Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Quá trình chuẩn bị cho sự hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở việt...

Tài liệu Quá trình chuẩn bị cho sự hình thành và phát triển thị trường chứng khoán ở việt nam

.PDF
52
71
68

Mô tả:

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu ThÞ tr-êng chøng kho¸n - cho ®Õn nay kh¸i niÖm nµy h¼n lµ kh«ng cßn xa l¹ ®èi víi chóng ta, hÇu hÕt trªn c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, c¸c th«ng tin vÒ thµnh lËp ñy Ban chøng kho¸n hay lµm thÕ nµo ®Ó t¹o ra hµng hãa cho thÞ tr-êng chøng kho¸n hoÆc vÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp ®· trë thµnh nh÷ng th«ng tin sèt dÎo rÊt ®¸ng quan t©m. Bªn c¹nh ®ã, hµng lo¹t nh÷ng tµi liÖu, s¸ch tham kh¶o vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®-îc xuÊt b¶n. MÆc dï vËy, mçi t¸c gi¶ cã mét c¸ch hiÓu vµ c¸ch nh×n nhËn vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n kh¸c nhau, kh«ng nhÊt qu¸n. H¬n n÷a, tuy ®· rÊt nç lùc vµ cè g¾t, ®Õn giê phót nµy chóng ta vÉn ch-a cã mét trung t©m giao dÞch chøng kho¸n nh- h»ng mong ®îi, chø ch-a nãi ®Õn mét së giao dÞch chøng kho¸n bÒ thÕ nh- së giao dÞch chøng kho¸n New York... Vµ h»ng ngµy c¸c doanh nghiÖp vÉn huy ®éng vèn vay b»ng c¸ch qua ng©n hµng - kªnh dÉn vèn gi¸n tiÕp - nh-ng c¸ch nµy còng cã rÊt nhiÒu nh-îc ®iÓm, tån t¹i. Qua lÞch sö ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n, chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn vai trß ngµy cµng quan träng cña nã trong sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ quèc gia còng nh- trong hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu. ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ c«ng cô huy ®éng vèn hÕt søc h÷u hiÖu (kÓ c¶ vèn n-íc ngoµi) ®Ó h-íng trùc tiÕp vµo môc tiªu ®Çu t-, ë nh÷ng n-íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ kªnh dÉn vèn lín nhÊt sau kªnh ng©n hµng. ThÞ tr-êng chøng kho¸n n©ng cao tÝnh nh¹y c¶m vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ, ®-îc vÝ nh- phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ, cung cÊp th«ng tin ®Ó ChÝnh phñ ®iÒu chØnh vµ ®Þnh h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ kÞp thêi. ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ gi¶i ph¸p gióp ChÝnh phñ huy ®éng vèn nhanh chãng víi quy m« lín ®Ó tµi trî viÖc thùc hiÖn nh÷ng ch-¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi. Kh«ng nh÷ng thÕ, nhê ®Æc tÝnh c«ng khai, c«ng b»ng, trung thùc trong ho¹t ®éng, thÞ tr-êng chøng kho¸n võa t¹o ®iÒu kiÖn võa b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ho¹t 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®éng nghiªm tóc, cã hiÖu qu¶, ®©y lµ n¬i cung cÊp nh÷ng d÷ liÖu ®¸ng tin cËy ®Ó ®¸nh gi¸ vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty. Tõ thùc tiÔn chuÈn bÞ cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam vµ tÇm quan träng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n ®èi víi ho¹t ®éng nÒn kinh tÕ, ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc nghiªn cøu ®Ó cã mét ph-¬ng ph¸p luËn ®óng ®¾n vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, bøc xóc. Qua mét thêi gian häc tËp, t×m hiÓu vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n ®-îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o bé m«n Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ em xin m¹o muéi tr×nh bµy mét chót kiÕn thøc hiÓu biÕt Ýt ái cña m×nh vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ c¸ch gi¶i quyÕt ®Ó cã thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét thÞ tr-êng chøng kho¸n hoµn h¶o ë ViÖt Nam. Bµi viÕt gåm 3 ch-¬ng. Ch-¬ng I - Lý luËn chung vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n Ch-¬ng II - Qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam Ch-¬ng III - Gi¶i ph¸p cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 CH-¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n (TTCK). I-/ Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n. 1.1-/ Kh¸i niÖm vÒ thÞ tr-êng chøng kho¸n. TTCK lµ n¬i chøng kho¸n ®-îc ph¸t hµnh vµ trao ®æi. ThÞ tr-êng chøng kho¸n lµ mét bé phËn cña thÞ tr-êng vèn do ®Æc tÝnh cña chøng kho¸n trong viÖc huy ®éng vèn dµi h¹n. Hµng ho¸ giao dÞch trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n lµ c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ mét sè c«ng cô tµi chÝnh kh¸c cã thêi h¹n trªn 1 n¨m. C¸c tr¸i phiÕu cã thêi h¹n d-íi 1 n¨m lµ hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ. VÞ trÝ cña TTCK trong hÖ thèng thÞ tr-êng tµi chÝnh cã thÓ ®-îc biÓu thÞ kh¸i qu¸t qua s¬ ®å sau: ThÞ tr-êng tiÒn tÖ ThÞ tr-êng tµi chÝnh ThÞ tr-êng vèn ng¾n h¹n ThÞ tr-êng vèn ThÞ tr-êng chøng kho¸n 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 TTCK cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: +TTCK ®-îc ®Æc tr-ng bëi h×nh thøc tµi chÝnh trùc tiÕp, ng-êi cÇn vèn vµ ng-êi cã kh¶ n¨ng cung øng vèn ®Òu trùc tiÕp tham gia vµo thÞ tr-êng, gi÷a hä kh«ng cã c¸c trung gian tµi chÝnh. +TTCK lµ thÞ tr-êng gÇn víi thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o. TÊt c¶ mäi ng-êi ®Òu ®-îc tù do tham gia vµo thÞ tr-êng. Kh«ng cã sù ¸p ®Æt gi¸ c¶ trªn TTCK mµ gi¸ c¶ ë ®©y ®-îc x¸c ®Þnh dùa trªn quan hÖ cung cÇu cña thÞ tr-êng vµ ph¶n ¸nh c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. +TTCK vÒ c¬ b¶n lµ mét thÞ tr-êng liªn tôc, sau khi c¸c chøng kho¸n ®-îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp nã cã thÓ ®-îc mua b¸n nhiÒu lÇn trªn thÞ tr-êng thø cÊp. TTCK ®¶m b¶o cho nh÷ng ng-êi ®Çu t- cã thÓ chuyÓn c¸c chøng kho¸n hä n¾m gi÷ thµnh tiÒn bÊt cø lóc nµo hä muèn. 1.2-/ Chøc n¨ng cña thÞ tr-êng chøng kho¸n TTCK thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng chñ yÕu sau ®©y: 1.2.1- Chøc n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ. Sù ho¹t ®éng cña TTCK t¹o ra mét c¬ chÕ chuyÓn c¸c nguån vèn tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu. TTCK cung cÊp ph-¬ng tiÖn huy ®éng sè vèn nhµn rçi trong d©n ccho c¸c doanh nghiÖp sö dông vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh- ®Çu t- ph¸t triÓn s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt míi...Chøc n¨ng nµy ®-îc thùc hiÖn khi c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ c«ng chóng mua chøng kho¸n. Nhê vµo sù ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng mµ doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng ®-îc mét sè l-îng lín vèn ®©ï t- dµi h¹n. Khi mua chøng kho¸n do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh, sè tiÒn nhµn rçi cña c¸c nhµ ®Çu t- ®· ®-îc ®-a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qua ®ã gãp phÇn më réng s¶n xuÊt x· héi. Trong qu¸ tr×nh nµy, TTCK ®· cã nh÷ng t¸c ®éng quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n b»ng c¸ch hç trî c¸c ho¹t ®éng ®Çu t- dµi h¹n cña c¸c doanh nghiÖp. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Th«ng qua TTCK, ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ë c¸c ®Þa ph-¬ng còng huy ®éng ®-îc c¸c nguån vèn cho môc ®Ých sö dông vµ ®Çu t- ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ, phôc vô c¸c nhu cÇu chung cña x· héi. 1.2.2- Chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n. TTCK lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ®-îc mua b¸n, trao ®æi, bëi vËy nhê c¸c TTCK c¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ dÔ dµng chuyÓn ®æi c¸c chøng kho¸n hä së h÷u thµnh tiÒn hoÆc c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c khi hä muèn. Kh¶ n¨ng thanh kho¶n (kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi thµnh tiÒn) lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh tÝnh hÊp dÉn cña chøng kho¸n ®èi víi ng-êi ®Çu t-. §©y lµ yÕu tè cho thÊy tÝnh linh ho¹t cña chøng kho¸n. chøc n¨ng cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n lµ chøc n¨ng quan träng ®¶m b¶o cho TTCK ho¹t ®éng mét c¸ch n¨ng ®éng vµ cã hiÖu qu¶. 1.2.3- Chøc n¨ng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ tÝnh h×nh cña nÒn kinh tÕ. TTCK lµ n¬i ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh cña c¶ nÒn kinh tÕ mét c¸ch tæng hîp vµ chÝnh x¸c th«ng qua chØ sè gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr-êng. Tõ ®ã t¹o ra mét m«i tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, kÝch thÝch ¸p dông c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn s¶n phÈm. 1.2.4- Chøc n¨ng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« TTCK lµ thÞ tr-êng n¬i cung vµ cÇu vèn dµi h¹n gÆp nhau. Trªn TTCK gi¸ c¶ c¸c chøng kho¸n ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ c¸c ngµnh kinh tÕ nãi chung, c¸c gi¸ chøng kho¸n t¨ng lªn cho thÊy ®Çu t- ®ang më réng, nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng vµ ng-îc l¹i khi gi¸ chøng kho¸n gi¶m sÏ cho thÊy c¸c dÊu hiÖu tiªu cùc cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy TTCK ®-îc gäi lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ vµ lµ mét c«ng cô quan träng gióp ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Th«ng qua TTCK, ChÝnh phñ cã thÓ mua vµ b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó t¹o ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m ph¸t. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cã thÓ sö dông mét sè chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo TTCK nh»m ®Þnh h-íng ®Çu t- ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. Tæ chøc tèt t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr-êng ph¸t huy ®-îc chøc n¨ng cña nã sÏ lµm cho thÞ tr-êng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ tõ ®ã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. Tuy nhiªn, còng cÇn ph¶i thÊy r»ng TTCK còng Èn chøa nh÷ng khuyÕt tËt, nã mang tÝnh chÊt ®Çu c¬ rÊt cao. V× thÕ, nÕu nh- thÞ tr-êng kh«ng ®-îc tæ chøc tèt, sù vËn hµnh cña nã kh«ng ®-îc ®¶m b¶o b»ng mét khung ph¸p lý ®ñ hiÖu lùc vµ mét bé m¸y ®iÒu hµnh cã n¨ng lùc th× TTCK cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng trôc trÆc, rèi lo¹n tõ ®ã, g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc kh«ng nhá ®e do¹ sù æn ®Þnh, ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña ®«ng ®¶o c«ng chóng. II-/ C¸c c«ng cô cña thÞ tr-êng chøng kho¸n 2.1-/ Kh¸i niÖm vÒ chøng kho¸n Nh- phÇn trªn ®· nªu, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ lµm n¶y sinh nhu cÇu vèn ngµy cµng lín nhÊt lµ nhu cÇu vèn dµi h¹n. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cÊc doanh nghiÖp vµ Nhµ n-íc ®· ph¸t hµnh lo¹i giÊy ghi nî ®Ó vay vèn c«ng chóng, lo¹i giÊy nµy ®-îc gäi lµ tr¸i phiÕu. MÆt kh¸c, víi sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn ®· n¶y sinh mét ph-¬ng tiÖn huy ®éng gãp vèn vµo c«ng ty lµ cæ phiÕu. §©y lµ chøng chØ x¸c nhËn phÇn së h÷u c«ng ty t-¬ng øng víi phÇn vèn gãp vµo c«ng ty. Tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ®Òu lµ b»ng chøng x¸c nhËn ng-êi ta ®· bá tiÒn ra ®Çu t- d-íi h×nh thøc cho vay trùc tiÕp hay gãp vèn vµo c«ng ty cæ phÇn vµ còng lµ b»ng chøng ®-a l¹i cho ng-êi ta nh÷ng quyÒn nhÊt ®Þnh, trong ®ã quyÒn c¬ b¶n lµ ®-îc h-ëng nh÷ng kho¶n thu nhËp. Do vËy, tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ®Òu ®-îc gäi lµ chøng kho¸n. Ngµy nay, ngoµi tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu lµ hai lo¹i chøng kho¸n chñ yÕu, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®· n¶y sinh nhiÒu lo¹i chøng kho¸n míi rÊt ®a d¹ng. MÆt kh¸c, víi sù ¬h¸t triÓn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ thay 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 v× viÖc ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng chØ huy ®éng vèn d-íi d¹ng giÊy tê ng-êi ta cßn cã thÓ ghi l¹i trªn hÖ thèng thiÕt bÞ ®iÖn tö coi lµ sù phi vËt chÊt ho¸ chøng kho¸n. Tõ nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy ë trªn cã thÓ rót ra: Chøng kho¸n lµ chøng tõ d-íi d¹ng giÊy tê hoÆc ®-îc ghi trªn hÖ thèng ®iÖn tö x¸c nhËn c¸c quyÒn hîp ph¸p cña ng-êi së h÷u chøng tõ ®ã ®èi víi ng-êi ph¸t hµnh. Xem xÐt chøng kho¸n cã thÓ thÊy r»ng chøng kho¸n ®¹i biÓu cho mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh mµ ng-êi ®Çu t- ®· øng ra vµ ®iÒu c¬ b¶n lµ nã ®-a l¹i cho ng-êi së h÷u chøng kho¸n quyÒn ®-îc h-ëng nh÷ng kho¶n thu nhËp nhÊt ®Þnh trong t-¬ng lai. V× thÕ, chøng kho¸n cã thÓ ®-îc mua b¸n vµ ®-îc l-u th«ng víi t- c¸ch lµ hµng ho¸. 2.2-/ §Æc tr-ng cña chøng kho¸n. Sù ph¸t triÓn cña TTCK lµm n¶y sinh nhiÒu lo¹i chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i chøng kho¸n ®Òu cã nh÷ng ®Æc tr-ng sau: 2.2.1- Chøng kho¸n lu«n g¾n víi nh÷ng kh¶ n¨ng thu lîi. Khi mua chøng kho¸n ng-êi ®Çu t- ®· bá mét kho¶n vèn cña m×nh vµo ®Çu t-, v× vËy hä chØ ®Çu t- khi cã thÓ thu ®-îc nh÷ng kho¶n lîi tøc nhÊt ®Þnh. Mçi lo¹i chøng kho¸n ®-a l¹i nh÷ng kh¶ n¨ng thu lîi kh¸c nhau: c¸c tr¸i phiÕu th-êng cã møc lîi tøc cè ®Þnh vµ t-¬ng ®èi ch¾c ch¾n trong khi ®ã c¸c cæ phiÕu cã ®é an toµn thÊp h¬n mang l¹i kh¶ n¨ng ®-îc h-ëng cæ tøc vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng thu l·i lín h¬n khi cæ phiÕu t¨ng gi¸. 2.2.2- Chøng kho¸n lu«n g¾n víi rñi ro. §Çu t- lu«n g¾n víi rñi ro, vµ ®Çu t- vµo chøng kho¸n còng cã nh÷ng rñi ro nhÊt ®Þnh. Cã nh÷ng rñi ro chung cho tÊt c¶ chøng kho¸n vµ còng cã nh÷ng rñi ro riªng g¾n liÒn víi tõng lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c chøng kho¸n kh¸c nhau cã møc ®é rñi ro kh¸c nhau. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.2.3- Chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng thanh kho¶n. Sau khi ph¸t hµnh, chøng kho¸n cã thÓ ®-îc mua ®i b¸n l¹i nhiÒu lÇn trªn TTCK. C¸c nhµ ®Çu t- n¾m gi÷ chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn c¸c chøng kho¸n cña hä thµnh tiÒn bÊt cø lóc nµo hä muèn. MÆc dï mçi chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng thanh to¸n kh¸c nhau, nh-ng nh×n chung tÊt c¶ c¸c chøng kho¸n ®Òu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhÊt ®Þnh. Trong nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh còng cã nh÷ng chøng kho¸n mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, tuy nhiªn nh÷ng chøng kho¸n nµy sÏ nhanh trãng bÞ lo¹i bá khái thÞ tr-êng. Xem xÐt c¸c lo¹i ®Æc tr-ng cña chøng kho¸n cã thÓ thÊy r»ng, cïng víi sù ph¸t triÓn cña TTCK ngµy cµng cã nhiÒu lo¹i chøng kho¸n kh¸c nhau, mçi lo¹i chøng kho¸n cã ®Æc tr-ng kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng ®-a l¹i thu nhËp hay nãi c¸ch kh¸c ®i lµ møc lîi tøc, møc ®é rñi ro vµ møc ®é thanh kho¶n. §èi víi ng-êi ph¸t hµnh ®iÒu quan träng lµ cÇn ph¶i lùa chän ph¸t hµnh lo¹i chøng kho¸n thÝch hîp ®Ó thu hót ®-îc ng-êi ®Çu t- ®¶m b¶o cho viÖc ph¸t hµnh thµnh c«ng thùc hiÖn ®-îc môc tiªu huy ®éng vèn. §èi víi ng-êi ®Çu t- cÇn n¾m ®-îc ®Æc tr-ng cña tõng lo¹i chøng kho¸n ®Ó c©n nh¾c lùa chän ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t- ®óng vµo lo¹i chøng kho¸n thÝch øng ®¸p øng c¸c yªu cÇu mong muèn ®Ò ra vÒ thu nhËp vµ møc ®é m¹o hiÓm. 2.3-/ Ph©n lo¹i chøng kho¸n. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i chøng kho¸n dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau. Sau ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i chøng kho¸n th-êng ®-îc sö dông. 2.3.1- C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh: Cã thÓ ph©n lo¹i chøng kho¸n thµnh ba nhãm lín. -Chøng kho¸n doanh nghiÖp: Lµ c¸c chøng kho¸n do doanh nghiÖp ph¸t hµnh bao gåm c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. -Chøng kho¸n ChÝnh phñ vµ chøng kho¸n chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng: Lµ c¸c chøng kho¸n do ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng ph¸t hµnh. C¸c chøng kho¸n 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nµy th-êng lµ c¸c tr¸i phiÕu ®-îc ChÝnh phñ hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng ®¶m b¶o thanh to¸n tiÒn gèc vµ l·i. Chøng kho¸n cña ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông: Lµ c¸c chøng kho¸n do c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông ph¸t hµnh, nh»m phôc vô c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña m×nh. C¸c chøng kho¸n nµy th-êng lµ c¸c tr¸i phiÕu hay mét sè h×nh thøc kh¸c nh- chøng chØ thô h-ëng... 2.3.2- C¨n cø vµo tÝnh chÊt huy ®éng vèn: Cã thÓ ph©n lo¹i chøng kho¸n thµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh. - Cæ phiÕu (chøng kho¸n vèn): Lµ chøng kho¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét c«ng ty cæ phÇn. Chøng kho¸n vèn do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh. Ng-êi së h÷u chøng kho¸n vèn kh«ng ph¶i lµ chñ nî cña c«ng ty mµ lµ ng-êi së h÷u c«ng ty vµ cã quyÒn h-ëng c¸c thu nhËp tõ lîi nhuËn c«ng ty. -Tr¸i phiÕu (chøng kho¸n nî vèn): Lµ chøng kho¸n x¸c nhËn mét kho¶n nî cña ng-êi ph¸t hµnh ®èi víi ng-êi n¾m gi÷ chøng kho¸n. Chøng kho¸n nî thÓ hiÖn sù cam kÕt cña ng-êi ph¸t hµnh thanh to¸n nh÷ng kho¶n tiÒn l·i vµ kho¶n tiÒn gèc vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. -C¸c chøng kho¸n ph¸t sinh: Lµ c¸c chøng kho¸n thÓ hiÖn quyÒn ®-îc mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu theo c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®· ®-îc tho¶ thuËn tr-íc. C¸c chøng kho¸n ph¸i sinh gåm mét sè lo¹i chñ yÕu sau: +Chøng quyÒn +Chøng khÕ +Hîp ®ång t-¬ng lai +Hîp ®ång lùa chän .... 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.3.3- C¨n cø vµo lîi tøc cña chøng kho¸n: Cã thÓ ph©n lo¹i chøng kho¸n thµnh chøng kho¸n cã thu nhËp cè ®Þnh vµ chøng kho¸n cã thu nhËp biÕn ®æi. -Chøng kho¸n cã thu nhËp cè ®Þnh: Lµ c¸c chøng kho¸n cã thu nhËp ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc kh«ng phô thuéc vµo bÊt kú mét yÕu tè nµo kh¸c. C¸c chøng kho¸n cã thu nhËp cè ®Þnh th-êng thÊy lµ c¸c tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh. -Chøng kho¸n cã thu nhËp biÕn ®æi: Lµ c¸c chøng kho¸n cã thu nhËp thay ®æi phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nhÊt ®Þnh.C¸c chøng kho¸n cã thu nhËp biÕn ®æi th-êng thÊy lµ cæ phiÕu (thu nhËp phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ lîi nhuËn cña c«ng ty), c¸c lo¹i chøng chØ thô h-ëng (thu nhËp phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña quü ®Çu t-)... 2.3.4- C¨n cø theo h×nh thøc chøng kho¸n: Cã thÓ chia chøng kho¸n thµnh hai nhãm: Chøng kho¸n ghi danh vµ chøng kho¸n kh«ng ghi danh. -Chøng kho¸n ghi danh: Lµ chøng kho¸n trªn ®ã cã ghi tªn ng-êi së h÷u. Th«ng th-êng c¸c chøng kho¸n ghi danh bÞ h¹n chÕ kh¶ n¨ng chuyÓn nh-îng, thÓ hiÖn sù rµng buéc chÆt chÏ cña ng-êi së h÷u chøng kho¸n víi ng-êi ph¸t hµnh. Chøng kho¸n ghi danh cã thÓ lµ cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu. Cæ phiÕu ghi danh th-êng lµ cæ phiÕu cña c¸c s¸ng lËp viªn hoÆc cña c¸c thµnh viªn trong héi ®ång qu¶n trÞ. -Chøng kho¸n kh«ng ghi danh: Lµ c¸c chøng kho¸n kh«ng ghi tªn ng-êi së h÷u, c¸c chøng kho¸n nµy ®-îc tù do chuyÓn ®æi. 2.3.5- C¨n cø theo thÞ tr-êng n¬i chøng kho¸n giao dÞch: Cã thÓ chia chøng kho¸n thµnh hai lo¹i: -Chøng kho¸n ®-îc niªm yÕt: Lµ c¸c chøng kho¸n ®-îc chÊp nhËn ®ñ tiªu chuÈn vµ ®-îc giao dÞch t¹i së giao dÞch chøng kho¸n. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 -Chøng kho¸n kh«ng ®-îc niªm yÕt: Lµ c¸c chøng kho¸n kh«ng ®-îc niªm yÕt t¹i së giao dÞch vµ ®-îc giao dÞch trªn thÞ tr-êng phi tËp trung. III-/ C¬ cÊu, môc tiªu vµ c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK. 3.1-/ C¬ cÊu cña TTCK. Nghiªn cøu vÒ c¬ cÊu cña TTCK lµ ph©n tÝch xem TTCK bao gåm nh÷ng bé phËn nµo, vµ t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn ®ã. Cã thÓ xem xÐt c¬ cÊu TTCK d-íi mét sè gãc ®é sau: -C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña chøng ®-îc giao dÞch: TTCK cã thÓ ®-îc chia thµnh thÞ tr-êng cæ phiÕu, thÞ tr-êng tr¸i phiÕu vµ thÞ tr-êng c¸c s¶n phÈm ph¸t sinh. ThÞ tr-êng cæ phiÕu lµ thÞ tr-êng n¬i c¸c cæ phiÕu ®-îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch. ThÞ tr-êng cæ phiÕu gåm cã thÞ tr-êng cæ phiÕu s¬ cÊp vµ thÞ tr-êng cæ phiÕu thø cÊp. ThÞ tr-êng tr¸i phiÕu lµ thÞ tr-êng n¬i c¸c tr¸i phiÕu ®-îc ph¸t hµnh vµ giao dÞch, thÞ tr-êng tr¸i phiÕu còng gåm cã thÞ tr-êng tr¸i phiÕu s¬ cÊp vµ thÞ tr-êng tr¸i phiÕu thø cÊp. ThÞ tr-êng c¸c s¶n phÈm ph¸t sinh bao gåm thÞ tr-êng c¸c hîp ®ång t-¬ng lai, c¸c hîp ®ång lùa chän... -C¨n cø vµo sù lu©n chuyÓn c¸c nguån vèn: TTCK ®-îc chia thµnh thÞ tr-êng s¬ cÊp vµ thÞ tr-êng thø cÊp: ThÞ tr-êng s¬ cÊp: ThÞ tr-êng s¬ cÊp lµ thÞ tr-êng mua b¸n c¸c chøng kho¸n lÇn ®Çu ph¸t hµnh. Sù ho³t ®éng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp t³o ra mét “kªnh” thu hót huy ®éng nguån tiÒn nhµn rçi cña d©n chóng chuyÓn thµnh vèn ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ. Th«ng qua thÞ tr-êng nµy, nhµ ph¸t hµnh thùc hiÖn ®-îc viÖc b¸n c¸c chøng kho¸n míi cho nhµ ®Çu t- thu ®-îc tiÒn vÒ t¨ng thªm mét l-îng vèn míi. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ThÞ tr-êng thø cÊp: ThÞ tr-êng thø cÊp lµ n¬i giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®· ®-îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp. Sù ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng thø cÊp t¹o ra kh¶ n¨ng dÔ dµng, thuËn tiÖn chuyÓn ®æi chøng kho¸n thµnh tiÒn. Trªn thÞ tr-êng nµy diÔn ra viÖc mua b¸n chøng kho¸n gi÷a c¸c nhµ ®Çu t-, tiÒn thu ®-îc tõ viÖc b¸n chøng kho¸n kh«ng thuéc vÒ nhµ ph¸t hµnh mµ thuéc vÒ nhµ ®Çu t- b¸n chøng kho¸n nh-êng l¹i quyÒn së h÷u chøng kho¸n cho c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c. Gi÷a thÞ tr-êng s¬ cÊp vµ thÞ tr-êng thø cÊp cã mèi quan hÖ t-¬ng t¸c g¾n bã chÆt chÏ víi nhau. NÕu kh«ng cã thÞ tr-êng s¬ cÊp th× kh«ng cã hµng ho¸ ®Ó l-u th«ng trªn thÞ tr-êng thø cÊp. Nh-ng nÕu kh«ng cã sù tån t¹i cña thÞ tr-êng thø cÊp th× thÞ tr-êng s¬ cÊp còng khã cã thÓ ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. V× thÕ, mÆc dï sù ho¹t ®éng cña thÞ tr-êng thø cÊp kh«ng lµm t¨ng thªm vèn ®Çu t- cho nÒn kinh tÕ song sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng nhÞp nhµng cña thÞ tr-êng thø cÊp lµm cho thÞ tr-êng s¬ cÊp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn. 3.2-/ Môc tiªu cña TTCK. TTCK lu«n h-íng tíi mét môc tiªu nhÊt ®Þnh. Nh×n chung cã ba môc tiªu lín ®-îc ®Æt ra ®èi víi TTCK ë c¸c n-íc ®ã lµ: ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®iÒu hµnh c«ng b»ng vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh. 3.2.1- Ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Mét TTCK ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ lµ mét thÞ tr-êng cã tÝnh hiÖu qu¶ vÒ mÆt th«ng tin vµ c¬ chÕ giao dÞch. §Ó ®¹t ®-îc ®iÒu nµy TTCK cÇn ph¶i ®¶m b¶o: Gi¸ c¶ ®-îc h×nh thµnh trªn thÞ tr-êng lµ gi¸ c¶ c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vµ ph¶i ph¶n ¸nh ®-îc tøc thêi c¸c th«ng tin cã liªn quan cã thÓ ¶nh h-ëng tíi gi¸ c¶. §iÒu quan träng nhÊt lµ ph¶i thiÕt lËp ®-îc mét c¬ chÕ giao dÞch nh¹y bÐn cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ c¶ thÞ tr-êng cña c¸c chøng kho¸n mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 -C¬ chÕ vµ c¸c thñ tôc giao dÞch chøng kho¸n cÇn ph¶i ®-îc tiªu chuÈn ho¸ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®-îc mét sè l-îng lín c¸c giao dÞch mét c¸ch th«ng suèt. TTCK ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cao gióp cho c¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ mua vµ b¸n chøng kho¸n bÊt cø lóc nµo hä muèn. -Chi phÝ giao dÞch trªn thÞ tr-êng ph¶i ®-îc tèi thiÓu ho¸, ®¶m b¶o nh÷ng lîi Ých thu ®-îc tõ ®Çu t- vµo chøng kho¸n kh«ng bÞ chi phÝ giao dÞch ¨n mßn. Muèn vËy, hÖ thèng giao dÞch chøng kho¸n ph¶i ®-îc tæ chøc sao cho tiÕt kiÖm nhÊt vÒ mÆt chi phÝ. -TTCK ph¶i ®-îc tæ chøc mét c¸ch thuËn tiÖn cho nh÷ng ng-êi sö dông, cã nh- vËy míi thu hót ®-îc nhiÒu nhµ ®Çu t- tham gia vµo thÞ tr-êng. 3.2.2- §iÒu hµnh c«ng b»ng. §iÒu hµnh c«ng b»ng TTCK lµ viÖc ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a nh÷ng ng-êi tham gia vµo thÞ tr-êng, muèn ®iÒu hµnh c«ng b»ng TTCK cÇn ®¶m b¶o: -C¸c c¬ quan ®iÒu hµnh thÞ tr-êng ph¶i x¸c lËp c¸c quy chÕ ®¶m b¶o sù c¹nh tranh tù do, b×nh ®¼ng trªn thÞ tr-êng. C¸c nhµ ®Çu t- vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n ®-îc tù do tham gia vµ rót khái thÞ tr-êng. Mäi giao dÞch kh«ng b×nh ®¼ng nh- giao dÞch tay trong, -u tiªn cho ®¬n mua hµng cña mét sè nhµ ®Çu tsai nguyªn t¾c...®Òu bÞ nghiªm cÊm. -B¶o ®¶m quyÒn lîi cña c¸c nhµ ®Çu t- th«ng qua viÖc duy tr× thÞ tr-êng ho¹t ®éng lµnh m¹nh, chèng l¹i c¸c tr-êng hîp lòng ®o¹n thÞ tr-êng vµ bãp mÐo gi¸ g©y thiÖt h¹i cho nhµ ®Çu t-. 3.2.3- Ph¸t triÓn æn ®Þnh TTCK. §Ó ®¶m b¶o TTCK ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh ph¶i chó träng ph¸t hiÖn vµ lo¹i trõ c¸c kh¶ n¨ng x¶y ra khñng ho¶ng thÞ tr-êng do mÊt kh¶ n¨ng thanh kho¶n hoÆc do biÕn ®éng gi¸ c¶ qu¸ lín. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trªn TTCK, do nhiÒu khi ng-êi mua kh«ng biÕt nhiÒu vÒ ng-êi b¸n vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä, nªn nhiÒu khi viÖc mét vµi chøng kho¸n mÊt kh¶ n¨ng thanh kho¶n sÏ lµm cho nhiÒu nhµ ®Çu t- rêi bá thÞ tr-êng, dÉn tíi ph¶n øng d©y chuyÒn vµ g©y ra khñng ho¶ng cña toµn bé thÞ tr-êng. §Ó gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò nµy cÇn cã mét c¬ chÕ giao dÞch ®¶m b¶o th«ng suèt, thµnh lËp c¸c tæ chøc tµi chî chøng kho¸n hç trî thÞ tr-êng nh»m ng¨n ngõa kh¶ n¨ng mÊt kh¶ n¨ng thanh kho¶n ®èi víi c¸c thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ c¸c c«ng ty vÉn ho¹t ®éng tèt. C¸c biÕn ®éng lín vÒ gi¸ c¶ x¶y ra khi cung vµ cÇu t¹m thêi kh«ng c©n b»ng. Sù biÕn ®éng qua møc cña gi¸ c¶ chøng kho¸n g©y ra nçi lo sî cho c¸c nhµ ®Çu tvµ c¶n trë sù ho¹t ®éng tèt cña thÞ tr-êng. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tr-êng hîp nµy, cÇn cã c¸c c«ng cô æn ®Þnh gi¸ c¶ trªn TTCK, vÝ dô nh- th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty hç trî thÞ tr-êng vµ viÖc ®-a ra c¸c giíi h¹n vÒ thay ®æi gi¸ trong ngµy t¹i c¸c Së giao dÞch... 3.3-/ C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK. §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu nªu trªn, TTCK ph¶i ho¹t ®éng dùa trªn c¸c nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Nh×n chung cã mét sè nguyªn t¾c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña TTCK nh- sau: 3.3.1- Nguyªn t¾c c¹nh tranh tù do. TTCK ph¶i ho¹t ®éng trªn c¬ së c¹nh tranh tù do. C¸c nhµ ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t- ®-îc tù do tham gia vµ rót khái thÞ tr-êng. Gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng ph¶n ¸nh mèi quan hÖ cung cÇu vÒ chøng kho¸n vµ thÓ hiÖn t-¬ng quan c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. Trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ph¸t hµnh c¹nh tranh víi nhau ®Ó b¸n chøng kho¸n cña m×nh cho c¸c nhµ ®Çu t-, c¸c nhµ ®Çu t- ®-îc tù do lùa chän c¸c chøng kho¸n mµ hä muèn ®Çu t- vµo. Trªn thÞ tr-êng thø cÊp, c¸c nhµ ®Çu t- còng c¹nh tranh tù do ®Ó t×m kiÕm cho m×nh mét lîi nhuËn cao nhÊt. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 3.3.2- Nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng. Cã rÊt nhiÒu ng-êi tham gia vµo TTCK víi môc ®Ých kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho tÊt c¶ nh÷ng ng-êi nµy, TTCK ph¶i ho¹t ®éng dùa trªn nguyªn t¾c giao dÞch c«ng b»ng. TÊt c¶ mäi giao dÞch ph¶i ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së nh÷ng quy ®Þnh chung, nh÷ng ng-êi tham gia thÞ tr-êng ®Òu b×nh ®¼ng trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh nµy. C¸c tr-êng hîp giao dÞch bÊt b×nh ®¼ng nh- giao dÞch tay trong, sö dông vèn lín ®Ó ®Çu c¬ lòng ®o¹n gi¸... ®Òu bÞ nghiªm cÊm. 3.3.3- Nguyªn t¾c c«ng khai. Mét yÕu tè hÕt søc quan träng ®èi víi ng-êi ®Çu c¬ chøng kho¸n lµ th«ng tin. §Ó TTCK ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ c«ng b»ng th× c¸c tin tøc cã t¸c ®éng ®Õn sù thay ®æi gi¸ c¶ cña chøng kho¸n cÇn ph¶i c«ng khai cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu tnh»m t¹o cho hä cã c¬ héi ®Çu t- nh- nhau, ®ång thêi còng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó ng¨n chÆn c¸c hµnh vi gian lËn trong kinh doanh chøng kho¸n lòng ®o¹n thÞ tr-êng. C¸c th«ng tin ®-îc c«ng khai th«ng qua c¸c ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, Së giao dÞch, c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan kh¸c. 3.3.4- Nguyªn t¾c trung gian mua b¸n. Trªn TTCK, c¸c giao dÞch ®-îc thùc hiÖn th«ng qua tæ chøc m«i giíi ®Ó ®¶m b¶o c¸c lo¹i chøng kho¸n ®-îc giao dÞch lµ chøng kho¸n thùc tÕ vµ hîp ph¸p, tr¸nh sù gi¶ m¹o, lõa ®¶o trong giao dÞch. C¸c c«ng ty chøng kho¸n, b»ng viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô cña m×nh ®¶m nhËn vai trß trung gian cho cung vµ cÇu chøng kho¸n gÆp nhau. Trªn thÞ tr-êng s¬ cÊp, c¸c nhµ ®Çu t- th-êng kh«ng mua trùc tiÕp cña c¸c nhµ ph¸t hµnh mµ mua tõ c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trªn thÞ tr-êng thø cÊp, th«ng qua c¸c nghiÖp vô m«i giíi, kinh doanh c¸c c«ng ty chøng kho¸n mua chøng kho¸n gióp c¸c nhµ ®Çu t- hoÆc mua chøng kho¸n cña nhµ ®Çu t- nµy ®Ó mua vµ b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t- kh¸c. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 IV-/ C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia vµo TTCK. C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia vµo TTCK ®-îc chia thµnh ba nhãm sau: Nhµ ph¸t hµnh, nhµ ®Çu t- vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. 4.1-/ Nhµ ph¸t hµnh. Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc cÇn vèn vµ thùc hiÖn huy ®éng vèn th«ng qua TTCK. Nhµ ph¸t hµnh lµ ng-êi cung cÊp c¸c chøng kho¸n- hµng ho¸ cña TTCK. Th«ng th-êng nhµ ph¸t hµnh bao gåm: -ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng lµ nhµ ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu ®Þa ph-¬ng. -Doanh nghiÖp lµ nhµ ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. -C¸c tæ chøc tµi chÝnh lµ nhµ ph¸t hµnh c¸c c«ng cô tµi chÝnh nh- c¸c tr¸i phiÕu, chøng chØ thô h-ëng... phôc vô cho ho¹t ®éng cña hä. 4.2-/ Nhµ ®Çu t-. Nhµ ®Çu t- lµ nh÷ng ng-êi bá tiÒn ®Çu t- vµo chøng kho¸n nh»m môc ®Ých thu lêi. Nhµ ®Çu t- cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: Nhµ ®Çu t- c¸ nh©n vµ nhµ ®Çu t- chuyªn nghiÖp. 4.2.1- C¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n. Nhµ ®Çu t- c¸ nh©n lµ nh÷ng c¸ nh©n tham gia mua b¸n trªn TTCK víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. C¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n lµ nh÷ng ng-êi cã vèn nhµn rçi t¹m thêi muèn ®Çu t®Ó kiÕm lêi. Khi nÒn kinh tÕ cßn yÕu kÐm th× c¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n th-êng ®-a vèn cña m×nh vµo ®Çu c¬ bÊt ®éng s¶n hoÆc cÊt tr÷ nh÷ng tµi s¶n an toµn, Ýt mÊt gi¸. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ tèt th× c¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n l¹i lùa chän TTCK ®Ó ®Çu t-, v× TTCK ph¶n ¸nh sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ, 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 do c¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ thu ®-îc c¸c kho¶n lêi tõ sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ th«ng qua viÖc ®Çu t- vµo TTCK. C¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n khi ®Çu t- vµo TTCK ®Òu cã môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn. Tuy nhiªn, trong ®Çu t- th× lîi nhuËn l¹i lu«n g¾n víi rñi ro, lîi nhuËn cµng cao th× rñi ro cµng lín vµ ng-îc l¹i. ChÝnh v× vËy c¸c nhµ ®Çu t- c¸ nh©n lu«n ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t- cho phï hîp víi kh¶ n¨ng cña m×nh. 4.2.2- Nhµ ®Çu t- chuyªn nghiÖp. Nhµ ®Çu t- chuyªn nghiÖp hay cßn gäi lµ c¸c tæ chøc ®Çu t- lµ c¸c tæ chøc th-êng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi sè l-îng lín trªn thÞ tr-êng. C¸c tæ chøc nµy th-êng cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu vµ ®-a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t-. Nh×n chung cã mét sè nhµ ®Çu t- chuyªn nghiÖp chÝnh trªn TTCK nh- sau: -C¸c quü tÝn th¸c ®Çu t-. -C¸c c«ng ty b¶o hiÓm. -C¸c quü l-¬ng h-u, vµ c¸c quü b¶o hiÓm x· héi kh¸c. -C«ng ty tµi chÝnh. 4.3-/ C¸c tæ chøc kinh doanh trªn TTCK. 4.3.1- C«ng ty chøng kho¸n. Lµ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n víi c¸c nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o l·nh vµ ph¸t hµnh m«i giíi chøng kho¸n vµ kinh doanh. Kh«ng ph¶i c«ng ty chøng kho¸n nµo còng ®-îc thùc hiÖn c¶ ba nghiÖp vô nhtrªn. §Ó cã thÓ ®-îc thùc hiÖn mçi nghiÖp vô, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m b¶o ®-îc mét sè vèn nhÊt ®Þnh vµ ph¶i ®-îc phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4.3.2- C¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i. Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i trong lÜnh vùc kinh doanh chøng kho¸n lµ tuú theo ®iÒu kiÖn vµ luËt ph¸p cña mçi n-îc quy ®Þnh. Trªn thÕ giíi cã hai kiÓu mÉu cña vÊn ®Ò nµy. KiÓu mÉu thø nhÊt l¯ “Ng©n h¯ng V³n n¨ng” nh­ ë H¯ Lan, §øc, Thôy Sü. Theo kiÓu mÉu nµy kh«ng cã sù t¸ch biÖt gi÷a c«ng nghiÖp ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp chøng kho¸n. Trong mét hÖ thèng ng©n hµng v¹n n¨ng, c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ho¹t ®éng cung cÊp mét lo¹t ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô ng©n hµng, chøng kho¸n vµ b¶o hiÓm. KiÓu mÉu thø hai lµ cã mét sù t¸ch biÖt ph¸p lý gi÷a c«ng nghiÖp ng©n hµng vµ c«ng nghiÖp chøng kho¸n mµ ®iÓn h×nh lµ ë Mü vµ NhËt. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y xu h-íng ë c¸c n-íc nµy lµ níi láng hµng rµo t¸ch biÖt b»ng c¸ch cho phÐp c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ®-îc phÐp ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n th«ng qua viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty con chuyªn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy víi tµi s¶n riªng vµ h¹ch to¸n riªng, vµ ng-îc l¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n còng ®-îc ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng theo c¸ch trªn. §©y lµ xu h-íng kh¸ phæ biÕn hiÖn nay ë nhiÒu n-íc ®ang ph¸t triÓn. ë ViÖt Nam, còng sÏ thùc hiÖn theo h-íng nµy chØ ®-îc ®Çu t- vµo chøng kho¸n trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o vÖ ng©n hµng khái sù thay ®æi gi¸ chøng kho¸n. Ng©n hµng cóng cã thÓ ®-îc thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh. 4.3.3- C«ng ty t- vÊn ®Çu t- chøng kho¸n. Lµ c«ng ty cã chøc n¨ng t- vÊn, gióp ®ì c¸c nhµ ®Çu t- trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t- vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t- ®ã. C«ng ty t- vÊn ®Çu t- còng cã thÓ ®-a ra c¸c lêi khuyªn vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®èi víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c. T¹i nhiÒu n-íc, c«ng ty chøng kho¸n còng cã thÓ ®¶m nhËn lu«n chøc n¨ng t- vÊn chøng kho¸n. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 4.3.4- C«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t- chøng kho¸n. Lµ c«ng ty ®øng ra qu¶n lý tµi s¶n cña c¸c quü tÝn th¸c ®Çu t-, c«ng ty nµy dùa trªn ®éi ngò chuyªn gia cã kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é tiÕn hµnh ph©n tÝch vÒ TTCK ®Ó ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t- hîp lý nh»m lµm sinh lêi tµi s¶n cña c¸c quü ®Çu t-. 4.4-/ C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn TTCK. 4.4.1- C¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi TTCK. Sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc ®èi víi TTCK lµ nh©n tè rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho thÞ tr-êng ho¹t ®éng trËt tù, c«ng b»ng, ®óng luËt ph¸p. Tuy nhiªn, m« h×nh vÒ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi TTCK ë c¸c n-íc ®Òu cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Nh×n nhËn kh¸i qu¸t cã thÓ thÊy cã hai lo¹i m« h×nh vÒ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi TTCK: Mét sè n-íc giao tr¸ch nhiÖm chñ yÕu qu¶n lý vÒ mÆt Nhµ n-íc ®èi víi TTCK cho mét Bé cña ChÝnh phñ nh- ë NhËt B¶n, Hµn Quèc.v.v... tr¸ch nhiÖm nµy ®-îc giao cho Bé Tµi chÝnh; mét sè n-íc thµnh lËp c¬ quan ®éc lËp trùc thuéc ChÝnh phñ nh- ë Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ giao dÞch. 4.4.2- Së giao dÞch chøng kho¸n. Së giao dÞch chøng kho¸n lµ trung t©m giao dÞch cã tæ chøc ®Ó giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®-îc niªm yÕt. Së giao dÞch thùc hiÖn vËn hµnh thÞ tr-êng th«ng qua bé m¸y tæ chøc bao gåm nhiÒu bé phËn kh¸c nhau phôc vô c¸c ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng së giao dÞch. Ngoµi ra, së giao dÞch còng ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n ë së, phï hîp víi c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p vÒ chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n. 4.4.3- HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n lµ tæ chøc cña c¸c c«ng chøng kho¸n vµ mét sè thµnh viªn kh¸c ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n ®-îc thµnh lËp víi môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi riªng vµ 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n th-êng lµ mét tæ chøc tù ®iÒu hµnh. 4.4.4- Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n. Lµ tæ chøc nhËn l-u gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n bï trõ cho c¸c giao dÞch chøng kho¸n. 4.4.5- C«ng ty dÞch vô m¸y tÝnh chøng kho¸n. Lµ tæ chøc phô trî, phôc vô cho c¸c giao dÞch chøng kho¸n. C«ng ty nµy cung cÊp hÖ thèng m¸y tÝnh víi c¸c ch-¬ng tr×nh ®Ó th«ng qua ®ã cã thÓ thùc hiÖn ®-îc c¸c lÖnh giao dÞch mét c¸ch chÝnh x¸c, nhanh chãng. Th«ng th-êng, c«ng ty dÞch vô m¸y tÝnh chøng kho¸n ra ®êi khi TTCK ®· ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, b¾t ®Çu ®i vµo tù ®éng ho¸ c¸c giao dÞch. 4.4.6- C¸c tæ chøc ty tµi trî chøng kho¸n. Lµ c¸c tæ chøc ®-îc thµnh lËp víi môc ®Ých khuyÕn khÝch më réng vµ t¨ng tr-ëng cña TTCK th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cho vay b¶o l·nh, cho vay ®Ó mua cæ phiÕu, cho vay chøng kho¸n cho c¸c giao dÞch chªnh lÖch (giao dÞch margin)... C¸c tæ chøc tµi trî chøng kho¸n ë c¸c n-íc kh¸c nhau cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, cã mét sè n-íc kh«ng cã lo¹i h×nh tæ chøc nµy. 4.4.7- C«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm. Lµ c«ng ty chuyªn thùc hiÖn c«ng viÖc ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp d-íi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm. C¸c nhµ ®Çu t- cã thÓ dùa vµo c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm do c¸c c«ng ty ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm cung cÊp ®Ó c©n nh¾c ®-a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t- cña m×nh. 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan