Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quan hệ phân phối ở nước ta hiện nay – thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện q...

Tài liệu Quan hệ phân phối ở nước ta hiện nay – thực trạng và giải pháp nhằm hoàn thiện quan hệ phân phối ở nước ta trong thời gian tới.

.PDF
26
74
57

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ §Ò tµi: Quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay – Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta trong thêi gian tíi. Lêi më ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph©n phèi thu nhËp gi÷ mét vai trß hÔt søc quan träng. Nã lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Ph©n phèi thu nhËp nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt, s¶n xuÊt víi tiªu dïng, nèi liÒn thÞ tr-êng hµng 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô víi thÞ tr-êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµm cho sù vËn ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr-êng diÔn ra th«ng suèt. Mét x· héi muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn th× cÇn ®¶m b¶o ®-îc nh÷ng lîi Ých cña c¸ nh©n trong x· héi, trong ®ã ph©n phèi ®¶m nhËn vai trß ph©n chia lî Ých cho tõng c¸ nh©n. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù æn ®Þnh, t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia.Thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®· chØ râ, trong qu¸ tr×nh ®i tíi æn ®Þnh vµ t¨ng tr-ëng nÒn kinh tÕ, tr-íc hÕt chóng ta ph¶i c¶i c¸ch l-u th«ng, ph©n phèi. Nhê th¸o gì nh÷ng ¸ch t¾c trong lÜnh vùc nµy mµ nÒn kinh tÕ n-í ta ®· vµ ®ang dÇn tho¸t khái t×ng tr¹ng khñng ho¶ng, l¹m ph¸t tõng b-íc cã sù t¨ng tr-ëng ph¸t triÓn.Tuy nhiªn khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN th× hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc ph©n phèi thu nhËp nh- tiÒn l-¬ng, lîi nhuËn, lîi tøc ... ®· n¶y sinh, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch th-êng xuyªn, liªn tôc ®Ó phï hîp víi nh÷ng nguyªn lý kinh tÕ kinh tÕ thÞ tr-êng còng nh- nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt cña x· héi ®ang ®Æt ra. V× vËy viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vËn dông vµo ViÖt Nam lµ hÕt søc cÊp thiÕt, cÊp b¸ch vµ cã ý nghÜa quan träng c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. H¬n thÕ n÷a, trong chÆng ®-êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é ë níc ta, do nÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vËn ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr-êng nªn còng cã nhiÒu lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau vµ tÊt yÕu còng xuÊt hiÖn m©u thuÉn gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ. ViÖc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®-îc thùc hiÖn qua ph©n phèi. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ®-îc xem lµ ch×a kho¸ ®Ó th¸o gì cho c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ph©n chia c¸c lîi Ých trong x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh cÊp b¸ch ®ã ®ßi hái mçi c¸ nh©n ph¶i nhËn thøc râ vai trß vµ tÇm quan träng cña ph©n phèi trong x· héi. Bµi luËn nµy víi môc ®Ých nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua tõ ®ã ®-a ra mét sè kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ë n-íc ta ta thêi gian tíi, ®· thÓ hiÖn râ quan ®iÓm cña c¸ nh©n em trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi. Hy väng r»ng nã sÏ gãp phÇn nhá bÐ vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta nh»m ®¹t ®-îc môc tiªu ‘’ T¨ng tr-ëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b-íc ph¸t triÓn,,.(1) Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TrÇn ViÖt TiÕn ®· tËn t×nh chØ b¶o ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Hy väng r»ng nh÷ng kiÕn thøc nµy sÏ cã Ých cho cho ®Êt n-íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. -----------------------------------------(1): B¸o c¸o chÝnh trÞ cña BCH.TW gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII Ch-¬ng 1 Lý luËn vÒ quan hÖ ph©n phèi vµ c¸c h×nh thøc ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.1 1.1.1 TÝnh tÊt yÕu vµ b¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi. TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ®· chØ ra r»ng: ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc duy nhÊt ®Ó t¹o nªn sù phån thÞnh bÒn v÷ng cña mçi quèc gia, trong ®ã qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®-îc xem lµ trung t©m cña mäi ho¹t ®éng. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi theo nghÜa réng bao gåm bèn kh©u: S¶n xuÊt,ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng. C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong ®ã s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt vµ còng cã t¸c ®éng ng-îc trë l¹i víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ång thêi còng cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. Trong guång m¸y ®ã ph©n phèi lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu ®-îc, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu dïng, nã phôc vô vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt, phôc vô tiªu dïng. H¬n thÕ n÷a quan hÖ ph©n phèi cßn lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt, nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ lîi Ých cña mçi thµnh viªn vµ lîi Ých cña toµn x· héi. S¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng vËt phÈm thÝch hîp víi nhu cÇu, ph©n phèi chia c¸c s¶n phÈm (®-îc quy ra gi¸ trÞ) ®ã theo nh÷ng quy luËt x· héi, nèi tiÕp ®ã lµ qu¸ tr×nh trao ®æi, ph©n phèi c¸c s¶n phÈm ®É ®-îc ph©n phèi theo nh÷ng nhu cÇu c¸ biÖt. Qu¸ tr×nh ®-îc kÕt thóc khi s¶n phÈm ®-îc tiªu dïng vµ lóc ®ã s¶n phÈm tho¸t ra khái sù vËn ®éng mang tÝnh kÕ thõa, trùc tiÕp trë thµnh ®èi t-îng phôc vô cho nhu cÇu c¸ biÖt vµ tho¶ m·n nhu cÇu ®ã trong qu¸ tr×nh tiªu dïng. Nh- vËy ph©n phèi ®-îc xem lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ x· héi cßn trao ®æi lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ c¸ nh©n. Trong s¶n xuÊt con ng-êi ®-îc kh¸ch thÓ ho¸, trong tiªu dïng ®ß vËt ®-îc chñ thÓ ho¸,trong ph©n phèi díi h×nh th¸i nh÷ng quy ®Þnh phæ biÕn cã t¸c dông chi phèi th× x· héi ®¶m nhiÖm vai trß trung gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.Ph©n phèi x¸c ®Þnh tû lÖ vÒ l-îng s¶n phÈm dµnh cho c¸ nh©n. Trao ®æi x¸c ®Þnh nh÷ng s¶n phÈm trong ®ã c¸ nh©n ®ßi hái phÇn ph©n phèi dµnh cho m×nh. Mac ®· nhËn ®Þnh r»ng: ‘’ Mét nÒn s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh quyÕt ®Þnh mét chÕ ®é tiªu dïng nhÊt ®Þnh, mét chÕ ®é trao ®æi nhÊt ®Þnh còng ¶nh h-ëng ®Õn ph©n phèi.,, (1)Trªn thùc tÕ nÕu ta chØ nhËn ®Þnh r»ng c¸c kh©u ®ã chØ lµ c¸c b-íc kÕ tiÕp cña nhau th× ch-a ph¶n ¸nh hÕt ®-îc b¶n chÊt bªn trong mang tÝnh kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. S¶n xuÊt chôi ¶nh h-ëng bëi c¸c quy luËt cña tù nhiªn vµ ph©n phèi còng chôi ¶nh h-ëng bëi c¸c quy luËt ngÉu nhiªn cña x· héi, nªn nã cã ¶nh h-ëng Ýt nhiÒu thuËn lîi ®Õn s¶n xuÊt. KÕ tiÕp ®ã lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ®-îc xem nh- sù vËn ®éng x· héi cã tÝnh h×nh thøc, cßn hµnh vi cuèi cïng lµ tiªu dïng, kh«ng nh÷ng ®-îc coi lµ ®iÓm kÕt thóc mµ -----------------------------------(1): C.Mac- Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1983 trg 300-301 cßn lµ môc ®Ých cuèi cïng. Nh- vËy ph©n phèi ®-îc xem lµ c«ng cô ®¶m b¶o cho c¸c qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ho¹t ®éng mét c¸ch tr«i ch¶y, lµ ®éng lùc cho c¸c thµnh viªn trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 1.1.2 B¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 TÝnh chÊt cña quan hÖ ph©n phèi do quan hÖ së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Khi ta xÐt nã trong mèi quan hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi th× ph©n phèi do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt nh- thÕ nµo th× quan hÖ ph©n phèi nh- thÕ ®ã vµ trong x· héi lu«n tån t¹i mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm. B¶n th©n cña h©n phèi lµ s¶n phÈm cña nÒn s¶n xuÊt. C¬ cÊu cña ph©n phèi hoµn toµn do c¬ cÊu cña