Tài liệu Quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THANH BÌNH QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HƯỚNG TỚI VIỆC LÀM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THANH BÌNH QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HƯỚNG TỚI VIỆC LÀM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 914 0114 Người hướng dẫn khoa học: Hướng dẫn GS TSKH Ngu ễn Minh Đường Hướng dẫn TS L Đ ng Phư ng HÀ NỘI – 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. ii LỜI CẢM ƠN Luận án này được hoàn thành, ngoài nỗ lực của bản thân, tác giả còn nhận được nhiều sự giúp đỡ của quý thầy cô giáo, các nhà khoa học, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến GS.TSKH Nguyễn Minh Đường - một người thầy mẫu mực, đáng kính, đã trực tiếp hướng dẫn, đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong suốt quá trình thực hiện Luận án. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Lê Đông Phương về những giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình để công trình nghiên cứu này được hoàn thiện. Tác giả xin cảm ơn những người thân yêu trong gia đình đã thông cảm, sẻ chia và động viên kịp thời để tác giả có thể tập trung mọi nguồn lực cho việc hoàn thành luận án tiến sĩ này. Tác giả xin cảm ơn lãnh đạo Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội , lãnh đạo Vụ và các đồng nghiệp tại Vụ Đào tạo chính quy của Tổng cục nơi tác giả đang công tác, đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian, khích lệ tinh thần để tác giả hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình trong thời gian qua. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, giáo viên, cán bộ quản l , học sinh, cựu học sinh của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đại diện các doanh nghiệp đã nhiệt tình cộng tác, hỗ trợ tác giả trong quá trình thực hiện các nội dung nghiên cứu của luận án. Cuối cùng, tác giả xin được cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp, các chuyên gia trong lĩnh vực quản l đào tạo đã hết sức nhiệt tình giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận án này. LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC. .......................................................................................................... DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................... DANH MỤC SƠ ĐỒ ........................................................................................... PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................... 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 3.1. Khách thể nghiên cứu ...................................................................................... 3.2. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................ 5. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................... 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 6.1. Phạm vi về nội dung ........................................................................................ 6.2. Phạm vi khảo sát ............................................................................................. 6.3. Phạm vi về đối tượng khảo sát ......................................................................... 6.4. Phạm vi về thời gian ........................................................................................ 7. Phương pháp luận nghiên cứu ............................................................................ 7.1. Phương pháp tiếp cận ...................................................................................... 7.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 8. Những luận điểm bảo vệ ..................................................................................... 9. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................... 10. Cấu trúc của luận án ......................................................................................... CHƯƠNG ĐỘ TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC H 1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 1.1.1 Nghiên cứu về đào tạo theo tiếp cận năng lực ............................................... 1.1.2 Nghiên cứu về đào tạo hướng tới việc làm.................................................. iv 1.1.3 Nghiên cứu về quản l đào tạo theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm trong giáo dục nghề nghiệp...........................................................................15 1.1.4 Những vấn đề chưa được giải quyết trong các công trình nghiên cứu..........20 1.1.5 Những vấn đề luận án cần giải quyết............................................................ 