Tài liệu Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường thpt huyện phù ninh – tỉnh phú thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM HỒNG SƠN QU¶N Lý HO¹T §éNG BåI D¦ìNG §éI NGò GI¸O VI£N C¸C TR¦êNG THPT HUYÖN PHï NINH - TØNH PHó THä VÒ N¡NG LùC Tæ CHøC HO¹T §éNG TR¶I NGHIÖM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM HỒNG SƠN QU¶N Lý HO¹T §éNG BåI D¦ìNG §éI NGò GI¸O VI£N C¸C TR¦êNG THPT HUYÖN PHï NINH - TØNH PHó THä VÒ N¡NG LùC Tæ CHøC HO¹T §éNG TR¶I NGHIÖM Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 8 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ THUÝ HẰNG HÀ NỘI - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ cpông trình nào. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Hồng Sơn ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................. i MỤC LỤC ........................................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................... vi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................... viii MỞ ĐẦU ...........................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG THPT VỀ NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM .............................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................6 1.2. Một số khái niệm cơ bản .........................................................................................9 1.2.1. Khái niệm Quản lý.................................................................................................9 1.2.2. Hoạt động trải nghiệm ..........................................................................................11 1.2.3. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................................................13 1.2.4. Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ................................................................................15 1.2.5. Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ..................................................16 1.2.6. Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm .................................................................................................17 1.3. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên ở trường THPT ...............17 1.3.1. Hoạt động trải nghiệm ở trường THPT ................................................................17 1.3.2. Yêu cầu đối với giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở trường THPT .......................................................................................................19 1.4. Hoạt động bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên các trƣờng THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................................................................21 1.4.1. Vai trò của hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................................................21 1.4.2. Mục tiêu bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...........................................................................................................22 1.4.3 Nội dung bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...........................................................................................................23 1.4.4. Hình thức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..................................................................................................24 1.5. Quản lý hoạt động bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên trƣờng THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...................................................................26 iii 1.5.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trường THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..................................26 1.5.2. Nội dung quản lí hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trường THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................................................28 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí hoạt động bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên ở trƣờng THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm .........................33 1.6.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................................33 1.6.2. Các yếu tố khách quan ..........................................................................................35 Kết luận chƣơng 1.........................................................................................................37 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN PHÙ NINH - TỈNH PHÚ THỌ VỀ NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM .....................38 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ ...............................................................................................................38 2.1.1. Tình hình kinh tế xã hội huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ ...................................38 2.1.2 Tình hình giáo dục huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ ............................................39 2.2. Giới thiệu về tổ chức khảo sát ..............................................................................42 2.2.1. Mục tiêu khảo sát..................................................................................................42 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................................42 2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát ..............................................................................42 2.2.4. Phương pháp khảo sát...........................................................................................42 2.3. Một số đánh giá bước đầu về thực trạng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, Tỉnh Phú Thọ ..............................................................................................................43 2.3.1. Thực trạng nhận thức của GV các trường THPT huyện Phù Ninh về tổ chức hoạt động trải nghiệm .................................................................................43 2.3.2. Thực trạng triển khai nội dung và hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ.........................45 2.3.3. Đánh giá của GV, CBQL về kết quả hoạt động trải nghiệm của các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ .................................................................51 2.4. Thực trạng hoạt động bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên của các trƣờng THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ............54 2.4.1. Thực trạng nội dung hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...................54 iv 2.4.2. Thực trạng hình thức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................57 2.4.3. Thực trạng hiệu quả bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................61 2.5. Thực trạng quản lí hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...............64 2.5.1. Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................64 2.5.2. Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. ..................67 2.5.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động TN ..............70 2.5.4. Thuận lợi và khó khăn trong quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ GV các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ .........................................................................................................72 2.5.5. Nhận xét chung. ....................................................................................................74 Kết luận chƣơng 2.........................................................................................................77 Chƣơng 3: CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN PHÙ NINH - TỈNH PHÚ THỌ VỀ NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM ..............................78 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý .........................................................78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................................78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .........................................................................78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................78 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................................79 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ. .............................................................................................................79 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh THPT ..........................................................................79 3.2.2. Tổ chức đánh giá thực trạng nhu cầu và năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của đội ngũ giáo viên nhà trường ...........................................................81 3.2.3. Xây dựng kế hoạch, lộ trình bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên nhà trường đáp ứng đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay .....................................................................................................83 v 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức bồi dưỡng giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ..............................................................85 3.2.5. Xây dựng môi trường hỗ trợ, hợp tác giữa các giáo viên và khuyến khích GV tự bồi dưỡng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. ................87 3.2.6. Tổ chức giám sát, đánh giá hiệu quả của hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên nhà trường về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ...............................89 3.3. Mối quan hệ của các biện pháp ............................................................................90 3.4. Khảo sát mức độ cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dƣỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên các trƣờng THPT huyện Phù Ninh .................................................93 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .........................................................................................93 3.4.2. Các bước khảo nghiệm .........................................................................................93 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................................93 Kết luận chƣơng 3.........................................................................................................99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................ 100 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 104 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Nhận thức của GV, CBQL về vai trò của hoạt động trải nghiệm trong giáo dục nhà trường .....................................................................................44 Bảng 2.2: Thực trạng nội dung hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ................................................................................46 Bảng 2.3: Thực trạng Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ........................................47 Bảng 2.4: Đánh giá của GV, CBQL về kết quả hoạt động trải nghiệm đã tổ chức ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ....................................51 Bảng 2.5: Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ GV các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ..........................54 Bảng 2.6: Thực trạng hình thức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ............57 Bảng 2.7: Đánh giá về hiệu quả hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên ở các trường THPT huyện Phù Ninh ................62 Bảng 2.8: Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ............64 Bảng 2.9: Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT huyện Phù Ninh .......................67 Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL, GV về tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho đội ngũ GV các trường THPT huyện Phù Ninh .....................................................................94 Bảng 3.2: Đánh giá của CBQL, GV về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức HĐTN cho đội ngũ GV các trường THPT huyện Phù Ninh .....................................................................97 vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Quy mô trường lớp trong 3 năm học.........................................................39 Biểu đồ 2.2: Chất lượng hạnh kiểm qua hai năm học....................................................40 Biểu đồ 2.3: Chất lượng học lực qua hai năm học.........................................................40 Biểu đồ 2.4: Tỷ lệ học sinh lên lớp, đỗ TN THPT, đỗ ĐH - CĐ qua 2 năm học. .........41 Biểu đồ 2.5: Nhận thức của GV, CBQL về vai trò của hoạt động trải nghiệm trong giáo dục nhà trường ........................................................................45 Biểu đồ 2.6: Thực trạng Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ. ...................................48 Biểu đồ 2.7: Đánh giá của GV, CBQL về kết quả hoạt động trải nghiệm đã tổ chức ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ........................52 Biểu đồ 2.8: Thực trạng nội dung bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ GV các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ ....................................................................................................55 Biểu đồ 2.9: Thực trạng hình thức bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ........58 Biểu đồ 2.10: Thực trạng lập kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ giáo viên của các trường THPT huyện Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm .............65 Biểu đồ 2.11: Thực trạng tổ chức hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ............................................................68 Biểu đồ 3.1: Tính cấp thiết của 6 biện pháp ...................................................................96 Biểu đồ 3.2: Tính khả thi của 6 biện pháp .....................................................................98 viii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BCH : Ban chấp hành BDGV : Bồi dưỡng giáo viên BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CLB : Câu lạc bộ CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên GV THPT : Giáo viên trung học phổ thông GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐTN : Hoạt động trải nghiệm HĐTNST : Hoạt động trải nghiệm sáng tạo HS : Học sinh PT : Phổ thông QL : Quản lý SGK : Sách giáo khoa THPT : Trung học phổ thông THPT : Trung học phổ thông TN : Trải nghiệm XHCN : Xã hội chủ nghĩa 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã và đang đặt ra cho Việt Nam nhiều thách thức. Thách thức lớn nhất để hội nhập và phát triển của Việt Nam hiện nay chính là vấn đề nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Thách thức đó đòi hỏi giáo dục mà trước hết là giáo dục nhà trường phải thay đổi. Nhận thức được yêu cầu đó, Nghị quyết 29 của Đảng đã xác định giáo dục Việt Nam cần phải đổi mới căn bản và toàn diện. Theo đó, chương trình giáo dục phổ thông phải giảm tải lý thuyết, tăng cường hoạt động thực hành, trải nghiệm. Hoạt động trải nghiệm có ý nghĩa và vai trò quan trọng để người học lĩnh hội nội dung học tập và giáo dục trong nhà trường một cách chủ động, sáng tạo. Qua đó, khẳng định tính đúng đắn của tri thức lý thuyết và người học học tập theo đúng nghĩa kiến tạo tri thức cho bản thân. Để người học có những trải nghiệm thuận lợi và phù hợp, đòi hỏi giáo viên phát huy vai trò định hướng, dẫn dắt trong quá trình giáo dục và dạy học trong nhà trường. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là yếu tố quan trọng để hoạt động trải nghiệm trong nhà trường được triển khai thành công, thực hiện mục tiêu giáo dục trong nhà trường. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên là tổ hợp của tri thức hiểu biết, kỹ năng về hoạt động trải nghiệm và tổ chức hoạt động trải nghiệm. Đó là khả năng tổ chức thành công hoạt động trải nghiệm trong nhà trường. Năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là năng lực thành phần không thể thiếu và cần được nuôi dưỡng, phát triển trong cấu trúc năng lực sư phạm của giáo viên. Giúp giáo viên không ngừng phát triển chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường. Trong Dự thảo chương trình giáo dục mới (tháng 7/2017), kế hoạch giáo dục được chia thành hai phần lớn: một là các môn học, các chuyên đề học tập (gọi chung là môn học); hai là hoạt động trải nghiệm. Hoạt động giáo dục (hiểu theo nghĩa rộng) cũng bao gồm hai hoạt động chính: hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm. Như vậy, hoạt động trải nghiệm là hoạt động giữ vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong chương trình, cấp THPT, hoạt động trải nghiệm là hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được xác định với tiếp cận là các hoạt 2 động giáo dục bắt buộc với sự hướng dẫn của nhà giáo dục nhằm hình thành phẩm chất và năng lực đáp ứng mục tiêu giáo dục cấp học. Đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trong các nhà trường về tổ chức hoạt động trải nghiệm là tất yếu, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới sắp tới. Nằm trong hệ thống giáo dục của nước nhà, trong thời gian qua cùng với sự phát triển của GD cả nước, ngành GD&ĐT Tỉnh Phú Thọ đã xây dựng được một đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên THPT nói riêng đông đảo về số lượng, phần lớn đạt chuẩn về bằng cấp, về cơ bản đảm bảo được việc giảng dạy, giáo dục trong các nhà trường hiện nay, cơ bản đáp ứng được nhu cầu học tập của con em địa phương, đóng góp một phần quan trọng trong việc phát triển GD chung của Tỉnh. Tuy nhiên trong tình hình mới đất nước ta đang hội nhập sâu rộng vào khu vực và thế giới trong đó GD&ĐT cũng đang có những bước chuyển mình để hội nhập, GD&ĐT của Phú Thọ còn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Là một tỉnh miền núi nên đặc thù vùng miền thể hiện rõ trong giáo dục. Vấn đề bồi dưỡng giáo viên, đặc biệt bồi dưỡng về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên các trường THPT chưa được quan tâm đúng mức, bộc lộ nhiều bất cập. Hiện nay vẫn còn nhiều giáo viên có năng lực, nghiệp vụ, kĩ năng sư phạm, khả năng tiếp cận và thích ứng với đổi mới còn hạn chế, ngại thay đổi. Công tác quản lý xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên, đặc biệt bồi dưỡng về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm còn mang tính hình thức, chưa có chiến lược cụ thể và lâu dài, tính hiệu quả trong công tác bồi dưỡng giáo viên chưa cao. Với mong muốn nghiên cứu và đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả và chất lượng quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh- Tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - Tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý góp phần nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, từ đó nâng 3 cao chất lượng hoạt động trải nghiệm trong các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ hiện nay. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. 4. Câu hỏi nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm được thực hiện như thế nào trong các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ? Cần có những biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng nào nhằm nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay? 5. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay, quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do công tác bồi dưỡng năng lực trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên chưa được quan tâm đúng mức, việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng và tổ chức hoạt động bồi dưỡng giáo viên chưa thật sự khoa học. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hợp lý, khoa học trên cơ sở đánh giá thực trạng năng lực và nhu cầu của giáo viên, tổ chức hoạt động bồi dưỡng khoa học, huy động các nguồn lực hợp lý sẽ nâng cao chất lượng quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ hiện nay. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường THPT. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và phân tích nguyên nhân của thực trạng. 4 6.3. Đề xuất một số biện pháp khả thi nhằm nâng cao chất lượng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ. 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ: thực trạng xây dựng kế hoạch; tổ chức thực hiện hoạt động bồi dưỡng; công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT Phù Ninh về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm trong 2 năm (năm học 2015 – 2016; 2016-2017). Từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm đáp ứng đổi mới giáo dục hiện nay. 7.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Đề tài được triển khai nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực trải nghiệm cho GV ở 3 trường THPT huyện Phù Ninh: Trường THPT Phù Ninh, Trường THPT Tử Đà, Trường THPT Trung Giáp. 7.3. Giới hạn về khách thể khảo sát Đề tài khảo sát thực trạng, phát phiếu điều tra với 75 GV, 21 CBQL của các trường THPT huyện Phù Ninh. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa... trong quá trình tham khảo các nguồn tài liệu để xác định cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nhằm tổng kết các kinh nghiệm trong việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Nhằm thu thập thông tin từ đội ngũ cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên của các trường THPT trong huyện Phù Ninh - tỉnh Phú Thọ về thực trạng bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, thực trạng quản lý bồi dưỡng giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. 5 - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Được sử dụng nhằm xin ý kiến tư vấn về cơ sở lý luận của đề tài và các biện pháp được đề xuất. 8.3. Phương pháp bổ trợ Phương pháp xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê toán học. 9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận, luận văn hệ thống hóa những vấn đề lý luận quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở trường THPT Về thực tiễn, luận văn khái quát và đánh giá thực trạng bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ở các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ; Chỉ ra những nguyên nhân của thực trạng. Từ đó, đề tài đề xuất hệ thống 6 biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý bồi dưỡng về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh hiện nay. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm. 6 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG THPT VỀ NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Đội ngũ giáo viên (GV) là yếu tố đóng vai trò then chốt, đảm bảo chất lượng và hiệu quả giáo dục và đào tạo (GD&ĐT). Để có đội ngũ GV đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng đáp ứng được nhu cầu đổi mới của nền GD hiện nay thì vấn đề bồi dưỡng GV, đặc biệt là bồi dưỡng GV về năng lực tổ chức các hoạt động trải nghiệm là hết sức cần thiết và quan trọng. Nghiên cứu về vấn đề bồi dưỡng GV về năng lực tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực ra đã có nhiều tác giả trong và ngoài nước thực hiện. * Một số nghiên cứu ở nƣớc ngoài Trên thế giới, từ giữa thế kỉ XX, nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người Mĩ, John Dewey, với tác phẩm Kinh nghiệm và Giáo dục (Experience and Education) đã chỉ ra hạn chế của giáo dục nhà trường và đưa ra quan điểm về vai trò của kinh nghiệm trong giáo dục. Với triết lí giáo dục đề cao vai trò của kinh nghiệm, Dewey cũng chỉ ra rằng, những kinh nghiệm có ý nghĩa giáo dục giúp nâng cao hiệu quả giáo dục bằng cách kết nối người học và những kiến thức được học với thực tiễn. Kolb (1984) cũng đưa ra một lí thuyết về học từ trải nghiệm (Experiential learning), theo đó, học là một quá trình trong đó kiến thức của người học được tạo ra qua việc chuyển hóa kinh nghiệm; nghĩa là, bản chất của hoạt động học là quá trình trải nghiệm. Một số quan niệm khác của các học giả quốc tế cho rằng giáo dục trải nghiệm coi trọng và khuyến khích mối liên hệ giữa các bài học trừu tượng với các hoạt động giáo dục cụ thể để tối ưu hóa kết quả học tập (Sakofs, 1995); học từ trải nghiệm phải gắn kinh nghiệm của người học với hoạt động phản ánh và phân tích (Chapman, McPhee and Proudman, 1995); chỉ có kinh nghiệm thì chưa đủ để được gọi là trải nghiệm; chính quá trình phản ánh đã chuyển hóa kinh nghiệm thành trải nghiệm giáo dục (Joplin, 1995). 7 * Một số nghiên cứu ở Việt Nam Từ những năm 2010, tổ chức hoạt động trải nghiệm trở thành hướng nghiên cứu thu hút được rất nhiều sự quan tâm của các nhà khoa học, các nhà sư phạm. Các nghiên cứu đã tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong “Kỷ yếu hội thảo hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh phổ thông và mô hình trường Phổ thông gắn với sản xuất, kinh doanh tại địa phương” của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), các nhà khoa học đã đưa ra quan điểm nhiều chiều về khái niệm, tính chất, nội dung, hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng dẫn thực hiện và đánh giá về hoạt động trải nghiệm. [8]. Các bài báo trong kỷ yếu đã đưa ra những quan điểm khác nhau về khái niệm hoạt động trải nghiệm, nhưng thống nhất đó không phải là hoạt động xa lạ trong giáo dục học sinh ở nhà trường mà đó là sự tích hợp lại các nội dung của nhiều chương trình giáo dục trước đây được thực hiện trong nhà trường. Nội dung kỷ yếu cũng đề cập đến kinh nghiệm tổ chức đối với hoạt động trải nghiệm từng cấp học ở nước ngoài, nêu ra các bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Theo tác giả Ngô Thị Thu Dung, trải nghiệm và sáng tạo là bản chất của hoạt động ở người. Bản chất hoạt động của người học nói riêng, của con người nói chung là hoạt động mang tính trải nghiệm, sáng tạo; tính sáng tạo ở đây được hiểu là sự sáng tạo ở cấp độ cá nhân, không phải ở cấp độ xã hội. Các hoạt động giáo dục trong nhà trường được tổ chức phù hợp với bản chất hoạt động của con người đều có thể được coi là hoạt động giáo dục trải nghiệm sáng tạo, bao gồm cả các hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trường. Tác giả Đinh Thị Kim Thoa vận dụng lí thuyết học từ trải nghiệm của Kolb (1984) để tìm hiểu về hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Theo tác giả, để phát triển sự hiểu biết khoa học, chúng ta có thể tác động vào nhận thức của người học; nhưng để phát triển và hình thành năng lực (phẩm chất) thì người học phải trải nghiệm... Đây là công trình có nhiều ý nghĩa trong xác định tầm quan trọng, ý nghĩa, nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường, là tài liệu tham khảo để luận văn kế thừa và vận dụng phù hợp theo tiếp cận của đề tài. Trong công trình “Kĩ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học” (Nguyễn Mậu Đức, Nguyễn Thị Hằng, Nguyễn Quang Linh, 2016), các tác giả đã hệ thống các kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động 8 trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học trên cơ sở phân tích khái niệm, đặc điểm, vai trò của hoạt động trải nghiệm đối với hoạt động học tập của người học, mục đích giáo dục của trường trung học. Tác giả đã xác định hoạt động trải nghiệm là một phương thức học tập thiết yếu của con người, từ đó tác giả đã hệ thống hóa các kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học như là việc triển khai một phương thức học tập hữu ích cho người học. [16] Cuốn sách “ ổ chức các hoạt động giáo dục trong trường trung học theo định hướng phát tri n năng lực học sinh.” (Đinh Thị Kim Thoa, Bùi Ngọc Diệp, 2014) đã trình bày khái niệm, bản chất , đặc điểm của hoạt động giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Các tác giả khẳng định: hoạt động trải nghiệm trong nhà trường là hoạt động giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Từ đó, các tác giả đưa ra các hướng dẫn dưới hình thức yêu cầu và lưu ý đối với GV để tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm thành công. [32] Tác giả Bùi Ngọc Diệp trong bài báo khoa học “Hình thức tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông“ đưa ra quan điểm hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường, khẳng định hoạt động trải nghiệm thực chất là hoạt động giáo dục nhưng có tính chất đặc biệt, người học là chủ thể lập kế hoạch, trải nghiệm các tình huống đa dạng, từ đó phát triển hiểu biết và kỹ năng tương ứng cho bản thân. Từ đó, tác giả nêu ra hệ thống các hình thức và yêu cầu kỹ thuật để tổ chức thành công các loại hình hoạt động trải nghiệm là: Tổ chức diễn đàn, : Tổ chức trò chơi, Tổ chức diễn đàn, sân khấu tương tác, CLB, tham quan,dã ngoại, tổ chức hội thi, tổ chức dã ngoại, sân khấu tương tác, hoạt động chiến dịch, hoạt động nhân đạo. [12] Trong công trình “ ổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông” (Nguyễn Thị Liên (ch.b.), 2016), các tác giả đã trình bày cơ sở xác định và đưa ra quan điểm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo theo tiếp cận hoạt động. Khẳng định hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục, từ đó đưa ra những yêu cầu chung và giới thiệu về cách phân loại và kỹ thuật tổ chức một số hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường phổ thông. [28] Trong công trình “Nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo” (Trần Anh Tuấn, 2017), tác giả tập trung làm sáng tỏ 9 đặc điểm, bản chất của hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Khẳng định tổ chức hoạt động trải nghiệm là con đường, phương thức nâng cao năng lực sư phạm của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Phân tích vai trò của giáo viên , những yêu cầu đối với giáo viên trong tổ chức hoạt động trải nghiệm. Qua đó xác định năng lực sư phạm của giáo viên được hình thành và phát triển qua việc tổ chức hoạt động cụ thể. [33] Nhìn chung, các nghiên cứu về tổ chức hoạt động trải nghiệm và phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên ở Việt Nam đã tiếp cận vấn đề dưới các góc độ khá đa dạng. Đó là cơ sở quan trọng để đề tài kế thừa và vận dụng trong nghiên cứu, xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Tuy nhiên, tổng quan các nghiên cứu ở VIệt Nam về tổ chức hoạt động trải nghiệm và bồi dưỡng giáo viên về hoạt động trải nghiệm cho thấy chưa có nhiều nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng giáo viên về hoạt động trải nghiệm, còn thiếu vắng các nghiên cứu về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các cấp học, theo đặc trưng của từng địa phương, từng vùng miền. Do đó, việc lựa chọn nghiên cứu quản lý hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm là cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm Quản lý Quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ tính chất xã hội của lao động. Sự cần thiết của quản lý được C. Mac viết: "Tất cả mọi lao động trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên qui mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân... Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng“ [2, tr34]. Như vậy, C. Mac đã chỉ ra bản chất quản lý là một hoạt động lao động để điều khiển lao động, một hoạt động tất yếu quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Quản lý trở thành một hoạt động phổ biến, mọi nơi, mọi lúc, mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi người. Đó là một loại hoạt động bắt nguồn từ tính chất cộng đồng, dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công việc nhằm đạt một mục 10 tiêu chung. Trong quá trình phát triển của lý luận quản lý, các nhà nghiên cứu lý luận cũng như thực hành quản lý đưa ra quan điểm quản lý dưới các góc độ khác nhau. Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915), người sáng lập thuyết quản lý theo khoa học cho rằng: Làm quản lý phải biết rõ: muốn người khác làm việc gì và hãy chú ý đến cách tốt nhất, kinh tế nhất mà họ làm. Để quyết định xem một việc được thực hiện như thế nào cần sử dụng những biện pháp khoa học chứ không đơn thuần chỉ dựa vào kinh nghiệm sẵn có của cá nhân. Ông đưa ra bốn nguyên tắc: 1. Nghiên cứu khoa học mỗi yếu tố của công việc và sác định phương pháp tót nhất để hoàn thành; 2. Tuyển chọn công nhân một cách cẩn trọng và huấn luyện họ hoàn thành nhiệm vụ. 3. Người quản lý hợp tác đầy đủ và toàn diện với công nhân. 4. Người quản lý phân chia công việc và trách nhiệm sao cho người quản lý phải lập kế hoạch cho các phương pháp công tác người công nhân có bổn phận thực thi công tác. (Dẫn theo tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [11, tr 28-29]). Như vậy, quản lý là hoạt động mang đậm tính khoa học, tạo ra sự hợp tác, lập kế hoạch, hướng dẫn, tổ chức, huấn luyện con người trong tổ chức nhằm đạt kết quả công việc cao nhất. Henry Fayol (1841 - 1925), cha đẻ của thuyết quản lý hành chính, thì quan tâm đến cấu trúc tổ chức. Ông đưa ra năm chức năng của quản lý là: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ huy, phối hợp, kiểm tra. Ông cho rằng, khi con người lao động hợp tác thì điều tối quan trọng là họ cần phải xác định rõ công việc mà mình phải hoàn thành và nhận thức được những nhiệm vụ của mỗi cá nhân phải là mắt lưới dệt nên mục tiêu tổ chức. Quản lý tổ chức có trách nhiệm phải làm được việc đó. (Dẫn theo tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [11, tr30-33]) Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: Hoạt động quản lý là hoạt động bao gồm hai quá trình "quản" và "lý" tích hợp vào nhau; trong đó, "quản" có nghĩa là duy trì và ổn định hệ, "lý" có nghĩa là đổi mới hệ. [1] Tác giả khẳng định : Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đến hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn trong việc đòi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý… phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động để người thủ trưởng phối hợp nỗ lực với các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra. [3]