Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
---------------------------------------------------------
§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
§Ò tµi: Quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay – Thùc tr¹ng
vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta
trong thêi gian tíi.
Gi¸o
viªn
h-íng dÉn: TS. TrÇn ViÖt TiÕn
Sinhviªn
thùc hiÖn: §Æng Hång Minh
Líp:
Qu¶n
trÞ Nh©n lùc A
Kho¸: 44
N¨m
häc:
2003-2004
Hµ Néi 2-2004
1
Lêi më ®Çu
Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph©n phèi thu nhËp gi÷
mét vai trß hÔt søc quan träng. Nã lµ mét kh©u kh«ng thÓ
thiÕu ®-îc cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Ph©n phèi thu nhËp
nèi liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt, s¶n xuÊt víi tiªu dïng,
nèi liÒn thÞ tr-êng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô víi thÞ
tr-êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt lµm cho sù vËn ®éng cña c¬ chÕ
thÞ tr-êng diÔn ra th«ng suèt.
Mét x· héi muèn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn th× cÇn ®¶m b¶o
®-îc nh÷ng lîi Ých cña c¸ nh©n trong x· héi, trong ®ã
ph©n phèi ®¶m nhËn vai trß ph©n chia lî Ých cho tõng c¸
nh©n. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp cã ý nghÜa to
lín ®èi víi sù æn ®Þnh, t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
cña mçi quèc gia.Thùc tiÔn ë ViÖt Nam ®· chØ râ, trong
qu¸ tr×nh ®i tíi æn ®Þnh vµ t¨ng tr-ëng nÒn kinh tÕ,
tr-íc hÕt chóng ta ph¶i c¶i c¸ch l-u th«ng, ph©n phèi.
Nhê th¸o gì nh÷ng ¸ch t¾c trong lÜnh vùc nµy mµ nÒn kinh
tÕ n-í ta ®· vµ ®ang dÇn tho¸t khái t×ng tr¹ng khñng
ho¶ng, l¹m ph¸t tõng b-íc cã sù t¨ng tr-ëng ph¸t
triÓn.Tuy nhiªn khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh
h-íng XHCN th× hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò thuéc lÜnh vùc ph©n
phèi thu nhËp nh- tiÒn l-¬ng, lîi nhuËn, lîi tøc ... ®·
n¶y sinh, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch th-êng xuyªn,
liªn tôc ®Ó phï hîp víi nh÷ng nguyªn lý kinh tÕ kinh tÕ
thÞ tr-êng còng nh- nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt cña x· héi
®ang ®Æt ra. V× vËy viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ vËn dông vµo ViÖt Nam lµ
hÕt søc cÊp thiÕt, cÊp b¸ch vµ cã ý nghÜa quan träng c¶
vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.
H¬n thÕ n÷a, trong chÆng ®-êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é
ë níc ta, do nÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vËn
®éng trong c¬ chÕ thÞ tr-êng nªn còng cã nhiÒu lîi Ých
kinh tÕ kh¸c nhau vµ tÊt yÕu còng xuÊt hiÖn m©u thuÉn
gi÷a c¸c lîi Ých kinh tÕ. ViÖc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt
c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ ®-îc thùc hiÖn qua ph©n
2
phèi. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ®-îc xem lµ
ch×a kho¸ ®Ó th¸o gì cho c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc
ph©n chia c¸c lîi Ých trong x· héi.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh cÊp b¸ch ®ã ®ßi
hái mçi c¸ nh©n ph¶i nhËn thøc râ vai trß vµ tÇm quan
träng cña ph©n phèi trong x· héi. Bµi luËn nµy víi môc
®Ých nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi ë ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m võa qua tõ ®ã ®-a ra mét sè kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p nh»m
hoµn thiÖn quan hÖ ë n-íc ta ta thêi gian tíi, ®· thÓ
hiÖn râ quan ®iÓm cña c¸ nh©n em trong qu¸ tr×nh nghiªn
cøu quan hÖ ph©n phèi. Hy väng r»ng nã sÏ gãp phÇn nhá bÐ
vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta nh»m
®¹t ®-îc môc tiªu ‘’ T¨ng tr-ëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi tiÕn
bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b-íc ph¸t
triÓn,,.(1)
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TrÇn ViÖt TiÕn ®·
tËn t×nh chØ b¶o ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Hy väng r»ng
nh÷ng kiÕn thøc nµy sÏ cã Ých cho cho ®Êt n-íc trong qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
-----------------------------------------(1): B¸o c¸o chÝnh trÞ cña BCH.TW gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII
Ch-¬ng 1
Lý luËn vÒ quan hÖ ph©n phèi vµ c¸c h×nh thøc
ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay.
1.1
TÝnh tÊt yÕu vµ b¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi.
1.1.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc nghiªn cøu quan hÖ ph©n phèi.
Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ®· chØ ra
r»ng: ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc duy nhÊt ®Ó t¹o
nªn sù phån thÞnh bÒn v÷ng cña mçi quèc gia, trong ®ã qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®-îc xem lµ trung t©m cña mäi ho¹t
®éng. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi theo nghÜa réng bao
gåm bèn kh©u: S¶n xuÊt,ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng.
C¸c kh©u nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong ®ã s¶n
xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo
s¶n xuÊt vµ còng cã t¸c ®éng ng-îc trë l¹i víi qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt, ®ång thêi còng cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau.
Trong guång m¸y ®ã ph©n phèi lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu
3
®-îc, nã nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu dïng, nã phôc vô vµ
thóc ®Èy s¶n xuÊt, phôc vô tiªu dïng. H¬n thÕ n÷a quan hÖ
ph©n phèi cßn lµ mét mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt, nã ph¶n
¸nh mèi quan hÖ lîi Ých cña mçi thµnh viªn vµ lîi Ých cña
toµn x· héi. S¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng vËt phÈm thÝch hîp víi
nhu cÇu, ph©n phèi chia c¸c s¶n phÈm (®-îc quy ra gi¸
trÞ) ®ã theo nh÷ng quy luËt x· héi, nèi tiÕp ®ã lµ qu¸
tr×nh trao ®æi, ph©n phèi c¸c s¶n phÈm ®É ®-îc ph©n phèi
theo nh÷ng nhu cÇu c¸ biÖt. Qu¸ tr×nh ®-îc kÕt thóc khi
s¶n phÈm ®-îc tiªu dïng vµ lóc ®ã s¶n phÈm tho¸t ra khái
sù vËn ®éng mang tÝnh kÕ thõa, trùc tiÕp trë thµnh ®èi
t-îng phôc vô cho nhu cÇu c¸ biÖt vµ tho¶ m·n nhu cÇu ®ã
trong qu¸ tr×nh tiªu dïng.
Nh- vËy ph©n phèi ®-îc xem lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ x·
héi cßn trao ®æi lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ c¸ nh©n. Trong
s¶n xuÊt con ng-êi ®-îc kh¸ch thÓ ho¸, trong tiªu dïng ®ß
vËt ®-îc chñ thÓ ho¸,trong ph©n phèi díi h×nh th¸i nh÷ng
quy ®Þnh phæ biÕn cã t¸c dông chi phèi th× x· héi ®¶m
nhiÖm vai trß trung gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.Ph©n
phèi x¸c ®Þnh tû lÖ vÒ l-îng s¶n phÈm dµnh cho c¸ nh©n.