20 1.2 Một số khái niệm c bản.............................................................................20 1.2.1 Trình độ trung cấp.........................................................................................20 1.2.2 Quản l đào tạo..............................................................................................22 1.2.3 Tiếp cận năng lực.......................................................................................... 23 1.2.4 Đào tạo hướng tới việc làm...........................................................................25 1.3 Vai trò nhân lực trình độ trung cấp ở nước ta......................................... 27 1.4 Đào tạo theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.................................. 28 1.4.1 Triết l đào tạo...............................................................................................28 1.4.2 Nguyên tắc đào tạo........................................................................................29 1.4.3 Đặc điểm đào tạo...........................................................................................31 1.5 Một số m hình đào tạo...............................................................................32 1.5.1 Mô hình đào tạo theo quá trình..................................................................... 32 1.5.2 Mô hình đào tạo theo chu trình..................................................................... 34 1.5.3 Mô hình CIPO...............................................................................................36 1.6 Vận dụng m hình CIPO vào quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.........................................................38 1.6.1 Quản l các yếu tố đầu vào........................................................................... 39 1.6.2 Quản lý quá trình dạy học............................................................................. 44 1.6.3 Quản lý các yếu tố đầu ra..............................................................................47 1.6.4 Tác động của bối cảnh tới quản l đào tạo theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.........................................................................................................49 1.7 Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về đào tạo nghề theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.......................................................................51 1.7.1 Kinh nghiệm của một số nước.......................................................................51 1.7.2 Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam..............................................................56 Kết luận Chương 1.................................................................................................. 56 CHƯƠNG . THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HƯỚNG TỚI VIỆC LÀM........58 v 2.1 Khái quát về quản lý đào tạo nhân lực trình độ trung cấp ở Việt Nam 58 2.1.1 Mạng lưới cơ sở GDNN đào tạo trình độ trung cấp......................................58 2.1.2 Tuyển sinh trình độ trung cấp....................................................................... 59 2.1.3 Về tổ chức đào tạo trình độ trung cấp hiện nay.............................................61 2.2 Khảo sát để đánh giá thực trạng................................................................61 2.2.1 Mục đích khảo sát......................................................................................... 61 2.2.2 Đối tượng và tiêu chí khảo sát.......................................................................62 2.2.3 Nội dung khảo sát..........................................................................................63 2.2.4 Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả khảo sát.......................................... 63 2.2.5 Thang đo........................................................................................................63 2.2.6 Thời gian....................................................................................................... 64 2.3 Thực trạng về đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm...................................................................................................64 2.3.1 Thực trạng về tuyển sinh...............................................................................64 2.3.2 Thực trạng hình thức phát triển chương trình đào tạo...................................65 2.3.3 Thực trạng về năng lực giảng dạy và nhu cầu nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên........................................................................................................68 2.3.4 Thực trạng cơ sở vật chất và thiết bị dạy học................................................72 2.3.5 Thực trạng về hoạt động giảng dạy của giáo viên.........................................75 2.3.6 Thực trạng về đánh giá kết quả học tập của học sinh....................................76 2.3.7 Thực trạng về mối quan hệ giữa nhà trường với cơ sở sử dụng lao động.....77 2.3.8 Thực trạng về chất lượng đào tạo trình độ trung cấp so với yêu cầu của việc làm….............................................................................................................81 2.3.9 Thực trạng về việc làm của học sinh sau khi tốt nghiệp............................... 83 2.4 Thực trạng về quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.......................................................................................86 2.4.1 Thực trạng quản lý các yếu tố đầu vào..........................................................86 2.4.2 Thực trạng quản lý quá trình dạy - học......................................................... 92 2.4.3 Thực trạng về công tác quản l đầu ra.......................................................... 98 2.5 Tác động của bối cảnh ảnh hưởng đến đào tạo hướng tới việc làm.....101 2.6 Đánh giá chung về thực trạng quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.......................................................103 vi 2.6.1 Điểm mạnh.................................................................................................. 103 2.6.2 Điểm yếu..................................................................................................... 103 2.6.3 Thời cơ và thách thức..................................................................................104 2.6.4 Nguyên nhân............................................................................................... 105 Kết luận Chư ng................................................................................................. 106 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO TRÌNH ĐỘ TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC HƯỚNG TỚI VIỆC LÀM................108 3.1 Một số định hướng đề xuất giải pháp......................................................108 3.1.1 Hướng tới chuẩn hóa năng lực đầu ra......................................................... 108 3.1.2 Hướng tới đào tạo đáp ứng nhu cầu việc làm của thị trường lao động.......108 3.1.3 Hướng tới quản lý chất lượng đào tạo.........................................................108 3.2 Nguyên tắc đề xuất các giải pháp.............................................................109 3.2.1 Đảm bảo tính mục tiêu................................................................................ 109 3.2.2 Đảm bảo tính kế thừa.................................................................................. 109 3.2.3 Đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ................................................................. 109 3.2.4 Đảm bảo tính khả thi................................................................................... 109 3.2.5 Đảm bảo tính thực tiễn................................................................................ 109 3.2.6 Đảm bảo tính hiệu quả................................................................................ 110 3.3 Các giải pháp quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm.....................................................................................110 3.3.1 Giải pháp 1: Đổi mới quản l tuyển sinh theo nhu cầu việc làm.................110 3.3.2 Giải pháp 2: Tổ chức phát triển chương trình đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm..........................................................117 3.3.3 Giải pháp 3: Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên để đào tạo theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm........................................................................126 3.3.4 Giải pháp 4: Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm...................................................................................... 132 3.3.5 Giải pháp 5: Thành lập Tổ tư vấn và giới thiệu việc làm cho học sinh tốt nghiệp..........................................................................................................140 3.3.6 Giải pháp 6: Quản lý mối quan hệ hợp tác giữa nhà trường và các cơ sở sử dụng lao động..............................................................................................143 3.3.7. Mối quan hệ giữa các giải pháp...................................................................148 vii 3.4 Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp..............149 3.4.1 Mục đích......................................................................................................149 3.4.2 Nội dung thực hiện......................................................................................149 3.4.3 Phương pháp khảo sát và đối tượng khảo nghiệm...................................... 149 3.5 Thử nghiệm giải pháp............................................................................... 152 3.5.1 Mục đích thử nghiệm.................................................................................. 