Tài liệu Quản lý bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng các trường tiểu học huyện xuân trường tỉnh nam định theo định hướng đổi mới giáo dục​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN TẤT THẮNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGUYỄN TẤT THẮNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phó Đức Hòa THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng trong bất cứ một công trình nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Tất Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNi http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Em xin trân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các thầy giáo, cô giáo khoa Tâm lí Giáo dục, trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, tạo điều kiện thuận lợi để em hoàn thành khoá học. Em xin bày tỏ lòng cảm ơn trân thành tới PGS. TS Phó Đức Hòa, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Nhân dịp này, tôi xin cảm ơn tới các đồng chí Lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu, giáo viên của các trường tiểu học trong huyện Xuân Trường; cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã cung cấp tài liệu, động viên, khích lệ và giúp đỡ về mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu và làm luận văn. Do điều kiện thời gian và phạm vi nghiên cứu có hạn, chắc chắn luận văn tốt nghiệp của em không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo đóng góp ý kiến của các thầy giáo, cô giáo để luận văn của em được hoàn chỉnh hơn. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Tất Thắng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNii http://www.lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................. ii MỤC LỤC .................................................................................................................. iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC BẢNG.....................................................................................................v DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ............................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................................4 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4 8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................................5 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ...................................................................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................6 1.1.1. Trên thế giới .........................................................................................................6 1.1.2. Ở Việt Nam ..........................................................................................................8 1.2. Một số khái niệm công cụ .....................................................................................10 1.2.1. Hiệu trưởng trường tiểu học ..............................................................................10 1.2.2. Năng lực, Chuẩn, Chuẩn hiệu trưởng ................................................................10 1.2.3. Quản lý ...............................................................................................................14 1.2.4. Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng ...................................................16 1.2.5. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................................19 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiii http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.3. Bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục........20 1.3.1. Chủ trương, định hướng đổi mới giáo dục hiện nay ..........................................20 1.3.2. Vai trò, trách nhiệm và quyền hạn của Hiệu trưởng trường tiểu học.....................22 1.3.3. Yêu cầu về năng lực đối với Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục ................................................................................................................23 1.4. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng tiểu học .....................28 1.4.1. Quản lý chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục .................................................................28 1.4.2. Tổ chức thực hiện nội dung bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................................29 1.4.3. Tổ chức chỉ đạo việc sử dụng phương pháp và hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng .............................................................................................30 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học .......31 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục ...............................................................................32 1.5.1. Chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo của Đảng và Nhà nước đang tác động mạnh mẽ đến chuẩn hiệu trưởng tiểu học ...................................32 1.5.2. Nhiệm vụ giáo dục của các trường tiểu học có sự phát triển mới .....................33 1.5.3. Trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên ở các trường tiểu học .........................................................................................................................34 1.5.4. Động cơ, nhu cầu trong tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao năng lực đáp ứng yêu cầu chuẩn hiệu trưởng tiểu học của mỗi hiệu trưởng ....................................35 Kết luận chương 1 ........................................................................................................37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH .. 38 2.1. Giới thiệu về địa bàn khảo sát thực trạng .............................................................38 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội huyện Xuân Trường .................................................38 2.1.2. Thực trạng về giáo dục tiểu học của huyện Xuân Trường ................................39 2.2. Thực trạng năng lực và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường .....................................................................................................39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.2.1. Thực trạng về quy mô và chất lượng của Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................................................................................................................39 2.2.2. Thực trạng về việc bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................................................................................................................43 2.3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................................................................................................................53 2.3.1. Quản lý xây dựng chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học .............................................................................................................53 2.3.2. Quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay ........................................................................................................................55 2.3.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay ........................................................................................................................59 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................................................................62 2.4.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................................62 2.4.2. Yếu tố khách quan .............................................................................................62 2.5. Đánh giá chung thực trạng ....................................................................................63 2.5.1. Những ưu điểm ..................................................................................................63 2.5.2. Những hạn chế ...................................................................................................64 2.5.3. Nguyên nhân ......................................................................................................64 Kết luận chương 2 ........................................................................................................67 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN XUÂN TRƯỜNG TỈNH NAM ĐỊNH THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.......................................................68 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................................68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và kế thừa...................................................68 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .....................................................................69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................................69 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................................70 3.2. Đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học ....71 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv http://www.lrc.tnu.edu.vn 3.2.1. Biện pháp 1: Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương trong việc quản lý bồi dưỡng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học .................71 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ kế cận cho các trường tiểu học theo đúng quy trình bổ nhiệm, miễn nhiệm và luân chuyển ..............72 3.2.3. Biện pháp 3: Vận dụng các chuẩn Hiệu trưởng vào công tác quản lý bồi dưỡng năng lực đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học ............................................................73 3.2.4. Biện pháp 4: Hoàn thiện chính sách khen thưởng, đãi ngộ đối với Hiệu trưởng trường tiểu học tích cực tham gia BDNL......................................................................76 3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học và đội ngũ kế cận, cán bộ nguồn,… ......................................................................78 3.2.6. Biện pháp 6: Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra đối với việc bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học............................................................................82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................84 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ......................86 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ......................................................................................86 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm .....................................................................................86 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ................................................................................86 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm .........................................................................................86 Kết luận Chương 3 .......................................................................................................91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................92 1. Kết luận ....................................................................................................................92 2. Khuyến nghị .............................................................................................................93 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................94 PHỤ LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BCH : Ban chấp hành BDNL : Bồi dưỡng năng lực CBGV : Cán bộ giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý CNH : Công nghiệp hóa GD & ÐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HĐH : Hiện đại hóa HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng KHKT : Khoa học kỹ thuật LLVT : Lực lượng vũ trang QL : Quản lý QLGD : Quản lý giáo dục QLHCNN : Quản lý hành chính nhà nước THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TT : Thông tin XHCN : Xã hội chủ nghĩa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNiv http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô và chất lượng của CBQL và GV trường tiểu học ..........................40 Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL và GV về mục tiêu bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ..............................................43 Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của việc bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học ..........................................................45 Bảng 2.4. Đánh giá về mức độ thực hiện các tiêu chuẩn trong bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường .....................................46 Bảng 2.5. Thực trạng việc sử dụng các phương pháp bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học ...........................................................................................48 Bảng 2.6. Đánh giá về mức độ hiệu quả việc thực hiện các tiêu chí trong bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường ................50 Bảng 2.7. Hiệu quả của các hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay.........................................................................................52 Bảng 2.8. Đánh giá về hiệu quả xây dựng chương trình, kế hoạch bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học ........................................................................54 Bảng 2.9. Thực trạng tiến hành quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay .................................................................56 Bảng 2.10. Thực trạng hiệu quả quản lý, tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay .................................................................57 Bảng 2.11. Thực trạng hiệu quả việc kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng trường tiểu học hiện nay .........................................................60 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ...............................87 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ..................................88 Bảng 3.3. Kết quả tổng hợp khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ......................................................................................... 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNv http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. So sánh tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................90 SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Các chức năng quản lý ...............................................................................16 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTNvi http://www.lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ CBQL nói chung và cho Hiệu trưởng nói riêng là một trong những vấn đề rất được Đảng và Nhà nước quan tâm từ lâu. Đây được coi là một trong những nhiệm vụ căn bản để phát triển giáo dục nước nhà trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế và quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra một cách sâu rộng trên mọi lĩnh vực. Nghị quyết Hội nghị TW 2 khóa VIII của Đảng đã khẳng định “Muốn tiến hành CNH, HĐH thắng lợi phải phát triển giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản phát triển nhanh chóng bền vững và khâu then chốt để thực hiện thắng lợi chiến lược phát triển giáo dục là phải đặc biệt quan tâm chăm lo đào tạo và tiêu chuẩn hóa đội ngũ giáo viên cũng như đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức và năng lực chuyên môn nghiệp vụ” [6]. Vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đối với sự nghiệp giáo dục tiếp tục được khẳng định ở Chỉ thị 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của BCH Trung ương Đảng về xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục: “Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, là điều kiện để phát triển nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng” [7]. Trước xu thế phát triển mạnh mẽ của giáo dục hiện nay, Đảng ta cũng rất quan tâm đến phát triển năng lực của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, cho nên tại Hội nghị lần thứ Tám BCH TW Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29/NQTW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáo ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế” đã chỉ rõ: “Việc tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tôn vinh nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải trên cơ sở đánh giá năng lực, đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả công tác. Có chế độ ưu đãi và quy định tuổi nghỉ hưu hợp lý đố i với nhà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN1 http://www.lrc.tnu.edu.vn giáo có trình độ cao; có cơ chế miễn nhiệm, bố trí công việc khác hoặc kiên quyế t đưa ra khỏi ngành đối với những người không đủ phẩm chấ t, năng lực, không đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp và có thêm phụ cấp tùy theo tính chất công việc, theo vùng; Khuyế n khích đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.” [9]. Giáo dục tiểu học có vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Nó là cấp học đầu tiên trong bậc học phổ thông. Đây là nơi học sinh có những bước đi đầu tiên để nhận thức thế giới xung quanh, nhận thức về xã hội cũng như bản thân mình một cách khoa học. Có thể khẳng định, Giáo dục tiểu học là nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, là khởi đầu thực sự cho việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục của nhà trường. Để thực hiện tốt điều đó, vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý mà đứng đầu là Hiệu trưởng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng tổ chức giảng dạy, học tập, quản lý và thúc đẩy nhà trường phát triển toàn diện. 1.2. Trong thời gian vừa qua, từ Trung ương đến các địa phương đều quan tâm đến phát triển giáo dục, đặc biệt là xây dựng, phát triển và bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, đảm bảo đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, nâng cao chất lượng, nhất là nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và năng lực chuyên môn lẫn quản lý. Tuy nhiên, thực tế cho thấy: “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyế t, thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiê ̣p” [9]. Thực tiễn cho thấy, việc bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học nói riêng trong giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục. Năng lực của người Hiệu trưởng có vai trò quyết định đến chất lượng giáo dục của nhà trường cũng như sự nghiệp đổi mới giáo dục hiện nay ở nước ta. 1.3. Trước đây, có rất nhiều tác giả với nhiều công trình nghiên cứu biện pháp quản lý bồi dưỡng, đào tạo cán bộ quản lý giáo dục nói chung và Hiệu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN2 http://www.lrc.tnu.edu.vn trưởng nói riêng đã góp phần nâng cao được chất lượng quản lý cũng như phát triển được năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Song, các kết quả trên chủ yếu tập trung ở các trường THCS, THPT và các trường chuyên nghiệp mà rất ít công trình nghiên cứu ở trường tiểu học vùng nông thôn. Xuất phát từ những lý do trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu của mình là “Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục” làm luận văn thạc sĩ khoa học. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận chung về bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học và thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam định, từ đó đề xuất biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục tiểu học. 4. Giả thuyết khoa học Để thắng lợi trong công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục nói chung và nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học nói riêng phụ thuộc rất lớn vào năng lực của người Hiệu trưởng. Thực tiễn cho thấy đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường đã có những bước phát triển nhất định về cơ cấu, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, về năng lực quản lý,… song vẫn còn nhiều bất cập, khó khăn và chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. Nếu xây dựng được hệ thống các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng một cách phù hợp với môi trường thực tiễn thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục tiểu học. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN3 http://www.lrc.tnu.edu.vn 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục. 5.2. Khảo sát thực trạng việc quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng các trường tiểu học của huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học thuộc huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục; từ đó khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục tiểu học. 6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu ở 5 trường tiểu học của huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập các tài liệu liên quan đến quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục; từ đó phân tích, tổng hợp vấn đề nghiên cứu lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi (Phương pháp anket) Thiết kế các phiếu hỏi dành cho cán bộ quản lý Phòng Giáo dục và Đào tạo, Cán bộ quản lý và giáo viên các trường tiểu học trên địa bàn huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định về thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng, bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng và quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Xuân Trường. 