Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Kinh tế - Quản lý Quản lý nhà nước Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh bắc ninh...

Tài liệu Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm xã hội tỉnh bắc ninh

.PDF
114
220
102

Mô tả:

MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ vii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn. ...................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI BHXH BẮT BUỘC ................................................................................................................ 4 1.1. Một số vấn đề lý luận chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc .................................. 4 1.1.1. Khái niệm, bản chất của bảo hiểm xã hội bắt buộc........................................... 4 1.1.2. Khái niệm, vai trò, đặc điểm và nội dung của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ........... 6 1.2. Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................................................ 11 1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ....................... 25 1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................................................................................... 25 1.3.2. Một số bài học rút ra về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc cho tỉnh Bắc Ninh ......................................................................................................... 29 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 30 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 30 2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 30 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ......................................................................... 30 2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ....................................................................... 32 2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu của chi BHXH bắt buộc .............................................. 33 iv Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BẮC NINH.......................................... 35 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................. 35 3.1.1. Đặc điểm địa bàn tỉnh Bắc Ninh ..................................................................... 35 3.1.2. Đặc điểm cơ quan bảo hiểm xã hội ................................................................. 37 3.2. Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh ..... 42 3.2.1. Thực trạng phân cấp thực hiện chi trả bảo hiểm xã hội .................................. 42 3.2.2. Thực trạng quản lý đối tượng chi bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................... 45 3.2.3. Thực trạng lập và xét duyệt dự toán chi bảo hiểm xã hội ............................... 50 3.2.4. Thực trạng quản lý quy trình thực hiện chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ........... 51 3.2.5. Lập báo cáo, quyết toán chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................... 62 3.2.6. Thực trạng kiểm tra, giám sát chi bảo hiểm xã hội ......................................... 65 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................. 69 3.3.1. Yếu tố bên ngoài ............................................................................................. 69 3.3.2. Yếu tố bên trong .............................................................................................. 73 3.4. Đánh giá công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh .... 75 3.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 75 3.4.2. Hạn chế ............................................................................................................ 78 3.4.3. Một số nguyên nhân hạn chế chủ yếu ............................................................. 79 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BHXH TỈNH BẮC NINH ........... 81 4.1. Mục tiêu và định hướng hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh ........................................................................ 81 4.1.1. Mục tiêu .......................................................................................................... 