Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Tr−êng ®¹i häc s− ph¹m Hμ Néi 2
Khoa sinh - ktnn
------------------------------
Hoμng thÞ huÖ
Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
Bμi tæng kÕt thuéc phÇn N¡M
“di truyÒn häc” sinh häc 12
ban khoa häc c¬ b¶n
Khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
Chuyªn ngµnh: Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
Hμ néi – 2009
1
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Tr−êng ®¹i häc s− ph¹m Hμ Néi 2
Khoa sinh - ktnn
------------------------------
Hoμng thÞ huÖ
Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
Bμi tæng kÕt thuéc phÇn N¡M
“di truyÒn häc” sinh häc 12
ban khoa häc c¬ b¶n
Khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
Chuyªn ngµnh: Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
Ng−êi h−íng dÉn
Th.S Tr−¬ng §øc B×nh
Hμ néi - 2009
2
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Lêi c¶m ¬n
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« trong Khoa Sinh - KTNN. §Æc
biÖt c¸c thÇy c« trong tæ “Ph−¬ng ph¸p dạy học sinh học” ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cho em hoµn thµnh tèt kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy.
Em xin bµy tá lßng c¶m ¬n s©u s¾c tíi thầy giáo - Th.s Tr−¬ng §øc
B×nh ®· tËn t×nh h−íng dÉn, gióp ®ì em trong suèt qu¸ tr×nh lµm ®Ò tµi.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu do thêi gian cã h¹n nªn vÉn kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp cña quý thÇy
c« vµ c¸c b¹n.
Hµ Néi, th¸ng 05 n¨m 2009
Sinh viªn
Hoàng Thị Huệ
3
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ chÝnh x¸c
kh¸ch quan vµ trung thùc, kh«ng trïng lÆp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c
gi¶ ®· ®−îc c«ng bè. NÕu sai t«i xin hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm.
Hµ Nội, th¸ng 05 n¨m 2009
Sinh viªn
Hoàng Thị Huệ
4
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Danh môc c¸c ký hiÖu vμ ch÷ viÕt t¾t
PPDHTC
: Ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
THPT
: Trung häc phæ th«ng
GV
: Gi¸o viªn
HS
: Häc sinh
GD
: Gi¸o dôc
SGK
: S¸ch gi¸o khoa
NST
: Nhiễm sắc thể
KG
: Kiểu gen
KH
: Kiểu hình
Pr
: Prôtêin
KHCB
: Khoa học cơ bản
5
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Môc lôc
Danh môc c¸c kÝ hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t...............................................................
PhÇn I. Më ®Çu .............................................................................................. 1
I. Lý do chän ®Ò tµi.......................................................................................... 2
II. Môc ®Ých nghiªn cøu .................................................................................. 2
III. NhiÖm vô nghiªn cøu ................................................................................ 2
IV. §èi t−îng nghiªn cøu vµ ph¹m vi nghiªn cøu .......................................... 2
1. §èi t−îng nghiªn cøu .................................................................................. 2
2. Ph¹m vi nghiªn cøu ..................................................................................... 2
V. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................ 2
1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt .............................................................. 2
2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra c¬ b¶n ....................................................................... 3
3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chuyªn gia........................................................... 3
PhÇn II. Néi dung vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu ................................................... 4
Ch−¬ng I. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®èi t−îng. ...................................... 4
1. Tổng quan c¸c vÊn ®Ò liªn quan đến ®Ò tµi nghiªn cøu ............................. 4
1.1. L−îc sö nghiªn cøu .................................................................................. 4
1.2. TÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong ho¹t ®éng học tập. ................................ 4
1.3. Ph−¬ng ph¸p DHTC. ................................................................................ 5
1.3.1. Kh¸i niÖm ph−¬ng ph¸p DHTC............................................................. 5