Trao ®æi x¸c ®Þnh nh÷ng s¶n phÈm trong ®ã c¸ nh©n ®ßi hái
phÇn ph©n phèi dµnh cho m×nh. Mac ®· nhËn ®Þnh r»ng: ‘’
Mét nÒn s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh quyÕt ®Þnh mét chÕ ®é tiªu
dïng nhÊt ®Þnh, mét chÕ ®é trao ®æi nhÊt ®Þnh còng ¶nh
h-ëng ®Õn ph©n phèi.,, (1)Trªn thùc tÕ nÕu ta chØ nhËn ®Þnh
r»ng c¸c kh©u ®ã chØ lµ c¸c b-íc kÕ tiÕp cña nhau th×
ch-a ph¶n ¸nh hÕt ®-îc b¶n chÊt bªn trong mang tÝnh kh¸ch
quan cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. S¶n xuÊt chôi ¶nh h-ëng
bëi c¸c quy luËt cña tù nhiªn vµ ph©n phèi còng chôi ¶nh
h-ëng bëi c¸c quy luËt ngÉu nhiªn cña x· héi, nªn nã cã
¶nh h-ëng Ýt nhiÒu thuËn lîi ®Õn s¶n xuÊt. KÕ tiÕp ®ã lµ
qu¸ tr×nh trao ®æi ®-îc xem nh- sù vËn ®éng x· héi cã
tÝnh h×nh thøc, cßn hµnh vi cuèi cïng lµ tiªu dïng, kh«ng
nh÷ng ®-îc coi lµ ®iÓm kÕt thóc mµ
-----------------------------------(1): C.Mac- Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi
1983 trg 300-301
cßn lµ môc ®Ých cuèi cïng. Nh- vËy ph©n phèi ®-îc xem
lµ c«ng cô ®¶m b¶o cho c¸c qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ho¹t
4
®éng mét c¸ch tr«i ch¶y, lµ ®éng lùc cho c¸c thµnh viªn
trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
1.1.2
B¶n chÊt cña quan hÖ ph©n phèi.
TÝnh chÊt cña quan hÖ ph©n phèi do quan hÖ së
h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Khi ta xÐt nã trong
mèi quan hÖ gi÷a ng-êi vµ ng-êi th× ph©n phèi do quan hÖ
s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt nh- thÕ nµo th×
quan hÖ ph©n phèi nh- thÕ ®ã vµ trong x· héi lu«n tån t¹i
mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm. B¶n th©n
cña h©n phèi lµ s¶n phÈm cña nÒn s¶n xuÊt. C¬ cÊu cña
ph©n phèi hoµn toµn do c¬ cÊu cña s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh.
NÕu ta chØ hiÓu r»ng ph©n phèi ®-îc biÓu hiÖn
lµ ph©n phèi s¶n phÈm tiªu dïng cho c¸ nh©n vµ c¸c thµnh
viªn trong x· héi th× d-êng nh- ph©n phèi ®· c¸ch xa víi
s¶n xuÊt vµ tùa hå nh- lµ ®éc lËp víi s¶n xuÊt. Nh-ng
tr-íc khi ph©n phèi lµ ph©n phèi s¶n phÈm th× nã ®· xuÊt
hiÖn ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( ®ã lµ ph©n phèi c¸c
nguån lùc ®Çu vµo, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt) vµ ®Æc biÖt
nã cßn tham gia trùc tiÕp trong viÖc ph©n phèi c¸c thµnh
viªn x· héi theo nh÷ng lo¹i s¶n xuÊt kh¸c nhau. Nh- vËy
ph©n phèi s¶n phÈm chØ lµ kÕt qu¶ cña sù ph©n phèi tr-íc
®ã, sù ph©n phèi nµy ®· bao hµm trong b¶n th©n qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt vµ quyÕt ®Þnh trong c¬ cÊu s¶n xuÊt. Xem xÐt s¶n
xuÊt ®éc lËp víi ph©n phèi ®ã th× râ rµng lµ m¬ hå bëi
thùc chÊt ph©n phèi ®· n»m ngay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
cßn ph©n phèi s¶n phÈm ®-îc coi lµ bÒ næi vµ lµ biÓu hiÖn
quan träng nhÊt cña ph©n phèi. Vµ ®iÒu quan träng, chóng
ta ph¶i thÊy ®-îc nã kh«ng hoµn toµn t¸ch rêi víi s¶n
xuÊt.
Khi nãi vÒ c¬ së kinh tÕ cña sù ph©n phèi ë ®©y
bao hµm ý nghÜa nãi ®Õn ph©n phèi vËt phÈm tiªu dïng cho
c¸c thµnh viªn trong x· héi. Nh-ng v× sù ph©n phèi bao
giê còng bao hµm c¶ sù ph©n phèi cho s¶n xuÊt ®-îc xem lµ
yÕu tè cña s¶n xuÊt vµ ph©n phèi cho tiªu dïng ®-îc xem
lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cho nªn kh«ng ph¶i
toµn bé s¶n phÈm mµ x· héi t¹o ra ®Òu ®ùc ph©n phèi cho
tiªu dïng c¸ nh©n.Tr-íc hÕt x· héi cÇn ph¶i mét phÇn ®Ó:
Bï ®¾p nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ.
Më réng s¶n xuÊt.
LËp quü dù phßng.
5
C¸c kho¶n ®-îc trÝch trªn ®-îc xem lµ mét ®iÒu
tÊt tÕu vÒ kinh tÕ, v× nÕu kh«ng kh«i phôc vµ më réng s¶n
xuÊt th× kh«ng thÓ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña
x· héi. PhÇn cßn l¹i cña tæng san phÈm x· héi th× ®Ó tiªu
dïng. Nh-ng tr-íc khi tiÕn hµnh ph©n phèi trùc tiÕp cho
tiªu dïng c¸ nh©n, cßn ph¶i trÝch mét phÇn ®Ó:
Chi phÝ vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh vµ b¶o vÖ tæ quèc.
Chi cho c¸c ch-¬ng tr×nh phóc lîi vµ cøu tÕ x· héi.
Cuèi cïng phÇn vËt phÈm tiªu dïng cßn l¹i míi
®-îc trùc tiÕp ph©n phèi cho tiªu dïng c¸ nh©n cña nh÷ng
ng-êi lµm viÖc trong nÒn s¶n xuÊt x· héi phï hîp víi chÊt
l-îng vµ sè l-îng cña lao ®éng còng nh- sè l-îng vèn vµ
tµi s¶n mµ hä ®ãng gãp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
1.2 Vai trß cña quan hÖ ph©n phèi
Bµn vÒ vai trß cña ph©n phèi trong nÒn s¶n xuÊt
x· héi, F.¡ngghen cho r»ng: ‘’ Sù ph©n phèi chõng nµo mµ
cßn bÞ nh÷ng lý do thuÇn tuý kinh tÕ chi phèi, th× nã sÏ
®-îc ®iÒu tiÕt bëi lîi Ých cña s¶n xuÊt, r»ng s¶n xuÊt sÏ
®-îc thuËn lîi trªn hÕt trong mäi ph-¬ng thøc ph©n phèi
mµ mäi thµnh viªn trong x· héi cã thÓ ph¸t triÓn, duy tr×
vµ thùc hiÖn nh÷ng n¨ng khiÕu cña hä mét c¸ch toµn diÖn
nhÊt.,, (1)
Ta thÊy r»ng mçi mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
®Òu bao gåm c¶ mét hÖ thèng phøc t¹p c¸c lîi Ých mµ trong
®ã lîi Ých kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. C¸c lîi Ých
kinh tÕ ®-îc quy ®Þnh bëi quan hÖ s¶n xuÊt cua mçi chÕ ®é
x· héi, trong ®ã quan hÖ së h÷u víi t- liÖu s¶n xuÊt cã
vai trß chi phèi hÖ thèng lîi Ých kinh tÕ.
B¶n chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt trong mèi
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt ®-îc thÓ hiÖn qua h×nh thøc së h÷u ®ã kh«ng ph¶i lµ quan hÖ ®¬n thuÇn nh- mäi sù viÖc tån
t¹i trong x· héi mµ nã lµ mèi quan hÖ phøc t¹p gi÷a con
ng-êi víi con ng-êi. Trong lÞch sö kh«ng hÒ cã mét h×nh
th¸i së h÷u nµo mµ kh«ng ph¶n ¸nh nh÷ng quan hÖ trong s¶n
xuÊt. ‘’N¬i nµo kh«ng cã mét h×nh th¸i së h÷u nµo c¶ th× ë
®ã kh«ng tån t¹i mét nªn s¶n xuÊt nµo c¶, do ®ã còng
kh«ng mét x· héi nµo c¶.,, (2) Së h÷u - ®ã lµ nh÷ng quan hÖ
vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao
®æi vµ tiªu dïng nh÷ng cña c¶i vËt chÊt.
6
Së h÷u víi t- c¸ch lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt,
nã lµ c¬ së cña c¸c lîi Ých. HÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n
xuÊt cña mçi chÕ ®é x· héi sÏ quy ®Þnh hÖ thèng c¸c lîi
Ých vèn cã trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nã. Trong hÖ
thèng c¸c lîi Ých th× lîi Ých kinh tÕ gi÷ vai trß chñ
®¹o. Lîi Ých kinh tÕ ®-îc hiÓu lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ
ph¶n ¸nh nh÷ng nhu cÇu, nh÷ng ®éng c¬ kh¸ch quan vÒ sù
ho¹t ®éng cña c¸c gia cÊp, nh÷ng nhãm x· héi hoÆc cña
tõng ng-êi lµm viªc riªng biÖt do quan hÖ s¶n xuÊt quyÕt
®Þnh. Nãi lîi Ých kinh tÕ lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña
nh÷ng quan hÖ kinh tÕ cña mçi x· héi nhÊt ®Þnh nghÜa lµ
lîi Ých kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã chØ
xuÊt hiÖn khi gi-a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt cã nh÷ng mèi quan
hÖ kinh tÕ kh¸c nhau. Lîi Ých kinh tÕ võa mang tÝnh chÊt
kh¸ch quan võa mang tÝnh chñ quan. Nã mang mµu s¾c kh¸ch
quan bëi v× nã lu«n tån t¹i vµ vËn ®éng. Th«ng qua sù vËn
®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ do nã trùc tiÕp sinh ra mµ
quan hÖ s¶n xuÊt ¶nh h-ëng tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cßn nã
mang mµu s¾c chñ quan lµ ë chç nã biÕn
c¸c t¸c ®éng
kh¸ch quan cña c¸c quy luËt kinh tÕ thµnh c¸c ®éng c¬
hµnh ®äng kinh tÕ cö con ng-êi.
Lîi Ých kinh tÕ cã vai trß quan träng lµ
lùc m¹nh mÏ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Nh÷ng
thøc chñ yÕu cña lîi Ých kinh tÕ trong hÖ thèng nµy
®-îc ®Æc tr-ng b»ng tÝnh ®¹i diÖn vµ tÝnh thèng nhÊt
ba nhãm lîi Ých c¬ b¶n.
®éng
h×nh
lu«n
gi÷a
---------------------------------------(1): F.Angghen:
1960 tr 336
‘’chèng
§uy- rinh,, NXB Sù ThËt, Hµ Néi
§ã lµ lîi Ých nhµ n-íc, lîi Ých tËp thÓ lîi Ých vµ lîi
Ých cña b¶n th©n ng-êi lao ®éng. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c
h×nh thøc lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau trong x· héi sÏ dÉn
®Õn sù liªn hÖ chÆt chÏ vµ th©m nhËp nhau gi÷a chóng.
Trong ®ã lîi Ých c¸ nh©n trùc tiÕp lµ ®éng lùc m¹nh mÏ
nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi.
thêi
kinh
®iÓm
nhËp
Sù tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong
kú qu¸ ®é ®· nãi lªn sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ lîi Ých
tÕ x· héi. Tuy nhiªn ®©y lµ mét xu thÕ tÊt yÕu bëi
xuÊt ph¸t ®i lªn lµ thÊp trong khi ®ã yªu cÇu héi
quèc tÕ lµ c¸ch duy nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng
7
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. T-¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®ã,
trong nÒn kinh tÕ sÏ cã nhiÒu quy luËt vËn ®éng. C¸c quy
luËt kinh tÕ ph¸t sinh trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ kinh tÕa
t-¬ng øng vµ còng trùc tiÕp quy ®Þnh sù h×nh thµnh c¸c
lîi Ých kinh tÕ cña tõng giai cÊp tõng tÇng líp d©n ctrong x· héi. Tuy nhiªn bªn c¹nh sù thèng nhÊt gi÷a c¸c
lîi Ých kinh tÕ c¬ b¶n, kh«ng lo¹i trõ nh÷ng m©u thuÉn
gi÷a chóng còng nh- trong ph¹m vi mçi nhãm lîi Ých. V×
vËy cÇn ph¶i ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c
lîi Ých vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn ®ã.
ViÖc gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ vÒ lîi Ých kinh
tÕ ®-îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ ph©n phèi. Khi ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt cßn phï hîp (lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ
cßn phï hîp víi lîi Ých cña x· héi) th× ng-êi ta cßn b»ng
lßng víi sù ph©n phèi cña x· héi. Nh-ng khi nã tho¸i trµo
th× kh«ng cßn ®iÒu kiÖn ®Ó tån t¹i ph©n phèi bëi ph©n
phèi khi ®ã ®· kh«ng cßn lµ c«ng cô ®Èm b¶o cho sù c«ng
b»ng x· héi, bÊt c«ng ngµy cµng s©u s¾c ®Én ®Õn ®Êu tranh
x· héi vµ cuèi cïng lµ mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt míi ra
®êi. Nh- v©y quan hÖ ph©n phèi mang tÝnh lÞch sö vµ th-íc
®o møc ®é tiÕn bé cña mét h×nh th¸i x· héi. Nã chØ cã thÓ
thay ®æi khi quan hÖ s¶n xuÊt ®Î ra quan hÖ ph©n phèi ®ã
mÊt ®i - ®ã lµ th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi.Bëi trong mçi
h×nh th¸i kinh tÕ th× quan hÖ ph©n phèi gi¶i quyÕt nh÷ng
m©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ vµ ®Õn khi nµo nã kh«ng thÓ
gi¶i quyÕt ®-îc n÷a th× tÊt yÕu sÏ bÞ thay thÕ b»ng h×nh
thøc ph©n phèi kh¸c cho phï hîp.
1.3
C¸c h×nh thøc ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay.
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõ sau ®¹i héi VI cña
§¶ng ®· chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi
chñ nghÜa. Trong mét nÒn kinh tÕ cßn ch-a æn ®Þnh vµ xuÊt
hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò KT-XH ®ßi hái ph¶i ®-îc lý gi¶i s¸ng tá
c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tÕ. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan
träng hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh c¸c nguyªn t¾c ph©n ophois ®Ó
lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi võa t¹o ®-îc ®éng
thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn v÷ng b-íc ®i
lªn CNXH. Tõng b-íc thùc hiÖn môc tiªu ‘’Lîi Ých cña mçi
ng-êi, cña toµn x· héi g¾n bã h÷u c¬ víi nhau, trong ®ã
lîi Ých c¸ nh©n lµ ®éng lùc trùc tiÕp.,, (1)
8
Trong nÒn kinh tÕ ë n-íc ta hiÖn nay tån t¹i
ba nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n: Ph©n phèi theo lao ®éng,
ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®èng gãp kh¸c
ph©n
-------------------------------------(1): V¨n kiÖn ®¹i héi VII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB Sù
ThËt, Hµ Néi 1991, tr 8
phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi
x· héi.Trong ®ã lÊy ph©n phèi kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu
qña kinh tÕ lµ chñ yÕu.
1.3.1
Ph©n phèi theo lao ®éng – Mét quy t¾c ph©n phèi cña CNXH.
1.3.1.1
Thùc chÊt cña ph©n phèi theo lao ®éng.
Theo Mac trong nguyªn t¾c cña ph©n phèi theo lao
®éng th× ‘’Mçi ng-êi s¶n xuÊt sÏ nhËn ®-îc trë l¹i, mét sè
l-îng vËt phÈm tiªu dïng trÞ gi¸ ngang víi sè l-îng lao
®éng mµ anh ta ®· cung cÊp cho x· héi, sau khi ®· khÊu
trõ lao ®éng cña anh ta cho c¸c quü x· héi. ,,(1) Mac coi
®©y lµ nguyªn t¾c ph©n phèi c¬ b¶n trong CNXH. V× nã lµ
thµnh qu¶ cña lao ®éng, t¸c ®éng trùc tiÕp vµo tÝnh tÝch
cùc cña lao ®éng x· héi. §ã lµ nguyªn t¾c ph©n phèi ®¶m
b¶o c«ng b»ng cho nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt ngang nhau, tham
gia vµo quü tiªu dïng x· héi khi lµm c«ng viÖc ngang
nhau.
Trong giai ®o¹n ngµy nay ph©n phèi theo lao ®éng
ph¶i ®-îc dùa trªn kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ.
ViÖc ®¸nh gi¸ th«ng qua hai tiªu chÝ nµy kh«ng nh÷ng ph¶n
¸nh ®-îc ®Çy ®ñ mÆt l-îng cña lao ®éng mµ cßn ph¶n ¸nh
®-îc mÆt chÊt Èn s©u trong ph¹m trï lao ®éng ®ãng gãp
thùc sù lµ bao nhiªu?. ChÝnh v× viÖc ph¶n ¸nh ®óng vµ ®Çy
®ñ nªn ph©n phèi theo lao ®éng ®-îc coi lµ h×nh thøc ph©n
phèi chñ yÕu ë n-íc ta hiÖn nay. Nã kh«ng chØ ®¶m b¶o
c«ng b»ng mµ cßn t¹o ®éng lùc cho ng-êi lao ®éng lµm viÖc
h¨ng say, kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc, tr×nh ®é tay
nghÒ.
1.3.1.2 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo lao ®éng.
Trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta hiÖn nay th×
ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc thøc c¨n b¶n, lµ
nguyªn t¾c ph©n phèi chñ yÕu thÝch hîp nhÊt víi c¸c thµnh
9
phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng h÷u vÒ t- liÖu
s¶n xuÊt. Trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy tÊt c¶ mäi ng-êi
dÒu cã quyÒn b×nh ®¼ng ®èi víi t- liÖu s¶n xuÊt, th× chØ
cã thÓ thùc hiÖn ph©n phèi gi÷a nh÷ng ng-êi lao ®éng víi
nhau th«ng qua viÖc l¸y lao ®éng lµm th-íc ®o. §èi víi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ th× viÖc ph©n phèi theo lao ®éng
lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Bëi nhiÒu nguyªn nh©n:
Nhê dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u mµ chÕ ®é ng-êi
bãc lét ng-êi bÞ xo¸ bá. QuyÒn lµm chñ vÒ mÆt kinh tÕ
®-îc x¸c lËp. Lao ®éng ®ang trë thµnh c¬ së quyÕt ®Þnh
®Þa vÞ x· héi vµ phóc lîi vËt chÊt cña mçi ng-êi.ChÝnh v×
vËy mµ ph©n phèi theo lao ®éng vµ phï hîp víi c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ ®ang tån t¹i ë n-íc ta hiÖn nay.
Lý do thø hai khiÕn ph©n phèi theo lao ®éng
lµ cÇn thiÕt lµ: tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt cßn thÊp, ch-a cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó ph©n phèi theo nhu
cÇu. TiÕp ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lao
®éng .... DÉn ®Õn mçi ng-êi cã cèng hiÕn kh¸c nhau ®Õn
kÕt qu¶ lao ®éng do ®ã ph¶i c¨n cø vµo lao ®éng ®· cèng
hiÕn cho x· héi ®Ó ph©n phèi.
Thªm mét nguyªn nh©n
thiÕt ph¶i ph©n phèi theo lao ®éng
n÷a
cho
thÊy
sù
cÇn
--------------------------------------(1): Mac-Angghen VI tËp, tËp IV, NXB Sù ThËt, Hµ Néi
1983, trg 474-479
lµ lao ®éng ch-a trë thµnh nhu cÇu cña cuéc sèng, nã cßn
lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng, cßn lµ ‘’nghÜa vô,, vµ quyÒn
lîi cña mçi c«ng d©n. H¬n n÷a cßn nh÷ng tµn d- vÒ tt-ëng cña x· héi cò nh- th¸i ®é ‘’muèn trót bá g¸nh nÆng
cho ng-êi kh¸c, lµm Ýt h-ëng nhiÒu ,, . Do ®ã cÇn ph¶i cã
h×nh thøc ph©n phèi ®Ó c¸c thµnh viªn trong x· héi dùa
vµo ®ã lµ c¬ së, ®éng lùc trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
Nh- vËy viÖc ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét
®iÒu tÊt yÕu vµ phï hîp víi hoµn c¶nh cña ®Êt n-íc ta
hiÖn nay, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng
s¶n xuÊt trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
1.3.1.3 Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng.
10
Nguyªn t¾c thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng
lµ ph¶i lÊy kÕt qu¶ lao ®éng lµm th-íc ®o ®Ó ph©n phèi
s¶n phÈm tiªu dïng c¸ nh©n. LÊy sè l-îng lao ®éng vµ chÊt
l-îng lao ®éng cña mçi ng-êi lµm c¨n cø tr¶ c«ng. Tuy
nhiªn nguyªn t¾c nµy ph¶i g¾n liÒn víi yªu cÇu ®¶m b¶o
c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ng-êi cã n¨ng lùc lao ®éng, vµ
tÊt yÕu kh«ng thÓ n»m ngoµi yªu cÇu ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu
c¬ b¶n vÒ ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ng-êi lao ®éng.
Trong qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng cÇn
chèng hai sai lÇm c¬ b¶n khi thùc hiÖn, ®ã lµ chñ nghÜa
b×nh qu©n tiÓu t- s¶n trong viÖc tr¶ c«ng lao ®éng, v× nã
g¹t bá hoµn toµn nuyªn t¾c lîi Ých vËt chÊt, k×m h·m ®éng
lùc lao ®éng cña ng-êi lao ®éng. Thø hai lµ khuynh h-íng
®ßi më réng qu¸ møc kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bËc l-¬ng, thang
l-¬ng mét c¸ch kh«ng cã c¨n cø kinh tÕ vµ nh÷ng ®ßi hái
cã sù -u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi mét sè ng-êi.
Thùc hiÖn tèt ph©n phèi theo lao ®éng sÏ cã
nhiÒu t¸c dông to lín ®èi víi x· héi vµ b¶n th©n ng-êi
lao ®éng. Bëi lÏ nã ®¸p øng ®-îc nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch
cña sù c«ng b»ng x· héi ®ang ®Æt ra ë n-íc ta, nã kÕt
hîp chÆt chÏ lîi Ých cña s¶n xuÊt x· héi víi lîi Ých
cña tõng c¸ nh©n lao ®éng. Nã khuyÕn khÝch ng-êi lao
®éng ®i s©u vµo nghÒ nghiÖp chuyªn m«n lµm cho ®éi ngò
lao ®éng lµnh nghÒ ngµy cµng ®«ng ®¶o. §iÒu ®ã cßn thóc
®Èy ng-êi lao ®éng ra søc häc tËp v¨n ho¸ kü thuËt, gãp
phÇn lµm cho sù kh¸c biÖt gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao
®éng b»ng ch©n tay bÞ xo¸ bá dÇn. T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc
ph©n bæ vµ sö dông nguån søc lao ®éng ®-îc æn ®Þnh trong
c¶ n-íc ®¶m cho s¶n xuÊt x· héi c©n b»ng vµ cã kÕ ho¹ch.
Thªm vµo ®ã nã gãp phÇn gi¸o dôc vÒ quan ®iÓm, th¸i ®é vµ
kû luËt lao ®éng ®èi víi mçi thµnh viªn x· héi. Nã lµm
cho b¶n th©n ng-êi lao ®éng v× lîi Ých vËt chÊt cña m×nh
mµ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh , tõ ®ã ra søc
mµ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu ‘’lµm
theo n¨ng lùc h-ëng theo nhu cÇu,, th× cßn nhiÒu viÖc ph¶i
lµm. Bëi theo Mac ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ mét thø
ph¸p quyÒn t- s¶n, quyÒn b×nh ®¼ng vÉn n»m trong khu«n
khæ t- s¶n, tøc lµ trong x· héi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®-îc
thùc hiÖn theo nguyªn t¾c trao ®æi ngang gi¸ vµ quyÒn cña
11
ng-êi
®iÒu
ngang
nh-ng
ng-êi
lao ®éng tû lÖ víi lao ®éng ng-êi Êy cung cÊp th×
®ã vÉn cßn thiÕu xãt. Bëi vëi víi mét c«ng viÖc
nhau mét phÇn tham dù nh- vµo quü tiªu dïng x· héi
trªn thùc tÕ ng-êi nµy vÉn ®-îc h-ëng nhiÒu h¬n
kia.
ChÕ ®é ph©n phèi theo lao ®éng vÉn cßn nh÷ng
thiÕu xãt nh-ng ®ã lµ nh÷ng thiÕu xãt kh«ng thÓ tr¸nh
khái trong giai ®o¹n ®Çu cña chñ nghÜa c«ng s¶n. NÕu nhtrong x· héi t- b¶n ph©n phèi dùa trªn c¬ së ‘’ng-êi cã
cña, kÎ cã c«ng,, th× trong x· héi XHCN ®-îc dùa trªn
nguyªn t¾c ‘’ ng-êi lµm nhiÒu h-ëng nhiÒu, ng-êi lµm Ýt
h-ëng Ýt, kh«ng lµm kong h-ëng,, ®ã lµ b×nh ®¼ng. MÆc dï
cßn tån t¹i thiÕu xãt nh-ng víi t¸c dông cña m×nh th×
ph©n phèi theo lao ®éng vÉn lµ h×nh thøc ph©n phèi phï
hîp nhÊt trong ®iÒu kiÖn võa thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ võa ®¶m b¶o c«ng b»ng cho c¸c thµnh viªn
trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.
1.3.2 Ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c
1.3.2.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi theo vèn vµ nh÷ng
®ãng gãp kh¸c.
Mét thùc tr¹ng trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH
ë n-íc ta ®ã lµ nhu cÇu vÒ vèn lµ rÊt lín – nã ®-îc xem
lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu nÕu muèn thùc hiÖn thµnh
c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Víi c¬ cÊu
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nªn tÊt yÕu cã nhiÒu h×nh
thøc së h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt vµ còng sÏ xuÊt hiÖn
nhiÒu h×nh thøc kinh doanh kh¸c nhau.
Víi nhu cÇu vèn lín nh- vËy nh-ng nÒn kinh tÕ
l¹i xuÊt ph¸t tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá cã ®Æc ®iÓm næi bËt
®ã lµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ ph©n t¸n vèn , qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt , tÝch tô vµ tËp trung vèn ch-a cao, mét phÇn
t-¬ng ®èi lín vèn s¶n xuÊt hiÞen nay vÉn cßn n»m r¶i r¸c,
ph©n t¸n trong tay nh÷ng ng-êi lao ®éng t- h÷u nhá, ts¶n nhá d-íi nhiÒu d¹ng h×nh thøc kh¸c nhau. ®Ó cã thÓ sö
dông ®-îc nguån vèn ®ã cho s¶n xuÊt x· héi chóng ta kh«ng
thÓ ¸p ®Æt c¸c chÝnh s¸ch nh- tr-ng thu, tr-ng mua hay
®ãng gãp cæ phÇn mét c¸ch b×nh qu©n. V× tÊt c¶ c¸ch biÖn
ph¸p ®ã ®Òu lµ suy yÕu lùc l-îng s¶n xuÊt vèn cã cña x·
héi. BiÖn ph¸p ®-îc xem lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®ã lµ ph¶i cã
12
chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cho ng-êi së h÷u tµi s¶n ®Çu tvµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tõ ®ã kh«ng chØ t¹o lîi
nhuËn cho chÝnh b¶n th©n hä mµ cßn ph¸t triÓn ®-îc nÒn
s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt ®-îc nhu cÇu viÖc lµm ®ang trë nªn
ngµy cµng cÊp thiÕt.
1.3.2.2 Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n phèi theo tµi s¶n hay
vèn vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c.
Tõ sau nghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø VI Ban
chÊp hµnh trung -¬ng (kho¸ VI) ë n-íc ta ®· xuÊt hiÖn c¸c
biÖn ph¸p huy ®äng vèn nh- mét sè ®¬n vÞ kinh tÕ quèc
doanh vµ tËp thÓ ®· huy ®éng vèn cña d©n c- d-íi c¸c h×nh
thøc vay vèn, hïn vèn vµ gãp vèn cæ phÇn kh«ng h¹n chÕ
víi møc l·i hîp lý.... C¸ch lµm nh- vËy ®· cã t¸c dông
®-a ®-îc vèn nhµn rçi vµo vßng chu chuyÓn. Qua ®ã kinh tÕ
quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ n¾m quyÒn sö dông mét nguån
vèn to lín h¬n nhiÒu nguån vèn tù cã. Nh- vËy, mÆc dï së
h÷u vèn lµ t- nh©n, nh-ng viÖc sö dông vèn ®· mang tÝnh
x· héi.
Tr-íc nhu cÇu vèn nh- hiÖn nay cÇn t¹o ®ñ
®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ , t- nh©n c¸
thÓ vµ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi yªn t©m m¹nh
d¹n ®Çu t- vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó nguån vèn kh«ng
chØ t¹o ra c¬ héi sinh lîi cho c¸c thµnh viªn tham gia
®Çu t- mµ cßn t¹o ra nh÷ng lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín.
§¹i héi VI cña §¶ng nhÊn m¹nh: CÇn söa ®æi bæ
sung vµ c«ng bè réng r·i c¸c chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n ®èi víi
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng quy ®Þnh cã tÝnh chÊt
nguyªn t¾c ph¶i trë thµnh ph¸p luËt ®Ó mäi thµnh viªn x·
héi yªn t©m ®Çu t- vèn vaß s¶n xuÊt kinh doanh. Víi quan
®iÓm ®æi míi ®ã, cÇn ph¶i xem xÐt ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n
xuÊt kinh doanh theo vèn vµ tµi s¶n cña mçi c¸ nh©n ®ãng
gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi d-íi h×nh thøc ‘’lîi tøc
,, vµ ‘’lîi nhuËn,,, lµ mét h×nh thøc ph©n phèi hîp ph¸p vµ
ph¶i ®-îc b¶o hé cña ph¸p luËt ®èi víi nh÷ng thu nhËp hîp
ph¸p ®ã .
1.3.3 Ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi
x· héi.
1.3.3.1 TÝnh tÊt yÕu cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao
®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi.
13
NÕu nh- ph©n phèi theo lao ®éng vµ ph©n phèi
theo vèn hay tµi s¶n vµ nh÷ng ®ãng gãp kh¸c ®-îc xem lµ
tÊt yÕu, lµ biÖn ph¸p thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¸t
triÓn vµ t¹o lËp ®-îc sù c«ng b»ng gi÷a mäi thµnh viªn
trong x· héi. Tuy nhiªn víi b¶n chÊt nh©n ®¹o tõ ngµn
®êi: ‘’ th-¬ng ng-êi nh- thÓ th-¬ng th©n ,, th× viÖc chØ
thùc hiÖn
c¸c h×nh thøc ph©n phèi trªn th× ch-a ph¶n
¸nh ®-îc hÕt nh÷ng g× -u viÖt cña chñ nghÜa x· héi ®em
l¹i. Song trong hoµn c¶nh ®Êt n-íc cßn nhiÒu khã kh¨n,
s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ch-a thÓ ®¸p øng hÕt mäi nhu cÇu th×
viÖc ph©n phèi cho nh÷ng ng-êi v× lÏ nµy hay lÏ kh¸c
kh«ng thÓ tham gia vµo lao ®éng ®-îc tr¶ c«ng cña x· héi
lµ mét ®iÒu tÊt yÕu.
Víi b¶n chÊt cña chÕ ®é XHCN vµ môc tiªu ®¶m
b¶o cho c¸c thµnh viªn trong x· héi cã ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn, cïng víi ®ã lµ xu h-íng toµn cÇu v× mét thÕ giíi
tèt ®Ñp h¬n th× viÖc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng
®ang ngµy cµng ®-îc chó träng quan t©m h¬n, kh«ng chØ v×
®Ó æn ®Þnh chÝnh trÞ mµ con v× ®¹o lý tèt ®Ñp tõ ngµn ®êi
x-a.
1.3.3.2 Yªu cÇu vµ t¸c dông cña viÖc ph©n phèi ngoµi thï
lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi.
Muèn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ tr-íc tiªn ph¶i
®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt cho c¸c thµnh
viªn trong x· héi. MÆt kh¸c, ngay møc sèng cña c¸n bé
c«ng nh©n viªn chøc nhµ n-íc vµ nh÷ng ng-êi lµm viÖc
trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng kh«ng chØ dùa
vµo tiÒn c«ng c¸ nh©n mµ cßn dùa vµo mét phÇn c¸c quü
phóc lîi c«ng céng cña nhµ n-íc, cña c¸c doanh nghiÖp vµ
c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c.
ViÖc ph©n phèi
ngoµi thï lao ®éng sÏ ngµy
cµng ®-îc chó träng h¬n khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Tuy
nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n-íc ta hiÖn nay th× viÖc
ph©n phèi nµy ch-a ph¶i lµ ph©n phèi theo nhu cÇu nhtrong giai ®o¹n cao cña chñ nghÜa céng s¶n mµ C.Mac ®· dù
®o¸n. §©y lµ mét h×nh thøc ph©n phèi qu¸ ®é, nã phï hîp
víi xu h-íng ph¸t triÓn cña x· héi. H×nh thøc ph©n phèi
nµy lµ sù bæ sung cÇn thiÕt vµ quan träng ®èi víi nguyªn
t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nã thÝch hîp nhÊt víi viÖc
tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c«ng céng cña x· héi. Nã cã lîi
14
tr-íc hÕt cho nh÷ng gia ®×nh cã thï lao lao ®éng t-¬ng
®èi thÊp. Nã ch½ng nh÷ng b¶o ®¶m cho c¸c thµnh viªn x·
héi cã møc sèng b×nh th-êng tèi thiÓu mµ cßn cã t¸c dông
kÝch thÝch lao ®éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn
toµn diÖn cña mäi thµnh viªn x· héi.
B»ng nh÷ng t¸c dông to lín cña h×nh thøc ph©n
phèi nµy nã kh¼ng ®iÞnh viÖc x©y dùng c¸c quü phóc lîi x·
héi lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ ngµy cµng cã ý nghÜa to lín.
§¶ng ta rÊt coi träng viÖc më réng dÇn c¸c sù nghiÖp phóc
lîi x· héi víi hai môc tiªu lín, ®ã lµ: Coi môc tiªu vµ
®éng lùc chÝnh cho sù ph¸t triÓn x· héi lµ v× con ng-êi,
do con ng-êi, ®Æt con ng-êi vµo vÞ trÝ trung t©m cña c¸c
chÝnh s¸ch vµ ch-¬ng tr×nh ph¸t triÓn x· héi. Kh¬i dËy
mäi tiÒm n¨ng cña mçi c¸ nh©n, mçi tËp thÓ vµ c¶ céng
®ång coi träng lîi Ých c¸ nh©n ng-êi lao ®éng, xem ®ã lµ
®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Thªm vµo
®ã nã ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ
chÝnh s¸ch x· héi. Bëi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn
thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, nh-ng chÝnh s¸ch x· héi l¹i
lµ sù cô thÓ ho¸ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, do
®ã cÇn ph¶i kÕt hîp tèt mäi h×nh thøc nh»m ®¶m b¶o viÖc
ph©n phèi cã hiÖu qu¶ b»ng c¸ch huy ®éng mäi kh¶ n¨ng cña
nhµ n-íc vµ nh©n d©n, trung -¬ng vµ tõng ®Þa ph-¬ng cïng
lµm.
Nh- vËy viÖc thùc hiÖn c¶ ba h×nh thøc ph©n
phèi c¬ b¶n lµ cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu ®Ó thùc hiÖn môc tiªu
c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i ho¸. NÕu nh- ph©n phèi theo
lao ®éng ®-îc xem lµ gi÷ vai trß chñ ®¹o, th× ph©n phèi
ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi
ngµy cµng trë nªn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
x· héi vµ ph©n phèi theo tµi s¶n hay vèn vµ nh÷ng ®ãng
gãp kh¸c còng cµng trë nªn quan träng h¬n trong thêi kú
®æi míi vµ héi nhËp quèc tÕ.
Ch-¬ng 2
Thùc tr¹ng vÒ quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta hiÖn nay
vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m hoµn thiÖn quan hÖ ph©n
phèi ë n-íc ta trong thêi gian tíi.
15
2.1 Thùc tr¹ng cña quan hÖ ph©n phèi ë n-íc ta trong thêi gian qua.
2.1.1 Quan hÖ ph©n phèi trong thêi kú ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn
kinh tÕ cïng nh÷ng ®Þnh h-íng tiÕn bé.
Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi sÏ quyÕt ®Þnh
c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau ®ång thêi còng quy ®Þnh
nh÷ng h×nh thøc ph©n phèi nhÊt ®Þnh. Th«ng qua ph©n phèi
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN, ë n-íc ta
®· h×nh thµnh c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c nhau cña c¸c
tÇng líp d©n c-. §ång thêi nã còng ph¶n ¸nh thµnh qu¶ cña
tõng c¸ nh©n còng nh- cña toµn x· héi ®· ®¹t ®-îc vµ c¸c
h×nh thøc thu nhËp th-êng ®i liÒn víi c¸c h×nh thøc ph©n
phèi. Víi mét nÒn kinh tÕ ®ang vËn hµnh theo mét quü ®¹o
®· ®Þnh, theo xu h-íng më réng héi nhËp ®a ph-¬ng ho¸, ®a
d¹ng ho¸ nh÷ng mèi quan hÖ, th× vÊn ®Ò ph©n phèi thu nhËp
nh- thÕ nµo ®Ó nã võa lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ
x· héi, v-µ ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng x· héi. ChÝnhv× vËy,
nã ®ang ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vµ ®ang
lµ mét th¸ch thøc to lín ®èi víi ®¶ng vµ nhµ n-íc ta.
Tr-íc tiªn ta cÇn xem xÐt vai trß cña nã duíi
c¸c ph-¬ng diÖn kh¸c nhau bëi ph©n phèi thu nhËp cã ¶nh
h-ëng to lín ®èi víi s¶n xuÊt. Mac ®· tõng nãi tíi vai
trß cña ph©n phèi ®ãi víi s¶n xuÊt, trªn ph-¬ng diÖn ph©n
phèi trùc tiÕp c¸c yÕu tè cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã nèi
liÒn s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nã ®¶m
b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho doanh nghiÖp, ®¶m b¶o c¸c
nguån lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cung cÊp hµng ho¸
trªn thÞ tr-êng s¶n phÈm. Sù ph©n phèi c¸c nguån lùc diÔn
ra th«ng suèt sÏ ®¶m b¶o qu¨ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®-îc tiÕn
hµnh mét c¸ch liªn tôc.
MÆt kh¸c, ph©n phèi thu nhËp quyÕt ®Þnh tiªu
dïng cña c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt. Th«ng qua ph©n phèi
thu nhËp c¸c chñ thÓ yÕu tè s¶n xuÊt cã ®-îc thu nhËp ®Ó
mua hµng tiªu dïng vµ dÞch vô trªn thÞ trõng hµng tiªu
dïng hµng ho¸ vµ dich vô. VÒ c¬ b¶n quy m« cña ph©n phèi
quyÕt ®Þnh quy m« cña tiªu dïng. C¸c chñ thÓ nhËn ®-îc
thu nhËp nhiÒu th× møc t¨ng tiªu dïng sÏ cµng cao h¬n vÒ
tuyÖt ®èi.
KÓ tõ sau ®¹i héi §¶ng VI n¨m 1986 chóng ta
®· tõng b-íc x¸o bá c¬ chÕ b×nh qu©n bao cÊp, thùc hiÖn
chÕ ®é ph©n phèi theo nguyªn t¾c thùc hiÖn nhiÒu h×nh
16
thøc ph©n phèi, lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ
hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n phèi dùa trªn
møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh vµ ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi ®i
®èi víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý nh»m b¶o hé quyÒn lîi
ng-êi lao ®éng. Nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng ®·
ph¸t huy t¸c dông trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ tËp
thÓ. Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc vµ c¸c tæ chøc kinh
tÕ thuéc së h÷u cña nhµ n-íc ph©n phèi theo lao ®éng ®éng
biÓu hiÖn d-íi h×nh thøc tiÒn l-¬ng cßn c¸c doanh nghiÖp
thuéc së h÷u tËp thÓ th× d-íi h×nh thøc tiÒn c«ng lao
®éng. Bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i c¸c h×nh thøc thu nhËp kh¸c
nh- lîi tøc, lîi tøc cæ phÇn vµ thu nhËp tõ c¸c quü tiªu
dïng c«ng céng.
Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý tõ
tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr-êng chóng ta thõa
nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸, nã cã thÓ ®-îc ®em b¸n
trªn thÞ tr-êng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Vµ mét khi søc lao
®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng-êi cã søc lao ®éng hoµn
toµn cã quyÒn tù do b¸n søc lao ®éng cña m×nh theo nh÷ng
hîp ®ång lao ®éng nhÊt ®Þnh vµ khi ®ã c¸c chñ doanh
nghiÖp sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ c«ng cho hä theo ®óng
nh÷ng hîp ®ång ®· ký, nhµ n-íc chØ ®-îc phÐp b¶o vÖ khi
cã sù vi ph¹m luËt ®èi víi ng-êi lao ®éng. Sau qu¸ tr×nh
lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ
quèc doanh, ng-êi lao ®éng thu ®-îc thu nhËp g¾n víi kÕt
qu¶ lao ®éng cña hä. VÒ nguyªn t¾c kho¶n thu nhËp ®ã ph¶i
t-¬ng xøng víi sè l-îng lao ®éng vµ chÊt l-îng lao ®éng
mµ mçi ng-êi ®ãng gãp. Sè thu nhËp theo lao ®éng ®ã chÝnh
lµ tiÒn l-¬ng hay tiÒn l-¬ng chÝnh lµ h×nh thøc thu nhËp
theo lao ®éng.
Cïng víi c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN
th× tiÒn l-¬ng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ, lµ biÓu hiÖn cña
bé phËn c¬ b¶n cÇn thiÕt ®-îc t¹o ra trong doanh nghiÖp,
c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc doanh ®Ó ®i vµo tiªu dïng c¸
nh©n cña ng-êi lao ®éng, t-¬ng øng v¬ói sè l-îng lao ®éng
vµ chÊt l-îng lao ®éng mµ hä ®· hao phÝ trong qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong c¬ cÊu tiÒn l-¬ng bao gåm hai phÇn:
tiÒn l-¬ng c¬ b¶n vµ tiÒn l-¬ng bæ sung (tiÒn th-ëng)
trong ®ã tiÒn l-¬ng c¬ b¶n phô thuéc vµo thang l-¬ng, bËc
17
l-¬ng cña tõng ®èi t-îng, phÇn tiÒn th-ëng phô thuéc vµo
kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh hîp lý vµ
chÝnh x¸c c¸c bËc l-¬ng, ng¹ch l-¬ng theo tõng ngµnh vµ
kheo tõng khu vùc cã tÝnh ®Õn tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®iÒu
kiÖn lao ®éng cã ý nghÜa cùc kú quan träng. §iieï ®ã thóc
®Èy ng-êi lao ®éng quan t©m h¬n n÷a tíi viÖc hoµn thµnh
c«ng viÖc ®-îc giao, vµ kh«ng ngõng häc hái n©ng cao
tr×nh ®é tay nghÒ v× chÝnh lîi Ých cña b¶n th©n, ®ång
thêi gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é lùc l-îng cña toµn x·
héi.
Trong qu¸ tr×nh sö dông tiÒn l-¬ng ®-îc ph©n
biÖt thµnh tiÒn l-¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l-¬ng thùc tÕ.
NÕu tiÒn l-¬ng danh nghÜa lµ tiÒn l-¬ng mµ ng-êi lao ®éng
nhËn ®-îc d-íi h×nh thøc tiÒn tÖ cßn tiÒn l-¬ng thùc tÕ
®-îc biÓu hiÖ b»ng sè liÖu t- liÖu sinh ho¹t vµ ng-êi lao
®éng ®-îc sö dông. Møc tiÒn l-¬ng thùc tÕ chØ râ sè l-îng
vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô mµ ng-êi lao ®éng cã thÓ
mua ®-îc b»ng tiÒn l-¬ng danh nghÜa cña m×nh. Sù biÕn
®éng cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu nh©n
tè nh-: viÖc t¨ng gi¸ c¶ cña hµng ho¸, t¨ng thuÕ, t¨ng
chi phÝ vËn chuyÓn ... nh÷ng nh©n tè nµy sÏ h¹ thÊp gi¸
trÞ cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ. ChÝnh v× vËy mµ trong thêi
gian võa qua nhµ n-íc ta ®· chó träng tíi viÖc t¨ng c¸c
møc l-¬ng tèi thiÓu, t¨ng trî cÊp h-u trÝ t¨ng c¸c kho¶n
phô cÊp vµ c¸c kho¶n thu nhËp b»ng tiÒn kh¸c cho ng-êi
lao ®éng ®Ó gi¸ trÞ cña tiÒn l-¬ng thùc tÕ kh«ng bÞ gi¶m
dÇn theo thêi gian. ViÖc t¨ng tiÒn l-¬ng ®-îc thÓ hiÖn
trªn c¬ së kh«ng ngõng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o c«ng
¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ.
Trong c¬ chÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN th×
vai trß cña nhµ n-íc lµ v« cïng quan träng, cô thÓ nhµ
n-íc trùc tiÕp ®Þnh møc kao ®éng, trùc tiÕp ®Þnh møc tiÒm
l-¬ng, duyÖt quü tiÒn l-¬ng, quy ®Þnh thang l-¬ng, b¶ng
l-¬ng, bËc l-¬ng cô thÓ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc
(chiÕm ®a sè trong nÒn kinh tÕ quèc d©n) ph¶i thùc hiÖn.