7.2.2. Phương pháp quan sát sư phạm Tiến hành quan sát hoạt động quản lý của Hiệu trưởng các trường tiểu học huyện Xuân Trường để thu thập thêm thông tin bổ sung cho việc đánh giá thực trạng năng lực và bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học trên địa bàn huyện. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN4 http://www.lrc.tnu.edu.vn 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Thiết kế các câu hỏi phỏng vấn CBQL Phòng GD&ĐT, CBQL và giáo viên các trường tiểu học nhằm tìm hiểu sâu hơn về thực trạng vấn đề. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Trao đổi, tham vấn các ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực Quản lý giáo dục về vấn đề nghiên cứu. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức toán, thống kê để xử lý số liệu điều tra, kết quả nghiên cứu, hỗ trợ cho các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn đã nêu trên nhằm rút ra các kết luận khoa học. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn bao gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục. Chương 2. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định Chương 3. Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực cho Hiệu trưởng trường Tiểu học huyện Xuân Trường tỉnh Nam Định theo định hướng đổi mới giáo dục. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN5 http://www.lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CHO HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Quản lý bồi dưỡng năng lực (BDNL) hiệu trưởng (HT) là một trong những vấn đề nghiên cứu của quản lý giáo dục nói chung và quản lý phát triển đội ngũ nói riêng. Vấn đề này dù chưa có sự nghiên cứu cụ thể để trở thành lĩnh vực nghiên cứu riêng nhưng cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu trong nước và quốc tế đề cập đến mặc dù chưa mang tính hệ thống. 1.1.1. Trên thế giới Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công và hợp tác lao động. Chính sự phân công, hợp tác lao động nhằm đến hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn trong lao động, đòi hỏi sự chỉ huy, phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động giúp người thủ trưởng phối hợp nỗ lực của các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra. Nói đến hoạt động này, người ta thường nhắc đến ý tưởng sâu sắc của C. Mác khi ông ví CBQL như “một nghệ sĩ vĩ cầm thì tự điều khiển mình, còn dàn nhạc thì cần nhạc trưởng” [19]. Các tư tưởng quản lý sơ khai xuất phát từ các tư tưởng triết học cổ Hy Lạp và cổ Trung Hoa với những đóng góp của các nhà triết học cổ Hy Lạp như các nhà tư tưởng Xôcrat 469 - 399 Tr.CN), Platon (427 - 347 Tr.CN), Arixtot (384 - 322 Tr.CN). Thời Trung Hoa cổ đại đã công nhận các chức năng quản lý: Kế hoạch hóa, tổ chức, tác động, kiểm tra. Các nhà hiền triết của Trung Hoa trước công nguyên đã có những đóng góp lớn về tư tưởng quản lý quan trọng: quản lý vĩ mô, quản lý toàn xã hội. Các nhà tư tưởng và chính trị lớn đó là Khổng Tử (551 - 478 Tr.CN), Mạnh Tử (372 - 289 Tr.CN), Thương Ưởng (390 - 338 Tr.CN) đã nêu tư tưởng quản lý như: “Đức trị Lễ trị” lấy chữ tín làm đầu. Những tư tưởng quản lý trên vẫn có ảnh hưởng khá sâu sắc đến các nước phương đông cho đến tận ngày nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN6 http://www.lrc.tnu.edu.vn Quản lý là hoạt động mang tính lịch sử xã hội, nhờ có hoạt động quản lý mà xã hội loài người không ngừng vận động và phát triển. Theo C. Mác - Ph. Ănghen trong quá trình nghiên cứu nền sản xuất tư bản chủ nghĩa đã rút ra kết luận, một trong những yếu tố quyết định đối với sự phát triển của nền sản xuất tư bản là nhờ có vai trò của hoạt động quản lý. Liên quan đến vấn đề BDNL cho giáo viên nói chung và bồi dưỡng năng lực cho hiệu trưởng nói riêng ta có thể bắt gặp ở các công trình nghiên cứu của Fumiko Shinohara (2004 “ICTs in Teachers Training, UNESCO”); Harry Kwa (2004 “Information Technology Training Program for Student and Teachers”); David C.B (1979 “Teachers”)... Việc xuất hiện các công nghệ dạy học mới dẫn đến những đòi hỏi mới đối với đội ngũ GV trong phương pháp dạy học. Việc đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho giáo viên trở nên đa dạng, phong phú; kèm theo là các chính sách giảm giờ trên lớp, dạy theo kiểu gợi mở, khêu gợi trí tò mò và năng lực khám phá của học sinh. Sau hội thảo Cambridge về nhà giáo cho thế kỷ 21, người ta đã đặt ra 5 yêu cầu cốt lõi đối với nhà giáo là: Kiến thức, kỹ năng sư phạm, phẩm chất, thái độ và niềm tin. Ở một số quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và các nước khác còn nhấn mạnh giáo viên vừa là nhà chuyên môn vừa là người lãnh đạo (lãnh đạo hoạt động lớp học và lãnh đạo chuyên môn). Ngoài ra một số công trình nghiên cứu của OECD (Tổ chức Hợp tác phát triển châu Âu) cũng đã đề cập đến chất lượng giáo viên theo 5 tiêu chuẩn chính: (1) Kiến thức phong phú về nội dung chương trình và nội dung bộ môn được giao giảng dạy; (2) Kỹ năng sư phạm kể cả việc tạo được “kho kiến thức” về phương pháp dạy học, về năng lực sử dụng những phương pháp đó; (3) Có tư duy phản biện trước mỗi vấn đề và có năng lực tự phê, nét rất đặc trưng của nghề dạy học; (4) Biết cảm thông và cam kết tôn trọng phẩm giá của người khác, (5) Có năng lực quản lý, kể cả trách nhiệm quản lý trong và ngoài lớp học. Trong hội nhập quốc tế và xu hướng toàn cầu hoá hiện nay không ít Quốc gia trên thế giới đang hướng tới xây dựng đội ngũ giáo viên nước mình phải là đội ngũ giáo viên có các tư chất của nhà giáo, nhà khoa học, nhà quản lí, nhà cung ứng xã hội. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN7 http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.1.2. Ở Việt Nam Công tác bồi dưỡng CBQL giáo dục nói chung và bồi dưỡng năng lực hiệu trưởng nói riêng đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên của Đảng, Chính phủ và ngành Giáo dục và Đào tạo cũng như các địa phương trong cả nước từ đầu những năm 1990. Năm 1997, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 3481/QĐ-BGD&ĐT ngày 20/ 11/ 1997 về chương trình bồi dưỡng CBQL giáo dục, trong đó có khung chương trình bồi dưỡng CBQL các trường tiểu học, THCS và THPT. Trên cơ sở quyết định trên các cơ sở bồi dưỡng CBQL giáo dục đã thực hiện bồi dưỡng hàng chục ngàn CBQL giáo dục các cấp và đã có những đóng góp đáng kể vào công tác quản lý giáo dục đất nước. Thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15 tháng 6 năm 2004 của Ban bí thư Trung ương Đảng, Chính phủ đã có Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/01/2005 về việc phê duyệt đề án “Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010”, trong đó nêu lên mục tiêu tổng quát là “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,…” [35]. Như vậy, đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực cho ngành giáo dục nói chung và Hiệu trưởng tiểu học nói riêng trong thời kỳ CNH, HĐH là một biện pháp lớn trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo. Vấn đề này cần được quán triệt và nhận thức sâu sắc cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp. Đội ngũ HT tiểu học hiện đa số là những người trưởng thành từ giáo viên, chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý, mà hoạt động quản lý là hoạt động mang tính khoa học và sáng tạo, là một nghệ thuật và được xem là một nghề trong xã hội. Do đó để xây dựng được đội ngũ HT tiểu học có đủ phẩm chất, năng lực thực sự đáp ứng được nhiệm vụ trong giai đoạn mới đòi hỏi phải có sự đầu tư đúng mức cho hoạt động này. Nghiệp vụ quản lý không chỉ lệ thuộc vào năng lực cá nhân mà nhất thiết phải được đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản theo sát thực tiễn đổi mới giáo dục Việt Nam trong thời kỳ mới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN8 http://www.lrc.tnu.edu.vn Ở nước ta, đã có rất nhiều tác giả bàn về vấn đề bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và hiệu trưởng nói riêng trong giai đoạn hiện nay như tác giả Hà Thế Truyền, Trần Kiểm, Phạm Khắc Chương,… Ngoài ra cũng có nhiều bài viết đăng trên các tạp chí khoa học về giáo dục như tạp chí Phát triển giáo dục, Thông tin khoa học giáo dục, tạp chí Giáo dục,… các Hội thảo về đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục đã đề cập đến vị trí, vai trò, năng lực và biện pháp bồi dưỡng nâng cao năng lực cho người hiệu trưởng. Trong giáo trình “Quản lý giáo dục”, tác giả Bùi Minh Hiền đã nêu rõ về nội dung, phương pháp bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ nhất là đội ngũ CBQL, hiệu trưởng nhà trường cần phải coi trọng ba vấn đề chủ yếu là đủ về số lượng, đạt chuẩn về chất lượng và đồng bộ về cơ cấu. Tác giả cũng chỉ ra những điều cần chú ý khi bồi dưỡng đội ngũ trong khâu lập kế hoạch, khâu tổ chức - chỉ đạo và khâu kiểm tra; đồng thời chỉ ra biện pháp quản lý bồi dưỡng đội ngũ hiệu trưởng là phải kết hợp hài hòa giữa các yếu tố ảnh hưởng [18]. Một số công trình nghiên cứu cấp độ luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục cũng đã đề cập đến các biện pháp, xây dựng, phát triển đội ngũ CBQL, hiệu trưởng,… Nổi bật nhất là một số luận văn sau: Tác giả Lê Diên Phương nghiên cứu đề tài “Đổi mới công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý trường học cho hiệu trưởng các trường THCS ở trường CBQL giáo dục và đào tạo Phú Thọ” (ĐHSPHN - 2006) [31] đã phân tích, tìm hiểu nhu cầu, nguyện vọng của đội ngũ hiệu trưởng THCS, qua đó thấy được một yêu cầu cấp thiết là phải đổi mới toàn diện công tác bồi dưỡng đội ngũ CBQL ở trường CBQL Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ. Tác giả Trương Văn Thắm với đề tài “Biện pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT tỉnh Sơn La đến năm 2020” (ĐHSPHN - 2006) [34] đã nêu rõ: Xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và đội ngũ hiệu trưởng trường THPT nói riêng là một trong các nội dung trọng yếu của công tác cán bộ trong ngành giáo dục. Phát triển đội ngũ hiệu trưởng đóng vai trò rất quan trọng trong công tác quản lý nhà nước về giáo dục, giúp các nhà quản lý chủ động trong công tác đào tạo, bồi dưỡng, đảm bảo cho đội ngũ hiệu trưởng đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN9 http://www.lrc.tnu.edu.vn