Tài liệu Ql nn về fdi

A. Lêi nãi ®Çu ViÖt Nam x¸c lËp quan hÖ quèc tÕ trong ®Çu t lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, lµ ®ßi hái bøc xóc cña ®Êt níc. Sau bao nhiªu n¨m ®Êu tranh chèng Ph¸p råi chèng MÜ , cho ®Õn khi gi¶i phãng hoµn toµn MiÒn Nam, thèng nhÊt ®Êt níc vÒ c¬ b¶n nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn lµ mét nÒn kinh tÕ nghÌo nµn, l¹c hËu, s¶n xuÊt nhá, manh món, ®êi sèng nh©n d©n v« cïng khã kh¨n , thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi vµo lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi. ViÖt Nam ®ang rÊt cÇn nhiÒu thø cho viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, c¶i thiÖn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n, tËn dông thÕ m¹nh cña hîp t¸c quèc tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nhµ níc ViÖt Nam còng ®· nhËn thøc ®îc sù cÇn thiÕt ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ vµ tõ sau ®¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø VI (1986) chÝnh s¸ch më cöa cña ViÖt Nam ®îc thùc hiÖn. N¨m 1987, luËt ®Çu t níc ngoµi cña ViÖt Nam ra ®êi . Trong thêi gian gÇn ®©y, ho¹t ®éng FDI vµo ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ . Trong ®Ò ¸n nµy, em kh«ng ®i s©u vµo nghiªn cøu nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®îc hay nh÷ng tån t¹i cña ho¹t ®éng FDI t¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua nãi chung mµ chØ nghiªn cøu mét khÝa c¹nh cña ho¹t ®éng FDI . §ã lµ vÊn ®Ò Qu¶n lÝ nhµ níc ®èi víi FDI. §©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña FDI. Trong thêi gian qua, viÖc thùc hiÖn vai trß qu¶n lÝ nhµ níc víi FDI ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn vÉn cßn mét sè tån t¹i . §Ò ¸n nµy cã thÓ cã nh÷ng thiÕu xãt, em rÊt mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n sinh viªn cho ý kiÕn ®Ó em cã thÓ söa ch÷a, bæ sung nh»m hoµn thiÖn ®Ò tµi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o §inh §µo ¸nh Thuû ®· híng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi ! Sinh viªn : NguyÔn Thuú Th¬ng Líp: §Çu t 43A Ch¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung vÒ qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi I. Ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ( FDI) 1. Kh¸i niÖm vµ tÝnh tÊt kh¸ch quan cña FDI 1.1. Kh¸i niÖm 1 §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ h×nh thøc ®Çu t trong ®ã ngêi bá vèn ®Çu t vµ ngêi sö dông vèn lµ mét chñ thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ngêi níc ngoµi ( c¸c chñ ®Çu t ) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, sö dông vèn ®Çu t vµ vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t nh»m thu håi ®ñ vèn bá ra. 1.2 TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi Trong lÞch sö thÕ giíi, ®Çu t níc ngoµi ®· tõng xuÊt hiÖn ngay tõ thêi tiÒn t b¶n. C¸c c«ng ty cña Anh, Hµ Lan, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha lµ nh÷ng c«ng ty ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy díi h×nh thøc ®Çu t vèn vµo c¸c níc ch©u ¸ ®Ó khai th¸c ®ån ®iÒn vµ cïng víi ngµnh khai th¸c ®ån ®iÒn lµ nh÷ng ngµnh khai th¸c kho¸ng s¶n nh»m cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë chÝnh quèc. Trong thÕ kû XIX, do qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t b¶n t¨ng lªn m¹nh mÏ, c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lóc bÊy giê ®· tÝch luü ®îc nh÷ng kho¶n t b¶n khæng lå, ®ã lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Çu tiªn cho viÖc xuÊt khÈu t b¶n. Theo nhËn ®Þnh cña Lªnin trong t¸c phÈm “chñ nghÜa ®Õ quèc, giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t b¶n” th× viÖc xuÊt khÈu nãi chung ®· trë thµnh ®Æc trng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn míi nhÊt vÒ kinh tÕ thêi kú “®Õ quèc chñ nghi·”. TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu t b¶n lµ “t b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c níc tiªn tiÕn. Nhng thùc chÊt cña vÊn ®Ò ®ã lµ mnét hiÖn tîng kinh tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ®Çu t ra níc ngoµi. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt x· héi ®Õn ®ä ®ac vît ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh lªn quy m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. Th«ng thêng, nÒn kinh tÕ ë c¸c níc c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn, viÖc ®Çu t ë trong níc kh«ng cßn n÷a. §Ó t¨ng thªm lîi nhuËn, c¸c nhµ t b¶n ë c¸c níc tiªn tiÕn ®· thùc hiÖn ®Çu t ra níc ngoµi, th¬ng lµ vµo c¸c níc l¹c hËu h¬n v× ë ®ã c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt cßn rÎ h¬n nªn lîi nhuËn thu ®îc thêng cao h¬n. Ch¼ng h¹n nh vµo thêi ®iÓm ®Çu thÕ kû XX, lîi nhuËn thu ®îc tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t ë níc ngoµi íc tÝnh kho¶ng 5% trong mét n¨m, cao h¬n ®Çu t ë trong c¸c níc tiªn tiÕn. Së dÜ nh vËy lµ v× trong c¸c níc cßn l¹c hËu, t b¶n vÉn cßn Ýt, gi¸ ®Êt ®ai t¬ng ®èi thÊp, tiªn c«ng h¹ vµ nguyªn liÖu rÎ. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty t b¶n lín ®ang cÇn nguån nguyªn liÖu vµ c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c, ®¶m b¶o cung cÊp æn ®Þnh vµ ®¸ng tin cËy cho viÖc s¶n xuÊt cña hä. §iÒu nµy võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty lín thu ®îc lîi nhuËn cao, võa gióp hä gi÷ v÷ng vÞ trÝ ®éc quyÒn. Theo Lªnin th× “xuÊt khÈu t b¶n” lµ mét trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n, th«ng qua xuÊt khÈu t b¶n, c¸c níc t b¶n thùc hiÖn viªc bãc lét ®èi víi c¸c níc l¹c hËu vµ thêng lµ thuéc ®Þa cña nã. Nhng còng chÝnh Lªnin khi ®a ra “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” ®· nãi r»ng: nh÷ng ngêi Céng s¶n ph¶i biªt lîi dông nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña Chñ nhÜa T b¶n th«ng qua h×nh thøc “ t b¶n nhµ níc”. Theo quan ®iÓm nµy nhiÒu níc ®· “chÊp nhËn” phÇn nµo sù bãc lét cña chñ nghÜa t b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, nh thÕ cã thÓ cßn nhanh h¬n lµ tù th©n vËn ®éng hay ®i vay vèn ®Î mua l¹i nh÷ng kü thuËt cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, møc ®é “bãc lét” cña c¸c níc t b¶n cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ cña níc tiÕp nhËn ®Çu t t b¶n. NÕu nh tríc ®©y, ho¹t ®éng xuÊt khÈu t b¶n cña c¸c níc ®Õ quèc chØ ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña chÝnh hä th× ngµy nay c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t ®· lµ c¸c quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ph¶i tu©n theo ph¸p luËt, sù qu¶n lý cña chÝnh phñ së t¹i vµ th«ng lÖ quèc tÕ. NÕu c¸c chÝnh phñ cña níc së t¹i kh«ng ph¹m nh÷ng sai lÇm trong qu¶n lý vÜ m«t th× cã thÓ h¹n chÕ ®îc nh÷ng thiÖt h¹i cña ho¹t déng thu hót ®µu t trùc tiÕp níc ngoµi. 2 Muèn thùc hiÖn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo mét níc nµo ®ã, níc nhËn ®Çu t ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn tèi thiÓu nh: c¬ së h¹ tÇng ®ñ ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ h×nh thµnh mét sè ngµnh dÞch vô phô trî phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. ChÝnh v× v©y, c¸c níc ph¸t triÓn thêng chän níc nµo cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ t¬ng ®èi ph¸t triÓn h¬n ®Ó ®Çu t tríc. Cßn khi ph¶i ®Çu t vµo c¸c níc l¹c hËu, cha cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi thiÓu cho viÖc tiÕp nhËn ®Çu t níc ngoµi th× c¸c níc ®i ®Çu t còng ph¶i dµnh mét phÇn vèn cho viÖc x©y dùng hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng vµ mét sè lÜnh vùc dÞch vô kh¸c ë møc tèi thiÓu ®ñ ®¸p øng yªu cÇu cña s¶n xuÊt vµ mét phÇn nµo ®ã cho cuéc sèng sinh ho¹t cña b¶n th©n nh÷ng ngêi níc ngoµi ®ang sèng vµ lµm viÖc ë ®ã. Sau mçi chu kú kinh tÕ, nÒn kinh tÕ cña c¸c níc c«ngnhiÖp ph¸t triÓn l¹i r¬i vµo mét cuéc suy tho¸i kinh tÕ. ChÝnh lóc nµy, ®Ó vît qua giai ®o¹n khñng ho¶n vµ t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, ®ßi hái ph¶i ®æi míi t b¶n cè ®Þnh. Th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, c¸c níc c«ng nghiÖp cã thÓ chuyÓn c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ cÇn thay thÕ, sang c¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n vµ sÏ thu håi mét phÇn gi¸ trÞ ®Ó bï ®¾p nh÷ng kho¶n chi phÝ khæng lå cho viÖc mua c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc míi. Nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ nhanh chãng ®i vµo ¸p dông trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, c¸c chu kú kinh tÕ ngµy cµng rót ng¾n l¹i. V× vËy, yªu cÇu ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ ngµy cµng cÊp b¸ch h¬n. Ngµy nay, bÊt k× trung t©m kü thuËt tiªn tiÕn nµo còng cÇn ph¶i cã thÞ trêng tiªu thô c«ng nghÖ lo¹i hai, cã nh vËy míi ®¶m b¶o thêng xuyªn ®æi míi kü thuËt- c«ng nghÖ míi. Nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh cho phÐp ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi lîi dông ®îc nh÷ng u thÕ t¬ng ®èi cña mçi níc, ®em l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn: bªn ®Çu t vµ bªn tiÕp nhËn ®Çu t. Nh÷ng thuËn lîi vÒ kü thuËt cña c¸c c«ng ty cho phÐp nã so s¸nh víi c¸c c«ng ty con cña nã ¬ nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau do viÖc tËn dông t b¶n chuyÓn dÞch còng nh chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña níc ngoµi tíi nh÷ng n¬i mµ gi¸ thµnh thÊp. Xu thÕ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ x· héi, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi më réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®· l«i kÐo tÊt c¶ c¸c níc vµ c¸c vïng l·nh thæ tõng bíc hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong xu thÕ ®ã, chÝnh s¸ch biÖt lËp ®ãng cöa lµ kh«ng thÓ tån t¹i v× chÝnh s¸ch nµy k×m h·m qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Mét quèc gia hay vïng l·nh thæ khã t¸ch biÖt khái thÕ giíi v× nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®· l«i kÐo con ngêi ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi xÝch l¹i gÇn nhau h¬n vµ díi t¸c ®éng cña quèc tÕ ho¸ kh¸c buéc c¸c níc ph¶i më cña víi bªn ngoµi. V× vËy, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc kinh doanh quèc tÕ h÷u hiÖu nhÊt hiÖn nay, ®· vµ ®ang trë thµnh phæ cËp nh mét ph¬ng thøc tiÕn t¹o. Ngµy nay, viÖc huy ®éng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo mét quèc gia hoÆc mét vïng l·nh thæ ®· vµ ®ang trë thµnh ph¬ng thøc h÷u hiÖu nhÊt, mét yÕu tè quan träng bËc nhÊt trong c¬ cÊu ng©n s¸ch ph¸t triÓn cña mét quèc gia, mét h×nh thøc quan träng vµ phæ biÕn trong mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi sÏ bï ®¾p sù thiÕu hôt vÒ vèn, c«ng nghÖ vµ lao ®éng gi÷a c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c níc ph¸t triÓn. Mét níc ®ang ph¸t triÓn sÏ khai th¸c tiÒm n¨ng vèn cã cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qña h¬n khi nhËn dîc nguån vèn vµ c«ng nghÖ tõ c¸c níc ph¸t triÓn th«ng qua viÖc liªn doanh, hîp doanh vµ c¸c d¹ng ®Çu t BOT,BT,BTO… MÆt kh¸c, c¸c níc ph¸t triÓn sÏ thu ®îc lîi nhuËn cao h¬n khi bá vèn ®Çu t ra níc ngoµi- n¬i cã chi phÝ ®Çu vµo thÊp h¬n trong níc. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cßn gãp phÇn c¶i thiÖn mèi quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a c¸c quèc gia, c¸c quan hÖ vÒ hîp t¸c th¬ng m¹i, vÊn ®Ò m«i trêng, c¸c quan hÖ v¨n 3 ho¸ x· héi kh¸c, t¹o lªn tiÕng nãi chung gi÷a c¸c céng ®ång vµ khu vùc. Nh v©y, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét yÕu tè kh¸ch quan. 2. Vai trß cña FDI ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 2.1 C¸c t¸c ®éng: - T¨ng trëng kinh tÕ: Môc tiªu c¬ b¶n trong thu hót FDI cña níc chñ nhµ lµ thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. Môc tiªu nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI ®Õn c¸c yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tèc ®é t¨ng trëng: Bæ sung nguån vèn trong níc vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ; tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kü x¶o chuyªn m«n vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c«ng nghÖ néi ®Þa; ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o viÖc lµm; thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu vµ tiÕp cËn víi thÞ trêng thÕ giíi; t¹o liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. - Vèn ®Çu t vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. FDI lµ mét trong nh÷ng nguån quan träng ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt vÒ vèn ngo¹i tª cña c¸c níc nhËn ®Çu t ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. HÇu hÕt cac níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu r¬i vµo c¸i “vßng luÈn quÈn” ®ã lµ: Thu nhËp thÊp dÉn ®ªn tiÕt kiÖm thÊp, v× vËy ®Çu t thÊp råi hËu qu¶ l¹i lµ thu nhËp thÊp. T×nh tr¹ng luÈn quÈn nµy chÝnh lµ “®iÓm nót” khã kh¨n nhÊt mµ c¸c níc nµy ph¶i vît qua ®Ó héi nhËp vµo quü ®¹o t¨ng trëng kinh tÕ hiÖn ®¹i. NhiÒu níc l©m vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ cña sù nghÌo ®ãi bëi lÏ kh«ng lùa chän vµ t¹o ra ®îc ®iÓm ®ét ph¸ chÝnh x¸c mét m¾t xÝch cña “vßng luÈn quÈn” nµy. Trë ng¹i lín nhÊt ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ã lµ vèn ®Çu t kü thuËt. Vèn ®Çu t lµ c¬ së ®Ó t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm trong níc, ®æi míi c«ng nghÖ, kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng… Tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò t¨ng thu nhËp, t¨ng tÝch lòy cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. Tuy nhiªn, ®Ó t¹o vèn cho nÒn kinh tÕ nÕu chØ tr«ng chê vµo tÝch lòy néi bé th× hËu qu¶ khã tr¸nh khái sÏ lµ tôt hËu trong sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. Do ®ã vèn níc ngoµi sÏ lµ mét “có hÝch” ®Ó gãp phÇn ®ét p¸ c¸i vßng luÈn quÈn ®ã. §Æc biÖt FDI lµ mét nguån quan träng ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn mµ kh«ng g©y nî cho níc nhËn ®Çu t. H¬n n÷a lu«ng vèn nµy cã lîi thÐ h¬n ®èi víi vèn vay ë chç: Thêi h¹n tr¶ nî vèn vay thêng cè ®Þnh vµ d«i khi qu¸ ng¾n so víi mét sè dù ¸n ®Çu t, cßn thêi h¹n cña FDI th× thêng linh ho¹t h¬n. Theo m« h×nh lý thuyÕt “ hai lç hæng” cña Cherery vµ Strout, cã hai c¶n trë chÝnh cho sù t¨ng trëng cña mét quèc gia ®ã lµ: (1) TiÕt kiÖm kh«ng ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu ®Çu t ®îc gäi lµ: “ lç hæng tiÕt kiÖm”. (2) Thu nhËp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng nhËp khÈu ®îc gäi lµ: “ lç hæng th¬ng m¹i”. HÇu hÕt ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn hai lç hæng trªn rÊt lín, v× vËy FDI cßn lµ mét nguån quan träng kh«ng chØ ®Ó bæ sung nguån vèn nãi chung mµ c¶ sù thiÕu hôt vÒ ngo¹i tÖ nãi riªng bëi v× FDI gãp phÇn nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña níc nhËn ®Çu t, thu mét phÇn lîi nhuËn tõ c¸c c«ng ty níc ngoµi, thu ngo¹i tÖ tõ c¸c ho¹t déng dÞch vô phôc vô cho FDI. - ChuyÓn giao vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ: FDI ®îc coi lµ nguån quan träng ®Ó ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña níc chñ nhµ. Vai trß nµy ®îc thÓ hiÖn qua hai khÝa c¹nh chÝnh lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ s½n cã tõ bªn ngoµi vµo vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña c¸c c¬ së nghiªn cøu, øng dông cña níc chñ nhµ. §©y lµ nh÷ng môc tiªu quan träng ®îc níc chñ nhµ mong ®îi tõ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. ChuyÓn giao c«ng nghÖ th«ng qua FDI thêng ®îc thùc hiÖn chñ yÕu bëi c¸c TNCs, díi c¸c h×nh thøc: ChuyÓn giao trong néi bé gi÷a c¸c chi nh¸nh cña mét 4 TNCs vµ chuyÓn giao gi÷a c¸c chi nh¸nh cña c¸c TNCs. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c h×nh thøc nµy thêng ®an xen nhau víi c¸c ®Æc ®iÓm rÊt ®a d¹ng. PhÇn lín c«ng nghÖ ®îc chuyÓn giao gi÷a c¸c chi nh¸nh cña TNCs sang níc ®ang ph¸t triÓn ë h×nh thøc 100% vèn níc ngoµi vµ doanh nghiÖp liªn doanh cã phÇn lín vèn nuíc ngoµi, díi c¸c h¹ng môc chñ yÕu nh nh÷ng tiÕn bé c«ng nghÖ, s¶n phÈm c«ng nghÖ, c«ng nghÖ thiÕt kÕ vµ x©y dùng, kü thuËt kiÓm tra chÊt lîng, c«ng nghÖ qu¶n lý, c«ng nghÖ marketting. Nh×n chung, c¸c TNCs r©t h¹n chÕ chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ míi cã tÝnh c¹ch tranh cao cho c¸c chi nh¸nh cña chóng ë níc ngoµi v× sî lé bÝ mËt hoÆc mÊt b¶n quyÒn c«ng nghÖ do viÖc b¾t tríc, c¶i biÕn hoÆc nh¸i l¹i c«ng nghÖ cña c¸c c«ng ty níc chñ nhµ. MÆt kh¸c, do níc chñ nhµ cßn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu sö dông c«ng nghÖ cña c¸c TNCs. Bªn c¹nh chuyÓn giao c«ng nghÖ s½n cã, th«ng qua FDI c¸c TNCs cßn gãp phÇn tÝch cùc ®èi víi t¨ng cêng n¨ng lùc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña níc chñ nhµ. C¸c kÕt qu¶ cho thÊy phÇn lín c¸c ho¹t ®éng R&D cña c¸c chi nh¸nh TNCs ë níc ngoµi lµ c¶i biÕn c«ng nghÖ cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn sö dông cña ®Þa ph¬ng. Dï v©y, c¸c ho¹t ®éng c¶i tiÕn c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp §TNN ®· t¹o ra nhiÒu mèi quan hÖ liªn kÕt cung cÊp dÞch vô c«ng nghÖ tõ c¸c c¬ sá nghiªn cøu, øng dông c«ng nghÖ trong níc. Nhê ®ã ®· gi¸n tiÕp t¨ng cêng n¨ng lùc ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®Þa ph¬ng. MÆt kh¸c, trong qóa tr×nh sö dông c«ng nghÖ níc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ níc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong níc häc ®îc c¸ch thiÕt kÕ, chÕ t¹o…c«ng nghÖ nguån, sau ®ã c¶i biÕn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn sö dông cña ®Þa ph¬ng vµ biÕn chóng thµnh c«ng nghÖ cña minh. Nhê cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trªn, kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña níc chñ nhµ ®îc t¨ng cêng, v× thÕ n©ng cao n¨ng suÊt c¸c thµnh tè, nhê ®ã thóc ®Èy ®îc t¨ng trëng. - Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o viÖc lµm Nguån nh©n lùc cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi c¸c ho¹t ®éng s¶n xu¸t, c¸c vÊn ®Ì x· héi vµ møc ®é tiªu dïng cña d©n c. ViÖc c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc s«ng th«ng qua ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc: søc khoÎ, dinh dìng, gi¸o dôc, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vµ kü n¨ng qu¶n lý sÏ t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguån nh©n lùc, n©ng cao ®îc n¨ng suÊt lao ®éng vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c, nhê ®ã thóc ®Èy t¨ng trëng. Ngoµi ra, t¹o viÖc lµm kh«ng chØ t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng mµ cßn gãp phÇn tÝch cùc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §©y lµ c¸c yÕu tè cã ¶nh hëng r©t lín dÕn tèc ®é t¨ng trëng. FDI ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c¬ héi t¹o ra c«ng viÖc lµm th«ng qua viÖc cung cÊp viÖc lµm trong c¸c h·ng cã vèn ®Çu t níc ngoµi. FDI cßn t¹o ra nh÷ng c¬ héi viÖc lµm trong nh÷ng tæ chøc kh¸c khi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi mua hang h¸o dÞch vôe tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc, ho¹c thuª hä th«ng qua c¸c hîp ®«ng gia c«ng chÕ biÕn. Thùc tiÔn ë mét sè níc cho thÊy FDI ®· ®ãng gãp tÝch cùc t¹o ra viÑc lµm trong c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®äng nh ngµnh may mÆc, ®iÖn tö, chÕ biÕn. Th«ng qua kho¶n trî gióp tµi chÝnh hoÆc më c¸c líp ®µo t¹o d¹y nghÒ, FDI cßn gãp phÇn quan träng ®èi v¬Ý ph¸t triÓn gi¸o dôc cña níc chñ nhµ trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹i c¬ng, d¹y nghÒ, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý. NhiÒu nhµ §TNN ®· ®ãng gãp vµo quü ph¸t triÓn gi¸o dôc phæ th«ng, cung cÊp mét sè thiÕt biÕt gi¶ng d¹y cho c¸c c¬ së gi¸o dôc cña níc chñ nhµ, tæ chøc c¸c ch¬ng tr×nh phæ cËp kiÐm thøc cã b¶n cho ngêi lao ®éng b¶n ®Þa lµm viÖc trong dù ¸n (trong ®ã cã nhiÒu lao ®éng ®îc ®i ®µo t¹o ë níc ngoµi). 5 FDI n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña níc chñ nhµ theo nhiÒu h×nh thøc nh c¸c kho¸ häc chÝnh quy, kh«ng chÝnh quy, vµ hoc th«ng qua lµm. Tãm lai, FDI ®em l¹i lîi Ých vÒ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm. §©t lµ mät t¸c déng kÐp: t¹o thªm viÖc lµm còng cã nghÜa lµ t¨ng thªm thu nhËp cho ngêi lao ®«ng, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng tÝch luü trong níc. Tuy nhiªn, sù ®ãng gãp cña FDI ®çi víi viÖc lµm trong c¸c níc nhËn ®Çu t phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng kü thuËt cña níc ®ã. - Thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu vµ tiÕp cËn víi thÞ trêng thÕ giíi XuÊt nhËp khÈu cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ víi t¨ng tráng kinh tÐ. Mèi quan hÖ nµy ®îc thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh” xuÊt nhËp khÈu cho phÐp khai th¸c lîi thÕ so s¸nh, hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m«, thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt; nhËp khÈu bæ sugn c¸c hµng ho¸, dÞch vô khan hiÕm cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng; xuÊt nhËp khÈu cßn t¹o ra c¸c t¸c ®éng ngo¹i øng nh thóc ®Èy trao ®æi th«ng tin dÞch vô, t¨ng cêng kiÕn thøc marketting cho c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa vµ l«i kÐo hä vµo m¹ng líi ph©n phèi toµn cÇu. TÊt c¶ c¸c yÕu tè nµy sÏ ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng. Th«ng qua FDI, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp cËn víi thÞ trêng thÕ giíi bëi vi, hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng FDI ®Òu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia thùc hiÖn, mµ c¸c c«ng ty nµy cã lîi thÕ trong viÖc tiÕp cËn víi kh¸ch hµng b»ng nh÷ng hîp ®ång dµi h¹n dùa trªn c¬ së thanh thÕ vµ uy tÝn cña hä vÒ chÊt lîng, kiÓu d¸ng s¶n phÈm vµ giao hµng ®óng hÑn. - Liªn kÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®îc biÓu hiÖn chñ yÕu qua tû träng gi¸ trÞ hµng ho¸ (t liÖu s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo), dÞch vô trao ®æi trùc tiÕp tõ c¸c c«ng ty níc ngoµi ë níc chñ nhµ. ViÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt nµy lµ c¬ së quan träng ®Ó chuûen giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu cña níc chñ nhµ. Cô thÓ: Qua c¸c ho¹t ®éng cung øng nguyªn vËt liÖu, dÞch vô cho c¸c c«ng ty níc ngoµi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt cña m×nh (më réng s¶n xuÊt, b¾t chíc quy tr×nh s¶n xuÊt vµ mÉu m· hµng ho¸…). Sau mét thêi gian nh©t ®Þnh c¸c doanh nghiÖp trong n íc cã thÓ tù xuÊt nhËp khÈu ®îc. - C¸c t¸c ®éng quan träng kh¸c Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng kÓ trªn, FDI cßn t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ nh: chÊt lîng m«i trêng, c¹nh tranh vµ ®éc quyÓn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. MÆc dï chÊt th¶i cña c¸c c«ng ty níc ngoµi, nhÊt lµ trong c¸c ngµnh khai th¸c vµ chÕ t¹o, lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y nªn t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng trÇm träng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tuy nhiªn cã nhiÒu nghiªn cøu cho thÊy c¸c TNCs rÊt chó träng vµ tÝch cùc b¶o vÖ m«i trêng h¬n c¸c c«ng ty néi ®Þa. Bëi v×, quy tr×nh s¶n xuÊt cña hä thêng ®îc tiªu chuÈn ho¸ cao nªn dÔ ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn b¶o vÖ m«i trêng cña níc chñ nhµ. H¬n n÷a, c¸c TNCs thêng cã tiÒm lùc tµi chÝnh lín do ®ã cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong xö lý c¸c chÊt th¶i vµ tham gia gãp quü, hç trî tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i trêng. FDI t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn th«ng qua viÖc thªm vµo c¸c ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc sö dông søc m¹nh cña m×nh ®Î khèng chÕ thÞ phÇn ë níc chñ nhµ. Tõ thóc ®Èy c¹nh tranh, FDI gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, nhê ®ã ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. 6 Nhê cã FDI, c¬ cÊu nÒn kinh tÕ cña níc chñ nhµ chuyÓn dÞch nhanh chãng theo chiÒu hãng t¨ng nhanh tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô vµ gi¶m tû träng c¸c ngµnh n«ngnghiÖp, khai th¸c trong GDP. FDI lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc quan träng cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ nã cã liªn quan chÆt chÏ ®Õn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸- x· héi cña c¸c quèc gia, do ®ã sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc nµy thóc ®Èy sù hoµ nhËp khu vuÑc vµ quèc tÕ cña níc chñ nhµ. 2.2 C¸c t¸c ®éng ®Æc biÖt Bªn c¹nh t¸c ®éng ®Õn ¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh t¨ng trëng kinh tÕ, FDI cßn t¸c ®éng ®Õn c¸c khÝa c¹nh quan träng kh¸c cña ®êi sèng v¨n ho¸, x· héi vµ chÝnh trÞ cña nøoc chñ nhµ. - V¨n ho¸ - x· héi V¨n ho¸- x· héi lµ lÜnh vùc rÊt nh¹y c¶m vµ mang ®Ëm b¶n s¾c cña mçi quèc gia. Khi tiÕp nhËn FDI, cã nghÜa lµ níc chñ nhµ ®· më cña giao lu víi nÒn v¨n ho¸ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi. §TNN t¸c ®éng m¹nh vµo mèi quan hÖ gi÷a gi÷ g×n b¶n s¾c cña d©n téc vµ itÕp nhËn nÒn v¨n ho¸ bªn ngoµi ë c¸c mÆt quan träng nh: ®æi míi t duy; th¸i ®é vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp; lèi sèng, tËp qu¸n; giao tiÕp øng xö; b×nh ®¼ng giíi vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi. ChÊt lîng cña t duy lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi. §æi míi t duy tøc lµ ®æi míi c¸ch nghÜ, c¸ch lµm. FDI t¸c ®éng r©t tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh nµy th«ng qua trùc tiÕp ®µo t¹o c¸c nhµ qu¶n lý b¶n ®Þa cã kiÕn thøc kinh doanh hiÖn ®¹i, nh÷ng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c c«ng ty níc ngoµi, tiÕp xóc víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ gi¸n tiÕp t¹o ra trong x· héi, nhÊt lµ thÕ hÖ trÎ, mét lèi nghÜ míi cã hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Th¸i ®é vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cã ¶nh hëng rÊt løon ®Ðn hµnh vi vµ chÊt lîng lao ®éng cña mçi c¸ nh©n. Do ho¹t ®éng trong m«i trêng c¹nh tranh gay g¾t, nh÷ng ngêi lµm viÖc trong cac dù ¸n §TNN ph¶i cã th¸i ®é nghjiªm tóc víi c«ng viÖc vµ ®¶m b¶o uy tÝn cao ®èi víi kh¸ch hµng. Nhê ®ã, gãp phÇn quan träng h×nh thµnh nªn phong c¸ch kinh doanh cã v¨n ho¸. §Çu t níc ngoµi ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ lèi sèng, tËp qu¸n cña c¸c tÇng líp d©n c theo kiÓu hiÖn ®¹i, tiªu dïng c«ng nghiÖp. T¸c phong c«ng nghiÖp ®· buéc ngêi lao ®éng ph¶i tiÕt kiÖm thêi gian cho gia ®×nh vµ sinh ho¹t c¸ nh©n §Çu t níc ngoµi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn v¨n ho¸ giao tiÕp, øng xö ë níc chñ nhµ. Nh÷ng ngêi lµm viÖc trong khu vùc §TNN hoÆc cã quan hÖ víi c¸c c«ng ty níc ngµoi thêng cã phong c¸ch giao tiÕp lÞch sù vµ th¸i ®é øng xö hoµ nh·, t«n träng ®ång nghiÖp vµ kh¸ch hµng. Phong c¸ch nµy dÇn ®Çn lan to¶ ra c¸c c¸ nh©n trong toµn x· héi. - Chñ quyÒn an ninh quèc gia §TNN chñ yÕu ®îc thùc hiÖn bëi TNCs cã tiÒm lùc m¹nh vÒ tµi chÝnh, khoa häc c«ng nghÖ vµ m¹ng líi ph©n phèi trªn ph¹m vi toµn cÇu. Do ®ã, khi tiÕp nhËn §TNN c¸c níc ®ang ph¸t triÓn rÊt lo ng¹i tríc søc m¹nh cña c¸c c«ng ty nµy cã thÎ can thiÖp vµo chñ quyÒn l·nh thæ, ®e do¹ ®Õn an ninh chÝnh trÞ vµ lµm lòng ®o¹n nÒn kinh tÕ cña m×nh. VÒ mÆt lý thuyÕt, §TNN cã ®e do¹ ®ªn an ninh kinh tÕ cña níc chñ nhµ th«ng qua thao tóng mét sè ngµnh s¶n xuÊt quan träng, nh÷ng hµng ho¸ thiÕt yÕu hoÆc ®Èy m¹nh ®Çu c¬, bu«n lËu, rót chuyÓn vèn ®i n¬i kh¸c… V× môc tiªu theo ®uæi lîi nhuËn cao, nªn kh«ng lo¹i trõ mét sè TNCs cã thÓ can thiÖp mét c¸ch 7 gi¸n tiÕp vµo c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ cña níc chñ nhµ. Do ®ã, ®¶m b¶o t«n träng chñ quyÒn l·nh thæ lµ nguyªn t¾c quan träng hµng ®Çu trong c¸c chÝnh s¸ch, luËt ph¸p thu hót §TNN cña níc chñ nhµ. H¬n n÷a, mÆc dï cã tiÒm lùc m¹nh nhng c¸c TNCs lµ nh÷ng nhµ kinh doanh vµ tµi s¶n lÞa bÞ ph©n t¸n ë nhiÒu níc, trong khi ®ã níc chñ nhµ l¹i cã qu©n ®éi vµ c¸c søc m¹nh cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o chñ quyÒn quèc gia. Tuy cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc kh«ng thÓ phñ nhËn ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn nh ®· kÓ trªn nhng §TNN vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ: chuyÓn giao c«ng nghÖ cò, c«ng nghÖ kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, gi¸ c¶ ®¾t h¬n thùc tÕ; s¶n xuÊt vµ qu¶ng c¸o s¶n phÈm ¶nh hëng tiªu cùc ®èi víi søc kháe con ngêi nh ( rîu, bia, níc gi¶i kh¸t cã ga, thuèc l¸, thùc phÈm sö dông nhiÒu ho¸ ch©t…); xóc ph¹m nh©n phÈm ngêi lao ®éng, khai th¸c c¹n kiÖt søc lao ®éng cña ngêi lµm thuª; lµm t¨ng kho¶ng c¸ch giÇu nghÌo gi÷a c¸c c¸c nh©n, gi÷a c¸c vïng. II.Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 1. Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t nãi chung 1.1. Kh¸i niÖm. Qu¶n lÝ ®Çu t lµ sù t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, ®Þnh híng môc tiªu vµo qu¸ tr×nh ®Çu t vµ c¸c yÕu tè ®Çu t b»ng mét hÖ thèng ®ång bé c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ x· héi , tæ chøc kÜ thuËt vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m ®¹t ®îc kÕt qu¶, hiÖu qu¶ ®Çu t, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn cô thÓ x¸c ®Þnh vµ trªn c¬ së vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng quy luËt kh¸ch quan vf quy luËt ®Æc thï cña ®Çu t. 1.2. Sù cÇn thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lÝ cña nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t nãi chung vµ c¸c dù ¸n nãi riªng.  §èi víi c¸c dù ¸n d©n lËp : - §Çu ra cña c¸c dù ¸n lµ s¶n phÈm, dÞch vô vµ chÊt th¶i c¸c lo¹i .Víi ®Çu ra lµ chÊt th¶i , rÊt cã h¹i cho søc khoÎ cña céng ®ång, nhµ níc kh«ng thÓ bá qua. Ngay c¶ nh÷ng s¶n phÈm hoÆc dÞch vô ®îc t¹o ra tõ dù ¸n còng kh«ng ®¬ng nhiªn lµ cã lîi cho céng ®ång mµ vÉn cã thÓ cã h¹i. V× vËy, nhµ níc ph¶i qu¶n lÝ dù ¸n d©n lËp ®Ó ng¨n ngõa c¸c ¶nh hëng tiªu cùc cña ®Çu ra do dù ¸n g©y nªn. - §Çu vµo cña dù ¸n lµ c¸c yÕu tè mµ sù ho¹t ®éng dù ¸n sÏ sö dông : tµi nguyªn, lao ®éng, m¸y mãc, thiÕt bÞ. ViÖc sö dông c¸c ®Çu vµo ®ã cña dù ¸n sÏ ¶nh hëng ®Õn céng ®ång vÒ nhiÒu mÆt. V× vËy, nhµ níc cÇn ph¶i qu¶n lÝ c¸c dù ¸n d©n lËp ®Ó c©n ®èi c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ, tr¸nh rèi lo¹n, thõa thiÕu trong nÒn kinh tÕ. - C¸c ®Æc tÝnh cña mçi c«ng tr×nh do dù ¸n t¹o ra, chØ tiªu kiÕn tróc, kÕt cÊu, ®Þa ®iÓm ph©n bè… cã ý nghÜa chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, quèc phßng, an ninh … rÊt s©u s¾c. V× vËy, nhµ níc cñng ph¶i qu¶n lÝ c¸c dù ¸n d©n lËp trªn c¸c mÆt quy ho¹ch , x©y dùng … - Nhµ níc qu¶n lÝ dù ¸n d©n lËp ®Ó ng¨n ngõa c¸c hiÖn tîng ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng x¶y ra trong lßng dù ¸n t nh©n.  §èi víi dù ¸n quèc gia Dù ¸n nhµ níc lµ nh÷ng dù ¸n sö dông vèn nhµ níc bá ra hoÆc coi nhu nhµ níc bá ra. ChÝnh v× thÕ, mäi dù ¸n quèc gia ®Òu cã mét ban qu¶n lý dù ¸n kÌm theo. C¸c ban nµy cã thÓ lµ l©m thêi tån t¹i cïng dù ¸n nÕu lµ dù ¸n lín, quan träng, kÐo dµi nhiÒu n¨m. Ban nµy còng cã thÓ thêng nhiÖm tån t¹i ngay c¶ khi 8 kh«ng cã dù ¸n nµo hoÆc cïng lóc qu¶n lý nhiÒu dù ¸n. Nhng sù qu¶n lý cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n cha ph¶i lµ tÊt c¶ sù qu¶n lý cña nhµ níc®èi víi dù ¸n quèc gia mµ c¸c ban qu¶n lý nµy vÉn ph¶i chÞu sù qu¶n lý cña nhµ níc bëi hai lý do sau: - Ban qu¶n lý dù ¸n chØ chuyªn qu¶n víi t c¸ch lµ chñ ®Çu t. Hä lµ ngêi ®¹i diÖn cho nhµ níc vÒ mÆt vèn ®Çu t, cã sø m¹ng lµm cho vèn ®ã sím biÕn thµnh môc tiªu ®Çu t. Cho nªn c¸c ¶nh hëng kh¸c cña dù ¸n kh«ng ®îc hä quan t©m hoÆc kh«ng cã tr¸ch nhiÖm vµ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng quan t©m. Do ®ã, nÕu kh«ng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc víi c¸c ban qu¶n lý nµy th× c¸c dù ¸n quèc gia trong khi ®eo ®uæi c¸c môc ®Ých chuyªn ngµnh cã thÓ lµm tæn h¹i ®Ðn quèc gia ë c¸c mÆt hä kh«ng lêng hÕt ®îc hoÆc kh«ng quan t©m. - B¶n th©n c¸c ban qu¶n lý dù ¸n còng kh«ng thùc hiÖn trän vÑn trong tr¸ch nhiÖm ®¹i diÖn së h÷u vèn. Tõ ®ã, sö dông vèn sai môc ®Ých, kÐm hiÖu qu¶, thËm chÝ chiÕm c«ng vi t. 2. Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi 2.1. Vai trß cña qu¶n lý nhµ níc víi FDI M«i trêng quèc tÕ lµ nh nhau víi mçi quèc gia. Nh vËy, c¬ héi vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhu nhau. Nhng thùc tÕ viÖc huy ®éng vèn phô thuéc cã tÝnh quyÕt ®Þnh vµo vai trß qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt víi ho¹t ®éng FDI. Vai trß ®ã tríc hÕt thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng t¹o dùng m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn. Sù hÊp dÉn cña m«i trêng ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi chÝnh lµ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, m«i trêng ph¸p lý an toµn, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®¬n gi¶n, c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi ph¸t triÓn vµ cã nh÷ng ®Þnh híng ®óng ®¾n khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ an toµn. Nhµ níc cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn FDI. ChØ cã nhµ níc víi quyÒn lùc vµ chøc n¨ng cña m×nh míi cã kh¶ n¨ng t¹o lËp ®îc m«i trêng ®Çu t mang tÝnh c¹nh tranh cao so víi c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Vai trß qu¶n lý nhµ níc ®èi víi FDI ®îc thÓ hiÖn th«ng qua vai trß cña nhµ níc trong viÖc h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn m«i trêng ®Çu t cho sù vËn ®éng cã hiÖu qu¶ FDI.  æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ m«i trêng kinh tÕ vÜ m« cho sù vËn ®éng vèn FDI: C¸c nhµ ®Çu t chØ cã thÓ s½n sµng bá vèn vµo kinh doanh t¹i mét quèc gia mµ ë ®ã cã sù æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn tríc tiªn ®¶m b¶o an toµn cho sù vËn ®éng cña c¸c hµnh vi kinh tÕ. V× vËy æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ yªu cÇu ®Æt ra ®Çu tiªn ®èi víic¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi khi lùa chän mét níc lµ ®Þa bµn ®Çu t. FDI lµ ho¹t ®éng ®Çu t t nh©n. Nhng ho¹t ®éng ®Çu t dï trong níc hay níc ngoµi ®Òu ®îc nhµ níc hç trî díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Ho¹t ®éng nµy h¬n n÷a cßn t¹o ®ùoc sù ®¶m b¶o, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cua c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tæ chøc quèc tÕ. Nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän , thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ch¬ng tr×nh ®èi ngo¹i theo híng më réng c¸c quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi c¸c níc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ còng nh ®¶m b¶o uy tÝn cña c¸c quèc gia trong céng ®ång quèc tÕ. Quan hÖ ®èi ngo¹i cña nhµ níc nh chiÕc ch×a kho¸ më cöa cho nhµ ®Çu t níc ngoµi t×m kiÕm c¬ héi ®Ó ®Çu t còng nh ®Ó ®¶m b¶o an toµn vµ hç trî cho ho¹t ®éng ®Çu t cña hä. Mét quèc gia kÐm ph¸t triÓn ë giai ®o¹n ®Çu c¶u qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thêng ph¶i ®¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n vµ thö th¸ch lµ c¸n c©n th¬ng m¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lu«n trong t×nh tr¹ng th©m hôt nÆng nÒ, m©u thuÉn 9 gi÷a kh¶ n¨ng thanh kho¶n thÊp vµ nhu cÇu ®Çu t lín , mÊt c©n ®èi gi÷a thu chi ng©n s¸ch. ë ®©y thÓ hiÖn vai trß cña nhµ níc trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò l¹m ph¸t, chÝnh s¸ch tµi kho¸, tiÒn tÖ, tØ gi¸ hèi ®o¸i vµ x©y dùng, cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh v÷ng m¹nh, t¹o lËp c©n ®èi cung cÇu trong ba lÜnh vùc trªn ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ cña nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc, duy tr× tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ vµ t¨ng trëng xuÊt khÈu cao, æn ®Þnh trªn c¬ së ®ã ®¶m b¶o sù æn ®Þnh c¸c c©n ®èi vÜ m«.  T¹o lËp m«i trêng ph¸p lý ®¶m b¶o vµ khuyÕn khÝch FDI ®Þnh h íng theo chñ tr¬ng ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam, phï hîp víi th«ng lÖ vµ luËt ph¸p quèc tÕ: C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ hiÖn nay ë níc ta lµ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc b»ng ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý kh¸c. Nhµ níc ®ãng mét vai trß ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« ( ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt, hç trî) nh»m ph¸t huy c¸c mÆt tÝch cùc ng¨n ngõa c¸c mÆt tiªu cùc cña ho¹t ®éng FDI. C¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, c¸c c«ng ty níc ngoµi ho¹t ®éng ë ViÖt Nam mang t c¸ch ph¸p nh©n ViÖt Nam ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt ViÖt Nam. Do vËy, c¸c ®Þnh híng kinh tÕ quan träng ®èi víi ho¹t ®éng FDI ®Ó phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc cÇn ®îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña nhµ níc. Khi luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ®îc x©y dùng ®óng ®¾n, phï hîp, c«ng t¸c chØ ®¹o ®iÒu hµnh thùc thi nghiªm tóc th× sÏ ®¹t ®îc c¸c ®Þnh híng vµ môc tiªu qu¶n lý cña nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng FDI. Ngîc l¹i, nÕu nh÷ng ®Þnh híng vµ môc tiªu qu¶n lý kh«ng ®îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ th× tríc hÕt lµ do sù cha hoµn chØnh trong chÕ ®Þnh ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh thùc hiÖn c¸c chÕ ®Þnh ®îc ban hµnh. HÖ thèng ph¸p luËt cµng hoµn chØnh, phï hîp víi c¸c th«ng lÖ cña khu vùc vµ quèc tÕ, kh«ng cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong hay ngoµi níc, c«ng t¸c qu¶n lý cña nhµ níc ngµy cµng ®¬n gi¶n t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t th× m«i trêng ®Çu t cµng cã tÝnh c¹nh tranh cao vµ cµng cã kh¶ n¨ng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.  X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi vµ ®¶m b¶o an toµn cho sù vËn ®éng cña FDI: C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña nhµ ®Çu t, lµ c¬ së h×nh thµnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ- kü thuËt cña c¸c dù ¸n ®Çu t. C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cung cÊp c¸c dÞch vô th«ng tin ®Ó më réng quan hÖ th¬ng m¹i, giao lu hµng ho¸, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Çu vµo, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn cho nhµ ®Çu t. V× vËy, ®©y lµ yÕu tè t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo sù quyÕt ®Þnh cña nhµ ®Çu t khi lùa chän ®Þa ®iÓm ®Çu t. §èi víi quèc gia ®ang ph¸t triÓn, tr×nh ®é c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi yªu kÐm. V× vËy vai trß cña nhµ níc lµ hÕt søc quan träng trong viÖc huy ®éng vµ ph©n bæ c¸c nguån vèn tËp trung ®Çu t ®Ó ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi. Ho¹t ®éng ®Çu t lµ ho¹t ®éng mang tÝnh rñi ro vµ ë chõng mùc nhÊt ®Þnh cã tÝnh m¹o hiÓm, cµng rñi ro vµ m¹o hiÓm h¬n, khi ®Çu t ë níc ngoµi. V× vËy, mét ®Êt níc cã sù ®¶m b¶o cao vÒ trËt tù an toµn x· héi sÏ lµm cho c¸c nhµ ®Çu t yªn t©m vÒ sù an toµn tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña m×nh khi bá vèn kinh doanh ë mét quèc gia kh¸c. Nhµ níc víi vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng mét triÕt lý kinh doanh hiÖn ®¹i, tiÕn tiÕn mang b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam, thÊm nhuÇn t tëng cña 10 ®¶ng:” ViÖt Nam muèn lµ b¹n vµ lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. 2.2. Chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc víi FDI  Dù b¸o Chøc n¨ng dù b¸o ®îc thÓ hiÖn trªn c¬ së c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vµ c¸c kÕt luËn khoa häc. Dù b¸o lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c dù ¸n FDI vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Cã thÓ nãi nÕu thiÕu chøc n¨ng dù b¸o, c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng FDI sÏ kh«ng mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt cña mét ho¹t ®éng qu¶n lý khoa häc còng nhu kh«ng thÓ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu qu¶n lý. Ho¹t ®éng dù b¸o bao gåm dù b¸o t×nh h×nh thÞ trêng hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng, thÞ trêng vèn trong vµ ngoµi níc, xu híng ph¸t triÓn, t×nh h×nh c¹nh tranh trong khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña c¸c chÝnh phñ … §Ó tiÕn hµnh tèt chøc n¨ng dù b¸o cÇn sö dông c¸c c«ng cô dù b¸o kh¸c nhau vµ nªn tiÕn hµnh dù b¸o tõ nh÷ng nguån th«ng tin kh¸c nhau.  §Þnh híng Kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc lo¹i trõ vai trß cña kÕ ho¹ch ho¸ mµ tr¸i l¹i rÊt cÇn sù ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc th«ng qua c¸c c«ng cô, chiÕn lîc, môc tiªu, ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, qui ho¹ch. Chøc n¨ng ®Þnh híng cña nhµ níc tríc hÕt thÓ hiÖn ë viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, tõ ®ã x¸c ®Þnh ph¬ng híng, nhiÖm vô kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong tõng thêi kú. Trªn c¬ së chiÕn lîc ph¸t triÓn dµi h¹n vµ kÕ ho¹ch trong tõng thêi kú x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n, môc tiªu, ch¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia, qui ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã tiÕn hµnh qui ho¹ch thu hót c¸c nguån vèn cho viÖc thùc hiÖn c¸c ph¬ng ¸n, môc tiªu, ch¬ng tr×nh quèc gia. C«ng t¸c ®Þnh híng cña nhµ níc víi FDI ph¶i ®îc cô thÓ ho¸ b»ng viÖc x©y dùng danh môc c¸c dù ¸n kªu gäi vèn ®Çu t níc ngoµi, x¸c ®Þnh c¸c lÜnh vùc u tiªn, ®Þa ®iÓm u tiªn FDI. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Þnh híng thu hót FDI vµo c¸c lÜnh vùc u tiªn, ®Þa bµn u tiªn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, nhµ níc cÇn vËn dông c¸c c«ng cô kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.  B¶o hé vµ hç trî Nhµ níc lµ chñ thÓ qu¶n lý cao nhÊt lµ ngêi ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña c¶ céng ®ång quèc gia. V× vËy chØ cã nhµ níc míi cã ®ñ t c¸ch, søc m¹nh, tiÒm lùc ®Ó b¶o vÖ cho quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ cña c¸c nh©n ngêi níc ngoµi. Chøc n¨ng b¶o hé cña nhµ níc ®îc thùc hiÖn tríc hÕt ë viÖc b¶o hé quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ lîi nhuËn hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t níc ngoµi. Bëi v× së h÷u lµ nguån gèc lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng bªn c¹nh chøc n¨ng b¶o hé nhµ níc cßn cã chøc n¨ng hç trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. MÆc dï c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®Òu lµ c¸c nhµ kinh doanh cã kinh nghiÖm nhng khi hä kinh doanh ë mét quèc gia kh¸c vÉn cÇn cã sù hç trî cña níc chñ nhµ. Khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ nhµ ®Çu t níc ngoµi cÇn cã sù hç trî cña nhµ níc vÒ thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, thÞ trêng vèn, thÞ trêng lao ®éng.  Tæ chøc vµ ®iÒu hµnh §Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng nµy ph¶i x©y dùng thèng nhÊt tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thÝch hîp trªn c¬ së phèi hîp nhÞp nhµng, ¨n khíp vµ tèi u c¸c chøc n¨ng 11 qu¶n lý cña c¸c bé phËn trong bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng FDI. §ång thêi cÇn cã sù phèi hîp tèt nhÊt trong hÖ thèng c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc trong viÖc ban hµnh c¸c qui ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi nh»m b¶o vÖ lîi Ých, b¶o hé s¶n xuÊt trong níc vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng FDI.  KiÓm tra vµ gi¸m s¸t C¨n cø vµo chÕ ®é, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc kiÓm tra ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt, lÖch l¹c trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n triÓn khai vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t ®Ó cã biÖn ph¸p ®a c¸c ho¹t ®éng nµy vËn ®éng theo qui ®Þnh thèng nhÊt. Ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t cßn lµ c«ng cô ph¶n håi th«ng tin quan träng ®Ó chÝnh phñ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ møc ®é hîp lý cña nh÷ng chÝnh s¸ch, qui ®Þnh ®· ®îc ban hµnh. Ngoµi ra ho¹t ®éng kiÓm tra, thanh tra gi¸m s¸t cßn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trong khi triÓn khai vµ ®a dù ¸n vµo ho¹t ®éng. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t níc ngoµi kh«ng tån t¹i ®éc lËp mµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. ChØ cã thÓ qu¶n lý tèt c¸c ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi khi c¸c chøc n¨ng qu¶n lý ®îc thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé vµ thuÇn nhÊt. 2.3. Néi dung cña qu¶n lý nhµ níc víi FDI §Ó ®¹t ®îc môc tiªu, thùc hiÖn vai trß, chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc trong viÖc ®Þnh híng, t¹o dùng m«i trêng, ®iÒu tiÕt hç trî vµ kiÓm tra kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng FDI, néi dung qu¶n lý nhµ níc ®èi víi FDI bao gåm nh÷ng ®iÓm chñ yÕu sau:  X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn FDI bao gåm söa ®æi, bæ sung luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam c¸c v¨n b¶n híng dÉn thùc hiÖn còng nh c¸c v¨n b¶n ph¸p qui c¸c ®Ó ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt c¸c quan hÖ ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam nh»m ®Þnh híng FDI theo môc tiªuu ®Ò ra.  X©y dùng quy ho¹ch theo tõng ngµnh, tõng s¶n phÈm, tõng ®Þa ph¬ng trong ®ã cã quy ho¹ch thu hót FDI ®¬ng nhiªn ph¶i dù trªn qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Tõ ®ã x¸c ®inh danh môc c¸c dù ¸n u tiªn kªu gäi vèn ®Çu t níc ngoµi, ban hµnh c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kÜ thuËt, chuÈn mùc ®Çu t.  VËn ®éng híng dÉn c¸c nhµ ®Çu t trong vµ ngoµi níc trong viÖc x©y dùng dù ¸n ®Çu t, lËp hå s¬ dù ¸n, ®µm ph¸n, kÝ kÕt hîp ®ång, thÈm ®Þnh vµ cÊp giÊy phÐp.  Qu¶n lÝ c¸c dù ¸n ®Çu t sau khi cÊp giÊy phÐp - §iÒu chØnh, xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, gi¶i quyÕt nh÷ng ¸ch t¾c cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. - KiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc tu©n thñ theo ph¸p luËt cña c¸c cÊp c¸c, c¸c nghµnh cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t, kiÓm tra kiÓm so¸t vµ xö lý nh÷ng vi ph¹m cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc thùc hiÖn theo qui ®Þnh cña nhµ níc vÒ giÊy phÐp ®Çu t, c¸c cam kÕt cña c¸c nhµ ®Çu t.  §µo t¹o ®éi ngò lao ®éng ViÖt Nam ®¸p øng nhu cÇu cña qu¸ tr×nh hîp t¸c ®Çu t tõ ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý ®Çu t ë c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t ®Õn ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ tham gia trong c¸c doanh 12 nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi còng nh ®éi ngò lao ®éng kü thuËt ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc nµy. C¸n bé qu¶n lý lµ kh©u träng t©m cña ho¹t ®éng qu¶ lý, cã vai trß cùc k× quan träng trong qu¶n lý vÒ ®Çu t. Môc tiªu ®Æt ra ®èi víi FDI, chñ tr¬ng, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ níc, c¸c quan hÖ ph¸p luËt cã liªn quan ®ªn khu vùc FDI cã ®îc thùc hiÖn hay kh«ng phô thuéc vµo n¨ng lùc tæ chøc, ®iÒu hµnh, tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p, kh¶ n¨ng vËn dông s¸ng t¹o vµ t©m huyÕt cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t. V× vËy, ®éi ngò c¸n bé nµy cÇn ®îc tuyÓn chän phï hîp víi yªu cÇu vµ thêng xuyªn ®îc ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tr×nh ®é, kiÕn thøc chuyªn m«n vµ phÈm chÊt ®¹o ®øc, tinh thÇn tù hµo, tù cêng dan téc, d¸m hi sinh lîi Ých c¸ nh©n v× sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. 2.4. HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng FDI  Quèc héi: lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt, cã tr¸ch nhiÖm phª chuÈn vµ ban hµnh hÖ thèng luËt ph¸p cã liªn quan ®Õn ®Çu t, quyÕt ®Þnh ®êng lèi, chiÕn lîc vµ c¸c chñ tr¬ng ®Çu t.  ChÝnh phñ: cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý toµn diÖn vµ thèng nhÊt lÜnh vùc ®Çu t.  C¸c bé: - Bé kÕ ho¹ch ®Çu t: + Tr×nh ChÝnh phñ c¸c dù luËt, ph¸p lÖnh, v¨n b¶n qui ph¹m cã liªn quan ®Õn ®Çu t. + X¸c ®Þnh ph¬ng híng vµ c¬ cÊu vèn ®Çu t ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi gi÷a ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi. + CÊp giÊy phÐp ®Çu t vµ híng dÉn víi c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi. + Qu¶n lý nhµ níc vÒ viÖc lËp, kiÓm tra,xÐt duyÖt c¸c dù ¸n quy ho¹ch, ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi. - Bé x©y dùng: + Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ x©y dùng, nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý x©y dùng, qui ho¹ch ®« thÞ vµ n«ng th«n. + Ban hµnh c¸c tiªu chuÈn qui ph¹m, qui chuÈn x©y dùng. + Theo dâi, kiÓm tra chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh - Bé tµi chÝnh: + Nghiªn cøu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý nhµ níc vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông ng©n hµng trong ®Çu t vµ x©y dùng. + Gi¸m s¸t c¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, huy ®éng vèn, cho vay vèn, b¶o l·nh vay, b¶o l·nh thanh to¸n, b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®éng, b¶o l·nh dù thÇu. - C¸c bé cã liªn quan: + C¸c bé qu¶n lý ngµnh vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn, c«ng nghÖ, m«i trêng, th¬ng m¹i, b¶o tån b¶o tµng di tÝch di s¶n v¨n ho¸, quèc phßng, an ninh, phßng ch¸y ch÷a ch¸y… Cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt vµ cã ý kiÕn b»ng v¨n b¶n vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn dù ¸n. 3. Kinh nghiÖm qu¶n lý nhµ níc víi FDI cña mét sè níc trªn thÕ giíi 3.1. Th¸i Lan Th¸i Lan lµ mét trong nh÷ng níc cã nhiÒu ®iÓm t¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn (®Êt ®ai, khÝ hËu, tµi nguyªn…), vÒ x· héi (mét sè tËp qu¸n, nhan v¨n, d©n sè ®«ng vµ phÇn lín sèng ë n«ng th«n, dung lîng thÞ trêng tiÒm 13 n¨ng lín…) vµ vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ (cã u thÕ ph¸t triÓn mét nªn n«ng nghiÖp nhiÖt ®íi, c«ng nghiÖp cßn ë tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp…). Nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ Th¸i Lan ®· ®¹t n®îc sù ph¸t triÓn thuéc lo¹i nhanh trong khu vùc. Trong sù ph¸t triÓn ®ã cã sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña ®Çu trùc tiÕp níc ngoµi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña Th¸i Lan cã häc gi¶ ®· cho r»ng:” nÕu kh«ng cã nguån ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi trong 20 n¨m qua, Th¸i Lan kh«ng thÓ x©y dùng ®îc mét nÒn t¶ng kinh tÕ v÷ng m¹nh nh hiÖn nay”[17,381]. Chóng ta còng thõa nhËn r»ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ Th¸i Lan trë thµnh nh÷ng “ng«i sao” míi cña khu vùc §«ng ¸. ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· rÊt khÐo lÐo trong viÖc kÕt hîp ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi víi chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ cña tõng thêi k×. §Ó cã thÓ triÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t nhanh, thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶, ChÝnh phñ Th¸i Lan ®· cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh c¸c nguån vèn tron níc cïng tham gia ®©u t víi c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Tû lÖ vèn trong níc trong c¸c dù ¸n nµy lªn tíi 71,7% (thêi k× 1960-1985) vµ 71,6% (thêi k× 1986-1995)[47,134]. VÒ chÝnh s¸ch tiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña Th¸i Lan ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸ th«ng tho¸ng vµ cã søc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t. 3.2. Trung Quèc Sau 20 n¨m (1979-1999) thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa, kinh tÕ Trung Quèc ®· d¹t ®ùoc nhiÒu thµnh tùu to lín, thu hót sù chó ý cña nhiÒu ngwofi trªn thÕ giíi. Thêi kú 1979-1994 tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n 9,3%/n¨m; tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng b×nh qu©n 16,2%/n¨m; S¶n lîng c¸c s¶n phÈm chñ yÕu còng ®Òu t¨ng víi tèc ®é nhanh. Cho dÕn nay, tong øng víi c¸c thêi kú, nÒn kinh tÕ Trung Quèc vÉn dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ tèc ®é t¨ng trëng. VÞ thÕ vµ ¶nh hëng cña Trung Quèc ®ang ngµy cµng n©ng lªn râ rÖt. NhiÒu nhµ kinh tÕ nhËn ®Þnh r»ng, tõ nay ®Õn hÕt thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI vÉn lµ thêi kú ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ Trung Quèc. Mét trong nh÷ng yÕu tè chi phèi m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn kinh tÕ Trung Quèc 20 n¨m qua lµ sù thµnh c«ng trong viÖc thu hót ®Çu t níc ngoµi. §èi víi Trung Quèc, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thùc sù trë thµnh ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn vµ chÝnh nã ®· lµm ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. NÕu ®Õn n¨m 1991, Trung Quèc chØ ®øng thø 13 trªn thÕ giíi vµ thø 3 trong c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÒ thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi th× chØ 2 n¨m sau (1993) Trung Quèc ®· ®øng thø 2 trªn thÕ giíi ( sau Mü ) vµ ®øng ®Çu c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vÒ lÜnh vùc nµy. N¨m 1993 vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®¨ng kÝ vµo Trung Quèc lµ 111,436 tû USD, trong ®ã vèn thùc hiÖn lµ 33, 767 tû USD. §©y lµ mét kû lôc cha tõng cã trªn thÕ giíi. NÕu lîng vèn ®Çu t trùc tiÕp thùc hiÖn ë Trung Quèc tÝnh ®Õn n¨m 1992 ®¹t møc 50,9 tû USD th× ®Õn n¨m 1998 ®· lªn tíi 259,858 tû USD. Nh v©y, trong thêi kú 20 n¨m (1979-1998) tÝnh b×nh qu©n ë Trung Quèc mçi n¨m cã tíi gÇn 13 tû USD vèn ®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi ®îc thùc hiÖn ( b»ng 11,8 lÇn vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thùc hiÖn b×nh qu©n trong thêi k× 1988-1999 t¹i ViÖt Nam). Nãi ®Õn sù thµnh c«ng cña Trung Quèc trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y còng cã nghÜa lµ nãi ®Õn sù thµnh c«ng trong viÖc qu¶n lý nhµ níc vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa cña hä. ViÖc më cöa víi bªn ngoµi ®îc Trung Quèc x¸c ®Þnh “ lµ mét quèc s¸ch c¬ b¶n l©u dµi”, nªn hä chñ tr¬ng “ ra søc n©ng cao møc ®é më cöa víi bªn ngoµi”, “ tÝch cùc lîi dông vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi mét c¸ch hiÖu qu¶”… Thùc tÕ cho thÊy, nhê cã 14 chÝnh s¸ch më cöa hîp lý nªn viÖc thu hót vµ sö dông ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña Trung Quèc r©t hiÖu qu¶. Mét sè chñ tr¬ng, biÖn ph¸p lín mµ Trung Quèc ®ang sö dông ®èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi hiÖn nay theo híng sau: - T¨ng cêng c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ trong níc phï hîp víi tèc ®é më cöa ®èi ngo¹i, t¹o ®iÒu kiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. - LËp qui ho¹ch ngµnh nghÒ vµ vïng l·nh thæ ®èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. - T¨ng cêng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. - Cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó më réng viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t ngêi Hoa ë níc ngoµi chuyÓn vèn vÒ ®Çu t t¹i Trung Quèc. Më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng, t¹o m«i trêng kinh doanh thuËn lîi, sö dông c¸c chÝnh s¸ch u ®·i phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña tõng thêi kú. 15 Ch¬ng II Thùc tr¹ng vÒ qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi I. Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng FDI t¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua. 1. Thùc tr¹ng thu hót FDI §Õn hÕt n¨m 2003 ®· co 4986 dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc cÊp gi©y phÐp ®Çu t vµo ViÖt Nam, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 44.533 triÖu USD. TÝnh b×nh qu©n mçi n¨m ViÖt Nam cÊp phÐp cho 311 dù ¸n víi møc binh qu©n 1 dù ¸n 2.783,3 triÖu USD vèn ®¨ng ký. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam trong 16 n¨m qua biÓu hiÖn kh¸ râ nÐt cña mét ®éng th¸i thiÕu æn ®Þnh: Tõ khi b¾t ®Çu triÓn khai (1988) vËn ®«ng theo xu híng t¨ng nhanh ®Õn 1995, 1996 ( c¶ vÒ sè dù ¸n còng nh vèn ®¨ng ký). Nhng b¾t ®Çu tõ n¨m 1997, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam l¹i vËn ®éng theo xu híng gi¶m dÇn, cho ®Õn n¨m 1999 lµ n¨m cã lîng vèn FDI ®¨ng ký ë møc thÊp nhÊt kÓ tõ n¨m 1992. §Õn n¨m 2000, n¨m 2001 t×nh h×nh FDI vµo ViÖt Nam tuy ®· cã sù chuyÓn biÕn theo chiÒu híng tèt h¬n, nhng sang n¨m 2002 th× chiÒu híng ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc duy tr× mµ l¹i diÔn biÕn xÊu ®i mét c¸ch kh¸ râ. N¨m 2002 tuy lµ n¨m ®¹t ®Ønh cao vÒ sè lîng dù ¸n nhng l¹i lµ ®¹t ®iÓm “cùc tiÓu” vÒ lîng vèn ®Çu t. V× vËy ®©y còng lµ n¨m cã qui m« b×nh qu©n cña dù ¸n ë møc cùc tiÓu kÓ tõ tríc tíi nay. Vèn FDI ®¨ng ký ®Çu t vµo ViÖt Nam n¨m 2002 b»ng 49,55% møc b×nh qu©n cña c¶ thêi ký 16 n¨m (1998-2003) vµ chØ b»ng 16,2% cña n¨m cã møc vèn ®¨ng ký cao nhÊt ( 1996). NÕu theo sè lîng vèn ®¨ng ký th× qui m« dù ¸n b×nh qu©n cña thêi kú 1998-2003 lµ h¬n 8,93 triÖu USD /1 dù ¸n. MÆc dï ®©y còng chØ thuéc lo¹i qui m« trung b×nh nhng l¹i cã vÊn ®Ò rÊt ®¸ng quan t©m lµ qui m« b×nh quan dù ¸n theo vèn ®¨ng ký cña nhiÒu n¨m vÉn ë møc thÊp h¬n, ®Æc biÖt qui m« b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n ®îc phª duyÖt n¨m 2002 l¹i nhá ®i mét c¸ch ®ét ngét (1,99 triÖu USD/ 1dù ¸n). VÒ qui m« cña c¸c dù ¸n FDI n¨m 2002, b»ng 22,35% qui m« b×nh qu©n cña thêi kú 1988-2003 vµ chØ b»ng 7,6% møc b×nh qu©n cña n¨m cao nhÊt (1996). N¨m 2003 t×nh h×nh ®· cã chuyÓn biÕn kh¶ quan h¬n n¨m 2002 (tuy sè dù ¸n cã gi¶m ®i, nhng sè vèn ®Çu t ®· t¨ng lªn), nhng còng cha ®¹t ®îc møc nh n¨m 2001 (n¨m 2003 so víi n¨m 2001 tuy cã sè dù ¸n ®Çu t b»ng 123,51%; nhng do tæng sè vèn ®¨ng ký chØ b»ng 61,93% nªn quy m« b×nh qu©n cña mét dù ¸n còng chØ b»ng 50,14%). Quan s¸t bøc tranh tæng thÓ vÒ møc ®é hÊp dÉn cña c¸c ngµnh ®èi víi FDI cña c¶ thêi k× 1988-2003 ta thÊy: C«ng nghiÖp vÉn lµ lÜnh vùc thu hót FDI nhiÒu nhÊt (chiÕm 56,8% tæng lîng vèn ®¨ng ký, 66,8% tæng sè dù ¸n), trong ®ã chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp nÆng (chiÕm 22,2% vèn ®¨ng ký vµ 27,6% sè dù ¸n). TiÕp ®Õn lµ dÞch vô (chiÕm 36,2% tæng sè vèn ®¨ng ký vµ 19,4% sè dù ¸n) vµ thÊp nhÊt lµ n«ng-l©m nghiÖp, thuû s¶n (Xem b¶ng 1) B¶ng 1: FDI t¹i ViÖt Nam 1988-2003 theo ngµnh kinh tÕ (C¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) Ngµnh 1.C«ng nghiÖp DÇu khÝ Sè dù ¸n Vèn ®Çu t (USD) 2.849 22.983.233.183 29 1.931.109.730 % tæng vèn 56,8 4,8 16 % tæng dù ¸n 66,8 0,7 Vèn thùc hiÖn % vèn (USD) thùc hiÖn 16.212.762.451 68 4.552.178.963 19 CN nhÑ CN nÆng CN thùc phÈm X©y dùng 2. N«ng l©m nghiÖp N«ng l©m nghiÖp Thuû s¶n 3. DÞch vô GTVT Bu chÝnh Kh/s¹n-Du lÞch Tµi chÝnh-ng©n hµng VH- Y tÕ – Gi¸o dôc XD khu ®« thÞ míi XD v¨n phßng c¨n hé XD h¹ tÇng KCN, KCX DÞch vô kh¸c Tæng sè 1.155 1.177 209 279 586 6.050.109.730 8.981.951.724 2.540.121.426 3.479.417.082 2.860.016.748 14,9 22,2 6,3 8,6 7,1 27,1 27,6 4,9 6,5 13,7 2.712.071.794 5.462.140.476 1.547.295.061 1.939.076.157 1.528.314.192 11 23 6 8 6 492 2.600.812.095 6,4 11,5 1.403.801.769 6 94 829 115 143 47 259.204.653 14.655.682.435 2.585.280.396 3.283.535.635 606.050.000 0,6 36,2 6,4 8,1 1,5 2,2 19,4 2,7 3,4 1,1 124.512.423 6.274.054.931 1.036.128.951 2.007.161.210 599.934.640 1 26 4 8 2 145 626.366.412 1,5 3,4 227.525.006 1 3 2.466.674.000 6,1 0,1 6.294.598 0,03 99 3.460.501.161 8,5 2,3 1.598.424.136 7 19 895.625.046 2,2 0,4 521.225.700 2 258 4.264 731.649.785 40.498.932.366 1,8 100 6,1 100 277.360.690 24.015.131.574 1 100 Nguån: Côc ®Çu t níc ngoµi – Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t. So s¸nh FDI vµo c¸c lÜnh vùc ta thÊy: VÒ qui m« b×nh qu©n cña dù ¸n th× c¸c dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc dÞch vô thêng cã qui m« lín h¬n, tiÕp ®Õn lµ c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp, cßn c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp thêng cã quy m« nhá h¬n c¶. VÒ tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n cho thÊy: c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp cã tiÕn ®é thùc hiÖn nhanh nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc dÞch vô vµ chËm nhÊt lµ c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp . 17 VÒ ®Þa bµn ®Çu t: §Æc ®iÓm t¬ng ®èi næi bËt vµ cã lÏ còng gièng mét sè níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c lµ c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi vÉn gthêng tËp trung chñ yÕu vµo mét sè ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng vµm«i trßng kinh tÕ – x· héi. Møc ®é chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng vÒ thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ t¬ng ®èi lín vµ ®ång thuËn víi møc thuËn lîi cña c¸c yÕu tè kinh tÕ- x· héi vµ c¬ së h¹ tÇng. NÕu tÝnh theo sè vèn ®Çu t cßn hiÖu lùc cña c¶ thêi k× 1988-2003, th× chØ s¸u ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n ®· chiÕm tíi 70,95% tæng sè vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam [TP. Hå ChÝ Minh víi sè vèn ®¨ng ký 10.734 triÖu USD (chiÕm 24,1% tæng sè vèn ®¨ng ký cña c¶ níc) sèliÖu t¬ng øng cña c¸c ®Þa ph¬ng tiÕp theo nh sau: Hµ Néi: 7.578,9 (17,02%); §ång Nai: 6.422,7 (14,42%); B×nh D¬ng 3.357,4 (7,54%); Bµ RÞa – Vòng Tµu: 2.051,4 (4,61%); vµ H¶i Phßng: 1.453,8(3,26%) VÒ c¸c h×nh thøc ®Çu t: Vµo thêi k× ®Çu ViÖt Nam thùc thi chÝnh s¸ch kªu gäi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, liªn doanh lµ h×nh thøc ®îc c¸c nhµ ®Çu t sö dông phá biÕn nhÊt. H×nh thøc nµy thêng chiÕm tíi kho¶ng 40% sè dù ¸n vµ 59% vèn ®¨ng ký. Së dÜ nh vËy lµ do thêi kú ®Çu, c¸c thñ tôc ®Ó triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n cßn ®ßi hái nhiÒu giÊy tê, l¹i ph¶i th«ng qua nhiÒu kh©u, nhiÒu nÊc, vµ rÊt phøc t¹p, trong khi ®ã ngêi níc ngoµi cßn Ýt hiÓu biÕt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· häi vµ ph¸t luËt cña ViÖt Nam, hä thêng gÆp khã kh¨n trong giao dÞch, quan hÖ cïng mét lóc víi kh¸ nhiÒu c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam ®Ó cã ®îc ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn triÓn khai x©y dùng c¬ b¶n còng nh tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t. Tronghoµn c¶nh nh vËy, ®a sè c¸c nhµ ®Çu t thÝch lôa chän h×nh thøc liªn doanh ®Ó ®èi t¸c bªn ViÖt Nam ®øng ra lo c¸c thñ tôc ph¸p lý cho sù ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hiÖu qu¶ h¬n. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng trong m«i trêng ®©u t ë ViÖt Nam, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t ch©u ¸ cã ®iÒu kiÖn ®Ó hiÓu biÕt h¬n vÒ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, phong tôc tËp qu¸n vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng kinh doanh ë ViÖt Nam. Sù am hiÓu cña c¸c nhµ ®Çu t ®îc n©ng lªn trong ®iÒu kiÖn c¸c thñ tôc cÊp phÐp cña ViÖt Nam ®ang tõng bíc ®îc c¶i tiÕn theo híng ngµy cµng ®¬n gi¶n h¬n tríc, vµ cïng víi sù xuÊt hiÖn nh÷ng tæ chøc t vÊn gióp c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi thùc hiÖn cac thñ tôc triÓn khai, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c dù ¸n t¬ng ®èi cã hiÖu qu¶. V× vËy, nhu cÇu cã ®èi t¸c cã ®èi t¸c ViÖt Nam ®Ó tiÕn hµnh thñ tôc, ®èi víi nhµ ®Çu t níc ngoµi ®· gi¶m ®i mét c¸ch ®¸ng kÓ. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi tham gia liªn doanh do kh¶ n¨ng cña phÝa ViÖt Nam thêng yÕu c¶ vÒ vèn ®ãng gãp lÉn c¸n bé qu¶n lý, mÆt kh¸c nhiÒu nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng muèn chia sÎ quyÒn ®iÒu hµnh doanh nghiÖp víi bªn VIÖt Nam nªn hä thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã ®èi t¸c ViÖt Nam trong ho¹t ®éng ®Çu t. Do ®ã, sè dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt Nam theo h×nh thøc liªn daonh ®· gi¶m xuèng (chØ cßn 26,99% sè dù ¸n vµ 44,97% vèn ®Çu t), ®ång thêi h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi ®ang ngµy cµng cã xu híng t¨ng lªn c¶ tuyÖt ®èi lÉn t¬ng ®èi. NÕu thêi kú ®Çu chØ cã gÇn 10% sè dù ¸n vµ vèn ®¨ng ký ho¹t ®éng theo h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi th× ®Õn nay con sè ®ã ®· t¨ng lªn tíi 69,21% sè dù ¸n vµ 42,10% vèn ®¨ng ký. H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®Õn nay chØ chiÕm 3,66% sè dù ¸n vµ 9,54% sè vèn ®Çu t, chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ vµ dÞch vô viÔn th«ng, in Ên vµ ph¸t hµnh b¸o chÝ. 18 Tõ n¨m 1993, ViÖt Nam b¾t ®Çu ¸p dông h×nh thøc “hîp ®ång x©y dùngkinh doanh- chuyÓn giao (BOT), cho ®Õn nay h×nh thøc ®Çu t nµy còng chØ chiÕm 0,14% sè dù ¸n vµ 3,38 vèn ®Çu t. VÒ c¸c ®èi t¸c níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt Nam thêi kú 1988 – 2003: NÕu tÝnh theo c¸c dù ¸n FDI cßn hiÖu lùc th× ®Õn nay hiÖn cßn 64 níc vµ vïng l·nh thæ cã c¸c dù ¸n ®Çu t ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Trong sè ®ã, cã b¶y níc cã tæng sè vèn ®Çu t ®¨ng ký vµ ®· ®îc cÊp phÐp ®Çu t vµo ViÖt Nam trªn 2 tû USD lµ: Xinhgapo, §µi Loan, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Hång K«ng, Ph¸p, British Virgin Islands. Tæng sè vèn ®Çu t cña b¶y ®èi t¸c nµy ®· chiÕm tíi 71,43% tæng lîng vèn FDI ®¨ng ký ®Çu t vµo ViÖt Nam (trong ®ã Xinhgapo chiÕm 18,18%, §µi Loan chiÕm 14,54%, NhËt B¶n chiÕm 11,04%, Hµn Quèc chiÕm 9,97%, H«ng K«ng chiÕm 7,43%, Ph¸p chiÕm 5,22%, British Virgin Islands chiÕm 5,05%). NÕu theo tæng møc ®Çu t trªn 1tû USD th× cã thªm n¨m níc: Hµ Lan, Th¸i Lan, V¬ng quèc Anh, Hoa Kú, Malaixia (trong ®ã Hµ Lan chiÕm 4,35%, Th¸i Lan chiÕm 3,47%, V¬ng quèc Anh chiÕm 2,91%, Hoa Kú chiÕm 2,81%, vµ Malaixia chiÕm 2,73%). Nh vËy nÕu chØ tÝnh riªng 12 níc cã vèn ®Çu t trªn 1 tû USD trªn ®©y ®· chiÕm tíi 87,7% tæng sè vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Sè liÖu trªn cho thÊy ®· cã nhiÒu nhµ ®Çu t xuÊt ph¸t tõ c¸c níc t¬ng ®èi ph¸t triÓn cã dù ¸n ®Çu t t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay th× sù cã mÆt cña c¸c nhµ ®Çu t thuéc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín cha nhiÒu. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng chØ b¸o quan träng khi chóng ta thùc thi c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn viÖc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t cña ViÖt Nam. 2. T×nh h×nh thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¹i ViÖt Nam §Õn hÕt n¨m 2003, cã 1.200 dù ¸n sau mét thêi gian triÓn khai s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®· ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ViÖt Nam cÊp phÐp t¨ng vèn, më réng s¶n xuÊt. Tæng sè vèn ®· ®îc phª duyÖt t¨ng thªm lµ 8,825 triÖu USD (b»ng 19,82% tæng sè vèn ®¨ng ký vµ b»ng 24,07% sè dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp). Tæng sè vèn cña c¸c dù ¸n hÕt thêi h¹n thùc hiÖn hîp ®ång 628 triÖu USD (b»ng 1,46% tæng sè vèn ®¨ng ký); sè vèn thuéc c¸c dù ¸n ®· gi¶i thÓ lµ 9.974 triÖu USD (b»ng 23,2% tæng sè vèn ®¨ng ký). §Õn hÕt n¨m 2003 tæng sè vèn ®· thùc hiÖn b»ng 53,58% cña tæng sè vèn ®¨ng ký. Trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kÕt cÊu h¹ tÇng l¹c hËu, cc¸c nguån lùc còng nh chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t níc ngoµi cßn nhiÒu biÕn ®éng, thÞ trêng ph¸t triÓn cha ®Çy ®ñ……. th× tû lÖ vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thùc hiÖn ®îc ë møc nh vËy lµ kh«ng thÊp. VÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng, c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ theo h×nh thøc hîp ®ång ph©n chia s¶n phÈm vµ dÞch vô viÔn th«ng theo h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ nh÷ng dù ¸n ho¹t ®éng ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt. Së dÜ nh vËy lµ nhê c¸c dù ¸n lo¹i nµy, c¸c nhµ ®Çu t kh«ng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian gi¶i quyÕt c¸c thñ tôc ®Êt ®ai, x©y dùng,… cßn vÒ n¨ng lùc th× hÇu hÕt c¸c dù ¸n lo¹i nµy ®Òu do c¸c nhµ ®Çu t lµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cã thÕ m¹nh vÒ tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ. VÒ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c¸c dù ¸n Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh cã tiÕn ®é thùc hiÖn nhanh h¬n c¶, tiÕp ®Õn lµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, cßn c¸c doanh nghiÖp 19 thuéc c¸c h×nh thøc BOT vµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi cã tiÕn ®é thùc hiÖn chËm nhÊt . 20