BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Minh Huệ
PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO VIÊN
TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 - 6 TUỔI LÀM QUEN
VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Nguyễn Thị Minh Huệ
PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO
VIÊN TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 - 6 TUỔI
LÀM QUEN VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC
Chuyên ngành : Giáo dục học (Mầm non)
Mã số
: 8140101
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. HOÀNG VĂN CẨN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan toàn bộ nội dung luận văn này là công trình nghiên cứu của
tôi, không sao chép của bất kì ai cũng như chưa công bố toàn văn dưới bất kì hình
thức nào.
Tác giả
Nguyễn Thị Minh Huệ
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi đã được sự động viên, giúp
đỡ nhiệt tình của quý thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình rất nhiều. Qua đây tôi
xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành nhất đến:
PGS. TS. Hoàng Văn Cẩn – người thầy đã luôn tận tình hướng dẫn, định
hướng, chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu.
Tập thể Cán bộ Quản lý và Giáo viên Mầm non của các Trường Mầm non trên
địa bàn Thành phố Biên Hòa đã tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình khảo
sát và đánh giá thực tiễn.
Phòng Sau đại học, Trung tâm Thư viện Trường Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh và quý thầy cô Trung tâm Thư viện Trường Cao đẳng Sư phạm Trung
ương 3 đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện
luận văn.
Các bạn bè thân thiết, đồng nghiệp đã luôn bên cạnh an ủi, động viên để tôi có
động lực hoàn thành luận văn.
Gia đình của tôi, đặc biệt là chồng, bố, mẹ – người đã luôn quan tâm, chăm
sóc hỗ trợ vật chất và chăm sóc con nhỏ để tôi có thời gian nghiên cứu đề tài.
Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn và gửi lời chúc sức khỏe đến tất cả mọi
người.
Biên Hòa, ngày….tháng….năm
Tác giả
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM TRONG
HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH 8
1.1. Lịch sử vấn đề..................................................................................................8
1.1.1. Thế giới......................................................................................................8
1.1.2. Việt Nam.................................................................................................. 10
1.2. Xác định khái niệm và lí luận liên quan.......................................................... 13
1.2.1. Tác phẩm văn học và Tác phẩm văn học thiếu nhi...................................13
1.2.2. Kể diễn cảm.............................................................................................. 16
1.2.3. Kể diễn cảm cho trẻ MG 5- 6 tuổi............................................................ 24
1.3. Những yêu cầu của việc kể diễn cảm.............................................................. 40
1.3.1. Công tác chuẩn bị..................................................................................... 40
1.3.2. Sự kết hợp, phối hợp giữa kể diễn cảm các phương pháp, phương tiện.
41
1.3.3. Yêu cầu đối với giáo viên MN.................................................................. 44
1.3.4. Yêu cầu đối với trẻ mẫu giáo.................................................................... 46
1.3.5. Tiêu chí đánh giá khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo
viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH
46
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo
viên................................................................................................................ 47
Tiểu kết chương 1..................................................................................................... 50
Chương 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM
CỦA GV TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN
VỚI TPVH 51
2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng............................................................................ 51
2.1.1. Mục đích khảo sát..................................................................................... 51
2.1.2. Nội dung khảo sát..................................................................................... 51
2.1.3. Đối tượng khảo sát................................................................................... 51
2.1.4. Phương pháp khảo sát............................................................................... 51
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng và phân tích đánh giá.......................................... 54
2.2.1. Việc thực hiện chương trình GDMN của giáo viên.................................. 54
2.2.2. Tổ chức tập huấn, kiểm tra của CBQL..................................................... 56
2.2.3. Nhận thức của giáo viên và CBQL về phương pháp kể diễn cảm.............58
2.2.4. Việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên............................. 62
2.2.5. Biểu hiện tiếp nhận của trẻ....................................................................... 80
2.2.6. Ý kiến đánh giá của phụ huynh................................................................ 84
Tiểu kết chương 2..................................................................................................... 85
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO KHẢ NĂNG SỬ
DỤNG PHƯƠNG PHÁP KỂ DIỄN CẢM CỦA GIÁO VIÊN
TRONG HƯỚNG DẪN TRẺ 5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI
TPVH
89
3.1. Đề xuất biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm
của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH.................89
3.1.1. Định nghĩa biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn
cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH
89
3.1.2. Cơ sở đề xuất biện pháp........................................................................... 89
3.1.3. Nguyên tắc xây dựng biện pháp............................................................... 90
3.2. Biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của GV
trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH.......................................91
3.2.1. Biện pháp 1............................................................................................... 91
3.1.4. Biện pháp 2:............................................................................................. 94
3.1.5. Biện pháp 3............................................................................................... 95
3.1.6. Biện pháp 4............................................................................................... 96
3.1.6. Biện pháp 5............................................................................................... 97
3.1.7. Biện pháp 6............................................................................................... 98
3.2. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp nâng cao khả năng
sử dụng phương pháp kể diễn cảm của GV trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi
làm quen với TPVH....................................................................................... 99
3.2.1. Tổ chức nghiên cứu.................................................................................. 99
3.2.2. Kết quả nghiên cứu.................................................................................101
Tiểu kết chương 3...................................................................................................108
KẾT LUẬN............................................................................................................109
KIẾN NGHỊ..........................................................................................................110
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................113
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH
Ban Giám hiệu
CBQL
Cán bộ quản lý
CĐSP
Cao đẳng Sư phạm
ĐH
Đại học
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GDMN
Giáo dục Mầm non
GV
Giáo viên
GVMN
Giáo viên Mầm non
Nxb
Nhà xuất bản
TB
Trung bình
TPVH
Tác phẩm Văn học
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mức độ thường xuyên tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với thể loại
truyện kể.......................................................................................... 54
Bảng 2.2. Cơ cấu trình độ và thâm niên công tác của CBQL và GVMN.........58
Bảng 2.3. Mức độ hiểu biết của GVMN về vai trò của phương pháp kể diễn cảm
59
Bảng 2.4. Đánh giá mức độ hiểu biết của GV về các thủ thuật kể diễn cảm....60
Bảng 2.5
Mức độ sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên...............64
Bảng 2.6. Mức độ sử dụng các thủ thuật kể diễn cảm của giáo viên trong hướng
dẫn trẻ làm quen với thể loại truyện................................................ 67
Bảng 2.7. Mức độ hiệu quả của việc sử dụng các thủ thuật trong khi kể của giáo
viên.................................................................................................. 69
Bảng 2.8. Ý kiến về nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể
diễn cảm.......................................................................................... 76
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất. 101
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.......104
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1.
Tiến trình chuẩn bị của GV khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm.
63
Biểu đồ 2.2.
Mức độ luyện tập của giáo viên khi sử dụng phương pháp........66
Biểu đồ 2.3.
Mức độ kết hợp phương pháp kể diễn cảm với các phương pháp,
phương tiện kỹ thuật.................................................................. 74
Biểu đồ 2.4.
Đánh giá của GV về biểu hiện tiếp nhận văn học của trẻ 5 – 6 tuổi
83
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân và có
vai trò quan trọng trong việc đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển nhân cách
của con người. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc giáo
dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ.
Văn học là một loại hình nghệ thuật giữ vai trò to lớn trong việc hình thành và
phát triển nhân cách cho trẻ, là món ăn tinh thần không thể thiếu đặc biệt là lứa tuổi
mẫu giáo. Nhà nghiên cứu Biêlinxki khẳng định “Một cuốn sách viết cho thiếu nhi là
để giáo dục, mà giáo dục là một sự nghiệp vĩ đại, vì nó quyết định số phận con
người” (dẫn theo (M.K.Bogoliupxkia, V.V. Septsenko, 1978). Giá trị của những tác
phẩm có ngôn ngữ nghệ thuật là ở chỗ chúng có ảnh hưởng đến sự phát triển toàn
diện của trẻ em. Những truyện kể, truyện dân gian, những bài thơ, bài ca dao là một
trong những hình thức, con đường để nhận thức thế giới tự nhiên, thế giới con người,
giúp các em chính xác hóa những bỉểu tượng đã có về thực tế xã hội xung quanh,
từng bước cung cấp thêm những khái niệm mới và mở rộng kinh nghiệm sống cho
trẻ. Văn học làm phong phú thêm cho trẻ vốn biểu tượng về cuộc sống, phát triển trí
tưởng tượng, tư duy, ngôn ngữ, giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, vẻ đẹp của
ngôn từ để từ đó giáo dục trẻ một cách toàn diện.
Văn học – bộ môn vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật vì vậy
phương pháp dạy học văn học cũng có những đặc trưng riêng. Trẻ MN chưa tự mình đọc
TPVH do đó trẻ muốn cảm nhận được TPVH phải nhờ vào người lớn ở nhà và cô giáo ở
trường. Cô giáo là người trung gian, là chiếc cầu nối đưa tác phẩm văn học đến với trẻ.
Vì thế, kể diễn cảm có thể coi là phương pháp có tầm quan trọng đặc biệt khi cho trẻ
làm quen với TPVH nói chung, truyện kể nói riêng. Lời kể càng hay, càng hấp dẫn bao
nhiêu thì sẽ giúp trẻ cảm thụ được nội dung tác phẩm bấy nhiêu, là tiền đề cho trẻ bắt
chước ngữ điệu, giọng điệu, lột tả tính cách nhân vật, là cơ sở phát triển ngôn ngữ, giúp
trẻ tri giác toàn bộ nội dung câu chuyện và trẻ dễ dàng hiểu đầy đủ hơn nghĩa của từ bấy
nhiêu. Nhờ có lời kể diễn cảm của cô trẻ sẽ hứng thú hơn khi được tiếp xúc với tác
phẩm. Bên cạnh đó, giọng kể của giáo viên còn tạo ra những rung cảm, xúc
2
cảm thẩm mĩ ban đầu của trẻ đối với tác phẩm. Nhờ có cách trình bày tác phẩm một
cách nghệ thuật, cô giáo giúp trẻ dễ dàng hiểu được nội dung, kích thích khởi động
và phát triển trí tưởng tượng ở trẻ, giúp các em “thấy” được các hình tượng, các
khung cảnh, các tình tiết và biết đánh giá chúng đúng đắn. Lời kể của cô chính là tiền
đề quan trọng để trẻ có thể học tập để tham gia các hoạt động nghệ thuật như kể lại
truyện, đóng kịch TPVH. Được tiếp xúc với những mẫu mực trong lời nói giản dị, có
nhịp điệu của văn học mở ra trước mắt trẻ sự biểu cảm của ngôn ngữ, lối so sánh
diễn đạt sinh động và giàu hình tượng, từ đó ngôn ngữ nghệ thuật trở thành sở hữu
của chính đứa trẻ.
Với lứa tuổi 5 – 6 tuổi thì việc cho trẻ làm quen với TPVH lại càng được chú
trọng. Đây là giai đoạn trẻ cần được trang bị những kiến thức, kĩ năng cơ bản để
bước vào con đường học tập thật sự. Làm quen với TPVH là hoạt động cơ bản giúp
trẻ được rèn luyện thực hành, trải nghiệm bước đầu về nghệ thuật. Nó có ý nghĩa to
lớn trong việc phát triển nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào trường phổ thông trong tất
cả các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực ngôn ngữ. Trẻ sẽ học được cách nói biểu cảm trong
giao tiếp, nói đủ câu, đúng ngữ pháp, biết được nhiều mẫu câu, mở rộng được vốn từ
đặc biệt là từ ngữ nghệ thuật. Ngoài ra, khi được tham gia các hoạt động nghệ thuật
như đóng kịch, kể chuyện trẻ sẽ mạnh dạn, tự tin và chủ động trong giao tiếp. Đó
chính là những nội dung cần trang bị cho trẻ để trẻ vào lớp 1.
Chính vì vậy, việc kể diễn cảm có vị trí đặc biệt quan trọng trong hướng dẫn
cho trẻ làm quen với TPVH. Tuy nhiên, thực tế trong quá trình quan sát hoạt động
làm quen với tác phẩm văn học thì việc giáo viên sử dụng phương pháp kể diễn cảm
còn nhiều hạn chế do giáo viên còn lạm dụng công nghệ thông tin, chưa đánh giá hết
tầm quan trọng của phương pháp kể diễn cảm.