1.3.2. Đặc trưng ph−¬ng ph¸p DHTC. ............................................................ 5
1.3.2.1. D¹y häc lÊy häc sinh lµm trung t©m. ................................................. 5
1.3.2.2. D¹y häc bằng tổ chức ho¹t ®éng cho HS. .......................................... 5
1.3.2.3. D¹y häc chó träng ph−¬ng ph¸p t ự häc, tù nghiªn cøu. .................... 5
1.3.2.4. D¹y häc tích cực chñ yÕu theo ph−¬ng ph¸p ®èi tho¹i thÇy trß. ....... 6
1.3.2.5. D¹y häc ®Ò cao viÖc tù ®¸nh gi¸......................................................... 6
2. C¬ së lý luận................................................................................................ 6
6
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
3. C¬ së thùc tiÔn............................................................................................. 7
Ch−¬ng II. KÕt qu¶ nghiªn cøu...................................................................... 8
I. Néi dung vµ cÊu tróc ch−¬ng I, II, III, IV, V thuéc phÇn 5 “Di truyÒn häc”.8
Chương I: Cơ chế di truyền và biến dị..............................................................8
Chương II: Tính quy luật của hiện tượng di truyền...........................................8
Chương III: Di truyền học quần thể..................................................................9
Chương IV: Ứng dụng di truyền học.................................................................9
Chương V: Di truyền học người.......................................................................9
II. Mét sè gi¸o ¸n gi¶ng d¹y bµi tæng thuéc phÇn 5 Di truyÒn häc - Sinh häc
12 Ban KHCB..................................................................................................10
PhÇn III. KÕt luËn vµ đề nghị....................................................................... 51
Tµi liÖu tham kh¶o.........................................................................................53
7
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
PhÇn I. Më ®Çu
I. Lý do chän ®Ò tμi
Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña KHCN vµ kü thuËt th×
viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é, kü n¨ng, s¸ng t¹o ®ang lµ vÊn ®Ò then
chèt được nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi quan t©m trong ®ã cã c¶ ViÖt Nam.
VËy ®Ó thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô nµy th× ®ßi hái chúng ta ph¶i cã kiÕn thøc s©u
réng, cã vai trß chñ ®éng vµ s¸ng t¹o trong ph−¬ng ph¸p d¹y häc. §ã chÝnh lµ
môc tiªu ®µo t¹o cña nhµ tr−êng ë mäi cÊp häc.
ViÖc đổi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cÇn ®−îc thùc hiÖn ë c¸c giai ®o¹n
cña qu¸ tr×nh d¹y häc, trong ®ã kh©u quan träng vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi
víi sù lÜnh héi kiÕn thøc lµ kh©u nghiªn cøu tµi liÖu míi nhưng kiÕn thøc cã
trë nªn v÷ng ch¾c, s©u s¾c hay kh«ng cßn phôc vô thuéc vµo nh÷ng t×nh
huèng míi lµm cho kiÕn thøc ®−îc më réng, ®µo s©u ®ång thêi ph¸t triÓn kü
n¨ng, kü x¶o. ChÝnh v× vËy, ôn tập là để củng cố kiến thức vững chắc hơn
giúp cho chúng ta cã thÓ kh¾c s©u kiÕn thøc, nhí ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c h¬n.
Nh− vËy, râ rµng viÖc «n tËp l¹i kiÕn thøc ë tõng ch−¬ng, tõng phÇn hay
cuèi häc kú cã ý nghÜa v« cïng quan träng. Nã kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc
nh¾c l¹i mét c¸ch tãm t¾t nh÷ng ®iÒu ®· ®−îc gi¶ng mµ cßn gióp chóng ta
lôgic l¹i c¸c kiÕn thøc víi nhau qua ®ã sÏ ph¸t triÓn ®−îc kh¶ n¨ng t− duy,
s¸ng t¹o, ph¸t triÓn ®−îc c¸c kü n¨ng, kü x¶o.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ hiÖn nay th× viÖc «n tËp l¹i kiÕn thøc vÉn ch−a
®−îc chó träng vµ quan t©m. Đôi khi cßn bá qua hoÆc lµm mét c¸ch qua loa,
hêi hît do ch−a hiÓu hÕt ®−îc tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña nã trong toµn bé
qu¸ tr×nh d¹y häc.
Tr−íc thùc tr¹ng trªn, t«i mong muèn ®−îc gãp mét phÇn nhá bÐ cña
m×nh vµo viÖc n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n sinh học. ChÝnh v× vËy t«i
8
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
®· chän ®Ò tµi “ph−¬ng ph¸p gi¶i d¹y bµi tæng kÕt thuéc phÇn năm di truyÒn
häc – Sinh học 12 Ban khoa học c¬ b¶n”.
T«i rÊt mong ®−îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña quý thÇy c« vµ c¸c b¹n.
II. Môc ®Ých nghiªn cøu
- Gióp HS n¾m v÷ng, củng cố vµ kh¾c s©u kiÕn thøc.
- Gióp HS biÕt vËn dông kiÕn thøc “Di truyÒn häc” vµo ®êi sèng thùc
tiÔn vµ s¶n xuÊt.