s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. NÕu ta chØ hiÓu r»ng ph©n phèi ®-îc biÓu hiÖn lµ ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng cho c¸ nh©n vµ c¸c thµnh viªn trong x· héi th× d-êng nh- ph©n phèi ®· c¸ch xa víi s¶n xuÊt vµ tùa hå nh- lµ ®éc lËp víi s¶n xuÊt. Nh-ng tr-íc khi ph©n phèi lµ ph©n phèi s¶n phÈm th× nã ®· xuÊt hiÖn ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( ®ã lµ ph©n phèi c¸c nguån lùc ®Çu vµo, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt) vµ ®Æc biÖt nã cßn tham gia trùc tiÕp trong viÖc ph©n phèi c¸c thµnh viªn x· héi theo nh÷ng lo¹i s¶n xuÊt kh¸c nhau. Nh- vËy ph©n phèi s¶n phÈm chØ lµ kÕt qu¶ cña sù ph©n phèi tr-íc ®ã, sù ph©n phèi nµy ®· bao hµm trong b¶n th©n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ quyÕt ®Þnh trong c¬ cÊu s¶n xuÊt. Xem xÐt s¶n xuÊt ®éc lËp víi ph©n phèi ®ã th× râ rµng lµ m¬ hå bëi thùc chÊt ph©n phèi ®· n»m ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cßn ph©n phèi s¶n phÈm ®-îc coi lµ bÒ næi vµ lµ biÓu hiÖn quan träng nhÊt cña ph©n phèi. Vµ ®iÒu quan träng, chóng ta ph¶i thÊy ®-îc nã kh«ng hoµn toµn t¸ch rêi víi s¶n xuÊt. Khi nãi vÒ c¬ së kinh tÕ cña sù ph©n phèi ë ®©y bao hµm ý nghÜa nãi ®Õn ph©n phèi vËt phÈm tiªu dïng cho c¸c thµnh viªn trong x· héi. Nh-ng v× sù ph©n phèi bao giê còng bao hµm c¶ sù ph©n phèi cho s¶n xuÊt ®-îc xem lµ yÕu tè cña s¶n xuÊt vµ ph©n phèi cho tiªu dïng ®-îc xem lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cho nªn kh«ng ph¶i toµn bé s¶n phÈm mµ x· héi t¹o ra ®Òu ®ùc ph©n phèi cho tiªu dïng c¸ nh©n.Tr-íc hÕt x· héi cÇn ph¶i mét phÇn ®Ó: Bï ®¾p nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ. Më réng s¶n xuÊt. LËp quü dù phßng. C¸c kho¶n ®-îc trÝch trªn ®-îc xem lµ mét ®iÒu tÊt tÕu vÒ kinh tÕ, v× nÕu kh«ng kh«i phôc vµ më réng s¶n xuÊt th× kh«ng thÓ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi. PhÇn cßn l¹i cña tæng san phÈm x· héi th× ®Ó tiªu dïng. Nh-ng tr-íc khi tiÕn hµnh ph©n phèi trùc tiÕp cho tiªu dïng c¸ nh©n, cßn ph¶i trÝch mét phÇn ®Ó: Chi phÝ vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ b¶o vÖ tæ quèc. Chi cho c¸c ch-¬ng tr×nh phóc lîi vµ cøu tÕ x· héi. Cuèi cïng phÇn vËt phÈm tiªu dïng cßn l¹i míi ®-îc trùc tiÕp ph©n phèi cho tiªu dïng c¸ nh©n cña nh÷ng ng-êi lµm viÖc trong nÒn s¶n xuÊt x· héi phï hîp víi chÊt l-îng vµ sè l-îng cña lao ®éng còng nh- sè l-îng vèn vµ tµi s¶n mµ hä ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 1.2 Vai trß cña quan hÖ ph©n phèi 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Bµn vÒ vai trß cña ph©n phèi trong nÒn s¶n xuÊt x· héi, F.¡ngghen cho r»ng: ‘’ Sù ph©n phèi chõng nµo mµ cßn bÞ nh÷ng lý do thuÇn tuý kinh tÕ chi phèi, th× nã sÏ ®-îc ®iÒu tiÕt bëi lîi Ých cña s¶n xuÊt, r»ng s¶n xuÊt sÏ ®-îc thuËn lîi trªn hÕt trong mäi ph-¬ng thøc ph©n phèi mµ mäi thµnh viªn trong x· héi cã thÓ ph¸t triÓn, duy tr× vµ thùc hiÖn nh÷ng n¨ng khiÕu cña hä mét c¸ch toµn diÖn nhÊt.,, (1) Ta thÊy r»ng mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ®Òu bao gåm c¶ mét hÖ thèng phøc t¹p c¸c lîi Ých mµ trong ®ã lîi Ých kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. C¸c lîi Ých kinh tÕ ®-îc quy ®Þnh bëi quan hÖ s¶n xuÊt cua mçi chÕ ®é x· héi, trong ®ã quan hÖ së h÷u víi t- liÖu s¶n xuÊt cã vai trß chi phèi hÖ thèng lîi Ých kinh tÕ. B¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt trong mèi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®-îc thÓ hiÖn qua h×nh thøc së h÷u - ®ã kh«ng ph¶i lµ quan hÖ ®¬n thuÇn nh- mäi sù viÖc tån t¹i trong x· héi mµ nã lµ mèi quan hÖ phøc t¹p gi÷a con ng-êi víi con ng-êi. Trong lÞch sö kh«ng hÒ cã mét h×nh th¸i së h÷u nµo mµ kh«ng ph¶n ¸nh nh÷ng quan hÖ trong s¶n xuÊt. ‘’N¬i nµo kh«ng cã mét h×nh th¸i së h÷u nµo c¶ th× ë ®ã kh«ng tån t¹i mét nªn s¶n xuÊt nµo c¶, do ®ã còng kh«ng mét x· héi nµo c¶.,, (2) Së h÷u - ®ã lµ nh÷ng quan hÖ vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng nh÷ng cña c¶i vËt chÊt. Së h÷u víi t- c¸ch lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nã lµ c¬ së cña c¸c lîi Ých. HÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mçi chÕ ®é x· héi sÏ quy ®Þnh hÖ thèng c¸c lîi Ých vèn cã trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nã. Trong hÖ thèng c¸c lîi Ých th× lîi Ých kinh tÕ gi÷ vai trß chñ ®¹o. Lîi Ých kinh tÕ ®-îc hiÓu lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng nhu cÇu, nh÷ng ®éng c¬ kh¸ch quan vÒ sù ho¹t ®éng cña c¸c gia cÊp, nh÷ng nhãm x· héi hoÆc cña tõng ng-êi lµm viªc riªng biÖt do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Nãi lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mçi x· héi nhÊt ®Þnh nghÜa lµ lîi Ých kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã chØ xuÊt hiÖn khi gi-a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt cã nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ kh¸c nhau. Lîi Ých kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt kh¸ch quan võa mang tÝnh chñ quan. Nã mang mµu s¾c kh¸ch quan bëi v× nã lu«n tån t¹i vµ vËn ®éng. Th«ng qua sù vËn ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ do nã trùc tiÕp sinh ra mµ quan hÖ s¶n xuÊt ¶nh h-ëng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn nã mang mµu s¾c chñ quan lµ ë chç nã biÕn c¸c t¸c ®éng kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ thµnh c¸c ®éng c¬ hµnh ®äng kinh tÕ cö con ng-êi. Lîi Ých kinh tÕ cã vai trß quan träng lµ ®éng lùc m¹nh mÏ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu cña lîi Ých kinh tÕ trong hÖ thèng nµy lu«n ®-îc ®Æc tr-ng b»ng tÝnh ®¹i diÖn vµ tÝnh thèng nhÊt gi÷a ba nhãm lîi Ých c¬ b¶n. ---------------------------------------(1): F.Angghen: ‘’chèng §uy- rinh,, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1960 tr 336 §ã lµ lîi Ých nhµ n-íc, lîi Ých tËp thÓ lîi Ých vµ lîi Ých cña b¶n th©n ng-êi lao ®éng. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c h×nh thøc lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau trong x· héi sÏ dÉn ®Õn sù liªn 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hÖ chÆt chÏ vµ th©m nhËp nhau gi÷a chóng. Trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n trùc tiÕp lµ ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é ®· nãi lªn sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ lîi Ých kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu bëi ®iÓm xuÊt ph¸t ®i lªn lµ thÊp trong khi ®ã yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ lµ c¸ch duy nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. T-¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®ã, trong nÒn kinh tÕ sÏ cã nhiÒu quy luËt vËn ®éng. C¸c quy luËt kinh tÕ ph¸t sinh trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ kinh tÕa t-¬ng øng vµ còng trùc tiÕp quy ®Þnh sù h×nh thµnh c¸c lîi Ých kinh tÕ cña tõng giai cÊp tõng tÇng líp d©n c- trong x· héi. Tuy nhiªn bªn c¹nh sù thèng nhÊt gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ c¬ b¶n, kh«ng lo¹i trõ nh÷ng m©u thuÉn gi÷a chóng còng nh- trong ph¹m vi mçi nhãm lîi Ých. V× vËy cÇn ph¶i ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c lîi Ých vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®ã. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ ph©n phèi. Khi ph-¬ng thøc s¶n xuÊt cßn phï hîp (lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ cßn phï hîp víi lîi Ých cña x· héi) th× ng-êi ta cßn b»ng lßng víi sù ph©n phèi cña x· héi. Nh-ng khi nã tho¸i trµo th× kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ®Ó tån t¹i ph©n phèi bëi ph©n phèi khi ®ã ®· kh«ng cßn lµ c«ng cô ®Èm b¶o cho sù c«ng b»ng x· héi, bÊt c«ng ngµy cµng s©u s¾c ®Én ®Õn ®Êu tranh x· héi vµ cuèi cïng lµ mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra ®êi. Nh- v©y quan hÖ ph©n phèi mang tÝnh lÞch sö vµ th-íc ®o møc ®é tiÕn bé cña mét h×nh th¸i x· héi. Nã chØ cã thÓ thay ®æi khi quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi ®ã mÊt ®i - ®ã lµ th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi.Bëi trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ th× quan hÖ ph©n phèi gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ vµ ®Õn khi nµo nã kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®-îc n÷a th× tÊt yÕu sÏ bÞ thay thÕ b»ng h×nh thøc ph©n phèi kh¸c cho phï hîp. 1.3 C¸c h×nh thøc ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ sau ®¹i héi VI cña §¶ng ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Trong mét nÒn kinh tÕ cßn ch-a æn ®Þnh vµ xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò KT-XH ®ßi hái ph¶i ®-îc lý gi¶i s¸ng tá c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh c¸c nguyªn t¾c ph©n ophois ®Ó lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi võa t¹o ®-îc ®éng thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn v÷ng b-íc ®i lªn CNXH. Tõng b-íc thùc hiÖn môc tiªu ‘’Lîi Ých cña mçi ng-êi, cña toµn x· héi g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n lµ ®éng lùc trùc tiÕp.,, (1) Trong nÒn kinh tÕ ë n-íc ta hiÖn nay tån t¹i ba nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n: Ph©n phèi theo lao ®éng, ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®èng gãp kh¸c ph©n -------------------------------------(1): V¨n kiÖn ®¹i héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1991, tr 8 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi.Trong ®ã lÊy ph©n phèi kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qña kinh tÕ lµ chñ yÕu. 1.3.1 Ph©n phèi theo lao ®éng – Mét quy t¾c ph©n phèi cña CNXH. 1.3.1.1 Thùc chÊt cña ph©n phèi theo lao ®éng. Theo Mac trong nguyªn t¾c cña ph©n phèi theo lao ®éng th× ‘’Mçi ng-êi s¶n xuÊt sÏ nhËn ®-îc trë l¹i, mét sè l-îng vËt phÈm tiªu dïng trÞ gi¸ ngang víi sè l-îng lao ®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi, sau khi ®· khÊu trõ lao ®éng cña anh ta cho c¸c quü x· héi. ,,(1) Mac coi ®©y lµ nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n trong CNXH. V× nã lµ thµnh qu¶ cña lao ®éng, t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tÝnh tÝch cùc cña lao ®éng x· héi. §ã lµ nguyªn t¾c ph©n phèi ®¶m b¶o c«ng b»ng cho nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ngang nhau, tham gia vµo quü tiªu dïng x· héi khi lµm c«ng viÖc ngang nhau. Trong giai ®o¹n ngµy nay ph©n phèi theo lao ®éng ph¶i ®-îc dùa trªn kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. ViÖc ®¸nh gi¸ th«ng qua hai tiªu chÝ nµy kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh ®-îc ®Çy ®ñ mÆt l-îng cña lao ®éng mµ cßn ph¶n ¸nh ®-îc mÆt chÊt Èn s©u trong ph¹m trï lao ®éng ®ãng gãp thùc sù lµ bao nhiªu?. ChÝnh v× viÖc ph¶n ¸nh ®óng vµ ®Çy ®ñ nªn ph©n phèi theo lao ®éng ®-îc coi lµ h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu ë n-íc ta hiÖn nay. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o c«ng b»ng mµ cßn t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng lµm viÖc h¨ng say, kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc, tr×nh ®é tay nghÒ. 1.3.1.2 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo lao ®éng. Trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta hiÖn nay th× ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc thøc c¨n b¶n, lµ nguyªn t¾c ph©n phèi chñ yÕu thÝch hîp nhÊt víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt. Trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy tÊt c¶ mäi ng-êi dÒu cã quyÒn b×nh ®¼ng ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt, th× chØ cã thÓ thùc hiÖn ph©n phèi gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng víi nhau th«ng qua viÖc l¸y lao ®éng lµm th-íc ®o. §èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× viÖc ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Bëi nhiÒu nguyªn nh©n: Nhê dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u mµ chÕ ®é ng-êi bãc lét ng-êi bÞ xo¸ bá. QuyÒn lµm chñ vÒ mÆt kinh tÕ ®-îc x¸c lËp. Lao ®éng ®ang trë thµnh c¬ së quyÕt ®Þnh ®Þa vÞ x· héi vµ phóc lîi vËt chÊt cña mçi ng-êi.ChÝnh v× vËy mµ ph©n phèi theo lao ®éng vµ phï hîp víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i ë n-íc ta hiÖn nay. Lý do thø hai khiÕn ph©n phèi theo lao ®éng lµ cÇn thiÕt lµ: tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt cßn thÊp, ch-a cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu cÇu. TiÕp ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao ®éng .... DÉn ®Õn mçi ng-êi cã cèng hiÕn kh¸c nhau ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ®éng ®· cèng hiÕn cho x· héi ®Ó ph©n phèi. Thªm mét nguyªn nh©n n÷a cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng --------------------------------------- 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 (1): Mac-Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi 1983, trg 474-479 lµ lao ®éng ch-a trë thµnh nhu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng, cßn lµ ‘’nghÜa vô,, vµ quyÒn lîi cña mçi c«ng d©n. H¬n n÷a cßn nh÷ng tµn d- vÒ t- t-ëng cña x· héi cò nh- th¸i ®é ‘’muèn trót bá g¸nh nÆng cho ng-êi kh¸c, lµm Ýt h-ëng nhiÒu ,, . Do ®ã cÇn ph¶i cã h×nh thøc ph©n phèi ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi dùa vµo ®ã lµ c¬ së, ®éng lùc trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh. Nh- vËy viÖc ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét ®iÒu tÊt yÕu vµ phï hîp víi hoµn c¶nh cña ®Êt n-íc ta hiÖn nay, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. 1.3.1.3 Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng. Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng lµ ph¶i lÊy kÕt qu¶ lao ®éng lµm th-íc ®o ®Ó ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng c¸ nh©n. LÊy sè l-îng lao ®éng vµ chÊt l-îng lao ®éng cña mçi ng-êi lµm c¨n cø tr¶ c«ng. Tuy nhiªn nguyªn t¾c nµy ph¶i g¾n liÒn víi yªu cÇu ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ng-êi cã n¨ng lùc lao ®éng, vµ tÊt yÕu kh«ng thÓ n»m ngoµi yªu cÇu ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ng-êi lao ®éng. Trong qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng cÇn chèng hai sai lÇm c¬ b¶n khi thùc hiÖn, ®ã lµ chñ nghÜa b×nh qu©n tiÓu t- s¶n trong viÖc tr¶ c«ng lao ®éng, v× nã g¹t bá hoµn toµn nuyªn t¾c lîi Ých vËt chÊt, k×m h·m ®éng lùc lao ®éng cña ng-êi lao ®éng. Thø hai lµ khuynh h-íng ®ßi më réng qu¸ møc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l-¬ng, thang l-¬ng mét c¸ch kh«ng cã c¨n cø kinh tÕ vµ nh÷ng ®ßi hái cã sù -u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi mét sè ng-êi. Thùc hiÖn tèt ph©n phèi theo lao ®éng sÏ cã nhiÒu t¸c dông to lín ®èi víi x· héi vµ b¶n th©n ng-êi lao ®éng. Bëi lÏ nã ®¸p øng ®-îc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña sù c«ng b»ng x· héi ®ang ®Æt ra ë n-íc ta, nã kÕt hîp chÆt chÏ lîi Ých cña s¶n xuÊt x· héi víi lîi Ých cña tõng c¸ nh©n lao ®éng. Nã khuyÕn khÝch ng-êi lao ®éng ®i s©u vµo nghÒ nghiÖp chuyªn m«n lµm cho ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ ngµy cµng ®«ng ®¶o. §iÒu ®ã cßn thóc ®Èy ng-êi lao ®éng ra søc häc tËp v¨n ho¸ kü thuËt, gãp phÇn lµm cho sù kh¸c biÖt gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng b»ng ch©n tay bÞ xo¸ bá dÇn. T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n bæ vµ sö dông nguån søc lao ®éng ®-îc æn ®Þnh trong c¶ n-íc ®¶m cho s¶n xuÊt x· héi c©n b»ng vµ cã kÕ ho¹ch. Thªm vµo ®ã nã gãp phÇn gi¸o dôc vÒ quan ®iÓm, th¸i ®é vµ kû luËt lao ®éng ®èi víi mçi thµnh viªn x· héi. Nã lµm cho b¶n th©n ng-êi lao ®éng v× lîi Ých vËt chÊt cña m×nh mµ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh , tõ ®ã ra søc mµ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu ‘’lµm theo n¨ng lùc h-ëng theo nhu cÇu,, th× cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm. Bëi theo Mac ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ mét thø ph¸p quyÒn t- s¶n, quyÒn b×nh ®¼ng vÉn n»m trong khu«n khæ t- s¶n, tøc lµ trong x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®-îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c trao ®æi ngang gi¸ vµ quyÒn cña ng-êi lao ®éng tû lÖ víi lao ®éng ng-êi Êy cung cÊp th× ®iÒu ®ã vÉn cßn thiÕu xãt. Bëi 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 vëi víi mét c«ng viÖc ngang nhau mét phÇn tham dù nh- vµo quü tiªu dïng x· héi nh-ng trªn thùc tÕ ng-êi nµy vÉn ®-îc h-ëng nhiÒu h¬n ng-êi kia. ChÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng vÉn cßn nh÷ng thiÕu xãt nh-ng ®ã lµ nh÷ng thiÕu xãt kh«ng thÓ tr¸nh khái trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa c«ng s¶n. NÕu nhtrong x· héi t- b¶n ph©n phèi dùa trªn c¬ së ‘’ng-êi cã cña, kÎ cã c«ng,, th× trong x· héi XHCN ®-îc dùa trªn nguyªn t¾c ‘’ ng-êi lµm nhiÒu h-ëng nhiÒu, ng-êi lµm Ýt h-ëng Ýt, kh«ng lµm kong h-ëng,, ®ã lµ b×nh ®¼ng. MÆc dï cßn tån t¹i thiÕu xãt nh-ng víi t¸c dông cña m×nh th× ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ h×nh thøc ph©n phèi phï hîp nhÊt trong ®iÒu kiÖn võa thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ võa ®¶m b¶o c«ng b»ng cho c¸c thµnh viªn trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. 1.3.2 Ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c 1.3.2.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c. Mét thùc tr¹ng trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH ë n-íc ta ®ã lµ nhu cÇu vÒ vèn lµ rÊt lín – nã ®-îc xem lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu nÕu muèn thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Víi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nªn tÊt yÕu cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ còng sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh thøc kinh doanh kh¸c nhau. Víi nhu cÇu vèn lín nh- vËy nh-ng nÒn kinh tÕ l¹i xuÊt ph¸t tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá cã ®Æc ®iÓm næi bËt ®ã lµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ ph©n t¸n vèn , qu¸ tr×nh s¶n xuÊt , tÝch tô vµ tËp trung vèn ch-a cao, mét phÇn t-¬ng ®èi lín vèn s¶n xuÊt hiÞen nay vÉn cßn n»m r¶i r¸c, ph©n t¸n trong tay nh÷ng ng-êi lao ®éng t- h÷u nhá, t- s¶n nhá d-íi nhiÒu d¹ng h×nh thøc kh¸c nhau. ®Ó cã thÓ sö dông ®-îc nguån vèn ®ã cho s¶n xuÊt x· héi chóng ta kh«ng thÓ ¸p ®Æt c¸c chÝnh s¸ch nh- tr-ng thu, tr-ng mua hay ®ãng gãp cæ phÇn mét c¸ch b×nh qu©n. V× tÊt c¶ c¸ch biÖn ph¸p ®ã ®Òu lµ suy yÕu lùc l-îng s¶n xuÊt vèn cã cña x· héi. BiÖn ph¸p ®-îc xem lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®ã lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cho ng-êi së h÷u tµi s¶n ®Çu t- vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tõ ®ã kh«ng chØ t¹o lîi nhuËn cho chÝnh b¶n th©n hä mµ cßn ph¸t triÓn ®-îc nÒn s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt ®-îc nhu cÇu viÖc lµm ®ang trë nªn ngµy cµng cÊp thiÕt. 1.3.2.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c. Tõ sau nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung -¬ng (kho¸ VI) ë n-íc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c biÖn ph¸p huy ®äng vèn nh- mét sè ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ®· huy ®éng vèn cña d©n c- d-íi c¸c h×nh thøc vay vèn, hïn vèn vµ gãp vèn cæ phÇn kh«ng h¹n chÕ víi møc l·i hîp lý.... C¸ch lµm nh- vËy ®· cã t¸c dông ®-a ®-îc vèn nhµn rçi vµo vßng chu chuyÓn. Qua ®ã kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ n¾m quyÒn sö dông mét nguån vèn to lín h¬n nhiÒu nguån vèn tù cã. NhvËy, mÆc dï së h÷u vèn lµ t- nh©n, nh-ng viÖc sö dông vèn ®· mang tÝnh x· héi. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr-íc nhu cÇu vèn nh- hiÖn nay cÇn t¹o ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , t- nh©n c¸ thÓ vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi yªn t©m m¹nh d¹n ®Çu t- vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó nguån vèn kh«ng chØ t¹o ra c¬ héi sinh lîi cho c¸c thµnh viªn tham gia ®Çu t- mµ cßn t¹o ra nh÷ng lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín. §¹i héi VI cña §¶ng nhÊn m¹nh: CÇn söa ®æi bæ sung vµ c«ng bè réng r·i c¸c chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c ph¶i trë thµnh ph¸p luËt ®Ó mäi thµnh viªn x· héi yªn t©m ®Çu t- vèn vaß s¶n xuÊt kinh doanh. Víi quan ®iÓm ®æi míi ®ã, cÇn ph¶i xem xÐt ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh theo vèn vµ tµi s¶n cña mçi c¸ nh©n ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi d-íi h×nh thøc ‘’lîi tøc ,, vµ ‘’lîi nhuËn,,, lµ mét h×nh thøc ph©n phèi hîp ph¸p vµ ph¶i ®-îc b¶o hé cña ph¸p luËt ®èi víi nh÷ng thu nhËp hîp ph¸p ®ã . 1.3.3 Ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. 1.3.3.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. NÕu nh- ph©n phèi theo lao ®éng vµ ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c ®-îc xem lµ tÊt yÕu, lµ biÖn ph¸p thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn vµ t¹o lËp ®-îc sù c«ng b»ng gi÷a mäi thµnh viªn trong x· héi. Tuy nhiªn víi b¶n chÊt nh©n ®¹o tõ ngµn ®êi: ‘’ th-¬ng ng-êi nh- thÓ th-¬ng th©n ,, th× viÖc chØ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc ph©n phèi trªn th× ch-a ph¶n ¸nh ®-îc hÕt nh÷ng g× -u viÖt cña chñ nghÜa x· héi ®em l¹i. Song trong hoµn c¶nh ®Êt n-íc cßn nhiÒu khã kh¨n, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ch-a thÓ ®¸p øng hÕt mäi nhu cÇu th× viÖc ph©n phèi cho nh÷ng ng-êi v× lÏ nµy hay lÏ kh¸c kh«ng thÓ tham gia vµo lao ®éng ®-îc tr¶ c«ng cña x· héi lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Víi b¶n chÊt cña chÕ ®é XHCN vµ môc tiªu ®¶m b¶o cho c¸c thµnh viªn trong x· héi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, cïng víi ®ã lµ xu h-íng toµn cÇu v× mét thÕ giíi tèt ®Ñp h¬n th× viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng ®ang ngµy cµng ®-îc chó träng quan t©m h¬n, kh«ng chØ v× ®Ó æn ®Þnh chÝnh trÞ mµ con v× ®¹o lý tèt ®Ñp tõ ngµn ®êi x-a. 1.3.3.2 Yªu cÇu vµ t¸c dông cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. Muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ tr-íc tiªn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt cho c¸c thµnh viªn trong x· héi. MÆt kh¸c, ngay møc sèng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc vµ nh÷ng ng-êi lµm viÖc trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng kh«ng chØ dùa vµo tiÒn c«ng c¸ nh©n mµ cßn dùa vµo mét phÇn c¸c quü phóc lîi c«ng céng cña nhµ n-íc, cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c. ViÖc ph©n phèi ngoµi thï lao ®éng sÏ ngµy cµng ®-îc chó träng h¬n khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay th× viÖc ph©n phèi nµy ch-a ph¶i lµ ph©n phèi theo nhu cÇu nh- trong giai ®o¹n cao cña chñ nghÜa céng s¶n mµ C.Mac ®· dù ®o¸n. §©y lµ mét h×nh thøc ph©n phèi qu¸ ®é, nã phï hîp 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 víi xu h-íng ph¸t triÓn cña x· héi. H×nh thøc ph©n phèi nµy lµ sù bæ sung cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nã thÝch hîp nhÊt víi viÖc tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c«ng céng cña x· héi. Nã cã lîi tr-íc hÕt cho nh÷ng gia ®×nh cã thï lao lao ®éng t-¬ng ®èi thÊp. Nã ch½ng nh÷ng b¶o ®¶m cho c¸c thµnh viªn x· héi cã møc sèng b×nh th-êng tèi thiÓu mµ cßn cã t¸c dông kÝch thÝch lao ®éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mäi thµnh viªn x· héi. B»ng nh÷ng t¸c dông to lín cña h×nh thøc ph©n phèi nµy nã kh¼ng ®iÞnh viÖc x©y dùng c¸c quü phóc lîi x· héi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ngµy cµng cã ý nghÜa to lín. §¶ng ta rÊt coi träng viÖc më réng dÇn c¸c sù nghiÖp phóc lîi x· héi víi hai môc tiªu lín, ®ã lµ: Coi môc tiªu vµ ®éng lùc chÝnh cho sù ph¸t triÓn x· héi lµ v× con ng-êi, do con ng-êi, ®Æt con ng-êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña c¸c chÝnh s¸ch vµ ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn x· héi. Kh¬i dËy mäi tiÒm n¨ng cña mçi c¸ nh©n, mçi tËp thÓ vµ c¶ céng ®ång coi träng lîi Ých c¸ nh©n ng-êi lao ®éng, xem ®ã lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Thªm vµo ®ã nã ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi. Bëi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, nh-ng chÝnh s¸ch x· héi l¹i lµ sù cô thÓ ho¸ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, do ®ã cÇn ph¶i kÕt hîp tèt mäi h×nh thøc nh»m ®¶m b¶o viÖc ph©n phèi cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch huy ®éng mäi kh¶ n¨ng cña nhµ n-íc vµ nh©n d©n, trung -¬ng vµ tõng ®Þa ph-¬ng cïng lµm. Nh- vËy viÖc thùc hiÖn c¶ ba h×nh thøc ph©n phèi c¬ b¶n lµ cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i ho¸. NÕu nh- ph©n phèi theo lao ®éng ®-îc xem lµ gi÷ vai trß chñ ®¹o, th× ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi ngµy cµng trë nªn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn x· héi vµ ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c còng cµng trë nªn quan träng h¬n trong thêi kú ®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ. Ch-¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta trong thêi gian tíi. 2.1 Thùc tr¹ng cña quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta trong thêi gian qua. 2.1.1 Quan hÖ ph©n phèi trong thêi kú ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ cïng nh÷ng ®Þnh h-íng tiÕn bé. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi sÏ quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau ®ång thêi còng quy ®Þnh nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN, ë n-íc ta ®· h×nh thµnh c¸c h×nh thøc 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thu nhËp kh¸c nhau cña c¸c tÇng líp d©n c-. §ång thêi nã còng ph¶n ¸nh thµnh qu¶ cña tõng c¸ nh©n còng nh- cña toµn x· héi ®· ®¹t ®-îc vµ c¸c h×nh thøc thu nhËp th-êng ®i liÒn víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi. Víi mét nÒn kinh tÕ ®ang vËn hµnh theo mét quü ®¹o ®· ®Þnh, theo xu h-íng më réng héi nhËp ®a ph-¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ nh÷ng mèi quan hÖ, th× vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp nh- thÕ nµo ®Ó nã võa lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, v-µ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x· héi. ChÝnhv× vËy, nã ®ang ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vµ ®ang lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi ®¶ng vµ nhµ n-íc ta. Tr-íc tiªn ta cÇn xem xÐt vai trß cña nã duíi c¸c ph-¬ng diÖn kh¸c nhau bëi ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh h-ëng to lín ®èi víi s¶n xuÊt. Mac ®· tõng nãi tíi vai trß cña ph©n phèi ®ãi víi s¶n xuÊt, trªn ph-¬ng diÖn ph©n phèi trùc tiÕp c¸c yÕu tè cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã ®¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho doanh nghiÖp, ®¶m b¶o c¸c nguån lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cung cÊp hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng s¶n phÈm. Sù ph©n phèi c¸c nguån lùc diÔn ra th«ng suèt sÏ ®¶m b¶o qu¨ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®-îc tiÕn hµnh mét c¸ch liªn tôc. MÆt kh¸c, ph©n phèi thu nhËp quyÕt ®Þnh tiªu dïng cña c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt. Th«ng qua ph©n phèi thu nhËp c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt cã ®-îc thu nhËp ®Ó mua hµng tiªu dïng vµ dÞch vô trªn thÞ trõng hµng tiªu dïng hµng ho¸ vµ dich vô. VÒ c¬ b¶n quy m« cña ph©n phèi quyÕt ®Þnh quy m« cña tiªu dïng. C¸c chñ thÓ nhËn ®-îc thu nhËp nhiÒu th× møc t¨ng tiªu dïng sÏ cµng cao h¬n vÒ tuyÖt ®èi. KÓ tõ sau ®¹i héi §¶ng VI n¨m 1986 chóng ta ®· tõng b-íc x¸o bá c¬ chÕ b×nh qu©n bao cÊp, thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi theo nguyªn t¾c thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi ®i ®èi víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý nh»m b¶o hé quyÒn lîi ng-êi lao ®éng. Nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®· ph¸t huy t¸c dông trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ. Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc së h÷u cña nhµ n-íc ph©n phèi theo lao ®éng ®éng biÓu hiÖn d-íi h×nh thøc tiÒn l-¬ng cßn c¸c doanh nghiÖp thuéc së h÷u tËp thÓ th× d-íi h×nh thøc tiÒn c«ng lao ®éng. Bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c nh- lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn vµ thu nhËp tõ c¸c quü tiªu dïng c«ng céng. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý tõ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr-êng chóng ta thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nã cã thÓ ®-îc ®em b¸n trªn thÞ tr-êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Vµ mét khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng-êi cã søc lao ®éng hoµn toµn cã quyÒn tù do b¸n søc lao ®éng cña m×nh theo nh÷ng hîp ®ång lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ khi ®ã c¸c chñ doanh nghiÖp sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ c«ng cho hä theo ®óng nh÷ng hîp ®ång ®· ký, nhµ n-íc chØ ®-îc phÐp b¶o vÖ khi cã sù vi ph¹m luËt ®èi víi ng-êi lao ®éng. Sau qu¸ tr×nh lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh, ng-êi lao ®éng thu ®-îc thu nhËp g¾n víi kÕt qu¶ lao ®éng cña hä. VÒ nguyªn t¾c kho¶n thu nhËp ®ã ph¶i t-¬ng xøng víi sè l-îng 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 lao ®éng vµ chÊt l-îng lao ®éng mµ mçi ng-êi ®ãng gãp. Sè thu nhËp theo lao ®éng ®ã chÝnh lµ tiÒn l-¬ng hay tiÒn l-¬ng chÝnh lµ h×nh thøc thu nhËp theo lao ®éng. Cïng víi c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN th× tiÒn l-¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, lµ biÓu hiÖn cña bé phËn c¬ b¶n cÇn thiÕt ®-îc t¹o ra trong doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh ®Ó ®i vµo tiªu dïng c¸ nh©n cña ng-êi lao ®éng, t-¬ng øng v¬ói sè l-îng lao ®éng vµ chÊt l-îng lao ®éng mµ hä ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong c¬ cÊu tiÒn l-¬ng bao gåm hai phÇn: tiÒn l-¬ng c¬ b¶n vµ tiÒn l-¬ng bæ sung (tiÒn th-ëng) trong ®ã tiÒn l-¬ng c¬ b¶n phô thuéc vµo thang l-¬ng, bËc l-¬ng cña tõng ®èi t-îng, phÇn tiÒn th-ëng phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh hîp lý vµ chÝnh x¸c c¸c bËc l-¬ng, ng¹ch l-¬ng theo tõng ngµnh vµ kheo tõng khu vùc cã tÝnh ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cã ý nghÜa cùc kú quan träng. §iieï ®ã thóc ®Èy ng-êi lao ®éng quan t©m h¬n n÷a tíi viÖc hoµn thµnh c«ng viÖc ®-îc giao, vµ kh«ng ngõng häc hái n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ v× chÝnh lîi Ých cña b¶n th©n, ®ång thêi gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é lùc l-îng cña toµn x· héi. Trong qu¸ tr×nh sö dông tiÒn l-¬ng ®-îc ph©n biÖt thµnh tiÒn l-¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l-¬ng thùc tÕ. NÕu tiÒn l-¬ng danh nghÜa lµ tiÒn l-¬ng mµ ng-êi lao ®éng nhËn ®-îc d-íi h×nh thøc tiÒn tÖ cßn tiÒn l-¬ng thùc tÕ ®-îc biÓu hiÖ b»ng sè liÖu t- liÖu sinh ho¹t vµ ng-êi lao ®éng ®-îc sö dông. Møc tiÒn l-¬ng thùc tÕ chØ râ sè l-îng vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô mµ ng-êi lao ®éng cã thÓ mua ®-îc b»ng tiÒn l-¬ng danh nghÜa cña m×nh. Sù biÕn ®éng cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu nh©n tè nh-: viÖc t¨ng gi¸ c¶ cña hµng ho¸, t¨ng thuÕ, t¨ng chi phÝ vËn chuyÓn ... nh÷ng nh©n tè nµy sÏ h¹ thÊp gi¸ trÞ cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ. ChÝnh v× vËy mµ trong thêi gian võa qua nhµ n-íc ta ®· chó träng tíi viÖc t¨ng c¸c møc l-¬ng tèi thiÓu, t¨ng trî cÊp h-u trÝ t¨ng c¸c kho¶n phô cÊp vµ c¸c kho¶n thu nhËp b»ng tiÒn kh¸c cho ng-êi lao ®éng ®Ó gi¸ trÞ cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ kh«ng bÞ gi¶m dÇn theo thêi gian. ViÖc t¨ng tiÒn l-¬ng ®-îc thÓ hiÖn trªn c¬ së kh«ng ngõng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ. Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN th× vai trß cña nhµ n-íc lµ v« cïng quan träng, cô thÓ nhµ n-íc trùc tiÕp ®Þnh møc kao ®éng, trùc tiÕp ®Þnh møc tiÒm l-¬ng, duyÖt quü tiÒn l-¬ng, quy ®Þnh thang l-¬ng, b¶ng l-¬ng, bËc l-¬ng cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc (chiÕm ®a sè trong nÒn kinh tÕ quèc d©n) ph¶i thùc hiÖn. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n tiÒn l-¬ng lµ chØ sè ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh, cïng nhiÒu chØ tiªu kh¸c, nhµ n-íc chi khèng chÕ tiÒn l-¬ng tèi thiÓu kh«ng khèng chÕ tiÒn l-¬ng tèi ®a. ChÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng ®-îc coi lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng-êi lµm c«ng ¨n l-¬ng, ®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng-êi d©n trong x· héi. §ång thêi chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng cßn ¶nh h-ëng s©u s¾c ®Õn s¶n xuÊt, ®Õn mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, ®Õn quan hÖ gi÷a c¸c tÇng líp lao ®éng, gi÷a c¸c 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc, ®Õn ®éng lùc t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, ®Õn vÊn ®Ò æn ®Þnh chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi. ChÝnh v× lÏ ®ã nhµ n-íc ta lu«n lu«n quan t©m ®Õn c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn chÕ ®é tiÒn l-¬ng ®Ó lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng võa lµ ®éng lùc ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-îng cuéc sèng. Trong nÒn kinh tÕ trÞ tr-êng, c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ngoµi phÇn thu nhËp tiÒn l-¬ng, cßn kho¶n thu nhËp kh¸c ®ã lµ lîi nhuËn vµ phÇn nµy ngµy cµng t¨ng lªn vµ chiÕm -u thÕ trong tæng thu nhËp. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng , viÖc nhµ n-íc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn ®ã lµ l·i b×nh qu©n. Vµ trong nÒn kinh tÕ tÞ tr-êng c¸i mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m tr-íc hÕt lµ lîi nhuËn mµ th«ng qua ®ã hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc ph¶n ¸nh. Lîi nhuËn lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng víi tæng chi phÝ. Tuy nhiªn ®Ó cã ®-îc lîi nhuËn cÇn ph¶i cã vèn ®Ó mua c¸c nguån lùc ®Çu vµo nh- vËy lîi nhuËn lµ sù tr¶ c«ng cho nh÷ng ai d¸m m¹o hiÓm vay vèn ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ nh÷ng ai sö dông cã hiÖu c¸c nguån lùc ®Çu vµo cã hiÖu qu¶ (gi¶m ®-îc chi phÝ ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn cao nhÊt). ChÝnh lîi nhuËn ®· ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ng-êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n vµ lîi nhuËn còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông khoa häc kü thuËt mét c¸ch réng r·i vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ c¸c doanh nghiÖp thu ®-îc lîi nhuËn vµ nguån thu nhËp ®ã ®-îc trÝch mét phÇn ®Ó tr¶ cho quyÒn sö dông t- b¶n. Vµ nh- vËy lîi nhuËn lµ nguån gèc cña hai lo¹i thu nhËp hîp ph¸p ë n-íc ta hiÖn nay ®ã chÝnh lµ lîi tøc cæ phÇn vµ lîi tøc. Nh÷ng ng-êi së h÷u vèn hay tµi s¶n khi b¸n quyÒn sö dông cho c¸c doanh nghiÖp hay c¸c tæ chøc kinh tÕ sÏ ®-îc tr¶ lîi tøc v× vËy lîi tøc còng lµ mét h×nh thøc thu thu nhËp cña ®©n c-. XÐt vÒ néi dung kinh tÕ th× lîi tøc lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña gi¸ trÞ thÆng d- vµ nguån gèc cña lîi tøc lµ lîi nhuËn thu ®-îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. PhÇn cßn l¹i ®-îc c¸c doanh nghiÖp hoÆc tæ chøc kinh tÕ gi÷ l¹i d-íi h×nh thøc thu nhËp doanh nghiÖp. Gi¸ c¶ cña møc tiÒn vay thÓ hiÖn ë møc lîi tøc – lµ tû kÖ phÇn tr¨m gi÷a sè lîi tøc vµ sè tiÒn cho vay. Møc thùc tÕ cña tû suÊt lîi tøc do quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu vÒ l-îng tiÒn tÖ cho vay ë tõng giai ®o¹n kh¸c nhau. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Ó huy ®éng ®-îc vèn ®µu t- n-íc ngoµi th× vèn trong n-íc huy ®éng ph¶i cao gÊp 1,5 lÇn vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cÇn huy ®éng (FDI). Trªn thùc tÕ d©n c- lu«n cã mét khèi l-îng tiÒn tÖ nhµn rçi d-íi nhiÒu h×nh thøc: tiÒn mÆt, kim khÝ quý, ngo¹i tÖ ... Víi mét khèi l-îng lín nhvËy cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t- ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng ®-îc chó träng. Khi ®Çu t- vµo c¸c doanh nghiÖp hä sÏ thu ®-îc lîi tøc, nh- vËy lîi tøc ®· trë thµnh mét h×nh thøc thu nhËp hîp ph¸p kh«ng chØ phï hîp trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta mµ cßn t¹o thu nhËp cho nhiÒu tÇng líp d©n c- kh¸c trong x· héi, th«ng qua viÖc ®Çu t- më réng s¶n xuÊt tõng b-íc tho¶ m·n nhu cÇu cña ng-êi d©n. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nhiÒu nghµnh vµ nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau. ®ã lµ xu h-íng hîp víi quy luËt, phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ chÕ míi ë n-íc ta. Thu nhËp mµ c¸c chñ ®Çu t- cæ phiÕu nhËn ®-îc lµ lîi tøc cæ phÇn. L-îng lîi tøc cæ phÇn nµy phô thuéc vµo thu nhËp cña doanh nghiÖp trong n¨m. HiÖn nay nhµ n-íc ta cho phÐp thµnh lËp vµ më réng c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m thu hót mét khèi l-îng lín vèn nhµn rçi hoÆc sö dông kÐm hiÖu qu¶ vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp vµ c¶ c¸ nh©n ng-êi lao ®éng ®Òu cã quyÒn mua cæ phiÕu ®Ó nhËn ®-îc lîi tøc cæ phÇn dùa trªn nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh vµo thµnh qu¶ chung cña doanh nghiÖp. 2.1.2 Quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cho phï hîp víi c¬ cÊu vµ c¬ chÕ míi cña nÒn kinh tÕ. Trong ®ã chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng vµ tiÒn c«ng lao ®éng lµ ®Æc biÖt quan träng v× nã thÓ hiÖn quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n-íc trong sù h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë nøc ta. §Ó ®¸nh gi¸ ®-îc thùc tr¹ng ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay ta sÏ ®i s©u vµo viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng ë n-íc ta trong nh÷ng n¨m võa qua. 2.1.2.1 H¹n chÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c ph©n phèi. Tõ sau khi quyÕt ®Þnh ®æi míi ®Õn nay n-íc ta ®· ¸p dông c¸c h×nh thøc ph©n phèi võa theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ võa theo møc ®ãng gãp vèn trong ®ã lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. Nªó nh- trong thêi kú tr-íc ta x¸c ®inh sù cèng hiÕn b»ng søc lao ®éng cña mçi ng-êi cho x· héi c¨n cø vµo thêi gian lao ®éng, vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng-êi lao ®éng dÉn ®Õn viÖc ph©n phèi mang tÝnh chÊt b×nh qu©n th× trong giai ®o¹n ®æi míi chóng ta chñ tr-¬ng x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn c¨n cø vµo kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. HiÖu qu¶ lao ®éng lµ chØ tiªu kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh ®-îc l-îng mµ cßn ph¶n ¸nh ®-îc chÊt vµ phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè chø kh«ng chØ phô thuéc vµo tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng-êi lao ®éng còng nh- kh¶ n¨ng cña ng-êi lao ®éng. ViÖc lÊy hiÖu qu¶ lao ®éng lµm c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh sù cèng hiÕn b»ng søc lao ®éng cña tõng ng-êi ®· gi¶m bít ®-îc sai lÇm chñ quan khi thùc hiÖn tÝnh to¸n theo nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Tuy nhiªn mét thùc tÕ lµ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n-íc cßn û l¹i vµ tr«ng chê vµo nhµ n-íc, c¸c doanh nghiÖp kh«ng b¸o c¸o thùc tÕ hiÖu qu¶ lµm ¨n cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng xin h¹ møc kÕ ho¹ch ®Ó hoµn thµnh v-ît chØ tiªu nh»m t¹o diÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó vay vèn cña nhµ n-íc hay xin cÊp thªm kinh phÝ ... Ngoµi ra cã thÓ kÓ ®Õn nh÷ng thñ ®o¹n chèn thuÕ th«ng qua c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh sai lÖch, nhê ®ã mét bé phËn nhá c¸n bé ®· cã ®-îc nh÷ng kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p kh«ng phï hîp víi nh÷ng ®ãng gãp cña b¶n th©n hä. Nguy hiÓm 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 h¬n n÷a lµ chÝnh nh÷ng viÖc lµm ®ã lµm ®×nh trÖ nÒn s¶n xuÊt, g©y ra nhiÒu bÊt c«ng kh¸c trong x· héi, xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu t×nh tr¹ng quan liªu tham nhòng, bßn rót cña c¶i cña nhµ n-íc vµ nh©n d©n lao ®éng, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. Vµ mét thùc tÕ kh¸c lµ nhiÒu ng-êi cã tµi kh«ng ®-îc sö dông, phÇn lín ®éi ngò c¸n bé ®Òu lµ con ch¸u cña nh÷ng ng-êi trong ngµnh hoÆc c¸n bé ë c¸c c¬ quan kh¸c, thªm vµo ®ã lµ t×nh tr¹ng kÐo bÌ kÐo c¸nh lµm c¸c doanh nghiÖp kh«ng cßn ®¬n thuÇn v× môc ®Ých kiÕm lêi mµ cßn v× nhiÒu môc ®Ých kh¸c. 2.1.