81 4.1.2. Định hướng phát triển BHXH ở tỉnh Bắc Ninh đến năm 2022 ...................... 83 4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc ..... 84 4.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................................................................................................ 84 4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý đối tượng chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc ....... 86 4.2.3. Hoàn thiện công tác lập và xét duyệt dự toán chi bảo hiểm xã hội bắt buộc .............. 87 v 4.2.4. Hoàn thiện công tác tổ chức và thực hiện chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc .. 88 4.2.5. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát ........................................................... 90 4.2.6. Hoàn thiện công tác thông tin tuyên truyền .................................................... 91 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................................. 95 4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ ........................................................................... 95 4.3.2 Kiến nghị đối với Bảo hiểm xã hội Việt Nam ................................................. 96 4.3.3. Kiến nghị đối với Uỷ ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh ......................................... 96 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 97 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 10
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ THÚY NGA QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ THÚY NGA QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Lê Quốc Hội THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, đảm bảo khách quan khoa học và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Thị Thúy Nga ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn PGS.TS Lê Quốc Hội đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện. Tôi xin chân thành cảm ơn phòng Đào tạo, Bộ phận Quản lý đào tạo sau đại học - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành khoá học và trình bày luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các đồng nghiệp đã chia sẻ nhiều tư liệu và kinh nghiệm quý báu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn. Tôi xin cảm ơn sự hợp tác và giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh đã giúp tôi thực hiện thành công luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thúy Nga iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ............................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn. ...................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI BHXH BẮT BUỘC ................................................................................................................ 4 1.1. Một số vấn đề lý luận chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc .................................. 4 1.1.1. Khái niệm, bản chất của bảo hiểm xã hội bắt buộc........................................... 4 1.1.2. Khái niệm, vai trò, đặc điểm và nội dung của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ........... 6 1.2. Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................................................ 11 1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ....................... 25 1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................................................................................... 25 1.3.2. Một số bài học rút ra về quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc cho tỉnh Bắc Ninh ......................................................................................................... 29 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 30 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 30 2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 30 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ......................................................................... 30 2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ....................................................................... 