Tài liệu Quản lý hoạt động bồi dưỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ mặt trận tổ quốc cấp cơ sở tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN HÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ TỈNH BẮC NINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN VĂN HÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ TỈNH BẮC NINH Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Phan Thanh Long 2. PGS TS Ph ng Thị H ng THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Văn H ng ii LỜI CẢM ƠN Với những tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc đối với PGS.TS Phan Thanh Long và PGS TS Ph ng Thị H ng, những ngƣời thầy đã hƣớng dẫn khoa học, tận tình giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận án. Xin cảm ơn Ban Giám hiệu; Ban Chủ nhiệm, cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục, trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên, đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Chân thành cảm ơn lãnh đạo Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh, lãnh đạo Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Bắc Ninh, các huyện, thị xã, thành phố, xã, phƣờng, thị trấn tỉnh Bắc Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ, hỗ trợ, cung cấp các số liệu trong quá trình tôi thực hiện luận án. Xin bày tỏ sự biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2019 Tác giả luận án Nguyễn Văn H ng iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... v MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 4 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................... 4 8. Luận điểm cần bảo vệ ............................................................................................. 6 9. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 7 10. Bố cục của luận án ................................................................................................ 7 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ .......................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 8 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nƣớc ngoài ...................................................................... 8 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam ........................................................................... 12 1.2. Các khái niệm cơ bản của luận án .................................................................. 19 1.2.1. Lý luận chính trị ............................................................................................. 19 1.2.2. Nghiệp vụ, nghiệp vụ cán bộ Mặt trận Tổ quốc ............................................. 20 1.2.3. Cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ............................................................... 20 1.2.4. Bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ......................................................................................................... 22 iv 1.2.5. Quản lý hoạt động Bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ............................................................................ 23 1.3. Hoạt động bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ............................................................................ 24 1.3.1. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ......................................................... 24 1.3.2. Các thành tố quá trình bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ......................................................... 27 1.4. Quản lý hoạt động bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở theo chức năng quản lí ........................... 31 1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động bồi dƣỡng ................................................................ 31 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động bồi dƣỡng ......................................... 32 1.4.3. Chỉ đạo triển khai kế hoạch hoạt động bồi dƣỡng ......................................... 34 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dƣỡng ........................................................ 35 1.5. Các chủ thể tham gia quản lí hoạt động bồi dƣỡng lí luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ............................ 36 1.5.1. Trung tâm bồi dƣỡng chính trị huyện (Chủ thể chính) .................................. 36 1.5.2. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh (Phối hợp) ...................................................... 36 1.5.3. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp huyện (Phối hợp) ............................................ 37 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ........................................ 37 1.6.1. Các yếu tố chủ quan ....................................................................................... 37 1.6.2. Các yếu tố khách quan ................................................................................... 38 Chƣơng 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ TỈNH BẮC NINH............. 41 2.1. Khái quát về tỉnh Bắc Ninh ............................................................................ 41 2.1.1. Về vị trí, địa lý, văn hóa và giáo dục ............................................................. 41 2.1.2. Về kinh tế - xã hội .......................................................................................... 41 2.1.3. Tình hình tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh ....... 42 v 2.2. Giới thiệu về khảo sát thực trạng ................................................................... 45 2.2.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................... 45 2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................................... 45 2.2.3. Đối tƣợng khảo sát ......................................................................................... 46 2.2.4. Thời gian, địa bàn khảo sát ............................................................................ 46 2.2.5. Phƣơng pháp khảo sát và tiêu chí đánh giá .................................................... 46 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động Bồi dƣỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh ........... 47 2.3.1. Kết quả khảo sát về quản lý hoạt động bồi dƣỡng ......................................... 47 2.3.2. Kết quả khảo sát về quản lý hoạt động bồi dƣỡng ......................................... 55 2.3.3. Thực trạng ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động BD ................. 67 2.4. Đánh giá chung............................................................................................... 70 2.4.1. Những ƣu điểm ............................................................................................... 70 2.4.2. Những hạn chế, bất cập .................................................................................. 72 2.4.3. Nguyên nhân những hạn chế .......................................................................... 74 2.5. Một số kinh nghiệm quản lý đào tạo, bồi dƣỡng công chức, viên chức trên thế giới .................................................................................................... 76 Kết luận chƣơng 2 ..................................................................................................... 82 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ TỈNH BẮC NINH ........................ 83 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................. 83 3.1.1. Bảo đảm đúng chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc .................................................................................................. 83 3.1.2. Bảo đảm tính kế thừa và phát triển ................................................................ 84 3.1.3. Bảo đảm tính thực tiễn và khả thi .................................................................. 84 3.1.4. Bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ .................................................................... 85 3.1.5. Bảo đảm tính hiệu quả .................................................................................... 86 3.1.6. Bảo đảm tính khoa học và toàn diện .............................................................. 86 3.2. Các biện pháp quản lí ..................................................................................... 87 vi 3.2.1. Tổ chức học tập, quán triệt để nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lí về bồi dƣỡng lý luận chính trị, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ................................................................................... 87 3.2.2. Xây dựng chƣơng trình, kế hoạch BD theo yêu cầu phát triển năng lực nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở ........................ 97 3.2.3. Chỉ đạo thực hiện đa dạng các hình thức bồi dƣỡng phù hợp điều kiện thực tiễn ........................................................................................................ 107 3.2.4. Kiện toàn và phát triển đội ngũ, đầu tƣ nguồn lực, các phƣơng tiện thông tin, truyền thông, kĩ thuật đa phƣơng tiện phục vụ hoạt động bồi dƣỡng .... 114 3.2.5. Tổ chức kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dƣỡng ........................................ 124 3.3. Khảo nghiệm và thử nghiệm ........................................................................ 132 3.3.1. Khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất ........................................................ 132 3.3.2. Thử nghiệm .................................................................................................. 136 3.3.3. Kết quả thử nghiệm ...................................................................................... 138 Kết luận Chƣơng 3 .................................................................................................. 141 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 142 Kết luận ................................................................................................................... 142 Kiến nghị ................................................................................................................. 144 CÁC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƢỢC CÔNG BỐ....... 146 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 147 PHỤ LỤC iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BD Bồi dƣỡng ĐT Đào tạo CT Chính trị CTQG Chính trị quốc gia ĐCSVN Đảng Cộng sản Việt Nam HCQG Hành chính quốc gia MTTQ Mặt trận Tổ quốc NXB Nhà xuất bản QĐ Qui định TTBDCT Trung tâm bồi dƣỡng chính trị XHCN Xã hội chủ nghĩa v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Đội ngũ giảng viên ..............................................................................47 Bảng 2.2: Mức độ thực hiện các nội dung BD ....................................................48 Bảng 2.3: Đánh giá về hình thức tổ chức BD ......................................................50 Bảng 2.4: Thực hiện chƣơng trình BD ................................................................51 Bảng 2.5: Về cơ sở vật chất .................................................................................52 Bảng 2.6: Đánh giá về hoạt động dạy BD ...........................................................53 Bảng 2.7: Sự cần thiết phải quản lý hoạt động BD..............................................55 Bảng 2.8: Công tác lập kế hoạch BD ...................................................................56 Bảng 2.9: Đánh giá biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên ..............................57 Bảng 2.10: Tổ chức hoạt động BD ........................................................................58 Bảng 2.11: Sự phối hợp giữa các đơn vị trong tổ chức hoạt động BD ..................59 Bảng 2.12: Chỉ đạo hoạt động bồi dƣỡng ........................................................................ 61 Bảng 2.13: Sự phối hợp chỉ đạo hoạt động BD của Mặt trận tổ quốc cấp huyện ........ 62 Bảng 2.14: Quản lý hoạt động BD của trung tâm bồi dƣỡng chính trị ..................63 Bảng 2.15: Công tác kiểm tra hoạt động BD .........................................................65 Bảng 2.16: Hình thức kiểm tra, đánh giá hoạt động BD .......................................66 Bảng 2.17: Ảnh hƣởng của các yếu tố chủ quan ...................................................68 Bảng 2.18: Ảnh hƣởng của các yếu tố khách quan................................................69 Bảng 3.1: Đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất .....................133 Bảng 3.2: Đánh giá sự khả thi của các biện pháp đề xuất ................................134 Bảng 3.3: Kết quả thu đƣợc trƣớc thử nghiệm ..................................................139 Bảng 3.4: Kết quả thu đƣợc sau thử nghiệm .....................................................140 1 MỞ ĐẦU 1 Lý do chọn đề tài Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi cán bộ là vấn đề quan trọng gắn liền với sự thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng. Kế thừa tƣ tƣởng của Bác, Đảng và Nhà nƣớc ta cũng rất coi trọng công tác cán bộ. Nhiều nghị quyết của Đảng đã bàn đến vấn đề này. “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nƣớc và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng” [15; tr.66]; “Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực đáp ứng yêu cầu của tình hình mới... Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, công chức cả về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực công tác” [18; tr.54, 55]… Có thể nói, xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ là nhiệm vụ mang tính chất chiến lƣợc trong phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nƣớc ta hiện nay và mãi mãi sau này. Để ngƣời cán bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, họ phải có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và lý luận chính trị. Lý luận chính trị luôn là ngọn đuốc soi đƣờng cho tất cả các hoạt động thực tiễn, là cơ sở khoa học để hoạch định đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng ta trong từng thời kỳ cách mạng cụ thể. Vì vậy, Đảng ta luôn coi trọng công tác giáo dục, bồi dƣỡng lý luận chính trị cho cán bộ. Trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, vai trò của công tác giáo dục, BD lý luận chính trị càng trở nên quan trọng hơn. Đội ngũ cán bộ cấp cơ sở là nơi trực tiếp tổ chức thực hiện, nhằm biến đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng và chính sách, pháp luật Nhà nƣớc thành hiện thực trong cuộc sống. Trình độ lý luận chính trị sẽ giúp họ thực hiện tốt việc tổng kết tình hình thực tiễn ở địa phƣơng, rút ra những bài học kinh nghiệm, tham mƣu cho lãnh đạo trong việc sửa đổi, bổ sung và phát triển chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc vào trong thực tiễn. Nhƣng đội ngũ cán bộ cơ sở là những ngƣời ít đƣợc đào tạo bài bản về nghiệp vụ và lý luận chính trị. Họ chủ yếu là những ngƣời hoạt động thực tiễn, từ nhiều công việc khác nhau. Vì thế, việc BD lý luận chính trị và chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ cấp này là hết sức cần thiết. Do đó, Đảng ta cũng đã có nhiều Chỉ thị, Nghị quyết về giáo dục, BD lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ nhƣ: Nghị quyết Trung ƣơng 5 (khóa IX); Quy định số 54- QĐ/TW ngày 12/5/1999 về chế độ học tập lý luận chính trị trong Đảng; Quy định số 164 - QĐ/TW ngày 01/02/2013 của Bộ Chính trị về chế độ BD, cập nhật kiến thức đối với cán bộ lãnh 2 đạo, quản lý các cấp; Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 của Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng (khóa XI)… Trong thực tế, vẫn còn nhiều cán bộ, công chức cơ sở chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu công việc do yếu về lý luận và nghiệp vụ. Một số cấp ủy, chính quyền địa phƣơng chƣa coi trọng đúng mức công tác ĐT, BD đội ngũ cán bộ. Hoạt động ĐT, BD cán bộ, công chức chƣa đƣợc nhƣ mong muốn. Công tác ĐT, BD còn tình trạng chạy theo số lƣợng, coi nhẹ chất lƣợng, bồi dƣỡng chƣa đúng đối tƣợng. Nội dung, chƣơng trình ĐT, BD chƣa phù hợp với từng đối tƣợng cán bộ; nặng về lý thuyết, tính ứng dụng thực tiễn chƣa cao, chƣa chú trọng tính chất đặc thù của từng ngành, từng vị trí việc làm của cán bộ, công chức. Hoạt động ĐT, BD cán bộ chƣa thực hiện đồng bộ,… Trong lịch sử cách mạng nƣớc ta, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò rất quan trọng trong việc tập hợp, đoàn kết, động viên các tầng lớp nhân dân, các thành phần xã hội thực hiện thắng lợi chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mặt trận Tổ quốc tỉnh Bắc Ninh có hơn 180 cán bộ chuyên trách công tác tại cơ quan cấp tỉnh, huyện và cơ sở luôn thực hiện tốt nhiệm vụ trong các hoạt động giám sát, phản biện xã hội… Theo Luật tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở thực hiện chức năng cơ bản sau: 1) Tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân, chăm lo bảo vệ lợi ích thiết thực, hợp pháp của nhân dân; 2) Giáo dục nâng cao nhận thức mọi mặt cho nhân dân; 3) Tổ chức, động viên nhân dân tham gia xây dựng chính sách, pháp luật, tham gia quản lý kinh tế, quản lý nhà nƣớc, xây dựng và giám sát hoạt động của chính quyền địa phƣơng [56]. Với vị trí, vai trò nhƣ vậy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ MTTQ cơ sở phải đƣợc nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ. Việc BD lý luận chính trị và chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc nói chung, cấp cơ sở nói riêng để họ hoàn thành tốt nhiệm vụ của mặt trận trong tình hình mới là rất cần thiết. Nhận thức đƣợc yêu cầu, nhiệm vụ và tầm quan trọng của việc BD và quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhằm xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở đáp ứng đƣợc yêu cầu trong giai đoạn 3 hiện nay, NCS chọn đề tài “Quản lý hoạt động bồi dưỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh” làm luận án tiến sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục của mình. 2 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh, nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả công tác bồi dƣỡng đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. 3 Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở của tỉnh Bắc Ninh. 4 Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh hiện nay đã đạt đƣợc nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới đối với công tác mặt trận ở cơ sở. Nếu đề xuất đƣợc những biện pháp quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh tại các trung tâm bồi dƣỡng lí luận chính trị cấp huyện thì sẽ nâng cao đƣợc chất lƣợng đội ngũ cán bộ mặt trận cơ sở, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở và tạo đƣợc sự ổn định chính trị và phát triển của địa phƣơng. 5 Phạm vi nghiên cứu 5.1. Về nội dung Nghiên cứu về hoạt động và quản lí hoạt động BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tại các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp huyện trong tỉnh Bắc Ninh. 4 5.2. Về địa bàn và khách thể khảo sát Nghiên cứu đƣợc tiến hành tại 8 huyện, thị, thành phố và 734 Ban công tác Mặt trận của tỉnh Bắc Ninh về công tác BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp huyện, cấp xã và khu dân cƣ. Khách thể khảo sát là cán bộ làm công tác mặt trận tỉnh Bắc Ninh ở ba cấp tỉnh, huyện, xã gồm 370 ngƣời, trong đó: Cán bộ quản lý các cấp: 200 ngƣời, giảng viên: 50 ngƣời, học viên: 120 ngƣời. 5.3. Thời gian khảo sát - Nghiên cứu quá trình hoạt động BD từ 2014 đến 2017. - Sử dụng các số liệu thu thập cho nghiên cứu từ năm 2012 đến 2017, theo số liệu của Đại hội Mặt trận Tổ quốc nhiệm kỳ 2009- 2014; 2014 - 2019. 6 Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh ở các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp huyện. 6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh cho các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp huyện. 7 Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Để tiến hành nghiên cứu đề tài, nghiên cứu sinh đã: - Quán triệt quan điểm, chủ trƣơng của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc Việt Nam về vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở và công tác bồi dƣỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ này. - Tiếp cận vấn đề theo quan điểm hệ thống - cấu trúc: Việc quản lí hoạt động bồi dƣỡng cán bộ nói chung, cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở nói riêng là một hệ thống từ trung ƣơng đến địa phƣơng, bao gồm hệ thống các trƣờng và cấp quản lí. Giữa các đơn vị có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và đều có chức năng, nhiệm vụ riêng của nó. Vì vậy, khi nghiên cứu biện pháp quản lí của các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp huyện phải đặt nó trong mối quan hệ với các cấp quản lí 5 và các đơn vị liên quan khác, phải xem xét trong một thể chế quản lí thống nhất của Đảng và Nhà nƣớc. - Tiếp cận quan điểm logic - lịch sử: Biện pháp quản lí đề xuất phải phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của các trung tâm bồi dƣỡng cấp huyện. Mặt khác, phải tôn trọng những vấn đề tồn tại của lịch sử. Các biện pháp phải dựa trên một tiêu chí cụ thể. Ở trong luận án này, các biện pháp chủ yếu tiếp cận dựa trên chức năng quản lí nhƣng theo hƣớng phức hợp với nội dung quản lí. - Quan điểm thực tiễn và quan điểm khách quan: Các biện pháp quản lí đề xuất phải phù hợp với thực tiễn khách quan. Cụ thể là phải tuân thủ theo quy định chung của nhà nƣớc nhƣng phải chú ý đến điều kiện cụ thể của từng địa phƣơng, từng trung tâm… 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết * Mục đích: Nhóm phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để xây dựng khung lý thuyết của luận án. * Các phƣơng pháp cụ thể - Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết Phƣơng pháp này dùng để làm rõ các khái niệm và cơ sở lí luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu, tổng hợp các vấn đề lại thành một thể thống nhất của chƣơng lí luận. - Phƣơng pháp phân loại và hệ thống hoá lí thuyết Phƣơng pháp này dùng để phân chia các hƣớng nghiên cứu theo một tiêu chí cụ thể, tạo thuận lợi cho việc xác định vấn đề luận án tiếp tục nghiên cứu không bị trùng lặp với các công bố trƣớc đây. Mặt khác, việc hệ thống hoá lí thuyết giúp cho việc nghiên cứu nhìn đƣợc toàn diện vấn đề, ở nhiều góc độ khác nhau. - Phƣơng pháp mô hình hoá lí thuyết: Lí thuyết vốn rất đồ sộ và khó hiểu. Việc mô hình hoá lí thuyết (tức là chỉ giữ lại những yếu tố cốt lõi) giúp cho ngƣời nghiên cứu nhìn thấy tổng thể vấn đề và mối quan hệ giữa các bộ phận, các thành phần cơ bản. Mô hình hoá sẽ giúp cho việc khái quát hoá vấn đề tốt hơn. - Phƣơng pháp giả thuyết: Đặt ra các giả thuyết nghiên cứu phù hợp điều kiện, hoàn cảnh thực tế, căn cứ tình hình cụ thể, xây dựng đƣợc những khung lí luận 6 hợp lí nhất, đề xuất các biện pháp cần thiết, khả thi nhất và tiến hành kiểm nghiệm để chứng minh tính đúng đắn trong thực tiễn đời sống. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Nhằm thu thập những thông tin về tình hình, đặc điểm của hoạt động bồi dƣỡng và quản lý hoạt động BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh. 7.2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn: Nhằm hỗ trợ, làm rõ hơn các nội dung trong phiếu hỏi. Phƣơng pháp này đƣợc thực hiện đối với một số trƣờng hợp là chuyên gia, nhà nghiên cứu, cán bộ lãnh đạo, giảng viên tham gia hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc. 7.2.2.3. Phƣơng pháp chuyên gia: Sử dụng chủ yếu khi xây dựng đề cƣơng nghiên cứu của luận án, xây dựng bộ công cụ nghiên cứu, xin ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất… 7.2.2.4. Phƣơng pháp thử nghiệm: Thử nghiệm kiểm chứng một số biện pháp quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh. 7.3. Các phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học Sử dụng các công thức toán học: Để tính toán các chỉ số định lƣợng trong nghiên cứu thực tiễn với sự hỗ trợ của phần mềm SPSS phiên bản 20.0. 8 Luận điểm cần bảo vệ 8.1. Quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở là một trong những yêu cầu cấp bách của công tác cán bộ hiện nay nhằm nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ và hiệu quả hoạt động của Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. Vì vậy cần đƣợc nghiên cứu đánh giá và đƣa ra đƣợc các biện pháp phù hợp, hiệu quả. 8.2. Việc quản lí hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh còn những bất cập, hạn chế so với yêu cầu nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ mặt trận Tổ quốc cơ sở. Nguyên nhân do chịu ảnh hƣởng của nhiều yếu tố, trong đó các yếu tố chủ quan giữ vai trò quyết định. 8.3. Có thể áp dụng các biện pháp quản lý theo tiếp cận phức hợp giữa chức năng và nội dung để quản lí các hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh tại các trung tâm bồi dƣỡng chính trị cấp huyện nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị của địa phƣơng. 