Từ những lí do trên chúng tôi chọn đề tài “Phương pháp kể diễn cảm của
giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với tác phẩm văn học” để
nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Góp phần phát huy hiệu quả giờ làm quen tác phẩm văn học cho trẻ ở lứa tuổi MN
và khắc phục những hạn chế của giáo viên khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm
3
trong hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH. Mặt khác, đề tài còn góp phần đề xuất
một số biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm.
3. Giới hạn đề tài
3.1. Giới hạn về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu về phương pháp kể diễn cảm của giáo viên đối với
thể loại truyện, đặc biệt là truyện cổ dân gian. Trên cơ sở đó, để xuất những biện
pháp kể diễn cảm cụ thể đối với những loại truyện khác nhau, từ truyện dân gian đến
truyện hiện đại.
3.2. Giới hạn về phạm vi
Nghiên cứu chỉ tiến hành trên giờ học làm quen với TPVH ở thể loại truyện cho
trẻ 5 – 6 tuổi ở 4 trường MN trên địa bàn Tp. Biên Hòa.
4. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên
cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm
quen với TPVH.
5. Giả thuyết khoa học
Việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hướng dẫn cho trẻ 5
- 6 tuổi làm quen với TPVH ở một số trường mầm non tại Tp Biên Hòa đã đạt được
một số kết quả nhất định tuy nhiên vẫn còn một vài hạn chế. Nếu đánh giá đúng thực
trạng cũng như những nguyên nhân khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm thì người
nghiên cứu sẽ có cơ sở đề xuất các biện pháp nhằm góp phần khắc phục được những
hạn chế và nâng cao hiệu quả hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về phương pháp kể diễn cảm
-
Tìm hiểu lịch sử vấn đề
-
Xác định các khái niệm có liên quan
-
Những vấn đề về phương pháp kể diễn cảm: Vai trò của phương pháp, sự
tiếp nhận văn học của trẻ 5 – 6 tuổi, kể diễn cảm và vấn đề thể loại, những
4
yêu cầu về việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm.
- Tìm hiểu thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm, các nguyên nhân của hạn
chế khi sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen
với TPVH tại địa bàn Tp Biên Hòa.
- Đề xuất biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm
cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non và khảo nghiệm một số các biện pháp được đề
xuất.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
7.1.1. Phân tích tổng hợp lí thuyết
Tham khảo và phân tích các công trình nghiên cứu cùng tài liệu văn bản liên
quan đến đề tài. Trên cơ sở khái quát hóa, hệ thống một số vấn đề lý luận có liên
quan làm nền tảng cơ bản cho việc nghiên cứu.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Điều tra bằng bảng hỏi
Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng giáo viên thực hiện chương trình
GDMN và việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với
truyện và các nguyên nhân của những hạn chế khi sử dụng.
Điều tra những biện pháp đã được thưc hiện nhằm nâng cao khả năng kể diễn
cảm của giáo viên trong việc tổ chức hoạt động cho trẻ MG làm quen với TPVH.
Nội dung: Xây dựng phiếu điều tra gồm các nội dung
-
Nhận thức của giáo viên về phương pháp kể diễn cảm
-
Việc thực hiện chương trình giáo dục mầm non của giáo viên
-
Thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm
-
Các nguyên nhân ảnh hưởng đến việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm
của giáo viên trong hoạt động cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với thể loại truyện
-
Các biện pháp giáo viên đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương
pháp kể diễn cảm
Đối tượng: Điều tra giáo viên của một số trường mầm non công lập và ngoài
công lập tại TP Biên Hòa
5
Cách thực hiện: Phương pháp này được thực hiện bằng cách phát bảng hỏi cho
từng giáo viên dạy mẫu giáo 5 - 6 tuổi ở 8 trường MN trên địa bàn TP Biên Hòa
7.2.2. Phương pháp quan sát
Mục đích: Làm rõ số liệu thu được qua khảo sát bằng phiếu và tìm hiểu nguyên
nhân, thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên trong hoạt động
cho trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH
Nội dung Quan sát quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với
thể loại truyện ở 4 trường mầm non
Đối tượng Giờ làm quen với TPVH ở thể loại là truyện
Cách thực hiện phương pháp này được thực hiện bằng cách dự giờ từng giờ
giáo viên tổ chức cho trẻ 5 - 6 tuổi làm quen với truyện. Người nghiên cứu sẽ tiến
hành quan sát, quay film, ghi chép vào phiếu dự giờ.
7.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu
Mục đích
- Để làm rõ nhận thức và cách sử dụng phương pháp kể diễn cảm của giáo viên
sau khi tiến hành quan sát hoạt động hướng dẫn trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với truyện.
- Thu thập thông tin về: nhận thức của CBQL về phương pháp kể diễn cảm,
việc đánh giá về năng lực kể diễn cảm của giáo viên nơi đơn vị họ quản lí, các biện
pháp, hình thức kiểm tra, tập huấn của CBQL, nguyên nhân của những hạn chế, công
tác chỉ đạo của CBQL trong việc nâng cao năng lực kể diễn cảm của giáo viên và
nâng cao chất lượng giảng dạy ở trường.
- Tìm hiểu khả năng kể chuyện của trẻ qua phụ huynh và mong muốn của phụ
huynh về hoạt động kể chuyện của trẻ.
- Lấy ý kiến của trẻ về sự hứng thú đối với hoạt động kể diễn cảm của giáo viên.
Từ đó giúp cho người nghiên cứu có cơ sở đề xuất một số biện pháp nâng cao
hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm.
Đối tượng đại diện cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 5 - 6 tuổi, phụ huynh trẻ 5
– 6 tuổi, trẻ 5 - 6 tuổi.
Cách thực hiện Phỏng vấn trực tiếp, ghi âm, ghi chép vào biên bản phỏng vấn.
7.2.4. Phương pháp phân tích sản phẩm
6
Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng thực hiện chương trình giáo dục
mầm non của giáo viên về hướng dẫn trẻ làm quen với truyện. Đánh giá biểu hiện
của trẻ khi giáo viên sử dụng phương pháp kể diễn cảm và khả năng kể lại truyện
diễn cảm của trẻ. Từ đó nhằm xác định được việc thực hiện chương trình của giáo
viên và hiệu quả sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hướng dẫn trẻ 5- 6 tuổi làm
quen với truyện.
Nội dung: Phân tích kế hoạch của cán bộ quản lí và kế hoạch tháng, kế hoạch
tuần, giáo án của giáo viên. Những biểu hiện về kể chuyện diễn cảm của trẻ.
Đối tượng: trẻ 5 - 6 tuổi, kế hoạch của cán bộ quản lí và giáo viên.
Cách thức thực hiện: chụp hình, quay film, ghi chép.
7.3. Phương pháp thống kê toán học.
Sử dụng phần mềm Excel để xử lí các số liệu sau khi thu thập được từ việc
nghiên cứu thực trạng.
8. Đóng góp của luận văn
- Xác định và hệ thống hóa cơ sở lý luận về phương pháp kể diễn cảm cho trẻ 5
– 6 tuổi.
- Chỉ ra thực trạng của việc sử dụng phương pháp kể diễn cảm
- Đề xuất một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy văn
học dành cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường MN tại Tp Biên Hòa ngày càng tốt hơn.
9. Cấu trúc luận văn
Nội dung luận văn gồm 3 phần:
- Phần mở đầu
- Phần nội dung: gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lí luận về phương pháp kể diễn cảm trong hoạt động cho trẻ 5
– 6 tuổi làm quen với TPVH
Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp kể diễn cảm trong hoạt động cho
trẻ 5 – 6 tuổi làm quen với TPVH tại Tp Biên Hòa
Chương 3: Một số biện pháp nâng cao khả năng sử dụng phương pháp kể diễn
cảm của giáo viên trong hoạt động cho trẻ làm quen với TPVH
- Kết luận và kiến nghị
7
- Danh mục tài liệu tham khảo
- Phụ lục
8
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP
KỂ DIỄN CẢM TRONG HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ
5 – 6 TUỔI LÀM QUEN VỚI TPVH
1.1. Lịch sử vấn đề
1.1.1. Thế giới
Đã từ lâu, việc nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm đã được các nhà giáo dục quan
tâm và chú ý tới.
Tác phẩm “Đọc diễn cảm là một phương tiện giáo dục thẩm mĩ” của E.V.
Iagôvixki [dẫn theo (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N.
Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979)] cho rằng tri giác thẩm mĩ và sự truyền đạt một
bài văn, cũng như việc tổ chức và phương pháp tập đọc diễn cảm là điều kiện cần
thiết để giáo dục thẩm mỹ. Đồng thời tác giả cũng đã đưa ra các bài tập thực hành
kiểu mẫu từ lớp I đến lớp X. Cùng quan điểm với Iagôvixki, tác giả M.G. Kasurin
với quyển sách “ Đọc diễn cảm ở các lớp VIII - X” đã chứng minh rằng đọc diễn
cảm là một phương pháp giảng dạy văn học và ông đã chỉ ra các cơ sở của kĩ thuật
đọc diễn cảm và đưa ra nhiều bài tập cụ thể. (B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R.
R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979).
V. P. Ôctrôgôxki - tác giả của cuốn sách “Đọc diễn cảm”. Tác giả là người nghiên
cứu sâu sắc về vấn đề đọc diễn cảm trong công tác giáo dục văn học cho thanh niên.
V. P. Ôctrôgôxki cho rằng “đọc diễn cảm một tác phẩm là con đường đúng đắn nhất
để hiểu thực chất của tác phẩm. Các quá trình đọc diễn cảm là bước đầu của việc
phân tích có tính chất phê phán các vấn đề nhà văn xây dựng nên” (V.A.
Nhikhônxki, 1978).
Bên cạnh xu hướng nghệ thuật – tâm lí thì các công trình chú ý đến mặt ngôn ngữ
học tiêu biểu phải nhắc tới tác phẩm “Vai trò của ngữ âm trong sự phát triển phát âm
đúng và kỹ năng chính tả của học sinh” của G. P. Phiaxốp. Công trình nghiên cứu về âm
thanh và ngữ điệu của ngôn ngữ trong các giờ học tiếng Nga và tác giả đã nghiên cứu
vấn đề phân tích ngữ âm trong khi dạy đọc thông viết thạo, dạy nghe các từ…[dẫn theo
(B.X. Naiđenốp, L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H.
9
Zavátxkaia, 1979). Tác giả V.A. Nhikônxki đã viết quyển “Phương pháp giảng dạy
văn học ở trường Phổ thông” vào năm 1978 cũng đã nêu “đọc diễn cảm của thầy
giáo sẽ luôn luôn gây được một ấn tượng sâu sắc về tác phẩm văn học cho học sinh,
kích thích hoạt động tưởng tượng của học sinh, giúp học sinh hiểu được nội dung
biểu cảm của tác phẩm và làm tăng hứng thú chung của học sinh đối với nhà văn.
(V.A. Nhikhônxki, 1978). Hơn nữa tác giả cho rằng phương pháp này sẽ gây hứng
thú cho người nghe, làm cho người nghe cảm xúc được và đồng thời tiếp thu được
tình cảm và thẩm mỹ. Trong cuốn “Phương pháp đọc diễn cảm” của B. X. Naiđenốp,
L.UI. Kôrennhiuc, R.R Maiman, N.M. Xôlôvena. T.P.H. Zavátxkaia thì các tác giả
cho rằng “Việc đọc diễn cảm trong giờ học văn học giúp cho việc phân tích văn học
trở nên sinh động và có tính truyền cảm hơn, giúp cho việc cảm thụ tác phẩm văn
học và hiểu nghệ thuật viết văn một cách sâu sắc hơn và tạo ra một sức hấp dẫn có
tác dụng làm cho việc giảng dạy văn học đạt kết quả toàn diện”. (B.X. Naiđenốp,
L.UI. Kôrennhiuc, R. R. Maiman, N. N. Xôlôvena, T. P. H. Zavátxkaia, 1979). Đồng
thời các tác giả đã giới thiệu một cách rõ ràng và xúc tích những cơ sở lý luận về
phương pháp đọc diễn cảm, vai trò của đọc diễn cảm trong giờ dạy học văn và giờ
học tiếng mẹ đẻ và đã đi sâu vào việc đọc diễn cảm trong, ngoài lớp học.