32 2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu của chi BHXH bắt buộc .............................................. 33 iv Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI TỈNH BẮC NINH.......................................... 35 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................. 35 3.1.1. Đặc điểm địa bàn tỉnh Bắc Ninh ..................................................................... 35 3.1.2. Đặc điểm cơ quan bảo hiểm xã hội ................................................................. 37 3.2. Thực trạng quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh ..... 42 3.2.1. Thực trạng phân cấp thực hiện chi trả bảo hiểm xã hội .................................. 42 3.2.2. Thực trạng quản lý đối tượng chi bảo hiểm xã hội bắt buộc .......................... 45 3.2.3. Thực trạng lập và xét duyệt dự toán chi bảo hiểm xã hội ............................... 50 3.2.4. Thực trạng quản lý quy trình thực hiện chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ........... 51 3.2.5. Lập báo cáo, quyết toán chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................... 62 3.2.6. Thực trạng kiểm tra, giám sát chi bảo hiểm xã hội ......................................... 65 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................. 69 3.3.1. Yếu tố bên ngoài ............................................................................................. 69 3.3.2. Yếu tố bên trong .............................................................................................. 73 3.4. Đánh giá công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh.... 75 3.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 75 3.4.2. Hạn chế............................................................................................................ 78 3.4.3. Một số nguyên nhân hạn chế chủ yếu ............................................................. 79 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC TẠI BHXH TỈNH BẮC NINH ........... 81 4.1. Mục tiêu và định hướng hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh ........................................................................ 81 4.1.1. Mục tiêu .......................................................................................................... 81 4.1.2. Định hướng phát triển BHXH ở tỉnh Bắc Ninh đến năm 2022 ...................... 83 4.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc ..... 84 4.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nhân sự quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................................................................................................ 84 4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý đối tượng chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc ....... 86 4.2.3. Hoàn thiện công tác lập và xét duyệt dự toán chi bảo hiểm xã hội bắt buộc .............. 87 v 4.2.4. Hoàn thiện công tác tổ chức và thực hiện chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc .. 88 4.2.5. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát ........................................................... 90 4.2.6. Hoàn thiện công tác thông tin tuyên truyền .................................................... 91 4.3. Một số kiến nghị................................................................................................. 95 4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ ........................................................................... 95 4.3.2 Kiến nghị đối với Bảo hiểm xã hội Việt Nam ................................................. 96 4.3.3. Kiến nghị đối với Uỷ ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh ......................................... 96 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 97 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 100 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASXH : An sinh xã hội BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế BNN : Bệnh nghề nghiệp CBXP : Cán bộ xã phường CNTT : Công nghệ thông tin ĐSCB : Định suất cơ bản ĐSND : Định suất nuôi dưỡng DSPHSK : Dưỡng sức phục hồi sức khỏe KCB : Khám chữa bệnh MSLĐ : Mất sức lao động NLĐ : Người lao động NSNN : Ngân sách nhà nước SDLĐ : Sử dụng lao động TNLĐ : Tai nạn lao động vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Dân số tỉnh Bắc Ninh từ 2015 - 2017 .................................................... 36 Bảng 3.2: Trình độ đội ngũ cán bộ Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh ...................... 39 Bảng 3.3: Kết quả chi bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 .............................................................................................. 41 Bảng 3.4: Đối tượng hưởng chế độ Bảo hiểm xã hội hàng tháng giai đoạn 2015 - 2017 ............................................................................................ 47 Bảng 3.5: Ý kiến trả lời về đối tượng thụ hưởng chi trả BHXH đúng, kịp thời, công khai ............................................................................................... 48 Bảng 3.6: Tình hình thực hiện kế hoạch chi bảo hiểm xã hội của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015 - 2017 .............................................. 51 Bảng 3.7: Kết quả chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, giai đoạn 2015-2017 ............................................... 54 Bảng 3.8: Kết quả chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng do NSNN đảm bảo, giai đoạn 2015 - 2017 ................................................ 55 Bảng 3.9: Chi lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng do Quỹ BHXH đảm bảo, giai đoạn 2015 - 2017 ............................................................ 56 Bảng 3.10. Đại lý chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng bằng tiền mặt .................................................................................................. 57 Bảng 3.11: Kết quả chi trợ cấp một lần trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 .............................................................................................. 59 Bảng 3.12: Kết quả chi các chế độ bảo hiểm xã hội ngắn hạn địa bàn tỉnh Bắc Ninh, giai đoạn 2015-2017 .................................................................... 62 Bảng 3.13: Tổng hợp các chỉ tiêu dự toán Thu, Chi giai đoạn 2015-2017 .............. 64 Bảng 3.14. Tình hình giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân của Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh, giai đoạn 2015 - 2017 ........................ 67 Bảng 3.15: Ý kiến trả lời của cán bộ Bảo hiểm xã hội và Đại lý chi trả Bưu điện về công tác chi trả bảo hiểm xã hội ............................................... 67 Bảng 3.16: Số lượng và tỷ lệ các đối tượng hưởng chế độ bảo hiểm xã hội trả lời về công tác chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc tại tỉnh Bắc Ninh ...... 68 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Bản đồ tỉnh Bắc Ninh ................................................................................ 35 Hình 3.2: Sơ đồ quy trình chi trả chế độ BHXH hàng tháng .................................... 43 Hình 3.3. Sơ đồ quy trình chi trả lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng ...... 52 Hình 3.4: Sơ đồ quy trình chi trả chế độ trợ cấp một lần .......................................... 58 Hình 4.1. Sơ đồ mô hình hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả bảo hiểm xã hội ........ 85 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, do đó vấn đề đảm bảo an sinh xã hội (ASXH) là một trong những mối quan tâm hàng đầu của Đảng và Nhà nước ta. Bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách chủ yếu trong những chính sách ASXH. Chỉ thị số 15 CT/TW ngày 26/5/1997 của Bộ Chính trị đã chỉ rõ: “Bảo hiểm xã hội là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho người lao động, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc”. Chính sách BHXH không ngừng được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với từng thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã chỉ rõ: "Từng bước mở rộng vững chắc hệ thống bảo hiểm xã hội và an sinh xã hội. Tiến tới áp dụng chế độ bảo hiểm xã hội cho mọi người lao động, mọi tầng lớp nhân dân". Bắc Ninh là một tỉnh đang có sự chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp. Việc hình thành các khu công nghiệp, khu chế xuất, các làng nghề...đã và đang thu hút lực lượng lao động lớn. Trong những năm qua, chính sách BHXH nói chung, việc chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh nói riêng đã đạt được nhiều thành tích đáng khích lệ như: Nhận thức của các cấp, các ngành, người lao động (NLĐ) và nhân dân về BHXH được nâng lên, chủ sử dụng lao động (SDLĐ) đã có ý thức trong việc quan tâm bảo đảm quyền lợi cho NLĐ, đồng thời NLĐ đã dần nhận thức đầy đủ và sâu sắc hơn về quyền và trách nhiệm của mình khi tham gia BHXH…, điều đó đã tạo niềm tin cho NLĐ tham gia BHXH. Tuy nhiên, công tác triển khai thực hiện chính sách BHXH trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh còn một số hạn chế như: Hành lang pháp lý, công tác cán bộ, khả năng hiện đại hoá hoạt động BHXH, tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH ngày càng có chiều hướng gia tăng… Đặc biệt, trong công tác tổ chức quản lý chi trả BHXH cũng bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập như: khó khăn trong việc thanh quyết toán giữa cơ quan BHXH với đơn vị SDLĐ; hệ thống cơ quan BHXH được tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến cấp huyện, công tác quản lý đối tượng và chi trả trợ cấp BHXH gặp 2 rất nhiều khó khăn, số đối tượng hưởng BHXH ngày càng tăng, đa dạng, phức tạp, số tiền chi BHXH ngày càng lớn đã và đang là những khó khăn, thách thức không nhỏ đối với vấn đề quản lý chi BHXH trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh hiện nay. Xuất phát từ thực tế trên, học viên lựa chọn đề tài “Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh” làm luận văn Thạc sỹ kinh tế của mình với kỳ vọng góp phần giải quyết những bất cập nêu trên. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chi BHXH bắt buộc cho đối tượng hưởng các chế độ BHXH của BHXH tỉnh Bắc Ninh thời gian qua, đề ra giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc cho BHXH tỉnh Bắc Ninh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH bắt buộc. - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH bắt buộc của BHXH tỉnh Bắc Ninh trong những năm qua. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại tỉnh Bắc Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý chi BHXH bắt buộc của BHXH tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi về không gian: Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại khu vực tỉnh Bắc Ninh. + Phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu thực trạng từ năm 2015 đến năm 2017. + Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung vào nghiên cứu các nội dung Quản lý việc chi BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh, quy trình thực hiện, phối hợp công tác chi BHXH tại địa phương loại hình BHXH bắt buộc, không bao gồm BHXH tự nguyện, bảo hiểm y tế, không đề cập tới quản lý chi sự nghiệp và hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ. 3 4. Những đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy và nghiên cứu về BHXH cũng như có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách và quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH bắt buộc Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Ninh. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI BHXH BẮT BUỘC 1.1. Cơ sở lý luận về BHXH bắt buộc 1.1.1. Khái niệm, bản chất của bảo hiểm xã hội bắt buộc 1.1.1.1 Khái niệm bảo hiểm xã hội bắt buộc Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) thì nước đầu tiên trên thế giới ban hành chế độ bảo hiểm ốm đau vào năm 1883 là nước Phổ (nay thuộc Cộng hòa Liên bang Đức), đánh dấu sự ra đời của BHXH. Tổ chức này đã đưa ra khái niệm: BHXH là hình thức bảo trợ mà xã hội dành cho các thành viên của mình thông qua nhiều biện pháp công nhằm tránh tình trạng khó khăn về mặt kinh tế và xã hội do bị mất hoặc giảm đáng kể thu nhập vì bệnh tật, thai sản, TNLĐ, MSLĐ và tử vong; chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình có con nhỏ (ILO, 1919). Bộ Lao động Thương binh và Xã hội lại cho rằng: BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm do những rủi ro xã hội thông qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, nhằm góp phần đảm bảo an toàn đời sống của NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội (Bộ luật Lao động, 2012). Khái niệm BHXH được khái quát một cách đầy đủ nhất trong Luật BHXH năm 2014 như sau: "Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội" (Luật BHXH, 2014). Các khái niệm nêu trên cho thấy BHXH là một vấn đề kinh tế, xã hội tổng hợp có thể tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau: - Nghiên cứu dưới góc độ chính sách: BHXH là một chính sách xã hội, nhằm giải quyết các chế độ xã hội liên quan đến một tầng lớp đông đảo NLĐ và bảo vệ sự phát triển kinh tế - xã hội, sự ổn định chính trị quốc gia. 5 - Nghiên cứu dưới góc độ tài chính: BHXH là một quỹ tài chính tập trung, được hình thành từ sự đóng góp của các bên tham gia và có sự hỗ trợ của Nhà nước. - Nghiên cứu dưới góc độ thu nhập: BHXH là sự đảm bảo thay thế một phần thu nhập khi NLĐ có tham gia BHXH bị mất hoặc giảm thu nhập. - Nghiên cứu dưới góc độ quản lý: BHXH là công cụ quản lý của Nhà nước để điều chỉnh mối quan hệ kinh tế giữa NLĐ, người SDLĐ và Nhà nước; thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong xã hội. Khái niệm BHXH được sử dụng trong toàn bộ nghiên cứu của luận văn là khái niệm BHXH đã được ghi trong Luật BHXH. Luật BHXH quy định ba loại hình BHXH, bao gồm BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và BH thất nghiệp. Tại luận văn tác giả chỉ tiến hành nghiên cứu loại hình Bảo hiểm xã hội bắt buộc. Khái niệm Bảo hiểm xã hội bắt buộc được hiểu như sau: Bảo hiểm xã hội bắt buộc: là loại hình BHXH mà NLĐ và người SDLĐ phải tham gia. 1.1.1.2 Bản chất bảo hiểm xã hội bắt buộc Bảo hiểm xã hội bắt buộc là quá trình phân phối lại thu nhập xã hội. Thực chất BHXH bắt buộc là một tổ chức đền bù hậu quả những rủi ro xã hội. Sự đền bù này được thực hiện thông qua quá trình tạo lập và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung hình thành do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH bắt buộc và các nguồn thu hợp pháp khác của BHXH bắt buộc. Phân phối trong BHXH bắt buộc là phân phối không đều, nghĩa là không phải ai tham gia BHXH cũng được phân phối với số tiền giống nhau. Phân phối trong BHXH bắt buộc vừa mang tính bồi hoàn vừa không mang tính bồi hoàn. Những biến cố xảy ra mang tính tất nhiên đối với con người như thai sản (đối với lao động nữ), tuổi già và chết, trong trường hợp này, BHXH bắt buộc phân phối mang tính bồi hoàn vì NLĐ đóng BHXH bắt buộc chắc chắn được hưởng khoản trợ cấp đó. Còn trợ cấp do những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm, những rủi ro ngoài dự tính như ốm đau, TNLĐ-BNN, là sự phân phối mang tính không bồi hoàn, có nghĩa là chỉ khi nào NLĐ gặp phải những tổn thất do trên thì mới được hưởng khoản trợ cấp đó. 6 Bảo hiểm xã hội bắt buộc hoạt động theo nguyên tắc "cộng đồng - lấy số đông bù số ít" tức là dùng số tiền đóng góp nhỏ của số đông người tham gia BHXH bắt buộc để bù đắp, chia sẻ cho một số ít người với số tiền lớn hơn so với số đóng góp của từng người, khi họ gặp phải những biến cố rủi ro gây tổn thất. Tóm lại, BHXH bắt buộc là hệ thống những chính sách, chế độ do Nhà nước quy định để đảm bảo quyền lợi vật chất cho người tham gia BHXH bắt buộc. BHXH bắt buộc là một loại dịch vụ công, lấy hiệu quả xã hội làm mục tiêu hoạt động. BHXH bắt buộc hoạt động theo nguyên tắc lấy số đông bù số ít, chia sẻ rủi ro, là quá trình phân phối lại thu nhập giữa những người tham gia BHXH bắt buộc theo xu hướng có lợi cho đối tượng gặp phải những rủi ro trong lao động và đời sống xã hội. 1.1.2. Khái niệm, vai trò, đặc điểm và nội dung của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc 1.1.2.1. Khái niệm chi bảo hiểm xã hội bắt buộc Chi BHXH bắt buộc là quá trình phân phối, sử dụng quỹ BHXH bắt buộc để chi trả cho các chế độ BHXH bắt buộc nhằm ổn định cuộc sống của người tham gia BHXH bắt buộc và đảm bảo các hoạt động của hệ thống BHXH. Đó là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào quỹ BHXH. Quá trình phân phối được thực hiện theo từng mục đích sử dụng nhất định. Chi BHXH bắt buộc được thực hiện bởi hai quá trình: phân phối và sử dụng quỹ BHXH. - Phân phối quỹ BHXH: là quá trình phân bổ các nguồn tài chính từ quỹ BHXH để hình thành các quỹ thành phần: Quỹ ốm đau và thai sản, quỹ TNLĐ và BNN, quỹ hưu trí và tử tuất hoặc phân bổ cho các mục đích sử dụng khác nhau, như: quỹ đầu tư phát triển, quỹ chi trả các chế độ BHXH… - Sử dụng quỹ BHXH: là quá trình chi tiền của quỹ BHXH đến tay đối tượng được thụ hưởng hoặc cho từng mục đích sử dụng cụ thể. Phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai phạm trù khác nhau, nhưng trong thực tế, hai quá trình này thường đan xen lẫn nhau. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp, từ mục đích sử dụng quỹ đòi hỏi phải tách riêng hai quá trình này theo thứ tự trước sau. Ví dụ: hoạt động bảo tồn và tăng trưởng quỹ đòi hỏi phải kết thúc quá trình phân phối quỹ, quỹ phải phân phối đủ cho mục đích chi trả các chế độ BHXH, 7 số còn lại mới phân phối vào quỹ bảo tồn tăng trưởng. Nghĩa là quỹ phải có số dư mới thực hiện đầu tư tăng trưởng. Như vậy có thể đưa ra khái niệm quản lý chi BHXH bắt buộc như sau: Chi BHXH bắt buộc được hiểu là việc cơ quan Nhà nước (cụ thể là cơ quan BHXH) sử dụng số tiền thuộc nguồn NSNN và nguồn quỹ BHXH để chi trả các chế độ BHXH bắt buộc cho đối tượng thụ hưởng theo luật định. Hoạt động chi trả BHXH bắt buộc được thực hiện sau khi người tham gia BHXH bắt buộc đã hoàn thành nghĩa vụ nộp BHXH bắt buộc cho cơ quan BHXH. Chi BHXH bắt buộc vừa có vai trò thực thi quyền lợi của người tham gia BHXH bắt buộc, vừa góp phần ổn định đời sống, đảm bảo ASXH. Nguồn tài chính dùng để chi trả BHXH bắt buộc cho người lao động được lấy từ NSNN (đối với NLĐ nghỉ hưởng BHXH trước ngày 01 tháng 01 năm 1995 và thực hiện chế độ hưu trí đối với quan nhân trực tiếp tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước từ ngày 30 tháng 4 năm 1975 trở về trước, có 20 năm trở lên phục vụ quân đội đã phục viên, xuất ngũ) và Quỹ BHXH. 1.1.2.2. Vai trò của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc Chi BHXH bắt buộc là một nhiệm vụ quan trọng của ngành BHXH góp phần thực thi chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước đối với NLĐ. Vai trò của chi BHXH bắt buộc được thể hiện rõ nét ở những điểm sau đây: - Chi trả BHXH bắt buộc đầy đủ, kịp thời, chính xác tới từng đối tượng hưởng BHXH bắt buộc giúp NLĐ có nguồn thu nhập kịp thời để chữa bệnh, nuôi con, phục hồi sức khoẻ, ổn định cuộc sống; góp phần động viên kịp thời về mặt vật chất cũng như tinh thần cho họ. - Thông qua chi trả các chế độ BHXH bắt buộc kiểm tra tính đúng đắn, hợp lý cũng như những tồn tại bất cập của chính sách BHXH để kịp thời sửa đổi, bổ sung đảm bảo quyền lợi cho NLĐ; hạn chế tối đa tình trạng khiếu nại, đảm bảo công bằng giữa các đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. - Thông qua chi BHXH bắt buộc giúp cơ quan BHXH phát hiện những sai sót trong quá trình xét duyệt hưởng trợ cấp BHXH bắt buộc, phát hiện những đối tượng hưởng sai chế độ để từ đó có những biện pháp ngăn chặn, giảm thiểu hành vi giả mạo hồ sơ, chứng từ để hưởng chế độ BHXH bắt buộc. 8 - Từ thực trạng chi có thể đánh giá được nguyên nhân tăng, giảm chi để có giải pháp kịp thời trong việc tính phí BHXH, tiết kiệm chi, đảm bảo chi đúng, chi đủ và bảo toàn quỹ BHXH. - Thông qua hoạt động chi BHXH bắt buộc để tuyên truyền về chính sách BHXH tới mọi người trong xã hội nhằm thực hiện tốt chính sách, chế độ BHXH bắt buộc theo pháp luật, đồng thời nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của NLĐ thụ hưởng chính sách BHXH bắt buộc. Từ đó, nâng cao hiệu quả của công tác chi trả, góp phần hoàn thiện các chế độ BHXH bắt buộc. - Thu và chi BHXH bắt buộc là những nội dung cơ bản của hoạt động BHXH bắt buộc nói chung và trong quản lý tài chính BHXH bắt buộc nói riêng. Vì vậy chúng có tác động qua lại với nhau, chi trả tốt các chế độ BHXH bắt buộc sẽ tạo điều kiện thu BHXH bắt buộc triệt để. - Thực hiện tốt hoạt động chi BHXH bắt buộc là cơ sở tạo niềm tin của NLĐ đối với Đảng, Nhà nước về chính sách BHXH. 1.1.2.3. Đặc điểm của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc Một là, đặc điểm về đối tượng thụ hưởng. Đối tượng thụ hưởng BHXH bắt buộc được hiểu là đối tượng quản lý của hoạt động quản lý chi BHXH bắt buộc, là các cá nhân, tổ chức có lợi ích và nghĩa vụ liên quan đến Quỹ BHXH, thuộc phạm vi điều chỉnh và thực hiện chính sách chế độ BHXH bắt buộc. Đối tượng hưởng BHXH bắt buộc được quy định tùy từng nước và tùy từng chế độ BHXH bắt buộc. Thông thường đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là những người có quan hệ lao động, làm công ăn lương. Ở Việt Nam, đối tượng tham gia và thụ hưởng các chính sách chế độ BHXH bắt buộc được quy định rõ ràng trong Luật BHXH bắt buộc. Đối tượng hưởng các chế độ BHXH bắt buộc có thể là chính bản thân NLĐ, cũng có thể là những người thân của NLĐ (bố, mẹ, vợ, chồng, con) trực tiếp phải nuôi dưỡng. Đối tượng có thể được hưởng trợ cấp một lần hoặc trợ cấp hàng tháng nhiều hay ít tùy thuộc vào mức độ và thời gian đóng góp, các điều kiện lao động và biến cố rủi ro mà NLĐ mắc phải. 9 Đối tượng hưởng chế độ BHXH bắt buộc rất đa dạng, biến động hàng năm do nhiều nguyên nhân khác nhau như đến tuổi nghỉ hưu, chết, thay đổi nơi cư trú, hết thời hạn thụ hưởng... Đặc biệt, đối với những đối tượng hưởng chế độ BHXH bắt buộc ngắn hạn: ốm đau, thai sản, DSPHSK và chế độ BHXH bắt buộc một lần thì rất khó dự báo, gây khó khăn cho công tác lập kế hoạch về đối tượng thụ hưởng hàng năm. Hai là, đặc điểm về hoạt động chi bảo hiểm xã hội bắt buộc Hoạt động chi BHXH bắt buộc luôn được coi là hoạt động trọng tâm và có vai trò rất quan trọng trong hoạt động của ngành BHXH nói chung và trong việc thực hiện chính sách BHXH nói riêng, tác động trực tiếp tới quyền lợi của người tham gia BHXH bắt buộc. Cơ sở chi BHXH bắt buộc là tổng thể các văn bản và các định hướng của Nhà nước cho phép xác định phạm vi đối tượng hưởng, loại trợ cấp, mức trợ cấp, thời gian trợ cấp. Chi trả các chế độ BHXH bắt buộc phải được thực hiện theo quy trình thống nhất qua các khâu được quy định bằng văn bản do cơ quan BHXH Việt Nam quyết định. Việc thực hiện quy trình chi trả sẽ đảm bảo tính thống nhất, liên hoàn và khả năng kiểm tra trong hoạt động chi BHXH bắt buộc. 1.1.2.4. Nội dung chi bảo hiểm xã hội bắt buộc Chi BHXH bắt buộc bao gồm chi trả các chế độ BHXH mà NLĐ được hưởng khi tham gia BHXH bắt buộc theo quy định. Các chế độ BHXH bắt buộc là sự cụ thể hoá chính sách, là hệ thống các quy định cụ thể và chi tiết được pháp luật hóa về đối tượng hưởng, điều kiện hưởng, mức hưởng, thời gian hưởng BHXH bắt buộc, nghĩa vụ và mức đóng góp của từng trường hợp cụ thể phù hợp với quy luật khách quan của xã hội và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Theo khuyến cáo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), tại kỳ họp thứ 35, Hội nghị toàn thể của ILO được Hội đồng quản trị của Văn phòng Lao động quốc tế triệu tập tại Giơnevơ ngày 04/06/1952. Ngày 28/06/1952, ILO đã thông qua Công ước số 102 - Công ước về an toàn xã hội (Quy phạm tối thiểu) về BHXH bao gồm một hệ thống 9 chế độ như sau: 10 1. Chế độ chăm sóc y tế 2. Chế độ trợ cấp ốm đau 3. Chế độ trợ cấp thất nghiệp 4. Chế độ trợ cấp tuổi già 5. Chế độ trợ cấp TNLĐ hoặc BNN 6. Chế độ trợ cấp gia đình 7. Chế độ trợ cấp sinh đẻ 8. Chế độ trợ cấp khi tàn phế 9. Chế độ trợ cấp tiền tuất Nếu nhìn nhận một cách khái quát, mỗi chế độ đều được kết cấu bởi các nội dung sau: - Mục đích thực hiện chế độ; - Đối tượng được bảo hiểm; - Điều kiện được trợ cấp; - Mức trợ cấp và thời gian trợ cấp BHXH. Có thể nói, 9 chế độ trong Công ước 102 của ILO đã hình thành một hệ thống chế độ BHXH. Mỗi nước tham gia Công ước tuỳ điều kiện kinh tế - xã hội trong mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể, khi triển khai BHXH có quyền thực hiện Khuyến nghị đó ở mức độ khác nhau, nhưng ít nhất phải thực hiện được 3 chế độ, trong đó phải có ít nhất một trong năm chế độ: (3); (4); (5); (8); (9). Ở Việt Nam hiện nay các chế độ BHXH được thực hiện theo quy định tại Luật BHXH bao gồm: - Bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm các chế độ: Ốm đau; Thai sản; TNLĐ BNN; Hưu trí; Tử tuất. - Bảo hiểm xã hội tự nguyện bao gồm các chế độ: Hưu trí; Tử tuất. - Bảo hiểm xã hội thất nghiệp gồm các chế độ: Trợ cấp thất nghiệp; Hỗ trợ học nghề; Hỗ trợ tìm việc làm. Để thực hiện quản lý chi BHXH bắt buộc một cách có hiệu quả, cần thực hiện phân loại các khoản trợ cấp chi chế độ BHXH bắt buộc. Có rất nhiều cách phân loại khác nhau:
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan