội ............................................................................................................................ 2.4.1. Một số thành tựu và nguyên nhân .................................................................. 67 2.4.2. Tồn tại và nguyên nhân .................................................................................. 68 iv 70 Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................... CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ CHO SINH VIÊN HỆ CHÍNH QUY TRONG ĐẠI HỌC QUỐC 72 GIA HÀ NỘI ........................................................................................................... 72 3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................ 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................. 72 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................ 72 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ................................................................. 72 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................... 73 3.1.5. Nguyên tắc kế thừa và phát triển ................................................................... 73 3.2. Các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học 73 Quốc gia Hà Nội ..................................................................................................... 3.2.1. Hoàn thiện cơ chế tổ chức, điều phối hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị giữa các đơn vị thành viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội ......... 74 3.2.2. Tăng cường quản lý hoạt động dạy học của giảng viên ................................. 76 3.2.3. Tăng cường quản lý hoạt động học của sinh viên .......................................... 78 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới công tác quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ......................................................................................... 82 3.2.5. Chỉ đạo quản lý việc sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật phục vụ đào tạo ................................................................................... 85 3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 87 3.3. Tổ chức khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho 89 sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội ...................................... 3.3.1. Mục đích, nội dung, phương pháp và đối tượng khảo nghiệm ...................... 89 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội................................................................................ 90 3.3.3. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy v trong Đại học Quốc gia Hà Nội................................................................................ 91 3.3.4. So sánh mức độ đồng thuận giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội .......................................... 93 Tiểu kết chƣơng 3 94 ............................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 1. Kết luận ................................................................................................................ 96 2. Khuyến nghị ......................................................................................................... 98 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 103 PHỤ LỤC ................................................................................................................ vi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG Trang Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của Đại học Quốc gia Hà Nội………………..... Bảng 2.1: Số lớp học phần lý luận chính trị mời giảng ............................................................. 44 Bảng 2.2: Số sinh viên đăng ký học các học phần lý luận chính trị .......................................... 44 Bảng 2.3: Số sinh viên đăng ký học trung bình ở mỗi lớp ........................................................ 45 Bảng 2.4: Phổ điểm theo từng học phần lý luận chính trị ......................................................... 46 Bảng 2.5: Thái độ của người học với các học phần lý luận chính trị ........................................ 47 Bảng 2.6: Ảnh hưởng của các học phần lý luận chính trị đến khả năng 38 học tập ....................................................................................................................... 48 Bảng 2.7: Ảnh hưởng của các học phần lý luận chính trị đến đạo đức, lối sống ...................................................................................................................... 49 Bảng 2.8: Ảnh hưởng của các học phần LLCT đến nhận thức chính trị ................................... 50 Bảng 2.9: Vai trò của quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT ..................................... 51 Bảng 2.10: Vai trò của chủ thể quản lý ....................................................................................... 52 Bảng 2.11: Thực trạng quản lý kế hoạch đào tạo ........................................................................ 54 Bảng 2.12: Thực trạng thực hiện mục tiêu và nội dung đào tạo ................................................. 56 Bảng 2.13: Thống kê giảng viên cơ hữu giảng dạy các học phần LLCT.................................... 58 Bảng 2.14: Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giảng viên .................................................... 59 Bảng 2.15: Thực trạng quản lý hoạt động học của sinh viên ...................................................... 62 Bảng 2.16: Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ....................................................................................................... 63 Bảng 2.17: Thực trạng quản lý CSVC, phương tiện kỹ thuật ..................................................... 65 Bảng 2.18: Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT ............................................................................................. 66 Bảng 3.1: Mức độ cần thiết của các biện pháp .......................................................................... 90 Bảng 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp ............................................................................ 92 Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................................................................................................................... 93 vii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục LLCT trong trường đại học nhằm mục đích tạo ra những con người có nhân cách, phẩm chất chính trị và đạo đức; giúp cho sinh viên hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận để vận dụng vào thực tiễn học tập và làm việc; góp phần củng cố niềm tin cho sinh viên vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, tham gia đấu tranh chống lại những luận điểm xuyên tạc đi ngược lại với định hướng, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Vì vậy, vai trò của việc đào tạo các học phần LLCT ngày càng được đề cao trong các trường đại học. Điều này cũng được Đảng ta khẳng định qua nhiều kỳ Đại hội Đảng. Văn kiện đại hội IX chỉ rõ: “Cải tiến việc giảng dạy và học tập các bộ môn khoa học Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề” [12, tr. 110-111]. Văn kiện đại hội X của Đảng lại tiếp tục chỉ rõ: “Đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giảng dạy và học tập lý luận…” [13, tr. 285]. Văn kiện đại hội XI tiếp tục xác định: “Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục LLCT, giáo dục công dân trong hệ thống các trường chính trị, các trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.” [14, tr.256-257]. Văn kiện đại hội XII tiếp tục xác định: “Đẩy mạnh tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phù hợp với từng đối tượng theo hướng cụ thể, thiết thực, hiệu quả.” [15, tr.256]. Với quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua các học phần LLCT giảng dạy trong các trường đại học ở nước ta đã có những thay đổi căn bản. Các học phần khoa học Mác - Lênin như Triết học, Kinh tế chính trị, Chủ nghĩa xã hội khoa học từ việc kết cấu chương trình thành 03 học phần riêng biệt hiện nay gộp lại thành 01 học phần với sự thay đổi về nội dung cũng như thời lượng giảng dạy. Các học phần LLCT khác như Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam thì có sự thay đổi tên gọi và thời lượng giảng dạy. Ngoài ra, còn có sự bổ sung môn học mới là Tư tưởng Hồ Chí Minh. Chính sự thay đổi này đã làm cho công tác quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT ở các trường đại học gặp những khó khăn nhất định. Trong khi đó, về phương diện lý luận, những nghiên cứu về quản lý hoạt 1 động đào tạo các học phần LLCT trong các trường đại học vẫn còn là “khoảng trống” nên có rất ít cơ sở khoa học để rút kinh nghiệm chỉ đạo thực tiễn một cách hiệu quả. Chính vì vậy, chuyên ngành khoa học quản lý giáo dục cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu về công tác quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT ở trường đại học để lấp đi khoảng trống nói trên. Không nằm ngoài thực trạng trên, là một trong hai ĐHQG được Đảng và Nhà nước tập trung đầu tư xây dựng, là cái nôi đào tạo ra một số lượng lớn nguồn nhân lực chất lượng cao cho cả nước với chỉ tiêu tuyển sinh đại học chính quy hơn 6.500 SV mỗi năm, lãnh đạo ĐHQGHN luôn đề cao chất lượng giáo dục đào tạo trong đó có giáo dục LLCT. Nhiệm vụ giảng dạy các học phần LLCT cho SV ở các đơn vị thành viên trong ĐHQGHN hiện nay được giao cho Trường Đại học KHXH&NV đảm nhiệm. Tuy nhiên, do cơ cấu tổ chức của ĐHQGHN quá lớn với 12 đơn vị đào tạo trình độ đại học và sau đại học gồm: 07 Trường Đại học thành viên và 05 Khoa trực thuộc, trong đó có 6 Trường Đại học và 2 Khoa trực thuộc có đào tạo các học phần LLCT, công tác quản lý giảng dạy các học phần này cho một số lượng lớn SV học tập ở nhiều đơn vị đào tạo như vậy đã tạo ra nhiều bất cập trong việc quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN như: quản lý kế hoạch đào tạo; quản lý mục tiêu và nội dung đào tạo; quản lý hoạt động dạy của GV; quản lý hoạt động học của SV; quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của SV; quản lý CSVC, phương tiện kỹ thuật… Mặt khác, việc đào tạo theo học chế tín chỉ hiện nay đòi hỏi sự thay đổi căn bản hệ thống quản lý đào tạo với hàng loạt các vấn đề đặt ra cần giải quyết cấp bách ở cả phương diện lý luận cũng như thực tiễn. Giáo dục LLCT cũng như quản lý đào tạo nói chung trong trường đại học đã được nhiều tác giả nghiên cứu và cũng được đề cập ở nhiều hội thảo khoa học. Tuy nhiên, quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV trong ĐHQGHN chưa được tác giả nào đề cập đến. Là người làm công tác đào tạo tại trường đại học KHXH&NV và phụ trách điều phối hoạt động giảng dạy các học phần LLCT cho SV tại các đơn vị thành viên trong ĐHQGHN, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu của luận văn với mong 2 muốn đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên tại các đơn vị thành viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT tại các đơn vị thành viên trong ĐHQGHN, đề tài hướng đến đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra, tác giả xác định sẽ tập trung vào nghiên cứu các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV trong các trường đại học. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN. - Trên cơ sở phân tích thực trạng, đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN. - Khảo nghiệm các biện pháp đề xuất để khẳng định tính cần thiết và tính khả thi. 4. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội. 5. Phạm vi nghiên cứu 5.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu Do giới hạn về thời gian nghiên cứu, tác giả tập trung nghiên cứu về Quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy tại 4 trường thành viên trong ĐHQGHN gồm Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học 3 KHXH&NV, Trường Đại học Công nghệ và Trường Đại học Ngoại ngữ. 5.2. Giới hạn về khách thể khảo sát Đề tài tổ chức khảo sát các đối tượng là: GV dạy các học phần LLCT; cán bộ quản lý và cán bộ, nhân viên (bao gồm cán bộ quản lý khoa, bộ môn và các trợ lý đào tạo của khoa Triết, khoa Khoa học chính trị, khoa Lịch sử thuộc trường ĐHKHXH&NV; cán bộ quản lý và cán bộ, nhân viên làm việc tại các phòng chức năng như phòng Đào tạo, phòng Thanh tra của 4 trường thành viên thuộc ĐHQGHN) và sinh viên hệ chính quy tại 4 Trường Đại học thành viên thuộc ĐHQGHN. 6. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi đặt ra cho nghiên cứu của chúng tôi là: - Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN hiện nay như thế nào? Thành tựu và hạn chế? - Cần những biện pháp quản lý gì để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN? 7. Giả thuyết nghiên cứu Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý hoạt động đào tạo một cách khoa học và phù hợp với lý luận quản lý giáo dục nói chung, lý luận quản lý đào tạo đại học nói riêng; phù hợp với các điều kiện thực tế và giải quyết được các bất cập của thực trạng thì sẽ nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN, đáp ứng được yêu cầu của đổi mới giáo dục đại học hiện nay. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu như: các văn bản của nhà nước, BGD&ĐT, ĐHQGHN; các nguồn sách, báo, các tài liệu, các công trình nghiên cứu khoa học… Từ đó, sử dụng các phương pháp hồi cứu, phân tích, so sánh, tổng hợp, hệ thống hoá các tài liệu đó nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: 4 Đây là phương pháp chính, được sử dụng nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN. Đề tài dự kiến xây dựng các phiếu hỏi dành cho các đối tượng: GV, cán bộ quản lý, cán bộ, nhân viên và SV hệ chính quy là những người trực tiếp tham gia quá trình đào tạo các học phần LLCT tại 4 Trường Đại học thành viên trong ĐHQGHN. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Phân tích các văn bản hướng dẫn, tổng hợp các tư liệu, tài liệu minh chứng, những thuận lợi, khó khăn về quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT của phòng Đào tạo, qua đó rút ra những kết luận làm cơ sở cho việc đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản lý hoạt động này. - Phương pháp phỏng vấn: Thu thập thông tin qua việc trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lý, cán bộ, nhân viên phòng chức năng, khoa, bộ môn, các GV trực tiếp tham gia vào quá trình đào tạo các học phần LLCT. Phương pháp này nhằm tìm hiểu thêm thông tin về phía đối tượng được điều tra góp phần làm sáng tỏ thêm quan điểm của các đối tượng được điều tra và giúp vấn đề nghiên cứu được sâu hơn. 8.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu bổ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các dữ liệu, các thông tin trong quá trình nghiên cứu, điều tra, thu thập từ các phương pháp trên từ đó so sánh, phân tích, đánh giá số liệu thu được và đưa ra biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Tổng kết lý luận về quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy ở ĐHQGHN, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biện pháp nâng cao hiệu quả cho hoạt động này. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Các biện pháp được đề xuất trong luận văn có thể áp dụng cho công tác quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị - tư tưởng trong SV của ĐHQGHN. 5 10. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị trong trường đại học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội. Chương 3: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần lý luận chính trị cho sinh viên hệ chính quy trong Đại học Quốc gia Hà Nội. 6 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO CÁC HỌC PHẦN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG TRƢỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Đề cập đến giáo dục LLCT và quản lý đào tạo ở trường đại học đã được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước tiếp cận theo những khía cạnh và mức độ khác nhau tùy theo mục đích nghiên cứu của mỗi tác giả ở từng công trình nghiên cứu khoa học. Có thể tổng hợp các công trình này thành ba nhóm nghiên cứu chính sau đây liên quan đến đối tượng nghiên cứu của đề tài: Nhóm thứ nhất: Các nghiên cứu chung về quản lý có liên hệ với quản lý giáo dục nói chung và quản lý đào tạo trong trường đại học nói riêng. Quản lý hoạt động đào tạo đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng hoạt động đào tạo trong trường đại học. Giống như quản lý các hoạt động khác, quản lý hoạt động đào tạo cũng phải tuân thủ những nguyên lý chung và thực hiện các chức năng chung của quản lý như: lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra. Nghiên cứu các nguyên lý quản lý nói chung có nhiều công trình nghiên cứu khác nhau ở trong và ngoài nước tiêu biểu như: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” (1992) của Harold Koontz, Cyril Donnel và Heinz Weihrich [19]. “Đại cương khoa học quản lý” của Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010) [24]; “Quản lý giáo dục: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” (2012) của Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Hậu, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Sĩ Thư [25]. Các công trình này tập trung nghiên cứu về những vấn đề cơ bản của quản lý nói chung và đi sâu nghiên cứu các chức năng quản lý. Nói về quản lý không thể không kể đến tác phẩm “Những thách thức của quản lý trong thế kỷ XXI” của Peter F.Drucker người đầu tiên phân biệt hoạt động quản lý thành năm chức năng cơ bản là kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra. Cuốn sách đề cập đến những mô hình đổi mới, tầm quan trọng của việc xây dựng chiến lược người dẫn đầu sự thay đổi, những thách thức của thông tin, năng suất lao động của tri thức và tự quản lý bản thân [29]. Nhóm thứ hai: Các nghiên cứu về quản lý đào tạo với vai trò là một chức 7 năng trọng tâm của quản lý nhà trường, của các cơ sở giáo dục và đào tạo. Nghiên cứu về lĩnh vực này có một số công trình tiêu biểu như: “Cẩm nang nâng cao năng lực quản lý nhà trường” của Đặng Quốc Bảo (2007) [16]. Tác phẩm này bàn về vai trò của nhà trường trong việc thực hiện sứ mệnh của nền giáo dục trong đời sống kinh tế - xã hội; quản lý giáo viên và xây dựng đội ngũ giáo viên trong nhà trường; quản lý tài chính, quản lý CSVC trong nhà trường; công tác thanh tra, kiểm tra trong nhà trường; hiệu quả đào tạo trong nhà trường. Nguyễn Kiên Trường và nhóm dịch giả (2004) đã dịch tác phẩm: “Phương pháp lãnh đạo và quản lý nhà trường hiệu quả” [27]. Cuốn sách cung cấp nhiều biện pháp khoa học, tiên tiến về các lĩnh vực như: hiệu quả hoạt động của nhà trường, quản lý sự thay đổi, phát triển tính chuyên nghiệp, lãnh đạo và quản lý nhà trường hiệu quả… Nhóm thứ ba: Các nghiên cứu về đào tạo lý luận chính trị ở trường đại học. Ở nhóm này có thể kể tên những công trình nghiên cứu tiêu biểu sau: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học môn Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học” của Nguyễn Duy Bắc (Chủ biên) (2004) [28]. Tác phẩm này đã tổng hợp những bài viết của các nhà nghiên cứu lý luận chuyên sâu, tập trung phân tích chất lượng dạy và học các học phần LLCT. Các nhà khoa học cho rằng nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy các học phần Mác - Lênin và chất lượng học tập các học phần học này làm lên bức tranh tổng thể chất lượng đào tạo các học phần LLCT cho SV nước ta hiện nay. “Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay” của Trần Thị Anh Đào (Chủ biên) (2010) [32]. Cuốn sách này cung cấp nhiều biện pháp khả thi góp phần hữu hiệu vào việc nâng cao chất lượng giáo dục LLCT cho SV, nhằm đáp ứng nhu cầu càng tốt hơn yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. “Một số vấn đề về phương pháp giảng dạy lý luận chính trị” của Vũ Ngọc Am (2009) [36]. Tác phẩm này được coi như cẩm nang nghiệp vụ của những người làm công tác giáo dục LLCT nói chung và những người trực tiếp làm công tác giảng dạy nói riêng. Năm 2006, ĐHQGHN đã tổ chức hội thảo khoa học “Công tác giảng dạy và học tập các học phần lý luận chính trị tại Đại học Quốc gia Hà Nội” [5]. Có 16 báo 8 cáo, tham luận khoa học tại hội thảo. Các bài tham luận thực sự là những nghiên cứu, tìm tòi, đúc rút và tổng kết có giá trị về lý luận và thực tiễn của hoạt động giảng dạy các học phần LLCT đối với SV, công tác giảng dạy các học phần LLCT. Đồng thời cũng đưa ra các biện pháp đổi mới phương pháp giảng dạy các học phần này theo hướng tích cực hóa, các biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập các học phần LLCT ở ĐHQGHN… Năm 2015, ĐHQGHCM đã tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các học phần lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng” [6]. Có 80 báo cáo, tham luận khoa học tại hội thảo này, nhiều tác giả đã bàn về thực trạng dạy và học các học phần LLCT trong các trường đại học và cao đẳng hiện nay và các biện pháp nâng cao chất lượng dạy và học các học phần LLCT trong các trường đại học, cao đẳng; đồng thời đưa ra các đề xuất đổi mới công tác đào tạo, nghiên cứu, nội dung và phương pháp giảng dạy LLCT trong điều kiện hiện nay… Ngoài những công trình tiêu biểu kể trên còn phải kể đến công trình nghiên cứu về giáo dục LLCT của Hoàng Anh (2006): Luận án Tiến sĩ Triết học về “Giáo dục lý luận chính trị Mác - Lênin với việc hình thành và phát triển nhân cách của SV Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay”, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [20]. Tại luận án này, tác giả đã khái quát có hệ thống các vấn đề lý luận về giáo dục LLCT Mác - Lênin, sự hình thành và phát triển nhân cách của SV trong nền kinh tế thị trường. Tác giả đã tiến hành khảo sát SV các trường đại học ở Hà Nội, từ đó chỉ ra được thực trạng là những vấn đề đặt ra trong giáo dục lý luận Mác - Lênin cho SV hiện nay và đưa ra được hệ thống bốn biện pháp có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Nhìn chung, những công trình nghiên cứu kể trên đã tập trung phân tích sâu về nhiều khía cạnh của quản lý, quản lý đào tạo và giáo dục các học phần LLCT ở trường đại học. Những nghiên cứu này đã cung cấp một số tài liệu và cách tiếp cận chuyên biệt, đồng thời có những đóng góp nhất định về lý luận cũng như thực tiễn cho quá trình thực hiện đề tài này. Cho đến nay việc nghiên cứu quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN chưa có tác giả, công trình nào đề cập tới. Thực hiện luận văn này, tác giả sẽ kế thừa và phát triển 9 kết quả của các công trình nghiên cứu đã đề cập và nghiên cứu, từ đó đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đào tạo các học phần LLCT cho SV hệ chính quy trong ĐHQGHN. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Trường đại học, đại học quốc gia Theo Từ điển Giáo dục học: Trường đại học là cơ sở giáo dục thuộc bậc đại học, đào tạo trình độ cao đẳng, đại học, có thể đào tạo trình độ thạc sĩ, tiến sĩ khi được Thủ tướng Chính phủ giao [33, tr. 439]. Đại học quốc gia là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học, công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực chất lượng cao, được Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển. ĐHQG có quyền chủ động cao trong các hoạt động về đào tạo, nghiên cứu khoa học, tài chính, quan hệ quốc tế và tổ chức bộ máy. ĐHQG chịu sự quản lý nhà nước của BGD&ĐT, của các bộ, ngành khác và Ủy ban nhân dân các cấp nơi ĐHQG đặt địa điểm, trong phạm vi chức năng theo quy định của Chính phủ và phù hợp với pháp luật. (Trích Điều 8, Luật Giáo dục đại học, 2012) [30] 1.2.2. Lý luận chính trị và các học phần lý luận chính trị ở bậc đại học 1.2.2.1. Lý luận chính trị Theo Từ điển Triết học: Lý luận là sự tổng hợp các tri thức về tự nhiên và xã hội tích lũy được trong quá trình lịch sử; là Hệ thống tư tưởng chủ đạo trong một lĩnh vực tri thức [34, tr.526]. Theo Từ điển tiếng Việt: Lý luận là tổng kết có hệ thống những kinh nghiệm của loài người phát sinh từ thực tiễn để chi phối và cải tạo thực tiễn [35, tr.496]. Hồ Chí Minh cho rằng: Lý luận là sự tổng kết những kinh nghiệm của loài người, là tổng hợp những tri thức về tự nhiên và xã hội tích trữ lại trong quá trình lịch sử [21, tr.497]. Có thể hiểu lý luận là hệ thống tri thức được khái quát từ thực tiễn khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy của con người. Nó được biểu đạt đưới dạng các khái niệm, phạm trù, quy luật, tư tưởng, quan điểm,... nhằm giúp con người chi phối và cải tạo thực tiễn. LLCT là hệ thống những tri thức về lĩnh vực chính trị thể hiện thái độ, lợi ích giai cấp đối với quyền lực nhà nước trong xã hội có giai cấp và là kết quả của hoạt 10 động nghiên cứu khoa học cũng như thực tiễn chính trị của nhiều người, qua nhiều thế hệ. Xét về mặt nguồn gốc, LLCT là sản phẩm của hoạt động nghiên cứu về lý luận và thực tiễn chính trị của giai cấp trong việc đấu tranh giành, giữ và xây dựng chính quyền nhà nước. Xét về bản chất, LLCT phản ánh tính quy luật của các quan hệ kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp đối với quyền lực nhà nước. Về mục đích, LLCT nhằm trang bị thế giới quan và thúc đẩy hành vi thực hiện mục tiêu, lý tưởng chính trị của giai cấp. LLCT ở Việt Nam hiện nay là hệ thống những nguyên lý của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cùng những tinh hoa tư tưởng chính trị của dân tộc và nhân loại. Nó phản ánh tính quy luật của các quan hệ kinh tế - chính trị - xã hội, thể hiện lợi ích và thái độ của giai cấp công nhân và nhân dân lao động đối với việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, là công cụ quan trọng cho việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. LLCT bao gồm những tri thức tổng hợp, liên ngành mang tính đảng, tính giai cấp rõ rệt, đồng thời có tính khái quát hóa, trừu tượng hóa và tính dự báo khoa học cao. Điều này khẳng định vai trò và tầm quan trọng to lớn của nó đối với nhận thức và hành động của từng cá nhân nói riêng cũng như sự phát triển của toàn xã hội nói chung, đồng thời cho thấy những khó khăn, phức tạp của quá trình sáng tạo, nhận thức và vận dụng LLCT. 1.2.2.2. Các học phần lý luận chính trị ở bậc đại học Nhiệm vụ của giáo dục không chỉ dừng lại ở việc đào tạo ra những con người có năng lực chuyên môn mà còn phải giáo dục - đào tạo ra những con người hoàn thiện về nhân cách, phẩm chất chính trị, có lập trường, tư tưởng vững vàng để phục vụ sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa nước nhà. Vì vậy, vai trò của các học phần LLCT càng được đề cao tại các cơ sở giáo dục đặc biệt ở các trường đại học. Ngay từ những ngày đầu mới giành chính quyền, Đảng và Nhà nước ta đã đưa các học phần khoa học Mác - Lênin, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam vào giảng dạy trong các trường đại học và cao đẳng. Trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, các học phần khoa học Mác - Lênin, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam có một 11