Ngoài các công trình nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm ở các bậc học phổ thông còn
có các công trình nghiên cứu về đọc, kể diễn cảm ở bậc MN. Điển hình là công trình
“Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” của M.K. Bogoliupxkia, V.V. Septsenko. Các
tác giả đã nhấn mạnh đến những yêu cầu cơ bản của người giáo viên trong việc đọc và
kể chuyện văn học cho trẻ. Đó là việc nắm vững nội dung, thể loại, về thanh điệu, âm
hưởng cơ bản của tác phẩm và các thủ thuật được vận dụng để truyền thụ và diễn đạt
được tác phẩm gây được ấn tượng sâu sắc, giúp trẻ ghi nhớ và sống tiếp với những gì
văn học gợi ra. Bên cạnh đó, muốn trẻ hứng thú với đọc và khả năng nghe tốt còn phụ
thuộc rất nhiều vào trình độ và năng lực sư phạm của giáo viên. Điều đó được khẳng
định trong công trình “Văn hóa văn học ở trường Mẫu giáo” của tập thể các tác giả
BaLan Stanislawa, Fryciego, Izabeli Kariowskiej – Lewanskie. Các tác giả cho rằng tác
phẩm văn học với đặc trưng ngôn ngữ nghệ thuật là một phương tiện tác động đến hứng
thú đọc và khả năng lắng nghe của trẻ. Các tác giả cũng nhấn mạnh
10
rằng giáo viên không chỉ nắm vững giá trị của tác phẩm mà còn phải biết truyền đạt
sinh động những giá trị ấy để kích thích sự tiếp nhận đúng hướng và thúc đẩy hứng
thú đối với tác phẩm. (Hà Nguyễn Kim Giang, 2002).
Tóm lại, qua các công trình nghiên cứu ở trên chúng tôi nhận thấy:
Thứ nhất, vấn đề đọc, kể diễn cảm đã được khẳng định là con đường đúng đắn
nhất để hiểu thực chất của tác phẩm”, nó “sẽ luôn luôn gây được một ấn tượng sâu
sắc về tác phẩm văn học cho học sinh, kích thích hoạt động tưởng tượng của học
sinh, giúp học sinh hiểu được nội dung biểu cảm của tác phẩm và làm tăng hứng thú
chung của học sinh đối với nhà văn.
Thứ hai, phương pháp đọc, kể diễn cảm được sử dụng ở các bậc học mầm non :
“Đọc và kể chuyện văn học ở vườn trẻ” cho đến bậc học phổ thông “Đọc diễn cảm ở
các lớp VIII – X”
Thứ ba, những tác phẩm khác nhau, thể loại khác nhau thì việc đọc, kể diễn
cảm cũng khác nhau.
Thứ tư, khẳng định mối quan hệ giữa đọc, kể diễn cảm và phương pháp, định
hướng tiếp cận, tiếp thu đối với trẻ mầm non nói riêng, học sinh nói chung.
1.1.2. Việt Nam
Phương pháp giảng dạy văn học là khoa học sư phạm về giảng dạy văn học, là
một bộ môn về các phương pháp học tập, là sự tiếp thu và nắm vững văn học của học
sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đọc, kể diễn cảm là một phương pháp đặc thù
trong cảm thụ và giảng dạy văn học nói chung và văn học thiếu nhi nói riêng. Bên
cạnh đó với sự phát triển lớn mạnh của văn học thiếu nhi, nhiều nhà khoa học với
những kinh nghiệm, am hiểu sâu sắc về phương pháp giảng dạy tiếp tục khẳng định
vai trò vị trí quan trọng của phương pháp đọc kể diễn cảm trong việc đào tạo giáo
viên Tiểu học, giáo viên Mầm non trong cả nước. Các tác giả đã công bố rất nhiều
công trình liên quan về đọc, kể diễn cảm
Nguyễn Thu Thủy với quyển sách “Giáo dục trẻ MG qua truyện và thơ” cũng đã
đề cấp rất chi tiết tới việc kể và đọc truyện cho trẻ mẫu giáo. Người viết cho rằng “tác
phẩm muốn đến với trẻ phải qua yếu tố trung gian đó là giọng đọc, giọng kể của cô
giáo. Do đó, truyền đạt tác phẩm tốt bao nhiêu thì giúp trẻ cảm nhận tác phẩm tốt bấy
- Xem thêm -