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng cßn nhiÒu bÊt cËp. Trong nh÷ng n¨m võa qua chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng ë n-íc ta th-êng xuyªn ®-îc c¶i tiÕn ®æi míi. Tõ khi ban hµnh nghÞ ®Þnh 235/H§BT th¸ng 9 n¨m 1985 dÕn ®Çu n¨m 1993 nhµ n-íc ®· h¶i ®iÒu chØnh ®Õn 21 lÇn. Th¸ng 4 n¨m 1993 thùc hiÖn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng ban hµnh nghÞ ®Þnh 25/CP vµ 26/CP vÒ chÕ ®é tiÒn l-¬ng cho c«ng nh©n viªn chøc khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ s¶n xuÊt kinh doanh tuy nhiªn c¸c thang b¶ng l-¬ng vµ c¬ chÕ qu¶n lý ch-a cã nhiÒu thay ®æi . ChÝnh v× lý do ®ã mµ chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng ë n-íc ta cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ. Tr-íc hÕt lµ diÖn h-ëng ng©n s¸ch nhµ n-íc cßn qu¸ réng, c¬ cÊu bÊt hîp lý vµ vÉn mang nÆng tÝnh chÊt bao cÊp. HiÖn nay cã t¸m ®èi t-îng h-ëng l-¬ng phô cÊp, trî cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng tõ chÝnh s¸ch nhµ n-íc gåm: c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh, c¸n bé c«ng chøc khèi sù nghiÖp, c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan §¶ng vµ ®oµn thÓ, c¸n bé c«ng chøc khèi c¬ quan d©n cö , c¸n bé cÊp x· ph-êng, c¸n bé chiÕn sÜ khèi lùc l-îng vò trang, c«ng an, an ninh..., c¸c ®èi t-îng b¶o hiÓm x· héi h-u trÝ mÊt søc, nh÷ng ng-êi cã c«ng, th-¬ng binh bÖnh binh, gia ®×nh liÖt sÜ. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 1999 tæng c¸c ®èi t-îng lµ 6,2 triÖu ng-êi chiÕm 8% d©n sè, trong ®ã 66,9% thuéc nhãm h-u trÝ vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Sè c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc ®ang lµm viÖc chØ chiÕm tû lÖ nhá l¹i ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶, cßn hoang phÝ trong viÖc sö dông tiÒn cña nhµ n-íc ®Ó phôc vô cho môc ®Ých c¸ nh©n. Thø hai lµ møc tiÒn l-¬ng tèi thiÓu cßn qu¸ thÊp cho ®Õn tr-íc 1/1/2004 . §èi víi ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc nhµ n-íc (møc l-¬ng ®-îc x©y dùng trªn c¬ së møc l-¬ng tèi thiÓu) th× tiÒn l-¬ng chØ chiÕm tõ 21 dÕn 38% thu nhËp (thèng kª cña tæ chøc ILO) ®· dÉn ®Õn hiÖn t-îng tiÒn l-¬ng chØ cßn lµ danh nghÜa vµ chñ yÕu dïng lµm c¨n cø ®ãng b¶o hiÓm. Ng-êi lao ®éng kh«ng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña chÝnh m×nh, dµnh nhiÒu thêi gian, søc lùc vµ trÝ tuÖ cho c¸c c«ng viÖc kh¸c ®Ó t¨ng thªm thu nhËp, xuÊt hiÖn nhiÒu nguån thu nhËp bÊt hîp ph¸p kh¸c g©y mÊt c«ng b»ng x· héi, nh-ng vÉn ngang nhiªn ®-îc xem nh- lµ thu nhËp mét c¸ch chÝnh ®¸ng. Ngoµi ra ®èi víi lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp khi thu nhËp chñ yÕu lµ tõ tiÒn l-¬ng th× møc l-¬ng tèi thiÓu ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n-íc chØ lµ 210.000 ®Õn 360.000 ®ång trong khi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi lµ tõ 410.000 ®Õn 620.000. Nh- vËy møc l-¬ng tèi thiÓu thùc chÊt lµ møc l-¬ng c¬ b¶n cho ®éi ngò c«ng chøc lµ kh«ng cßn phï hîp n÷a. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ba lµ mÆc dï l-¬ng tèi thiÓu vµ l-¬ng tèi ®a chªnh lÖch nhau h¬n 10 lÇn, t-ëng chõng nh- kh¾c phôc ®-îc tÝnh chÊt b×nh qu©n trong ph©n phèi, nh-ng do sù chi tiÕt ®Õn th¸i qu¸ lµm cho tiÒn l-¬ng r¬i vµo t×nh tr¹ng b×nh qu©n chñ nghÜa. Kho¶ng c¸ch gi÷ c¸c bËc l-¬ng qu¸ ng¾n, thÊp nhÊt lµ 0,09 vµ cao nhÊt lµ 0,43 bªn c¹nh ®ã l¹i cßn qu¸ nhiÒu bËc l-¬ng g©y nªn sù phøc t¹p kh«ng cÇn thiÕt. Cã thÓ ®¬n cö nh- khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp hiÖn cã 21 b¶ng l-¬ng vµ 196 thang l-¬ng t-¬ng øng víi 196 ng¹ch c«ng chøc. HiÖn t-îng kh«ng bao giê ®¹t ®Õn hÖ sè l-¬ng cao nhÊt lµ phæ biÕn. C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l-¬ng hiÖn nay cãn béc lé hµng lo¹t nh÷ng yÕu ®iÓm quan träng. Tr-íc hÕt tiÒn l-¬ng ch-a g¾n víi tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ lao ®éng. Chóng ta vÉn chñ yÕu tr¶ l-¬ng theo th©m niªn c«ng t¸c, theo bËc chø ch- tr¶ l-¬ng theo chøc vô vµ g¾n liÒn víi nã lµ tr¸ch nhiÖm, kÕt qu¶ lao ®éng, thËm chÝ nã kh«ng t¸c ®éng g× ®Õn møc l-¬ng cña ng-êi lao ®éng trong khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp. Vµ cho ®Õn thêi ®iÓm nµy mµ nãi th× viÖc ph©n phèi theo lao ®éng vÉn ch-a ®-îc thùc hiÖn nh- b¶n chÊt cña nã. MÆt kh¸c, tiÒn l-¬ng thùc tÕ vÊn ch-a lµm ®-îc chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, nhiÒu chøc danh theo b¶ng l-¬ng thËm chÝ kh«ng thÓ chu cÊp ®ñ ®Ó ¨n, ch-a kÓ ®Õn viÖc chóng ta ®· thùc hiÖn tiÒn tÖ ho¸ c¸c kho¶n nh- tiÒn nhµ, tiÒn ch÷a bÖnh, tiÒn ®iÖn n-íc, ®iÖn tho¹i ... vµo l-¬ng. H¬n n÷a mçi lÇn ®iÒu chØnh møc l-¬ng tèi thiÓu lµ mçi lÇn ®Êu tranh gi»ng co gi÷a ®ßi hái tÊt yÕu, bøc b¸ch tõ cuéc sèng víi h¹n chÕ cña ng©n s¸ch tµi chÝnh. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· lµm c¸c kho¶n thu nhËp bÊt hîp ph¸p d-êng nh- ®-îc thõa nhËn mét c¸ch ‘’chÝnh ®¸ng,,. Thªm vµo ®ã, sù bÊt cËp vÒ tiÒn l-¬ng ®èi víi nhu cÇu cña cuéc sèng ®ang ®Î ra nghÞch lý. HÇu nh- mäi ng-êi ®Òu biÕt r»ng møc l-¬ng hiÖn nay lµ kh«ng ®¶m b¶o ®-îc cuéc sèng b×nh th-êng. Chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan, c¸c ®¬n vÞ lµ rÊt lín. HiÖn nay cã kho¶ng 40% sè c¸c ®¬n vÞ hµnh hµnh chÝnh sù nghiÖp cña c¶ n-íc lµ ho¹t ®éng sù nghiÖp. §ã lµ ch-a kÓ ®Õn viÖc chªnh lÖch ®Õn chãng v¸nh gi÷a lao ®éng trong biªn chÕ nhµ n-íc víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, nh÷ng chªnh lÖch vµ nghÞch lý Êy ®ang lµ lý do c¶ vÒ vËt chÊt lÉn ý thøc lµm cho ng-êi lao ®éng coi tiÒn l-¬ng lµ mét kho¶n thu nhËp phô, kh«ng ai sèng b»ng l-¬ng, nhµ n-íc kh«ng qu¶n lý ®-îc thu nhËp vµ chóng ®ang g©y ra nh÷ng hiÖu qu¶ tiªu cùc nh-: h¹ch to¸n sai, b¸o c¸o kh«ng ®Çy ®ñ, giÊu nguån thu, trèn thuÕ thu nhËp, sö dông thu nhËp mËp mê, tuú tiÖn, c¶n trë kiÓm tra kiÓm so¸t. §iÒu tÖ h¹i lµ chóng ta kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ ®-îc nh÷ng tiªu cùc mµ nã g©y ra cho x· héi nh- t¹o ra t©m lý l¹m dông cña c«ng, xuÊt hiÖn n¹n tham nhòng tËp thÓ, kÐo bÌ kÐo c¸nh ®Ó bao che t×m c¸ch ®ôc khoÐt cña c«ng g©y ra sù chia rÏ mÊt ®oµn kÕt, lµm ®×nh trÖ s¶n xuÊt, kh«ng t¹o ra m«i tr-êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi kh¼ng ®Þnh m×nh. 2.1.2.3 VÊn ®Ò lîi nhuËn vµ nh÷ng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý cña nhµ n-íc. Trong thêi gian võa qua nhµ n-íc ®· xo¸ bá c¬ chÕ ‘’lç nhµ n-íc bï, l·i nhµ n-íc thu,, nh»m më réng quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh doanh ... Tuy nhiªn ®a sè c¸c doanh nghiÖp kh«ng chuyÓn kÞp vµ thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr-êng, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp bÞ ®×nh ®èn, thu hÑp s¶n xuÊt hay t¹m ngõng s¶n xuÊt v× kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. §©y ®-îc xem lµ mét tÊt yÕu vµ hîp víi quy luËt ph¸t triÓn. Song nhµ n-íc quy ®Þnh vµ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tÝnh lîi nhuËn (l·i) theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn (l·i) ®ã lµ l·i b×nh qu©n. Theo quy ®Þnh nµy khi h¹ch to¸n c¸c doanh nghiÖp ®-îc phÐp tÝnh thuÕ theo doanh thu lµ chªnh lÖch t-¬ng øng gi÷a doanh thu vµ chi phÝ, t-ëng chõng nh®iÒu ®ã lµ ®óng nh-ng nã ®· t¹o ra mét nghÞch lý lµ : C¸c doanh nghiÖp cã xu h-íng kh«ng muèn ®Ó lîi nhuËn (ë b¶ng tÝnh to¸n), tr¸i l¹i hä t×m mäi c¸ch biÕn t-íng nã ®Ó ph¶i nép Ýt nhÊt vµ ®-îc h-ëng nhiÒu nhÊt. Tr-êng hîp kh«ng cã tiÒn tr¶ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, th× hä s½n sµng gi¶m kho¶n lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m phÇn ph¶i nép cho nhµ n-íc ®Ó t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp, mÆt kh¸c nã cßn gióp cho doanh nghiÖp ‘’tiÕt kiÖm ®-îc nhê thuÕ ,, th«ng qua viÖc t¨ng chi phÝ ®Çu vµo sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. C«ng b»ng mµ nãi trong sè c¸c xÝ nghiÖp ®ang tån t¹i vµ cã nhiÒu thÕ m¹nh nh- hiÖn nay, thùc tÕ h¹ch to¸n sßng ph¼ng, l·i kh«ng nh- c«ng bè, thËm chÝ lç. Nh-ng do chÝnh s¸ch, c¬ chÕ h×nh thµnh vµ ph©n phèi thu nhËp vµ lîi nhuËn nãi riªng ë n-íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ bÊt hîp lý, nªn ®ang t¹o ra sù ph©n ho¸ vµ bÊt b×nh ®¼ng lín trong x· héi. §©y lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt t¹o ra t×nh tr¹ng ‘’ l·i gi¶, lç thËt; lç gi¶, l·i thËt,, ë ViÖt Nam hiÖn nay. Còng tõ ®ã lµm n¶y sinh mét hiÖn t-îng phæ biÕn kh¸c lµ cã nhiÒu doanh nghiÖp th-êng t×m c¸ch t¨ng chi phÝ ®Ó gi¶m lîi nhuËn vµ do ®ã gi¶m phÇn lîi nhuËn trÝch nép vµo ng©n s¸ch nhµ n-íc. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®-îc xem lµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nh-ng l¹i kh«ng ®ãng gãp nhiÒu cho nhµ n-íc, bëi nhµ n-íc ch-a qu¶n lý ®-îc thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, v× vËy ch-a cã mét c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó thu thuÕ. T×nh tr¹ng chèn lËu thuÕ, bu«n b¸n lËu qua biªn giíi vµ trong n-íc, lµm hµng gi¶, nóp bãng d-íi doanh nghiÖp quèc doanh ®Ó trèn thuÕ ... kh¸ phæ biÕn víi c¸c doanh ngiÖp ngoµi quèc doanh vµ t- nh©n. §iÒu nµy lµm nÈy sinh sù bÊt b×nh ®¼ng lín trong x· héi. Vµ nÕu nhµ n-íc kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp th× khã cã thÓ thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu x· héi ®· ®Æt ra. Nh- vËy thùc tÕ ë n-íc ta ®ßn bÈy kinh tÕ cña lîi nhuËn ch-a ®-îc ph¸t huy víi søc m¹nh vèn cã cña nã. Së dÜ nh- vËy lµ v× c¬ chÕ h×nh thµnh lîi nhuËn kh«ng hîp lý. §ång thêi c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn ch-a ®ñ tao ra ®éng lùc kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn cña ®Êt n-íc nãi chung. Thªm vµo ®ã viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty ®éc quyÒn nh®iÖn lùc, b-u chÝnh viÔn th«ng ... ®· lµm gi¶m søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµ biÕn nÒn kinh tÕ mang nÆng mµu s¾c chÝnh trÞ. 2.1.2.4 Qu¸ tr×nh ph©n phèi theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c cßn diÔn ra chËm ch¹p vµ gÆp nhiÒu v-íng m¾c. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §i liÒn víi c¸c chÝnh s¸ch më cöa, trong thêi gian qua nhµ n-íc ta kh«ng ngõng t×m mäi biÖn ph¸p nh»m thu hót vèn ®Çu t- vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kÓ c¶ viÖc thu hót vèn ®Çu t- trùc tiÕp tõ n-íc ngoµi (FDI), nh-ng hiÖu qu¶ thÊp v× ch-a t¹o ®-îc hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t- ®¶m b¶o ®-îc lîi Ých cña hä. MÆc dï ®· c¾t gi¶m nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, nh-ng c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt vÉn cßn chång chÐo, hiÖu qu¶ sinh lêi thÊp, nhµ n-íc cßn cã qu¸ nhiÒu -u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc g©y ra sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. C¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn cña nhµ n-íc nh- khuyÕn khÝch t¨ng lîi tøc vµ lîi tøc cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t- tá ra kh«ng cã hiÖu qu¶. PhÇn lín nguån vèn nhµn rçi trong d©n ch-a ®i vµo vßng chu chuyÓn, g©y ra sù l·ng phÝ lín vµ mÆc dï sè l-îng c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ kh¸ lín nh-ng ho¹t ®éng thùc sù hiÖu qu¶ th× ch-a nhiÒu. Ho¹t ®éng mua b¸n tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, cæ phÇn vÉn cßn rÊt míi mÎ, thÞ tr-êng chøng kho¸n tuy ®· më cña nh-ng ho¹t ®éng ‘’cÇm chõng,,. Tr-íc yªu cÇu x· héi ngµy cµng cao vÒ c¸c quü phóc lîi vµ c¸c ho¹t ®éng nh©n ®¹o th× thu nhËp tõ c¸c quü phóc lîi x· héi cßn thÊp. §Én ®Õn c¸c kho¶n tiÒn trî cÊp, b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c kho¶n chi tr¶ kh¸c nh- ch÷a bÖnh, th-ëng thøc v¨n ho¸ nghÖ thuËt ... cßn h¹n chÕ. Nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng trªn lµ thu nhÊp cña ng-êi ®©n cßn thÊp, ®a sè chØ ®¶m b¶o cuéc sèng võa ®ñ, ngoµi ra cßn cã nhiÒu tr-êng hîp trî cÊp cßn kh«ng ®ñ ®¶m nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nhÊt cho cuéc sèng. Trong x· héi sè ng-êi ph¶i sèng trong c¶nh nghÌo khæ vÉn cßn chiÕm tû lÖ lín, cho thÊy qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo c¸c quü phóc lîi x· héi cßn nhiÒu h¹n chÕ. Qua nh÷ng thùc tr¹ng vµ tån t¹i nªu trªn cho chóng ta thÊy cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc h¬n ®Ó ph©n phèi ®Èm b¶o ®-îc c«ng b»ng vµ ph¸t huy ®-îc -u thÕ trong thêi kú qu¸ ®é. D-íi ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng h¹n chÕ ®ã. 2.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta trong thêi gian tíi. 2.2.1 C¸c gi¶i ph¸p ph©n phèi theo lao ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. NhËn thøc ®-îc hiÖu cña qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng sÏ ®¶m b¶o ®-îc c«ng b»ng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh-ng lµm thÕ nµo ®Ó ph©n phèi theo lao ®éng thùc sù ®i s©u vµo thùc tÕ l¹i lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p trong ®iÒu kiÖn nªn kinh tÕ ®ang vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, viÖc qu¶n lý cña chÝnh phñ cßn nhiÒu h¹n chÕ. Nh- vËy yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh, tËp thÓ ®ñ m¹nh ®Ó lµm c¬ së ®Þnh h-íng XHCN . Muèn nh- vËy nhµ n-íc cÇn më réng cæ phÇn ho¸ ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi ban bè luËt ph¸ s¶n ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp lµm ¨n thua lç. Khi ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ ph¶i tù 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 v-¬n lªn chiÕn th¾ng c¸c ¸p lùc trong c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn ®ñ søc chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c hoÆc sÏ bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c lÊn ¸t. Nhµ n-íc chØ can thiÖp vµo nÕu c¸c doanh nghiÖp ®ã bÞ ph¸ s¶n b»ng c¸ch kh«i phôc l¹i sau ®ã b¸n l¹i cho t- nh©n ( ®©y còng lµ biÖn ph¸p ®ang ®-îc c¸c n-íc t- b¶n thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng). Thø hai, ®Ó hoµn thµnh môc tiªu x©y dùng ®-îc c¬ së vËt chÊt cho CNXH nhµ n-íc ta ph¶i tiÕn hµnh tuÇn tù c¸c b-íc cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ bëi xuÊt ph¸t ®iÓm ®i lªn cña n-íc ta lµ nÒn kinh tÕ vÉn mang nÆng tÝnh chÊt n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp nhá bÐ, kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng kÐm ph¸t triÓn. MÆt kh¸c ta ph¶i cã chÝnh s¸ch ‘’®ãn ®Çu,, ®Ó h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng tr-ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ho¹t ®éng, hç trî ®¾c lùc cho kinh tÕ tËp thÓ ®ñ søc ®Ó chi phèi, dÉn d¾t c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Þnh h-íng XHCN, t¹o ra c¬ së ®Ó thùc hiÞen ph©n phèi vµ më réng ph©n phèi trong x· héi, tõng b-íc thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Trong nÒn kinh tÕ hiÖn nay ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn vai trß cña nhµ n-íc, tæ chøc bé m¸y nhµ n-íc vµ nh÷ng con ng-êi ®-îc tuyÓn dông ®¶m tr¸ch c«ng viÖc nhµ n-íc ®Ó lµm sao ph©n phèi theo lao ®éng ®¸nh gi¸ ®-îc ®óng nh÷ng ®ãng gãp cña hä cho x· héi. CÇn ph¶i ®æi míi tËn gèc quan niÖm vµ ph-¬ng ph¸p c«ng t¸c c¸n bé, tõ kh©u ®¸nh gi¸, tuyÓn chän, sö dông, bè trÝ c¸n bé , nhÊt lµ c¸n bé chñ chèt tr¸nh t×nh tr¹ng tuyÓn chän ng-êi kh«ng cã n¨ng lùc nh-ng cã mèi quan hÖ víi nh÷ng ng-êi cã chøc cã quyÒn. Ph¶i d©n chñ ho¸ c«ng t¸c c¸n bé míi tr¸nh ®-îc t- thï, phe c¸nh vµ ®Ò cao ®-îc tÝnh c«ng minh trong viÖc lùa chän nh÷ng nh©n tµi cho ®Êt n-íc. Do ®ã viÖc cÇn lµm tr-íc m¾t lµ ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn, ®µo t¹o vµ båi d-ìng nh©n tµi ®ång thêi ph¶i t¹o m«i tr-êng lµm viÖc thuËn lîi ®Ó c¸c tµi n¨ng ®ã c«ng hiÕn søc lùc cña m×nh cho x· héi. Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o cÇn ®µo t¹o chuyªn s©u ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸n bé võa cã n¨ng lùc, võa cã phÈm chÊt ®¹o ®øc c¸ch m¹ng trong s¸ng, lèi sèng lµnh m¹nh ®Ó t¹o ra nh÷ng c¸n bé l·nh ®¹o xøng ®¸ng nh- lêi B¸c Hå d¹y: ‘’lµ c«ng béc cña d©n, nghÜa lµ ®Ó g¸nh v¸c viÖc chung cña d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó ®Ì ®Çu d©n ,,. 2.2.2 C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l-¬ng hiÖn nay. §èi víi nh÷ng ng-êi lµm c«ng ¨n l-¬ng, th× tiÒn l-¬ng ph¶i thùc lµ nguån thu nhËp chÝnh ®Ó nu«i sèng hä, tõ ®ã hä cã thÓ hoµn toµn yªn t©m vµ say mª víi nghÒ nghiÖp. V× vËy, viÖc gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò tiÒn l-¬ng sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng kh«ng chØ ®èi víi gia ®×nh c¸n bé c«ng nh©n viªn mµ cßn ¶nh h-ëng ®Õn møc sèng chung cña x· héi. Theo ®ã viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l-¬ng trong khu vùc nhµ n-íc cßn cã t¸c dông ®Þnh h-íng chung cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ nh- vËy cÇn ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l-¬ng ®Ó lµm sao: TiÒn l-¬ng ph¶i thùc sù trë thµnh gi¸ c¶ cña søc lao ®éng. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan