Tài liệu Quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên khoa ngoại ngữ đại học thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG THỊ HẢI ANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HOÀNG THỊ HẢI ANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. DƯƠNG THỊ NGA THÁI NGUYÊN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các nguồn số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Hoàng Thị Hải Anh i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm của một học viên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình tới các thầy giáo, các cô giáo trong trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến TS Dương Thị Nga, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các đồng chí lãnh đạo Đại học Thái Nguyên, Ban Chủ nhiệm Khoa Ngoại ngữ, các đồng chí cán bộ quản lý và giảng viên Khoa Ngoại ngữ, các bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng song luận văn: “Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN” chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được sự giúp đỡ chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo và ý kiến đóng góp chân thành từ đồng nghiệp gần xa. Xin chân thành cảm ơn Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả luận văn Hoàng Thị Hải Anh ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................. iv DANH MỤC BẢNG, BIỂU ................................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC ................................................. 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 6 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 6 1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 7 1.2. Những khái niệm cơ bản............................................................................... 9 1.2.1. Quản lý, Quản lý giáo dục ......................................................................... 9 1.2.2. Quản lý trường học .................................................................................. 12 1.2.3. Bồi dưỡng giảng viên, bồi dưỡng chuyên môn ....................................... 13 1.3. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ và yêu cầu đối với giảng viên .............................. 16 1.3.1. Vị trí, vai trò ............................................................................................ 16 1.3.2. Nhiệm vụ ................................................................................................. 21 1.3.3. Yêu cầu về năng lực của giảng viên ........................................................ 23 iii 1.4. Nội dung cơ bản của quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên dựa vào năng lực .............................................................................. 26 1.4.1. Quản lý việc xác định mục tiêu bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ....... 26 1.4.2. Quản lý nội dung bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ....................... 28 1.4.3. Quản lý hình thức tổ chức bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ........ 29 1.4.4. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng................................. 31 1.4.5. Quản lý điều kiện cơ sở vật chất và các điều kiện khác đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng ................................................................................ 33 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ................................................................................................ 34 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................... 34 1.5.2. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 34 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ................................................................................................ 36 2.1. Khái quát về Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN...................................................... 37 2.1.1. Tình hình phát triển của Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ................................ 37 2.1.2. Sứ mệnh và tầm nhìn ............................................................................... 39 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ................................................................... 40 2.2.1. Mục đích nghiên cứu ............................................................................... 40 2.2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................... 40 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 40 2.2.4. Khách thể khảo sát thực trạng ................................................................. 41 2.3. Đánh giá thực trạng của đội ngũ giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN .... 41 2.3.1. Về số lượng, cơ cấu giới, độ tuổi đội ngũ giảng viên ............................. 41 2.3.2. Năng lực đội ngũ giảng viên.................................................................... 42 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ........................................................................ 49 iv 2.4.1. Thực trạng quản lý việc xác định mục tiêu bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ...................................................... 49 2.4.2. Thực trạng quản lý nội dung bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên..... 50 2.4.3. Thực trạng quản lý hình thức tổ chức bồi dưỡng .................................... 54 2.4.4. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ....................................... 56 2.4.5. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ......... 57 2.4.6. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân ................................ 59 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN KHOA NGOẠI NGỮ - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ... 63 3.1. Những nguyên tắc chỉ đạo việc xác định các biện pháp ............................ 63 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống của các biện pháp ............................................... 63 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa............................................................................... 63 3.1.3. Đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ................................................ 64 3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp ............................................... 65 3.1.5. Đảm bảo tính khả thi của các biện pháp .................................................. 66 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN ................................................................ 66 3.2.1. Biện pháp 1: Phân loại giảng viên để xác định nhu cầu về bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ..................................................................... 66 3.2.2. Biện pháp 2: Quản lý cải tiến nội dung và đa dạng các hình thức tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên ............................. 68 3.2.3. Biện pháp 3: Quản lý tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động bồi dưỡng chuyên môn .................................................................................. 72 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường các điều kiện về chính sách và cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên ............. 75 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên ..................................................................... 77 v 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường quản lý sau bồi dưỡng .................................... 79 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 81 3.4. Khảo nghiệm cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ giảng viên ............................. 81 Kết luận chương 3.............................................................................................. 84 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 85 1. Kết luận .......................................................................................................... 85 2. Khuyến nghị................................................................................................... 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 90 PHỤ LỤC ............................................................................................................... vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CĐKT-KT Cao đẳng kinh tế kỹ thuật CĐSP Cao đẳng sư phạm CEFR Khung tham chiếu ngôn ngữ chung Châu Âu CNH-HĐH Công nghiệp hóa hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất ĐHCN Đại học công nghiệp ĐHTN Đại học Thái Nguyên GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GVNN Giảng viên ngoại ngữ NCKH Nghiên cứu khoa học NCS Nghiên cứu sinh QLGD Quản lý giáo dục SĐH Sau đại học TTGDTX Trung tâm giáo dục thường xuyên XHCN Xã hội chủ nghĩa iv DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng 2.1. Thống kê số lượng giảng viên, cơ cấu giới, độ tuổi theo bộ môn........ 41 Bảng 2.2. Thống kê trình độ của đội ngũ giảng viên .................................... 42 Bảng 2.3. Thống kê trình độ học vấn của giảng viên theo từng bộ môn ....... 43 Bảng 2.4. Thống kê trình độ ngoại ngữ, tin học của đội ngũ giảng viên ...... 45 Bảng 2.5. Thống kê trình độ sư phạm của đội ngũ giảng viên ..................... 44 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát của cán bộ quản lý, giảng viên về nội dung chương trình bồi dưỡng ................................................................. 52 Bảng 2.7. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên về sự cần thiết phải quản lý các nội dung cần bồi dưỡng cho giảng viên ............. 52 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về hiệu quả thực hiện các hình thức bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên Khoa Ngoại ngữ ............................... 55 Bảng 2.9. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý và giảng viên về mức độ sử dụng các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng (biểu hiện ở tỉ lệ %) ................................................................................. 56 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát mức độ đánh giá công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên ........................ 57 Bảng 2.11. Tổng hợp ý kiến củacán bộ quản lý, giảng viên về mức độ đáp ứng các điều kiện về CSVC, trang thiết bị cho hoạt động bồi dưỡng chuyên môn .................................................................................... 58 Bảng 3.1: Đánh giá của cán bộ quản lý về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.............................................................. 81 Bảng 3.2: Đánh giá của giảng viên về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................... 82 Biểu đồ 2.1. Biểu đồ biểu diễn ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý, giảng viên về mức độ cần thiết trong quản lý các nội dung bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên........................................................... 53 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ biểu diễn kết quả khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, giảng viên về các điều kiện về CSVC, trang thiết bị cho hoạt động bồi dưỡng.............................................................................. 59 v MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam". Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã định hướng: "Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược". Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 nhằm quán triệt và cụ thể hoá các chủ trương, định hướng đổi mới giáo dục và đào tạo, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 của đất nước. Mục tiêu chiến lược của nước ta đến năm 2020 là đưa đất nước trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Để đạt được mục tiêu đó Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã chỉ rõ: Phát triển nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực; phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức; Thực hiện có hiệu quả cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác cán bộ, kiểm tra, giám sát tư tưởng. Chỉ thị 40/CT-TƯ ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư về việc: “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục” đã nêu rõ: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa , đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo….để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” 1 Yêu cầu về sự phát triển quy mô GD&ĐT đòi hỏi phải có một đội ngũ giáo viên có đủ về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu và có chất lượng cao. Bởi vì đội ngũ giáo viên là lực lượng cốt cán trực tiếp biến các mục tiêu GD&ĐT thành hiện thực, giữ vai trò quyết định đến chất lượng và hiệu quả giáo dục. Hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên vừa là điều kiện cần và là điều kiện đủ cho việc thực hiện các yêu cầu của chuẩn nghề nghiệp giảng viên, đồng thời giúp giảng viên sử dụng có hiệu quả những kiến thức kỹ năng nghề nghiệp vào việc giảng dạy, giáo dục sinh viên, khơi dậy hứng thú học tập, phát huy tình thần tự lực, tự giác trong học tập của sinh viên. Tuy vậy, hoạt động này cũng khó đạt hiệu quả cao như mong muốn nếu thiếu đi vai trò của nhà quản lý. Đội ngũ giảng viên của Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN phần lớn được đào tạo từ các trường đại học trong nước, số đào tạo ở nước ngoài còn hạn chế. Các hệ đào tạo chủ yếu ở bậc đại học và thạc sĩ, số lượng tiến sĩ còn ít, Khoa hiện nay vẫn chưa có phó giáo sư hoặc giáo sư. Khoa Ngoại ngữ được thành lập theo quyết định số 976/QĐ-TCCB, ngày 31 tháng 12 năm 2007 của Giám đốc ĐHTN. Hiện nay Khoa Ngoại ngữ đang hoàn thiện hồ sơ và cơ sở vật chất cũng như chất lượng đội ngũ để tiến tới thành lập trường Đại học Ngoại ngữ - ĐHTN. Đây là một trong những mục tiêu phát triển nguồn nhân lực cho đất nước, nó mang tính khách quan cấp thiết nhưng cũng không ít khó khăn với Khoa. Bởi vì để giải quyết nhiệm vụ đào tạo mới đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực thích ứng được trong điều kiện làm việc của môi trường Quốc tế, hội nhập thì cần phải có một quá trình chuẩn bị công phu để giải quyết đồng bộ và kịp thời những lĩnh vực xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật, nguồn tuyển sinh và vấn đề mang tính tiên quyết là nâng cao chất lượng và phát triển đội ngũ giảng viên của nhà trường. Từ những vấn đề về lý luận và thực tiễn nêu trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu vấn đề: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên 2 Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN, đề xuất biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ từ đó nâng cao năng lực chuyên môn cho giảng viên và nâng cao chất lượng công tác quản lý giảng viên của Khoa nói chung. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp, sẽ nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn cho giảng viên của Khoa. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên. 5.2. Khảo sát thực trạng về quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 3 6. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn nội dung: Đề tài tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên của Khoa trong giai đoạn 2015-2017 và đề xuất biện pháp quản lý giai đoạn 2018-2020. - Phạm vi nghiên cứu: Chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu việc quản lý hoạt động chuyên môn của giảng viên của Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài sử dụng các phương pháp: tìm hiểu, phân tích, tổng hợp các văn bản, chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước, chiến lược phát triển GD&ĐT giai đoạn 2015-2020, các tài liệu khoa học có liên quan để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp thu thập số liệu Thu thập số liệu thống kê có liên quan như: số lượng sinh viên, số lớp, số giảng viên, tình hình kinh tế - xã hội, nhu cầu nguồn nhân lực có trình độ ngoại ngữ của xã hội.. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu Tiến hành phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giảng viên của Khoa để tìm hiểu, nắm bắt kịp thời những suy nghĩ, nhận thức, tâm tư nguyện vọng của giảng viên; phỏng vấn các cơ quan quản lý để thu thập thêm thông tin về các biện pháp mà cơ quan đã áp dụng cũng như đánh giá của họ về hiệu quả của những biện pháp ấy. 7.2.3. Phương pháp điều tra bằng anket Sử dụng phiếu điều tra lấy ý kiến từ các cán bộ quản lý, chuyên viên từ các tổ trợ lý, ý kiến của giảng viên tại các bộ môn... nhằm thu thập số liệu, tính cần thiết và khả thi của các biện pháp. 7.3. Phương pháp toán học: Sử dụng phương pháp toán học để xử lý các kết quả và tính phần trăm. 4 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận,luận văn gồm 03 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên đại học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn của giảng viên Khoa Ngoại ngữ - ĐHTN. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG CHUYÊN MÔN CỦA GIẢNG VIÊN ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới Cùng với quá trình phát triển kinh tế xã hội, các quốc gia luôn coi trọng phát triển nền giáo dục của nước mình nhằm đáp ứng ngày càng cao về nâng cao trình độ dân trí, phát triển nguồn nhân lực và nền giáo dục của các nước đều đã và đang phát triển theo hướng hiện đại hoá hội nhập với xu hướng phát triển chung của thế giới. Bởi vì một nền giáo dục tốt, hiện đại nó sẽ đào tạo ra một nguồn nhân lực tốt, nâng cao vị thế quốc gia. Việc tạo mọi điều kiện để mọi người có cơ hội học tập, học tập thường xuyên, học tập suốt đời để kịp thời bổ sung kiến thức và đổi mới phương pháp giảng dạy để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội là phương châm hành động của các cấp quản lý giáo dục. Đại đa số các trường sư phạm ở Úc, New Zeland, Canada … đã thành lập các cơ sở chuyên bồi dưỡng giáo viên để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tham gia học tập nhằm không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ [5, tr. 43]. Ở một số quốc gia công tác nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên không tiến hành tổ chức trong năm học mà tổ chức bồi dưỡng thành từng khóa học trong thời gian nghỉ hè. Ví dụ như tại Philipin, chương trình học của hè thứ nhất bao gồm các nội dung môn học, nguyên tắc dạy học, tâm lý học và đánh giá giáo dục; hè thứ hai gồm các môn về quan hệ con người, triết học giáo dục, nội dung và phương pháp giáo dục; hè thứ ba gồm nghiên cứu giáo dục, viết tài liệu trong giáo dục và hè thứ tư gồm kiến thức nâng cao, kỹ năng nhận xét, lập kế hoạch giảng dạy, viết tài liệu giảng dạy, viết sách giáo khoa, viết sách tham khảo [5, tr. 45]. 6 Việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm tại Nhật Bản. Tùy theo thực tế của từng đơn vị, từng cá nhân mà cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi cơ sở giáo dục cử từ 3 đến 5 giảng viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học. Tại Thái Lan, từ năm 1998 việc bồi dưỡng giảng viên được tiến hành ở các trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kỹ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội. 1.1.2. Ở Việt Nam Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, Đảng ta đã thực sự coi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, “đầu tư cho giáo dục là đầu tưcho sự phát triển”. Đây được xem là một trong những lĩnh vực then chốt cần đột phá để làm chuyển biến tình hình kinh tế -xã hội: “tạo bước chuyển mạnh về phát triển nguồn nhân lực”. Một trong những mục tiêu mà những chiến lược phát triển giáo dục đã đề ra là tạo bước chuyển biến cơ bản về chất lượng, ưu tiên nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt chú trọng nhân lực khoa học công nghệ trình độ cao...và phát triển đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu vừa tăng quy mô vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả để phát triển giáo dục. Vấn đề phát triển giáo dục và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra trong thư gửi các cán bộ, các thầy giáo, cô giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới ngày 16 tháng 10 năm 1968 rằng: “Giáo dục nhằm đào tạo những người kế tục sự nghiệp cách mạng to lớn của Đảng và nhân dân, do đó các ngành các cấp Đảng, chính quyền địa phương phải thực sự quan tâm đến sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, đẩy sự nghiệp giáo dục của ta những bước phát triển mới” [25, tr. 76]. 7 Bồi dưỡng và phát triển nguồn nhân lực là các hoạt động để duy trì, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, là điều kiện quyết định để nhà trường có thể đứng vững, thắng lợi trong môi trường cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Vì vậy, công tác bồi dưỡng và phát triển nhân sự cần phải thực hiện một cách có tổ chức, có kế hoạch và luôn đổi mới cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Việc đào tạo, bồi dưỡng và phát triển đội ngũ giảng viên là toàn bộ những hoạt động học tập được tổ chức bởi nhà trường, Bộ giáo dục và các tổ chức khác… Các hoạt động đó có thể được cung cấp trong vài giờ, vài ngày, vài tháng, thậm trí tới vài năm, suốt trong quá trình công tác..., tùy thuộc vào mục tiêu học tập nhằm tạo ra sự thay đổi hành vi nghề nghiệp theo hướng đi lên, nhằm nâng cao khả năng làm việc nghề nghiệp của họ. Hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giảng viên giúp nhà trường không chỉ giải quyết những vấn đề hiện tại mà còn chuẩn bị để đáp ứng những yêu cầu tương lai. Đối với nhà trường, đơn vị trực tiếp quản lý và sử dụng đội ngũ giảng viên, thì công tác bồi dưỡng phải được nhận thức đầy đủ, sâu sắc và tổ chức thực hiện tốt. Chúng ta đặc biệt chú trọng đến hoạt động bồi dưỡng của nhà trường vì vai trò, ý nghĩa lớn lao của công việc này.Thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư về việc “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục” và Quyết định số 1216/QĐ-TTg ngày 22/7/2011 của Thủ tướng Chính phủ “Phê duyệt Quy hoạch phát triển nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011-2020”, Đại học Thái Nguyên đã cụ thể hoá các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương, triển khai thực hiện trong toàn đại học. Công tác đào tạo, bồi dưỡng giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đã được Đại học Thái Nguyên tập trung đầu tư. Nhiều cán bộ quản lý giáo dục giáo dục, giảng viên đã được cử đi đào tạo để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ ở trong và ngoài nước. Tổ chức bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ cho giảng viên theo hình thức bồi dưỡng tập trung hoặc tại chỗ. Cử giảng viên tập huấn theo chuyên đề của từng bộ môn theo dự án. Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá và kiểm định chất lượng các nhà trường. 8 Đại học Thái Nguyên tập trung chỉ đạo các chương trình mục tiêu, xây dựng đề án đào tạo Thạc sỹ, Tiến sỹ, đào tạo Tin học và Ngoại ngữ cho cán bộ quản lý giáo dục giáo dục, giảng viên, nhân viên tạo nền tảng cho giáo dục hội nhập. Có thể nêu một số công trình nghiên cứu ở mức độ Thạc sĩ như sau: - Luận văn Thạc sĩ: “Những biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên dạy thực hành tại trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp I” của tác giả Trần Ngọc Ban. Trong đề tài này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu đổi mới quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ giảng viên dạy thực hành đang trực tiếp giảng dạy tại trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp I. - Luận văn Thạc sĩ: “Các biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng cán bộ, giảng viên của Đại học Quốc gia Hà Nội của tác giả Nguyễn Kiều Oanh. Trong đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý công tác bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giảng viên đang làm việc và giảng dạy trực tiếp tại trường Đại học Quốc gia Hà Nội. - Luận văn Thạc sĩ của tác giả Vũ Thị Tài: “Những biện pháp cải tiến công tác tổ chức tuyển chọn và bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng lực lượng giảng viên trẻ tại Viện Đại học Mở Hà Nội”, trong đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu biện pháp cải tiến công tác tổ chức tuyển chọn và bồi dưỡng lực lượng giảng viên trẻ tại Viện Đại học Mở Hà Nội. Nghiên cứu các tài liệu cho thấy, đã có nhiều tác giả trong và ngoài nước đề cập đến vấn đề bồi dưỡng giảng viên. Song chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập sâu đến vấn đề quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên ngoại ngữ. Vì vậy nghiên cứu này của tác giả mong muốn góp phần bổ sung vào một số vấn đề lý luận và cải tạo thực tiễn trong việc quản lý bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên Khoa Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên. 1.2. Những khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, Quản lý giáo dục 1.2.1.1. Quản lý Quản lý: Trong từ điển tiếng Việt “quản lý” là tổ chức điều khiển hoạt động của một đơn vị, một cơ quan [34, tr.1363]. 9 Lịch sử phát triển của xã hội loài người từ xưa cho đến nay, có 3 yếu tố cơ bản là: nền tảng tri thức, sức lao động và quản lý. Trong đó, quản lý là sự kết hợp giữa tri thức với sức lao động. Khái niệm quản lý đã xuất hiện từ lâu và ngày càng hoàn thiện cùng với lịch sử hình thành và phát triển của xã hội loài người. Có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm “quản lý”. Dưới đây là một số quan niệm chủ yếu. Henri Fayol (1841-1925), người Pháp, người đặt nền móng cho lý luận tổ chức cổ điển, cho rằng: “Quản lý tức là lập kế hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra”. Đây là khái niệm mang tính khái quát về chức năng quản lý [8, tr. 87]. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [28, tr.10]. Xét với tư cách là một hành động, theo các tác giả Bùi Minh Hiền [12], Vũ Ngọc Hải [11], Đặng Quốc Bảo [1]: Quản lý là tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra. Có rất nhiều tác giả với những định nghĩa khác nhau về quản lý tùy theo cách tiếp cận dưới các góc độ khác nhau như: góc độ tổ chức, quản lý, hành động… Như vậy theo nghĩa rộng, quản lý là hoạt động có mục đích của con người, có thể hiểu quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người, phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề ra. Cần phải hiểu khái niệm quản lý đầy đủ, bao hàm những khía cạnh sau: - Đối tượng tác động của quản lý là một hệ thống hoàn chỉnh. Hệ thống đó được cấu tạo liên kết hữu cơ từ nhiều yếu tố, theo một quy luật nhất định; phù hợp với điều kiện khách quan. - Quản lý bao giờ cũng là hoạt động hướng đích, có mục tiêu xác định. 10