152 3.5.2 Giới hạn thử nghiệm....................................................................................152 3.5.3 Đối tượng thử nghiệm và đối chứng........................................................... 153 3.5.4 Nội dung tiến trình thử nghiệm...................................................................153 3.5.5 Tổng kết đánh giá kết quả thử nghiệm........................................................156 Kết luận Chư ng 3.............................................................................................. 157 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................................................158 1. Kết luận .... ……………………………………………………………………158 2. Khuyến nghị.....................................................................................................159 2.1. Đối với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.............................................159 2.2. Đối với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội............................................. 159 2.3. Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có đào tạo trình độ trung cấp.........159 2.4. Đối với các cơ sở sử dụng lao động...............................................................160 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ.................161 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................. 162 Chữ viết tắt BGTH CBQL CHS CSSDLĐ CSVC CTĐT DoN GD-ĐT GDNN GV HS ILO KHCN KQHT KT-XH KTTT LĐTBXH NCĐT NT QLĐT TCCN TCN TCNL TBDH THCS THPT TTLĐ UNESCO ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng các cơ sở GDNN có đào tạo trình độ trung cấp theo loại hình và cơ quan chủ quản............................................................................................59 Bảng 2.2. Thực trạng tuyển sinh GDNN giai đoạn 2011- 2016.........................60 Bảng 2.3. Đối tượng khảo sát..............................................................................62 Bảng 2.4. Đánh giá về hình thức tuyển sinh.......................................................64 Bảng 2.5. Các phương pháp phát triển CTĐT.................................................... 66 Bảng 2.6. Đánh giá của CHS về sự phù hợp của CTĐT với yêu cầu của nghề.. 67 Bảng 2.7. Đánh giá của HS về năng lực giảng dạy của đội ngũ GV..................68 Bảng 2.8. Đánh giá của CHS về năng lực giảng dạy của đội ngũ GV................69 Bảng 2.9. Nhu cầu nâng cao năng lực của đội ngũ GV...................................... 72 Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL và GV về CSVC và TBDH.............................73 Bảng 2.11. Đánh giá của HS và CHS về CSVC và TBDH.................................73 Bảng 2.12. Đánh giá về hoạt động giảng dạy của GV.......................................75 Bảng 2.13. Đánh giá về tình hình sử dụng các phương pháp đánh giá KQHT .. 76 Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL và GV về mối quan hệ giữa NT và CSSDLĐ trong việc đào tạo theo TCNL hướng tới việc làm............................................. 77 Bảng 2.15. Đánh giá của đại diện CSSDLĐ về mối quan hệ giữa NT và CSSDLĐ.........................................................................................................79 Bảng 2.16. Đánh giá của CSSDLĐ về chất lượng đào tạo trình độ trung cấp so với yêu cầu của CSSDLĐ..................................................................................82 Bảng 2.17. Đánh giá về thực trạng tìm việc làm của HS sau khi tốt nghiệp......83 Bảng 2.18. Đánh giá của CHS về mức độ đáp ứng việc làm sau khi tìm được việc làm...............................................................................................................84 Bảng 2.19. Đánh giá về quản lý tuyển sinh........................................................ 86 Bảng 2.20. Đánh giá về quản lý phát triển CTĐT.............................................. 88 Bảng 2.21. Đánh giá về quản lý phát triển đội ngũ GV......................................88 Bảng 2.23. Đánh giá về quản lý CSVC và TBDH..............................................90 Bảng 2.24. Đánh giá về công tác quản lý tài chính của các trường....................91 Bảng 2.25. Đánh giá về quản lý tổ chức quá trình dạy học của GV...................92 Bảng 2.26. Đánh giá về quản lý hoạt động giảng dạy của GV........................... 93 Bảng 2.27. Đánh giá của CBQL về phân công GV làm công tác giảng dạy......94 Bảng 2.28. Đánh giá của GV và CBQL về quản lý hoạt động học tập của HS .. 96 Bảng 2.29. Đánh giá của HS và CHS về quản lý hoạt động học tập của HS......97 x Bảng 2.30. Đánh giá của GV và CBQL về công tác quản l đầu ra hướng tới việc làm của HS sau khi tốt nghiệp.....................................................................99 Bảng 2.31. Đánh giá của CHS về công tác quản l đầu ra của các trường.......100 Bảng 2.32. Tác động của bối cảnh ảnh hưởng tới đào tạo theo TCNL hướng tới việc làm.............................................................................................................102 Bảng 3.1. Quản lý hoạt động dạy học của GV theo TCNL hướng tới việc làm139 Bảng 3.2. Đánh giá về tính cần thiết của các giải pháp.................................... 150 Bảng 3.3. Đánh giá về tính khả thi của các giải pháp.......................................151 Bảng 3.4. Kết quả tìm được việc làm của nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng154 xi DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Mô hình đào tạo theo quá trình...............................................................33 Sơ đồ 1.2 Mô hình đào tạo theo chu trình...............................................................34 Sơ đồ 1.3 Mô hình CIPO.........................................................................................37 Sơ đồ 1.4 Vận dụng mô hình CIPO trong QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm...................................................................................................39 Sơ đồ 1.5 Mô hình đào tạo song hành.....................................................................52 Sơ đồ 1.6 Mô hình Seek-Find-Train....................................................................... 55 Sơ đồ 2.1 So sánh tương quan kiến đánh giá của HS và CHS về năng lực giảng dạy của giáo viên.....................................................................................................71 Sơ đồ 2.2 Đánh giá của CBQL-GV và HS-CHS về CSVC và TBDH....................74 Sơ đồ 2.3 So sánh tương quan kiến đánh giá của GV và CBQL với ý kiến đánh giá của các đại diện CSSDLĐ.................................................................................81 Sơ đồ 2.4 Tương quan kiến đánh giá của GV, CBQL, HS và CHS về quản lý hoạt động học tập của HS........................................................................................98 Sơ đồ 2.5 Đánh giá của GV, CBQL và CHS về công tác quản l đầu ra..............101 Sơ đồ 3.1 Quy trình quản l xác định nhu cầu việc làm........................................112 Sơ đồ 3.2 Quy trình tổ chức tuyển sinh theo TCNL hướng tới việc làm..............115 Sơ đồ 3.3 Quy trình quản l phát triển CTĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm.................................................................................................118 Sơ đồ 3.4 Sơ đồ DACUM..................................................................................... 119 Sơ đồ 3.5 Quy trình thiết kế CTĐT theo mô-đun năng lực...................................121 Sơ đồ 3.6 Quy trình tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giáo viên................................... 128 Sơ đồ 3.7 Quy trình quản lý tuyển dụng GV mới................................................. 130 Sơ đồ 3.8 Quy trình biên soạn BGTH...................................................................134 Sơ đồ 3.9 Quy trình biên soạn giáo án của BGTH................................................137 Sơ đồ 3.10 Quy trình thành lập Tổ tư vấn và giới thiệu việc làm cho HS tốt nghiệp 141 Sơ đồ 3.11 Quy trình quản lý mối quan hệ hợp tác giữa NT và các CSSDLĐ.....145 Sơ đồ 3.12 Mối quan hệ giữa các giải pháp..........................................................149 Sơ đồ 3.13 Tỷ lệ có việc làm của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng...........155 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Khác với thời kỳ bao cấp, kế hoạch hóa tập trung trước đây, trong nền KTTT, triết lý của GDNN là “gắn kết giữa dạy nghề và việc làm” [41] Bởi lẽ, học nghề không chỉ để biết mà học để tìm việc làm. Mục tiêu của GDNN cũng đã được khẳng định rõ: “Đào tạo nhân lực trực tiếp trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, có năng lực hành nghề tương ứng với trình độ đào tạo; có đạo đức, sức khỏe; có trách nhiệm nghề nghiệp; có khả năng sáng tạo, ...” [46]. Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT cũng đã nêu rõ: “Nội dung giáo dục nghề nghiệp được xây dựng theo hướng tích hợp kiến thức, kỹ năng, tác phong làm việc chuyên nghiệp để hình thành năng lực nghề nghiệp cho người học” [1]. Đào tạo theo TCNL được hình thành từ những năm 70 của thế kỷ trước và đang là một xu thế hiện nay ở nhiều nước trên thế giới. Đào tạo theo TCNL chú trọng vào kết quả đầu ra để sau khi học xong CTĐT, người học có năng lực hoàn thành các nhiệm vụ và công việc của việc làm và có nhiều cơ hội để tìm được việc làm. Mặt khác, đào tạo theo TCNL, dạy học tích hợp giữa lý thuyết và thực hành, thực hiện được nguyên lý giáo dục “học đi đôi với hành”, nhờ vậy nâng cao được chất lượng đào tạo góp phần tăng trưởng kinh tế. Giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam từ những năm 2000 đã quan tâm tới đào tạo theo nhu cầu TTLĐ, đổi mới đào tạo trong đó có việc triển khai đào tạo theo TCNL (competency-based training) nhằm gắn kết đào tạo với việc làm. Tuy nhiên, CTĐT nói chung và trình độ trung cấp nói riêng vẫn chủ yếu được cấu trúc theo môn học, nặng về kiến thức, nhẹ về thực hành, chưa theo tiếp cận mô - đun năng lực mềm dẻo và linh hoạt, hướng tới việc làm để đáp ứng cho nhu cầu đa dạng của người học cũng như người sử dụng lao động; tuyển sinh hàng năm đang theo khả năng của trường mà chưa bám sát nhu cầu về việc làm của TTLĐ nên chưa phù hợp với quy luật cung - cầu và dẫn đến tình trạng một bộ phận HS tốt nghiệp không tìm được việc làm và làm giảm hiệu quả đào tạo. 2 Trên TTLĐ, trong số lao động chuyên môn kỹ thuật qua đào tạo, lao động ở trình trung cấp chiếm một tỷ lệ đáng kể, hơn cả trình độ cao đẳng trong GDNN. Theo Bản tin cập nhật TTLĐ Việt Nam quý 2 năm 2018 [3], lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo có bằng/chứng chỉ từ 3 tháng trở lên là 12,04 triệu người (chiếm 21,85%) trong tổng số lực lượng lao động của cả nước, trong đó, lao động qua đào tạo trình độ trung cấp chiếm tỷ lệ chỉ sau đại học. Cụ thể: Tỷ lệ lao động có trình độ đại học trở lên trong tổng lực lượng lao động là 9,32% (tương đương 5,28 triệu người ; cao đẳng là 3,49% (tương đương 1.92 triệu người); trung cấp là 5,08% (tương đương 2.92 triệu người và sơ cấp nghề là 3,49% (tương đương 1.92 triệu người). Mặt khác, số liệu thống kê Quý 2/2018 cho thấy, cả nước có 1.061,5 nghìn người trong độ tuổi thất nghiệp trong đó, lao động trình độ trung cấp có 66,7 nghìn người thất nghiệp chiếm 6,2% trong tổng số. Xẩy ra tình trạng thất nghiệp này của lao động trình độ trung cấp một mặt là do chất lượng đào tạo thấp nên HS sau khi tốt nghiệp chưa có đủ các năng lực cần thiết để hành nghề; mặt khác, đào tạo chưa gắn với nhu cầu việc làm của xã hội, vừa thừa vừa thiếu ở một số ngành nên một số HS tốt nghiệp ra trường không tìm được việc làm. Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng nêu trên là do các cơ sở GDNN đào tạo trình độ trung cấp chưa QLĐT theo quy luật cungcầu của TTLĐ. Nghị quyết 29-NQ/TW đã nhận định: “Quản lý giáo dục và đào tạo còn yếu kém” đồng thời cũng đề ra nhiệm vụ: “Đổi mới căn bản quản lý giáo dục,… coi trọng quản lý chất lượng”. Với lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý đào tạo trình độ trung cấp theo tiếp cận năng lực hướng tới việc làm” làm đề tài nghiên cứu luận án Tiến sĩ của mình. 2. Mục đích nghi n cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng, tác giả đề xuất một số giải pháp về QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển nhân lực trình độ trung cấp trong thời gian tới. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đào tạo trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản l đào tạo trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay QLĐT trình độ trung cấp chưa theo quy luật cung - cần của thị trường nên đào tạo đang vừa thừa vừa thiếu, năng lực đầu ra chưa đáp ứng được yêu cầu của việc làm của các DoN và TTLĐ. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm theo mô hình CIPO, từ quản l các yếu tố đầu vào, quản l quá trình dạy học cho đến quản l các yếu tố đầu ra gắn với nhu cầu việc làm của TTLĐ thì sẽ nâng cao được chất lượng và hiệu quả đào tạo. 5. Nội dung nghiên cứu - Xác định cơ sở lý luận về QLĐT theo TCNL hướng tới việc làm. - Đánh giá thực trạng đào tạo trình độ trung cấp ở Việt Nam hiện nay và thực trạng về QLĐT theo TCNL hướng tới việc làm ở trình độ trung cấp. - Đề xuất giải pháp về QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm và thử nghiệm một số giải pháp. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi về nội dung Luận án tập trung nghiên cứu cách thức tổ chức, quản lý; các giải pháp QLĐT theo TCNL hướng tới việc làm ở trình độ trung cấp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo, hướng tới việc làm. 6.2. Phạm vi khảo sát Luận án đi sâu khảo sát đào tạo và QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm ở 13 cơ sở GDNN có đào tạo trình độ trung cấp gồm 4 trường trung cấp và 9 trường cao đẳng có đào tạo trình độ trung cấp phân bố đồng đều ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam (05 trường miền Bắc, 03 trường miền Trung và 05 trường miền Nam). 4 6.3. Phạm vi về đối tượng khảo sát Luận án khảo sát lấy ý kiến của 1.365 người. Trong đó, CBQL 181 người, GV 424 người, HS 322 người, CHS 272 người, đại diện các CSSDLĐ 166 người. 6.4. Phạm vi về thời gian Các số liệu NCS sử dụng cho quá trình nghiên cứu luận án được khảo sát, điều tra, tổng hợp trong thời gian từ 2015 đến năm 2019. 7 Phư ng pháp luận nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận 7.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống Trung cấp là một trình độ đào tạo, có mối quan hệ ràng buộc với trình độ đào tạo khác trong GDNN và hệ thống giáo dục quốc dân. Do đó, nghiên cứu QLĐT trình độ này phải đặt trong mối quan hệ với các trình độ khác trong hệ thống giáo dục quốc dân. Một mặt khác, nhân lực trình độ trung cấp là một bộ phận của KT-XH, do vậy, nghiên cứu về QLĐT trình độ trung cấp phải đặt trong mối quan hệ với nhu cầu phát triển nhân lực để đáp ứng nhu cầu phát triển KTXH trong từng giai đoạn phát triển. 7.1.2. Phương pháp tiếp cận mô hình CIPO Mô hình CIPO bao gồm các yếu tố quyết định tới chất lượng đào tạo của NT, được cấu trúc thành 03 nhóm: Đầu vào (I-Input), quá trình (P-Process , đầu ra (O-Output/Outcomes dưới tác động của bối cảnh (C-Context). Khi sử dụng phương pháp tiếp cận này, tác giả đã cấu trúc nội dung QLĐT bao gồm: Quản lý các yếu tố đầu vào (tuyển sinh, CTĐT, GV, CSVC, TBDB, tài chính , quản lý quá trình dạy học và quản lý các yếu tố đầu ra: HS tốt nghiệp, HS tốt nghiệp có việc làm và sự hài lòng của người sử dụng lao động đối với HS tốt nghiệp, dưới tác động của nhu cầu việc làm của TTLĐ. 7.1.3. Phương pháp tiếp cận lịch sử/lô-gíc Quản l đào tạo phải phù hợp với những bối cảnh lịch sử nhất định. Khi bối cảnh lịch sử thay đổi thì phương thức, quy trình, biện pháp quản lý sẽ đổi mới cho phù hợp. Tuy nhiên, việc đưa ra một phương thức, quy trình hay biện pháp mới 5 không có nghĩa là phải xây dựng mới hoàn toàn mà phải kế thừa từ những thành tựu đã có. Luận án tiếp cận các công trình, đề tài nghiên cứu để luận giải rõ hơn về các nội dung nghiên cứu. 7.1.4. Phương pháp tiếp cận năng lực Đào tạo nhân lực phải chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận mục tiêu, lấy đầu ra làm đích, hướng tới việc hình thành những năng lực nghề nghiệp cần thiết cho người học để sau khi tốt nghiệp họ có thể thực hiện được nhiệm vụ ở vị trí việc làm của mình theo chuẩn nghề nghiệp. 7.1.5. Phương pháp tiếp cận thị trường Quá trình đổi mới nền giáo dục nước ta diễn ra trong bối cảnh đất nước đang trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp sang nền KTTT. Trong cơ chế thị trường, giáo dục cần được quản lý và vận hành theo quy luật cung - cầu của thị trường để đáp ứng được yêu cầu của khách hàng đồng thời để nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo của trường. Do vậy, nghiên cứu đưa ra các giải pháp QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm cũng phải tuân theo các quy luật của thị trường. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Tiến hành thu thập các tài liệu có liên quan tới đề tài nghiên cứu; phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu về lý luận QLĐT trong nước và nước ngoài để xây dựng khung lý thuyết của luận án. Ngoài ra, tác giả cũng đã phân tích, tổng hợp các chính sách về đào tạo và QLĐT trong GDNN nói chung trình độ trung cấp nói riêng của Đảng và nhà nước để khái quát, luận giải về các quan điểm, tư tưởng có liên quan tới đề tài nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra, khảo sát bằng phiếu hỏi: Tác giả đã xây dựng các mẫu phiếu hỏi để lấy ý kiến của GV, CBQL, HS, CHS và CSSDLĐ về thực trạng đào tạo và QLĐT trình độ trung cấp ở các cơ sở GDNN và tổng hợp các kết quả đánh giá thực trạng làm cơ sở đề xuất các giải pháp QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm. Đồng thời, tác giả cũng khảo sát lấy ý kiến 6 của các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà quản lý, đại diện CSSDLĐ để đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của từng giải pháp. - Phương pháp chuyên gia: Trao đổi trực tiếp với các chuyên gia, các nhà khoa học làm việc trong lĩnh vực QLĐT nói chung để đưa ra những kiến giải, đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất. - Phương pháp xử lý số liệu và đánh giá bằng thống kê toán học: Tác giả đã sử dụng các phương pháp toán học để thống kê, lập bảng biểu, xử lý các số liệu và kết quả điều tra, khảo sát. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệp thực tiễn: Tác giả sử dụng phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, phân tích các số liệu thống kê để đánh giá và luận giải về thực trạng đào tạo và QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm của các cơ sở GDNN. - Phương pháp thử nghiệm: Tác giả tiến hành thử nghiệm một giải pháp để kiểm chứng tính cần thiết, tính khả thi và tính hiệu quả của giải pháp đề xuất. 8. Những luận điểm bảo vệ - Đào tạo TCNL hướng tới việc làm sẽ hình thành được năng lực nghề nghiệp cần thiết và tạo điều kiện cho người học tìm và tạo được việc làm đúng ngành, nghề đào tạo sau khi tốt nghiệp, việc làm bền vững và thăng tiến trong nghề nghiệp. - Vận dụng mô hình CIPO để QLĐT từ quản l đầu vào (tuyển sinh, CTĐT, đội ngũ GV, CSVC và TBDH , quản lý việc tổ chức quá trình dạy và học cho đến quản lý việc đánh giá kết quả đầu ra dưới tác động của KTTT là phù hợp với QLĐT theo TCNL hướng tới việc làm. - Đổi mới QLĐT trình độ trung cấp tại các cơ sở GDNN theo TCNL hướng tới việc làm là cần thiết để từng bước nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu việc làm. 9. Những đóng góp mới của luận án Về lý luận: Hình thành được khung lý luận về QLĐT trình độ trung cấp theo TCNL hướng tới việc làm.