- Cã ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bµi tæng kÕt ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt.
III. NhiÖm vô nghiªn cøu
1. T×m hiÓu c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu.
2. X¸c ®Þnh ®−îc mèi quan hÖ gi÷a c¸c bµi trong ch−¬ng.
3. X©y dùng hÖ thèng c©u hái, bµi tËp ®Ó hoµn thiÖn kiÕn thøc.
4. T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc «n tËp vµ cñng cè kiÕn thøc trong viÖc d¹y
häc sinh häc ë tr−êng THPT hiÖn nay.
IV. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu
1. §èi t−îng nghiªn cøu
Néi dung phần n¨m “Di truyÒn häc” - Sinh học 12 Ban khoa học cơ
bản.
2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Ch−¬ng I. C¬ chÕ di truyÒn vµ biÕn dÞ.
Ch−¬ng II. TÝnh quy luËt cña hiÖn t−îng di truyÒn.
Ch−¬ng III. Di truyÒn häc quÇn thÓ.
Ch−¬ng IV. øng dông di truyÒn häc.
Ch−¬ng V. Di truyÒn häc ng−êi.
V. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt
- §äc c¸c tµi liÖu lý thuyÕt có liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi.
9
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
- Nghiªn cøu mét sè tµi liÖu h−íng dÉn vÒ ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bµi
tæng kết.
- Ph©n tÝch néi dung vµ cÊu tróc cña tõng ch−¬ng, tõng bµi ®Ó cã
ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp víi tõng ®èi t−îng häc sinh.
2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra c¬ b¶n
- Nghiªn cøu t×nh h×nh «n tËp thùc tÕ ë tr−êng THPT.
- Dù giê trao ®æi kinh nghiÖm víi gi¸o viªn bé m«n vÒ kinh nghiÖm
biªn so¹n bµi ôn tËp ®Ó cã kÕt qu¶ cao.
3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chuyªn gia
- Xin ý kiÕn cña nh÷ng gi¸o viªn cã kinh nghiÖm vµ quan t©m ®Õn
ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng ®æi míi.
- Xin ý kiÕn cña gi¸o viªn gi¶ng d¹y theo ch−¬ng tr×nh SGK c¬ b¶n.
10
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
PhÇn II. Néi dung vμ kÕt qu¶ nghiªn cøu
Ch−¬ng I. C¬ së lý luËn vμ c¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tμi
1. Tæng quan c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi nghiªn cøu
1.1. L−îc sö nghiªn cøu
“Ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bµi tæng kÕt” lµ mét ®Ò tµi ®−îc rÊt nhiÒu
ng−êi quan tâm tõ tr−íc ®Õn nay. §Ó gi¶ng mét bµi thµnh c«ng ®iÒu quan
träng nhÊt lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc kiÕn thøc träng t©m cña bµi tõ ®ã míi cã thÓ
gióp häc sinh hiÓu vµ n¾m b¾t được kiÕn thøc mét c¸ch nhanh nhÊt c¶ vÒ néi
dung vµ b¶n chÊt. §Æc biÖt ®Ó x©y dùng ®−îc mét bµi gi¶ng ®¹t kÕt qu¶ cao,
cã chÊt l−îng tèt th× gi¸o viªn kh«ng chØ n¾m v÷ng ®−îc kiÕn thøc trong SGK
mµ cßn ph¶i hiÓu ®−îc c¸c kiÕn thøc cã liªn quan tíi bµi häc tõ c¸c tµi liÖu
tham kh¶o vµ từ thùc tÕ.
Nghiªn cøu “ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bµi tæng kÕt” lµ ®Ò tµi cßn míi mẻ
cần ®−îc quan t©m, ®Çu t− nhiÒu h¬n n÷a ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong c«ng
t¸c d¹y vµ häc sau nµy.
§iÒu 24 luËt GD vÒ yªu cÇu nội dung vµ ph−¬ng ph¸p giáo dục phæ
th«ng nªu râ “ph−¬ng ph¸p giáo dục phổ thông phải ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù
gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng líp häc,
m«n häc, båi d−ìng ph−¬ng ph¸p tù häc cho HS ®Ó tõ ®ã cho thÊy xu h−íng
®æi míi ph−¬ng ph¸p hiÖn nay chÝnh lµ ph¸t huy tính tÝch cùc, tù gi¸c, chñ
®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. ChÝnh v× vËy, ph−¬ng ph¸p d¹y häc ph¶i ®¶m b¶o
víi xu h−íng cña ngµy nay”.
1.2. TÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong ho¹t ®éng häc tËp
Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö xem tÝnh tÝch cùc lµ mét phÈm chÊt vèn cã
cña con ng−êi trong ®êi sèng x· héi. TÝnh tÝch cùc ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô chñ yÕu cña gi¸o dôc. Tính tÝch cùc võa lµ
®iÒu kiÖn võa lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc.
11
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Theo L.V. Rebrova 1975 “tÝnh tÝch cùc häc tËp lµ hiÖn t−îng s− phạm
biÓu hiÖn ë sù cè g¾ng cao vÒ nhiÒu mÆt trong häc tËp”.
Häc tËp lµ ho¹t ®éng riªng cña sù nhËn thøc. V× vËy, nãi ®Õn tÝnh tÝch
cùc häc tËp lµ nãi ®Õn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc là trạng thái hoạt ®éng nhận
thức cña häc sinh.
Nâng cao tính tích cực, tính độc lập trong hoạt động nhận thức và hành
động thực tiễn của học sinh lµ yªu cÇu c¬ b¶n cña nhiÖm vô ph¸t huy tÝnh tÝch
cùc trong häc tËp.
1.3. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
1.3.1. Kh¸i niÖm ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc: Lµ hÖ thèng c¸c
ph−¬ng ph¸p ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh.
1.3.2. §Æc tr−ng cña ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
1.3.2.1. D¹y häc lÊy häc sinh lµm trung t©m.
PPDHTC ®Ò cao vai trß cña ng−êi häc, ®Æt häc sinh vµo vÞ trÝ trung t©m
cña quá trình dạy häc. Mục đích là xuất phát từ người học và cho người học.
Néi dung cña bµi häc do häc sinh lùa chän phï hîp víi høng thó cña häc sinh.
1.3.2.2. D¹y häc b»ng tæ chøc ho¹t ®éng cho häc sinh.
PPDHTC chó träng ho¹t ®éng ®éc lËp cña häc sinh. Trong giê häc, ho¹t
®éng trÝ tuÖ cña häc sinh chiÕm tû lÖ cao vÒ thêi gian vµ c−êng ®é lµm viÖc,
t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh t¸c ®éng trùc tiÕp vµo ®èi t−îng b»ng nhiÒu gi¸c
quan tõ ®ã n¾m v÷ng kiÕn thøc.
1.3.2.3. D¹y häc chó träng rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn
cøu.
Gi¸o viªn h−íng dÉn ®Ó c¸c em tù t×m con ®−êng ®i ®Õn kiÕn thøc,
khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kh¸m ph¸ tri thøc cña HS.
DH theo ph−¬ng ph¸p này c¸c em kh«ng chØ hiÓu, ghi nhí mµ cßn cÇn
ph¶i cã sù cè g¾ng trÝ tuÖ ®Ó t×m ra tri thøc míi. V× vËy, ph−¬ng ph¸p DHTC
tạo sù chuyÓn biÕn tù häc thô ®éng sang tù häc chñ ®éng.
12
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
1.3.2.4. D¹y häc tÝch cùc chñ yÕu theo ph−¬ng ph¸p ®èi tho¹i thÇy - trß
gi¸o viªn ®Æt ra nhiÒu møc ®é c©u hái kh¸c nhau, häc sinh ®éc lËp gi¶i
quyÕt qua th¶o luËn, trao ®æi gi÷a c¸c b¹n trong nhãm, tæ, líp vµ sù uèn n¾n
cña gi¸o viªn mµ häc sinh béc lé tÝnh c¸ch, n¨ng lùc, nhËn thøc cña m×nh vµ
häc ®−îc c¸ch gi¶i quyÕt, c¸ch tr×nh bµy vÊn ®Ò cña b¶n th©n tõ ®ã tù n©ng
m×nh lªn tr×nh ®é míi.
1.3.2.5. D¹y häc ®Ò cao viÖc tù ®¸nh gi¸.
Häc sinh ®¸nh gi¸ và tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®−îc so víi môc tiªu ®Ò ra
th«ng qua hÖ thèng c©u hái kiÓm tra. Tõ ®ã kh«ng chØ bæ sung kiÕn thøc mµ
cßn ph¸t triÓn n¨ng lùc, t− duy, s¸ng t¹o cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ cã ý thøc
v−¬n lªn ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao.
2. C¬ së lý luËn
ë mçi cÊp häc, mçi nhµ tr−êng cµng ngµy cµng ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu
gay g¾t ®èi víi viÖc n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc, trong ®ã vai trß cña ph−¬ng
ph¸p gi¶ng d¹y gi÷ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tÝch cùc tÊt
nhiªn sÏ mang l¹i nh÷ng ph−¬ng ph¸p häc tËp cã hiÖu qu¶ cao tõ ®ã dÉn ®Õn
chÊt l−îng häc còng ®−îc n©ng lªn. Nh−ng ®Ó ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nh− vËy chóng
ta kh«ng chØ cã ph−¬ng ph¸p d¹y thËt tèt c¸c bµi trong ch−¬ng mµ cßn ph¶i
chó ý ®Õn bµi «n tËp cã ë cuèi ch−¬ng, cuèi tõng phÇn. V× «n tËp lµ ®Ó cñng
cè, hÖ thèng l¹i toµn bé nh÷ng kiÕn thøc ®· ®−îc d¹y tõ tr−íc. Tõ ®ã kiÕn thøc
cò sÏ ®−îc t¸i hiÖn l¹i gióp häc sinh kh¾c s©u vµ n¾m v÷ng h¬n. Qua qu¸ tr×nh
«n tËp c¸c kiÕn thøc cã thÓ ®−îc nhắc ®i nhắc l¹i nhiÒu lÇn gióp häc sinh vËn
dông linh ho¹t, s¸ng t¹o h¬n trong học tập và ngay cả khi gi¶i bµi tËp nhê ®ã
kiến thức càng được củng cố hơn. Qua đó, ta cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng kiÕn
thøc cßn ch−a đúng, cßn bÞ h¹n chÕ cña häc sinh tõ ®ã gi¸o viªn cã thÓ bæ
sung vµ hoµn chØnh thªm vµo néi dung cña bµi học.
13
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
v× vËy «n tËp, cñng cè vµ vËn dông cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau
lµm cho kiÕn thøc ®−îc ®µo s©u, më réng ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng, kü
x¶o cña häc sinh.
Nh− vËy, râ rµng viÖc «n tËp, hÖ thèng ho¸ l¹i kiÕn thøc cho häc sinh
kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ tãm t¾t l¹i, tæng hîp l¹i kiÕn thøc ®· gi¶ng mµ ph¶i
cñng cè, gióp häc sinh n¾m ch¾c vµ vËn dông linh ho¹t lý thuyÕt vµo ®Ó gi¶i
bµi tËp. §ã lµ viÖc nªn lµm th−êng xuyªn, cã hÖ thèng kÕt hîp víi nhiÒu
ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y kh¸c nhau.
3. C¬ së thùc tiÔn
¤n tËp lµ mét kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc
nh−ng qua quan s¸t c¸c giê dạy học sinh häc ë tr−êng THPT vµ qua t×m hiÓu
c¸c gi¸o ¸n cho thÊy: Mét phÇn kh«ng nhá gi¸o viªn ch−a thËt sù quan t©m tíi
viÖc «n tËp, thêi gian ®Çu tư ®Ó so¹n một gi¸o ¸n «n tËp ®¹t hiÖu qu¶ cao cßn
rÊt Ýt, ch−a t×m ra ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp víi néi dung cña bµi. Mét
phÇn do t©m lý lo thiÕu thêi gian nªn viÖc «n tËp củng cè vµ hoµn thiÖn kiÕn
thøc cßn rÊt Ýt…Tõ ®ã lµm ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng d¹y vµ häc.
Nh− vËy ®Ó cã mét ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®¹t hiÖu qu¶ cao chóng ta
ph¶i ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc ë c¸c tr−êng phæ th«ng ®ã chÝnh lµ thay
®æi lèi d¹y häc truyÒn thô mét chiÒu sang d¹y häc theo “Ph−¬ng ph¸p DHTC”
nh»m gióp häc sinh ph¸t huy tính tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng, s¸ng t¹o, rÌn
luyÖn thãi quen vµ kh¶ n¨ng tù häc, h×nh thµnh kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc
vµo nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau trong häc tËp vµ trong thùc tiÔn, t¹o niÒm
vui, høng thó trong häc tËp.
§æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc ®Ó
chóng ta ®µo t¹o ra líp ng−êi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trÝ
tuÖ víi nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi.
14
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
Ch−¬ng II. KÕt qu¶ nghiªn cøu.