Tuy nhiªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t- nh©n tiÒn l-¬ng lµ
chØ sè ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh, cïng
nhiÒu chØ tiªu kh¸c, nhµ n-íc chi khèng chÕ tiÒn l-¬ng
tèi thiÓu kh«ng khèng chÕ tiÒn l-¬ng tèi ®a. ChÝnh s¸ch
tiÒn l-¬ng ®-îc coi lµ mét bé phËn quan träng trong hÖ
thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi, t¸c ®éng trùc tiÕp
18
®Õn ®êi sèng cña nh÷ng ng-êi lµm c«ng ¨n l-¬ng, ®Õn ®êi
sèng cña nh÷ng ng-êi d©n trong x· héi. §ång thêi chÝnh
s¸ch tiÒn l-¬ng cßn ¶nh h-ëng s©u s¾c ®Õn s¶n xuÊt, ®Õn
mèi quan hÖ gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, ®Õn quan hÖ gi÷a
c¸c tÇng líp lao ®éng, gi÷a c¸c ngµnh nghÒ, c¸c khu vùc,
®Õn ®éng lùc t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Õn n¨ng
suÊt vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c, ®Õn vÊn ®Ò æn ®Þnh chÕ ®é
chÝnh trÞ x· héi. ChÝnh v× lÏ ®ã nhµ n-íc ta lu«n lu«n
quan t©m ®Õn c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn chÕ ®é tiÒn l-¬ng ®Ó
lµm sao võa ®¶m b¶o c«ng b»ng võa lµ ®éng lùc ®Ó c¸c
thµnh viªn trong x· héi kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-îng
cuéc sèng.
Trong nÒn kinh tÕ trÞ tr-êng, c¸c nhµ s¶n
xuÊt kinh doanh ngoµi phÇn thu nhËp tiÒn l-¬ng, cßn kho¶n
thu nhËp kh¸c ®ã lµ lîi nhuËn vµ phÇn nµy ngµy cµng t¨ng
lªn vµ chiÕm -u thÕ trong tæng thu nhËp. ChuyÓn sang c¬
chÕ thÞ tr-êng , viÖc nhµ n-íc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp
theo cÊu thµnh gi¸ thµnh vµ lîi nhuËn ®ã lµ l·i b×nh
qu©n. Vµ trong nÒn kinh tÕ tÞ tr-êng c¸i mµ c¸c nhµ s¶n
xuÊt quan t©m tr-íc hÕt lµ lîi nhuËn mµ th«ng qua ®ã hiÖu
qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc ph¶n ¸nh. Lîi nhuËn lµ
chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng víi tæng chi phÝ. Tuy
nhiªn ®Ó cã ®-îc lîi nhuËn cÇn ph¶i cã vèn ®Ó mua c¸c
nguån lùc ®Çu vµo nh- vËy lîi nhuËn lµ sù tr¶ c«ng cho
nh÷ng ai d¸m m¹o hiÓm vay vèn ®Çu t- vµo s¶n xuÊt kinh
doanh vµ nh÷ng ai sö dông cã hiÖu c¸c nguån lùc ®Çu vµo
cã hiÖu qu¶ (gi¶m ®-îc chi phÝ ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn cao
nhÊt). ChÝnh lîi nhuËn ®· ®-a c¸c doanh nghiÖp ®Õn khu
vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ng-êi tiªu dïng cÇn nhiÒu
h¬n vµ lîi nhuËn còng khiÕn c¸c doanh nghiÖp ¸p dông khoa
häc kü thuËt mét c¸ch réng r·i vµ hiÖu qu¶ nhÊt. Th«ng
qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ c¸c doanh
nghiÖp thu ®-îc lîi nhuËn vµ nguån thu nhËp ®ã ®-îc trÝch
mét phÇn ®Ó tr¶ cho quyÒn sö dông t- b¶n. Vµ nh- vËy lîi
nhuËn lµ nguån gèc cña hai lo¹i thu nhËp hîp ph¸p ë n-íc
ta hiÖn nay ®ã chÝnh lµ lîi tøc cæ phÇn vµ lîi tøc.
Nh÷ng ng-êi së h÷u vèn hay tµi s¶n khi b¸n
quyÒn sö dông cho c¸c doanh nghiÖp hay c¸c tæ chøc kinh
tÕ sÏ ®-îc tr¶ lîi tøc v× vËy lîi tøc còng lµ mét h×nh
thøc thu thu nhËp cña ®©n c-. XÐt vÒ néi dung kinh tÕ th×
lîi tøc lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña gi¸
19
trÞ thÆng d- vµ nguån gèc cña lîi tøc lµ lîi nhuËn thu
®-îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp.
PhÇn cßn l¹i ®-îc c¸c doanh nghiÖp hoÆc tæ chøc kinh tÕ
gi÷ l¹i d-íi h×nh thøc thu nhËp doanh nghiÖp. Gi¸ c¶ cña
møc tiÒn vay thÓ hiÖn ë møc lîi tøc – lµ tû kÖ phÇn tr¨m
gi÷a sè lîi tøc vµ sè tiÒn cho vay. Møc thùc tÕ cña tû
suÊt lîi tøc do quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu vÒ l-îng tiÒn tÖ
cho vay ë tõng giai ®o¹n kh¸c nhau.
Theo nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Ó huy
®éng ®-îc vèn ®µu t- n-íc ngoµi th× vèn trong n-íc huy
®éng ph¶i cao gÊp 1,5 lÇn vèn ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi
cÇn huy ®éng (FDI). Trªn thùc tÕ d©n c- lu«n cã mét khèi
l-îng tiÒn tÖ nhµn rçi d-íi nhiÒu h×nh thøc: tiÒn mÆt,
kim khÝ quý, ngo¹i tÖ ... Víi mét khèi l-îng lín nh- vËy
cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t- ®Ó ph¸t triÓn
s¶n xuÊt ®ang ngµy cµng ®-îc chó träng. Khi ®Çu t- vµo
c¸c doanh nghiÖp hä sÏ thu ®-îc lîi tøc, nh- vËy lîi tøc
®· trë thµnh mét h×nh thøc thu nhËp hîp ph¸p kh«ng chØ
phï hîp trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta mµ cßn t¹o thu
nhËp cho nhiÒu tÇng líp d©n c- kh¸c trong x· héi, th«ng
qua viÖc ®Çu t- më réng s¶n xuÊt tõng b-íc tho¶ m·n nhu
cÇu cña ng-êi d©n.
Trong thêi kú qu¸ ®é ë n-íc ta ®· xuÊt hiÖn
c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn
trong nhiÒu
nghµnh vµ nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau. ®ã lµ xu
h-íng hîp víi quy luËt, phï hîp víi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬
chÕ míi ë n-íc ta. Thu nhËp mµ c¸c chñ ®Çu t- cæ phiÕu
nhËn ®-îc lµ lîi tøc cæ phÇn. L-îng lîi tøc cæ phÇn nµy
phô thuéc vµo thu nhËp cña doanh nghiÖp trong n¨m. HiÖn
nay nhµ n-íc ta cho phÐp thµnh lËp vµ më réng c¸c c«ng ty
cæ phÇn nh»m thu hót mét khèi l-îng lín vèn nhµn rçi hoÆc
sö dông kÐm hiÖu qu¶ vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh. C¸c doanh nghiÖp vµ c¶ c¸ nh©n ng-êi lao ®éng ®Òu
cã quyÒn mua cæ phiÕu ®Ó nhËn ®-îc lîi tøc cæ phÇn dùa
trªn nh÷ng ®ãng gãp cña m×nh vµo thµnh qu¶ chung cña
doanh nghiÖp.
2.1.2 Quan hÖ ph©n phèi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ nh÷ng vÊn
®Ò cßn tån t¹i.
Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ
c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng
20
- Xem thêm -