7 9 Đóng góp mới của luận án 9.1. Về lý luận - Luận án làm rõ đƣợc những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở trong điều kiện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của mặt trận Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay của nƣớc ta. - Xác định rõ các thành tố cơ bản của quá trình bồi dƣỡng và vai trò của các chủ thể quản lý hoạt động bồi dƣỡng LLCT và NV cho cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. 9.2. Về thực tiễn - Luận án đánh giá đƣợc thực trạng bồi dƣỡng và quản lý hoạt động bồi dƣỡng LLCT và NV cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở của tỉnh Bắc Ninh. - Các biện pháp đề xuất giúp cho quản lý hoạt động BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho cán bộ mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh đƣợc chất lƣợng, hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lƣợng hoạt động của cán bộ cũng nhƣ mặt trận ở địa phƣơng. 9.3. Luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy tại các cơ sở đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ trong cả nƣớc. 10 Bố cục của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận án đƣợc cấu trúc thành 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho cán bộ đội ngũ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở. Chương 2: Cơ sở thực tiễn của việc quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh. Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động BD lý luận chính trị và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ Mặt trận Tổ quốc cấp cơ sở tỉnh Bắc Ninh. 8 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ NGHIỆP VỤ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ MẶT TRẬN TỔ QUỐC CẤP CƠ SỞ 1 1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu về ĐT, BD công chức nhà nƣớc, nhƣng trong phạm vị nghiên cứu của đề tài, NCS tiếp cận phân tích một số nghiên cứu thấy phù hợp với vấn đề mà luận án này đặt ra. Có thể kể đến một số nghiên cứu sau: Năm 2001, các nhà giáo dục Mỹ gồm Donnelly, Giboson và Ivancevich đã nghiên cứu về ĐT, BD công chức mà vấn đề nổi bật là phƣơng pháp xác định nhu cầu của việc ĐT, BD công chức. Các tác giả cho rằng, để có một chƣơng trình ĐT, BD công chức thích hợp cần phải xác định đƣợc các mục tiêu: (1) Đáp ứng đƣợc nhu cầu nâng cao trình độ của của cá nhân cán bộ, công chức và tổ chức sử dụng công chức; (2) Nội dung ĐT có thể giải quyết và làm rõ những vấn đề khó khăn gặp phải về chuyên môn, nghiệp vụ trong thực thi chức trách, nhiệm vụ của mình; (3) ĐT, BD phải dựa trên những cơ sở chuyên môn, nghiệp vụ đƣợc ĐT, những nguyên lý cơ bản thiết nhất cho ngƣời học mà ngƣời học có khả năng tiếp thu ở mức độ tốt nhất; (4) Phải đánh giá đƣợc kết quả của chƣơng trình ĐT, BD và kết quả học tập của công chức sau mỗi khóa BD, có thể theo giai đoạn, mục đích hay tiến độ mà chƣơng trình ĐT đặt ra. Năm 1996, trong công trình nghiên cứu về quản lý quá trình BD, Amstrong đã đƣa ra quan điểm coi quá trình ĐT, BD là kế hoạch xác định, những tác động có mục tiêu học tập để nâng cao khả năng làm việc, kỹ năng hoạt động của công chức trong thực tiễn. Ông cho rằng, quá trình ĐT, BD cán bộ, công chức gồm 4 công đoạn: (1) Xây dựng kế hoạch chƣơng trình BD. Công đoạn này phải xác định đƣợc: i) Đối tƣợng đƣợc BD với các yêu cầu, tiêu chuẩn về trách nhiệm, về năng lực, về bằng cấp…; ii) Chủ thể BD là tổ chức quản lý nhân lực hay cơ sở ĐT, BD công chức theo chức năng đƣợc giao; iii) Nội dung chƣơng trình BD với các học phần, môn học, yêu cầu kiến thức BD cụ thể 9 theo nhu cầu BD của học viên, của tổ chức sử dụng công chức; iv) Phƣơng pháp tổ chức BD đảm bảo chất lƣợng, hiệu quả nhất; v) Điều kiện và phƣơng tiện phục vụ cho BD nhƣ cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí, môi trƣờng dạy và học,… (2) Xác định địa điểm và phân công ngƣời phụ trách hoạt động BD. Địa điểm BD đƣợc chọn phải thuận lợi, phù hợp với cả đối tƣợng và chủ thể BD, đảm bảo ngƣời dạy và ngƣời học đi lại, hoặc sinh hoạt trong thời gian BD đƣợc dễ dàng. Phân công cán bộ quản lý, giáo viên thực hiện chƣơng trình BD có năng lực chuyên môn phù hợp với nội dung và đối tƣợng đƣợc BD, về chuyên môn, nghiệp vụ, về các yếu tố khác nhƣ tâm lý, phong cách quan lý và giảng dạy… (3) Triển khai thực hiện kế hoạch BD. Thực hiện kế hoạch bồi dƣỡng phải đảm bảo: i) Theo đúng chƣơng trình đã xây dựng, đúng tiến độ chung, lộ trình của từng học phần, môn học, thời gian học của học viên; ii) Quản lý đƣợc học viên trong suốt quá trình BD, kể cả trƣờng hợp cơ sở ĐT không tổ chức học viên ở tập trung; iii) Đảm bảo chất lƣợng từng môn học và chất lƣợng của cả quá trình học tập của học viên. (4) Đánh giá và hiệu chỉnh kết quả thực hiện kế hoạch BD. Thực hiện đánh giá 3 nội dung chính: i) Đánh giá chính xác, khách quan, sát thực kết quả học tập của học viên; ii) Đánh giá kết quả giảng dạy của giáo viên để rút kinh nghiệm, hiệu chỉnh về nội dung và lộ trình ĐT về sau; iii) Đánh giá tình hình sử dụng kinh phí, cơ sở vật chất và trang thiết bị. Nghiên cứu của Amstrong đang đƣợc sử dụng nhiều trong công tác quản lý ĐT, BD của nhiều nƣớc trên thế giới. Mặc dù ông chƣa đề cập đến một mô hình nào cụ thể, nhƣng các tiêu chuẩn nghề nghiệp đã mô tả đƣợc những yêu cầu cần đạt đƣợc của hoạt động BD cũng nhƣ những yêu cầu của xã hội đối với cán bộ công chức [116]. Sherry Fox [117] với hƣớng tiếp cận năng lực cho rằng cần sử dụng tiếp cận quản lí năng lực trong công tác ĐT, BD công chức. Ông đƣa ra một quá trình ĐT, BD cần có các bƣớc cụ thể nhƣ sau: (1) Phân tích thiếu hụt kĩ năng và nhu cầu BD: Cơ sở để BD là việc đánh giá đƣợc nhu cầu BD công chức trƣớc yêu cầu về chuyên môn, nhiệm vụ, chức trách đƣợc giao. Từ đó, phát hiện những thiếu hụt về 10 kỹ năng hoạt động thực tiễn của công chức hay của tổ chức. Phải xác định nhu cầu BD công chức theo từng lĩnh vực chuyên môn, đặc biệt về kỹ năng cần có của công chức trong từng giai đoạn, từng thời điểm nhất định. (2) Xây dựng khung và chƣơng trình BD: Khung BD đƣợc xây dựng dựa theo các căn cứ: Nhu cầu BD, quy định của nhà nƣớc tiêu chuẩn nghề nghiệp công chức, kỹ năng cần BD trong các lĩnh vực xã hội… Từ đó, tiến hành xây dựng chƣơng trình ĐT, BD phù hợp với mục tiêu ĐT, BD... (3) Tổ chức thực hiện hoạt động BD: Thực hiện các công đoạn nhƣ các yêu cầu mà Amstrong đã đƣa ra ở trên. (4) Đánh giá năng lực hình thành sau BD so với chuẩn: Thực hiện đánh giá ở các khía cạnh: i) Đánh giá kết quả học tập của công chức trong mỗi môn học, trong cả quá trình BD; ii) Đánh giá chất lƣợng, hiệu quả dạy học của giảng viên thông qua chất lƣợng thực hiện chƣơng trình ĐT, BD; ii) Đánh giá năng lực của công chức đƣợc hình thành hoặc tăng thêm so với chuẩn nghề nghiệp, với mục tiêu, yêu cầu của chƣơng trình BD. (5) Cải tiến chƣơng trình: Trên cơ sở kết quả đánh giá quá trình ĐT, BD, tiến hành nghiên cứu, xem xét, cải tiến chƣơng trình ĐT, BD cho lần sau để nâng cao chất lƣợng, hiệu quả hơn, đáp ứng nhu cầu BD của công chức và của tổ chức sử dụng cán bộ, công chức. Xinh Khăm Phom Ma Xay (2003) trong công trình nghiên cứu “Đào tạo, BD đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý kinh tế của Đảng và Nhà nƣớc Lào trong giai đoạn hiện nay” đã làm rõ tình hình đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý kinh tế và thực trạng công tác ĐT, BD cán bộ của Lào. Ông cũng chỉ ra những thành tựu, những kết quả đạt đƣợc, những hạn chế, yếu kém, những nguyên nhân của công tác ĐT, BD đội ngũ cán bộ của Lào trong thời gian qua. Từ đó, đề xuất những biện pháp nâng cao chất lƣợng công tác ĐT, BD cán bộ lãnh đạo quản lý kinh tế của Nhà nƣớc Lào trong thời gian tới. Song, trong nghiên cứu mới chỉ đề cập đến công tác ĐT, BD lý luận chính trị cho cán bộ quản lý kinh tế cấp cao mà chƣa đề cấp sâu về ĐT, BD lý luận chính trị, nghiệp vụ cho cán bộ lãnh đạo quản lý cấp cơ sở [101]. Khăm Phăn Phôm Mạ Thắt (2005) với nghiên cứu “Công tác ĐT, BD đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt thuộc diện Trung ƣơng quản lý ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào trong thời kỳ đổi mới”, đã tập trung phân tích làm rõ cơ sở lý luận và