I. NỘI DUNG VÀ CẤU TRÚC CHƯƠNG I, II, III, IV, V THUỘC
PHẦN NĂM “DI TRUYỀN HỌC”
Ch−¬ng I. C¬ chÕ di truyÒn vµ biÕn dÞ
Ch−¬ng nµy cho thÊy b¶n chÊt cña c¬ chÕ di truyÒn lµ c¬ chÕ truyÒn ®¹t
th«ng tin.
Bµi 1 vµ bµi 2 tr×nh bµy: C¸ch thøc tæ chøc th«ng tin thµnh c¸c ®¬n vÞ di
truyÒn (gen) c¸c ®Æc ®iÓm cña m· di truyÒn; c¸ch thøc truyÒn ®¹t th«ng tin di
truyÒn tõ tÕ bµo nµy sang tÕ bµo kh¸c (qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN). Tõ ADN
sang tÝnh tr¹ng th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh tæng hîp ARN(phiªn m·) vµ tõ ARN
sang prôtêin (dÞch m·).
Bµi 3: Tr×nh bµy vÒ qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen ở sinh vËt nhân sơ.
Bµi 4: Tr×nh bµy vÒ c¸c lo¹i ®ét biÕn gen víi một sè nguyªn nh©n vµ c¬
chÕ ph¸t sinh ®ét biÕn ®iÓm, hËu qu¶ vµ ý nghÜa cña ®ét biÕn gen.
Bµi 5 vµ 6: ®Ò cËp cÊu tróc cña NST vµ c¸c lo¹i ®ét biÕn NST.
Bµi 7: Thùc hµnh: Quan s¸t c¸c d¹ng ®ét biÕn sè l−îng NST trªn tiªu
b¶n cè ®Þnh vµ tiªu b¶n t¹m thêi.
Ch−¬ng II. TÝnh quy luËt cña hiÖn t−îng di truyÒn
Bµi 8 vµ 9: Tr×nh bµy vÒ c¸c quy luËt cña Men§en nh−ng chú träng ®Õn
ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc cña Men§en gióp «ng ph¸t hiÖn ra c¸c quy
luËt di truyÒn, trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn viÖc øng dông to¸n thèng kª x¸c suÊt
®Ó t×m ra quy luËt.
Bµi 10: Giíi thiÖu vÒ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c gen kh«ng alen vµ t¸c ®éng ®a
hiÖu cña gen. S¶n phÈm cña c¸c gen cã thÓ t−¬ng t¸c víi nhau cho ra kiÓu h×nh
kh¸c nhau. C¸c alen cña cïng một gen cã thÓ t−¬ng t¸c víi nhau theo kiÓu trội
lÆn hoµn toµn, tréi lÆn kh«ng hoµn toµn hoÆc ®ång tréi. S¶n phÈm cña c¸c gen
kh¸c nhau cã thÓ t−¬ng t¸c víi nhau theo nhiÒu c¸ch trong ®ã t¸c ®éng theo
15
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
kiÓu céng gộp ®−îc tr×nh bµy kü v× phÇn lín tính tr¹ng liªn quan ®Õn n¨ng
suÊt vËt nu«i, c©y trång ®−îc di truyÒn theo c¬ chÕ nµy. Bµi nµy cßn cho thÊy
mèi quan hÖ gen vµ tính tr¹ng kh«ng ®¬n gi¶n theo kiÓu một gen – một tÝnh
tr¹ng mµ mét gen cã thÓ quy ®Þnh nhiÒu tÝnh tr¹ng còng nh− nhiÒu gen cïng
quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng. Ngoµi ra, m«i tr−êng còng cã ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh
®Õn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng.
Bµi 11: Giíi thiÖu vÒ c¸ch thøc ph©n bè c¸c gen n»m trªn cïng mét
NST vµ th−êng ®−îc di truyÒn ra sao.
Bµi 12: Giíi thiÖu vÒ NST giíi tÝnh vµ c¬ chÕ x¸c ®Þnh giíi tÝnh, sù di
truyÒn liªn kÕt víi giới tÝnh vµ di truyÒn ngoµi nh©n.
Bµi 13: Tr×nh bµy vÒ mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a kiÓu gen vµ m«i tr−êng
trong viÖc quy ®Þnh tÝnh tr¹ng.
Bµi 14: Thùc hµnh: Lai gièng trªn mét sè ®èi t−îng c¸ c¶nh, c©y ng¾n
ngµy.
Bµi 15: Bµi tËp ch−¬ng I vµ ch−¬ng II.
Ch−¬ng III. Di truyÒn häc quÇn thÓ
Bµi 16: Giíi thiÖu vÒ cÊu tróc di truyÒn cña quÇn thÓ tù thô phÊn vµ
quÇn thÓ giao phèi gÇn (cËn huyÕt).
Bµi 17: Tr×nh bµy cÊu tróc di truyÒn cña quÇn thÓ ngÉu phèi vµ tr¹ng
th¸i c©n bằng di truyÒn cña quÇn thÓ (c©n b»ng Hac®i-Vanbec).
Ch−¬ng IV: øng dông di truyÒn häc
Bµi 18-20: Ch−¬ng nµy giíi thiÖu tãm t¾t vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p t¹o gièng
dùa trªn nguån biÕn dÞ tổ hîp, t¹o nguån ®ét biÕn nhê c«ng nghÖ tÕ bµo vµ
c«ng nghÖ gen.
Ch−¬ng V. Di truyÒn häc ng−êi
Bµi 21-22: Giíi thiÖu vÒ di truyÒn y häc vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ vèn gen cña
loµi ng−êi. Ch−¬ng nµy kh«ng giíi thiÖu l¹i c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu di
truyÒn ng−êi mµ giíi thiÖu một sè bÖnh di truyÒn ë ng−êi, nguyªn nh©n vµ c¬
16
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
chÕ g©y bÖnh di truyÒn ë ng−êi. ViÖc giíi thiÖu vÒ t− vÊn di truyÒn vµ vÊn ®Ò
chuÈn ®o¸n tr−íc khi sinh còng ®−îc ®Ò cËp nh− nh÷ng biÖn ph¸p gi¶m bít
g¸nh nÆng di truyÒn vµ b¶o vÖ vèn gen cña loµi ng−êi.
Bµi 23: H−íng dÉn «n tËp di truyÒn häc.
II. Mét sè gi¸o ¸n
Qua ph©n tÝch néi dung vµ cÊu tróc cña c¸c ch−¬ng I, II, III, IV, V,
thuéc phÇn năm “Di truyÒn häc” t«i ®· biªn so¹n ®−îc 1 sè gi¸o ¸n cô thÓ sau.
Gi¸o ¸n 1: Tæng kÕt «n tËp phÇn di truyÒn häc
I. Môc tiªu
1. KiÕn thøc
- Häc sinh n¾m ®−îc c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n trong di truyÒn häc tõ møc
®é ph©n tö, tÕ bµo, c¬ thÓ còng nh− quÇn thÓ.
- BiÕt c¸ch hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc th«ng qua x©y dùng b¶n ®å kh¸i
niÖm.
- Thµnh lËp mèi quan hÖ gi÷a kiÕn thøc cña c¸c phÇn ®· häc.
2. Kü n¨ng
- RÌn kü n¨ng kh¸i qu¸t ho¸, tæng hîp kiÕn thøc.
3. Th¸i ®é
- Häc sinh cã th¸i ®é häc nghiªm tóc vµ nhËn biÕt ®−îc tÇm quan träng
cña bµi «n tËp.
II. Ph−¬ng tiÖn d¹y häc
- Mét sè tranh h×nh SGK cÇn thiÕt.
- S¬ đồ kh¸i niÖm do gi¸o viªn thiÕt kÕ.
17
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
III. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh lµm c¸c bµi tËp vµ c¸c c©u hái ë nhµ tr−íc,
®Õn líp häc sinh sÏ tr×nh bµy vµ th¶o luËn. Qua ®ã gi¸o viªn sÏ ph¸t hiÖn
nh÷ng sai lệch trong kiÕn thøc gióp häc sinh söa ch÷a.
IV. Ho¹t ®éng d¹y häc
1. KiÓm tra
- Gi¸o viªn kiÓm tra phÇn chuÈn bÞ bài về nhà cña häc sinh.
2. Träng t©m
- Gi¸o viªn gióp häc sinh hoµn thiÖn kü n¨ng x©y dùng c¸c b¶n ®å kh¸i
niÖm.
3. Bµi míi
- Gi¸o viªn nªu môc tiªu cña bµi häc vµ giíi thiÖu c¸c néi dung chÝnh
cña bµi «n tËp.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
Néi dung
- Gi¸o viªn yªu cÇu: Tãm t¾t c¸c kiÕn I. Tãm t¾t kiÕn thøc c¬ b¶n ë phÇn di
thøc c¬ b¶n vÒ di truyÒn ®· häc trong truyÒn vµ biÕn dÞ.
ch−¬ng tr×nh.
- Häc sinh: dựa vµo SGK vµ néi dung
®· chuÈn bÞ ë nhµ.
- §¹i diÖn nhãm lªn tr×nh bµy v¾n t¾t
-> líp nhËn xÐt vµ bæ sung.
1. C¬ së vËt chÊt di truyÒn
* CÊp ph©n tö: ADN, ARN, Prôtêin.
* CÊp tÕ bµo: NST.
2. C¬ chÕ di truyÒn
- CÊp ph©n tö: Tù sao m·, dÞch m·.
- CÊp tÕ bµo: Sù kÕt hîp cña 3 quá trình:
Nguyªn ph©n, gi¶m ph©n, thô tinh.
18
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
3. C¬ chÕ di truyÒn cÊp quÇn thÓ
- §Æc tr−ng di truyÒn quÇn thÓ lµ tÇn sè
c¸c alen vµ tÇn sè cña c¸c kiÓu gen.
4. Ứng dông di truyÒn häc trong chän
gièng
- BiÖn ph¸p lai t¹o, g©y ®ét biÕn nh©n t¹o.
- Sö dông c«ng nghÖ sinh häc.
5. BiÕn dÞ gåm: BiÕn dÞ di truyÒn vµ biÕn
dÞ kh«ng di truyÒn (th−êng biÕn)
- C¸c lo¹i ®ét biÕn.
- Cơ chế phát sinh.
- ý nghÜa, vai trß.
II. H−íng dÉn «n tËp
A. X©y dùng b¶n ®å kh¸i niÖm
- Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh nh¾c l¹i
c¸ch x©y dùng b¶n ®å kh¸i niÖm (Bµi
21- Sinh häc 10 Ban c¬ b¶n)
Häc sinh: + X¸c ®Þnh chñ ®Ò.
+ Chän mét sè kh¸i niÖm
(kiÕn thøc) then chèt ph¶n ¸nh chñ ®Ò
®ã.
+ Dïng g¹ch nèi hoÆc
dïng mòi tªn nèi c¸c kh¸i niÖm víi
nhau, thÓ hiÖn mèi liªn quan.
- Gi¸o viªn yªu cÇu: tr×nh bµy phÇn
chuÈn bÞ ở nhà vÒ x©y dùng b¶n ®å
kh¸i niÖm.
19
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
Khóa luận tốt nghiệp
Hoàng Thị Huệ - K31B Sinh
- Häc sinh: ®¹i diÖn c¸c nhãm lªn
b¶ng tr×nh bµy.
- C¶ líp theo dâi, nhËn xÐt, bæ sung.
- Gi¸o viªn nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ phÇn
chuÈn bÞ vµ tr×nh bµy cña nhãm.
- Gi¸o viªn giíi thiÖu b¶n ®å kh¸i
niÖm vÒ vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn
cÊp ph©n tö ®Ó häc sinh theo dâi vµ
söa ch÷a.
- Gi¸o viªn nhận xÐt vµ gióp häc sinh
hoµn thiÖn kiÕn thøc.
Häc sinh: Tù söa ch÷a.
* §¸p ¸n b¶n ®å kh¸i niÖm chñ ®Ò:
VËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn cÊp ph©n tö.
- C¸c kh¸i niÖm liªn quan ADN, gen,
ARN, Prôtêin tÝnh tr¹ng, tù sao, sao m·…
1. Gen lµ mét ®o¹n cña ph©n tö ADN
mang th«ng tin m· ho¸ mét chuçi
pôlipeptit hay mét ph©n tö ARN.
2. Th«ng tin vÒ tr×nh tù axit amin trong
chuçi pôlipeptit ®−îc m· ho¸ trªn gen
d−íi d¹ng m· di truyÒn (bé ba m· ho¸).
3. ADN nh©n ®«i theo nguyªn t¾c bæ sung
vµ nguyªn t¾c b¸n b¶o toµn.
ARN ®−îc tæng hîp trªn khu«n mÉu
ADN theo nguyªn t¾c bæ sung (sao m·).
5. Ph©n tö ADN chøa nhiÒu gen quy ®Þnh
c¸c tÝnh tr¹ng cña c¬ thÓ.
20
Đại học Sư phạm Hà Nội 2
- Xem thêm -