Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quyền hành pháp trong cơ cấu quyền lực nhà ...

Tài liệu Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quyền hành pháp trong cơ cấu quyền lực nhà nước việt nam

.DOC
46
58
68

Mô tả:

Ch¬ng 3 Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p Hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc nhµ níc ViÖt Nam 3.1. sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc nhµ níc viÖt nam hiÖn nay. QuyÒn hµnh ph¸p lµ mét nh¸nh quyÒn trong c¬ cÊu quyÒn lùc nhµ níc ViÖt Nam, cã chøc n¨ng rÊt quan träng ®èi víi ®êi sèng x· héi nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. V× vËy viÖc hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc cã nghÜa lµ hoµn thiÖn vÒ tæ chøc vµ thùc hiÖn quyÒn nµy trong sù ph©n c«ng phèi hîp gi÷a c¸c thiÕt chÕ quyÒn lùc lËp ph¸p , hµnh ph¸p vµ t ph¸p. §iÒu ®ã theo chóng t«i ®îc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu sau: 3.1.1. Yªu cÇu hoµn thiÖn Bé m¸y Nhµ níc. Hoµn thiÖn bé m¸y nhµ níc nãi chung, bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc nãi riªng lu«n ®îc §¶ng vµ Nhµ níc quan t©m tõ h¬n nöa thÕ kû qua, nhÊt lµ tõ sau c«ng cuéc ®æi míi ( sau n¨m 1996 ) ®Õn nay. §iÒu nµy vÒ ph¬ng diÖn ph¸p lý ®· ®îc minh chøng qua lÞch sö lËp hiÕn cña nhµ níc ta. NhÊt lµ víi sù ra ®êi cña HiÕn ph¸p 1992 , mét m« h×nh tæ chøc quyÒn lùc nhµ níc ®îc h×nh thµnh ®¸p øng víi c¸c môc tiªu cña qu¸ tr×nh dæi míi , nhÊt lµ ®æi míi vÒ kinh tÕ. còng nh ®æi míi vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ. §Æc biÖt lµ hiÕn ph¸p 1992 söa ®æi, mét lÇn nòa ®· cñng cè mét bíc míi m« h×nh tæ chøc quyÒn lùc nµy víi c¸c thiÕt chÕ quyÒn lùc nh Quèc héi, Chñ tÞch níc, ChÝnh phñ, còng nh Toµ ¸n nh©n d©n, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n. Trªn c¬ së cña hiÕn ph¸p1992 chóng ta ®· tõng bíc cã nh÷ng c¶i c¸ch ®Ó hoµn thiÖn dÇn bé m¸y nhµ níc vµ còng ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn vÉn cha kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong tæ chøc quyÒn lùc hiÖn nay lµm ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc còng nh c¸c ho¹t ®éng kh¸c… Theo chóng t«i tæ chøc bé m¸y nhµ n íc nãi chung, bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc nãi riªng vÇn cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ sau: - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c thiÕt chÕ quyÒn lùc ( lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p) cßn mang tÝnh h×nh thøc, cha ph¶n ¸nh ®îc b¶n chÊt cña c¸c mèi quan hÖ quyÒn lùc nµy. - HÖ thèng ph¸p luËt cha ®ång bé, cha t¹o ®ñ khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt, thÝch hîp, nhÊt lµ ph¸p luËt hµnh chÝnh. - Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc vÉn cßn cång kÒnh, nhiÒu tÇng nÊc trung gian, chøc n¨ng, nhiÖm vô chång chÐo, ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, quan liªu, tham nhòng cßn kh¸ phæ biÕn. - §éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nh×n chung kh«ng ®îc ®µo t¹o chÝnh quy; tr×nh ®é, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cha ngang tÇm víi nhiÖm vô, kü n¨ng hµnh chÝnh kÐm, chÕ ®é c«ng vô cßn l¹c hËu... VËy ®Ó kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt, söa ch÷a nh÷ng khuyÕt tËt, x©y dùng mét nhµ níc v÷ng m¹nh, trong s¹ch, hiÖn ®¹i, bé m¸y nhµ níc ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶ ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý ®Êt níc. Do vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn nhµ níc, mµ träng t©m lµ tiÕn hµnh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh. ChÝnh v× vËy mµ §¶ng vµ Nhµ níc th¬ng xuyªn ph¶i ®æi míi vµ hoµn thiÖn bé m¸y nhµ níc, ®Æc biÖt lµ ®æi míi tæ hcøc ho¹t ®éng cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc. §iÒu ®ã ®· ®îc thÓ hiÖn râ qua cac schñ ch¬ng cña §¶ng: Tõ n¨m 1991 chñ tr¬ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®îc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra ®Õn n¨m 1994 chñ tr¬ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh b¾t ®Çu ®îc triÓn khai thùc hiÖn, trong ®iÒu kiÖn c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc ®· giµnh ®îc nh÷ng thµnh qu¶ bíc ®Çu trªn c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ... C¶i c¸ch hµnh chÝnh cho thÊy ®©y lµ c«ng viÖc phøc t¹p, cã nhiÒu khã kh¨n, v× nã trùc tiÕp ®ông ch¹m ®Õn lîi Ých côc bé cña c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph¬ng, còng nh cña b¶n th©n ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®Ò ra ®îc quan ®iÓm chØ ®¹o nhÊt qu¸n, cã träng t©m, träng ®iÓm, cã ch¬ng tr×nh gi¶i ph¸p thùc hiÖn thiÕt thùc phï hîp cho tõng giai ®o¹n, trªn tinh thÇn võa ph¶i b¸m s¸t thùc tiÔn, phï hîp ®Æc ®iÓm, truyÒn thèng, tÝnh c¸ch vµ b¶n s¾c cña ViÖt Nam, võa tham kh¶o, häc hái kinh nghiÖm cña c¸c níc trªn thÕ giíi vÒ c¶i c¸ch. N¨m 1996 §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· më ra mét thêi kú ph¸t triÓn míi cã tÝnh bíc ngoÆt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, thêi kú ®æi míi toµn diÖn ®Êt níc, lÊy ®æi kinh tÕ lµm träng t©m, víi môc tiªu d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. NghÞ quyÕt §¹i héi ®· ®Ò ra chñ tr¬ng "thùc hiÖn mét cuéc c¶i c¸ch lín vÒ tæ chøc bé m¸y cña c¬ quan nhµ níc, theo ph¬ng híng: X©y dùng vµ thùc hiÖn mét c¬ chÕ qu¶n lý nhµ níc thÓ hiÖn quyÒn lµm chñ tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ë tÊt c¶ c¸c cÊp. T¨ng cêng bé m¸y nhµ níc tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng vµ c¬ së thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt, cã sù ph©n ®Þnh rµnh m¹ch nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm tõng cÊp theo nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, ph©n biÖt chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh - kinh tÕ víi qu¶n lý s¶n xuÊt - kinh doanh, kÕt hîp qu¶n lý theo ngµnh víi qu¶n lý theo ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ, phï hîp víi ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi. - VÒ c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó c¶i c¸ch bé m¸y nhµ níc, NghÞ quyÕt x¸c ®Þnh ph¶i: "Thùc hiÖn mét quy chÕ lµm viÖc khoa häc, cã hiÖu suÊt cao; x©y dùng bé m¸y gän nhÑ, cã chÊt lîng cao víi mét ®éi ngò c¸n bé cã phÈm chÊt chÝnh trÞ vµ n¨ng lùc qu¶n lý nhµ níc, qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n lý x· héi". - Héi nghÞ lÇn thø 6 Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng khãa VI (th¸ng 3/1989) ®· ®Ò cËp viÖc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ víi môc tiªu: Ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô, trªn c¬ së ®ã, ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña §¶ng, Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. VÒ mÆt Nhµ níc ®ßi hái ®Æt ra lµ ph¶i thùc hiÖn ®óng ®¾n quyÒn lùc cña m×nh; qu¶n lý mäi mÆt ho¹t ®éng cña x· héi b»ng ph¸p luËt theo ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng. Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng bé m¸y hµnh chÝnh tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt, tõng bíc chuyÓn m¹nh sang thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc theo ph¸p luËt. Tõng bíc n©ng cao hiÖu qu¶. - §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII (th¸ng 6/1991) ®· tiÕn hµnh tæng kÕt 5 n¨m thùc hiÖn ®æi míi, ®Ò ra C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ chiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Õn n¨m 2000. NghÞ quyÕt ®· ®Ò ra chñ tr¬ng tiÕp tôc c¶i c¸ch bé m¸y nhµ níc; söa ®æi HiÕn ph¸p, c¶i tiÕn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi, söa ®æi c¬ cÊu tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ, cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp. §Æc biÖt lµ g¾n nhiÖm vô c¶i c¸ch bé m¸y Nhµ níc víi ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña §¶ng vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. Nãi c¸ch kh¸c, c¶i c¸ch bé m¸y nhµ níc lÇn ®Çu tiªn ®îc ®Æt trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt lµ ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, trªn tinh thÇn lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng t©m, t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña bé m¸y nhµ níc vµ më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n. NghÞ quyÕt §¹i héi VII ®· x¸c ®Þnh môc tiªu cã tÝnh chÊt chiÕn lîc cho tÊt c¶ chÆng ®êng 10 n¨m (1991 ®Õn 2000) lµ "®Æt träng t©m c¶i c¸ch nh»m vµo hÖ thèng hµnh chÝnh víi néi dung chÝnh lµ x©y dùng mét hÖ thèng hµnh ph¸p vµ qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ níc th«ng suèt tõ Trung ¬ng xuèng c¬ së, cã ®ñ quyÒn lùc, n¨ng lùc, hiÖu lùc". Nh vËy, chñ tr¬ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh do NghÞ quyÕt VII ®Ò ra tuy chñ yÕu míi dõng ë ph¹m vi c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh, nhng vÒ mÆt néi dung c¶i c¸ch ®îc x¸c ®Þnh t¬ng ®èi cô thÓ vµ toµn diÖn, ®· ®Æt nhiÖm vô c¶i c¸ch bé m¸y Nhµ níc trªn mét tÇm cao míi, cã tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn h¬n, mµ träng t©m lµ c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh... Theo quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p míi 1992 "ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cao nhÊt cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam" (§iÒu 109). Nã x¸c ®Þnh l¹i vÞ trÝ cña ChÝnh phñ ®ång thêi nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vÒ ph©n c«ng phèi hîp gi÷a ba quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p trong tæng thÓ quyÒn lùc thèng nhÊt cña nhµ níc. Víi vÞ trÝ nµy, hµnh ph¸p trë thµnh mét nh¸nh quyÒn lùc ®éc lËp t¬ng ®èi trong sù ph©n c«ng phèi hîp víi c¸c nh¸nh quyÒn lùc kh¸c. §Æc biÖt Héi nghÞ ®¹i biÓu gi÷a nhiÖm kú cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam häp th¸ng 01/1994 ®· x¸c ®Þnh nh÷ng chñ tr¬ng vµ gi¶i ph¸p lín ®a ViÖt Nam chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi, thêi kú ®Èy tíi mét bíc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. NghÞ quyÕt ®· ®Ò ra ph¬ng híng chung lµ tiÕp tôc ®æi míi vµ t¨ng cêng hÖ thèng hµnh ph¸p c¶ vÒ tæ chøc, c¸n bé, c¬ chÕ ho¹t ®éng, ph¸t huy vai trß ®iÒu hµnh cña bé m¸y hµnh ph¸p. Ngµy 4/5/1994 ChÝnh phñ cã nghÞ quyÕt sè 38/CP vÒ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña c«ng d©n vµ tæ chøc. Theo NghÞ quyÕt lµ ph¶i ®¹t ®îc mét bíc chuyÓn biÕn c¨n b¶n trong quan hÖ vµ thñ tôc gi¶i quyÕt c«ng viÖc gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc víi nhau; gi÷a c¬ quan nhµ níc víi c¸c tæ chøc x· héi; gi÷a c¬ quan nhµ níc víi c«ng d©n. TiÕp ®Õn NghÞ quyÕt Trung ¬ng 8 (khãa VII) th¸ng 01/1995 ®· ®¸nh dÊu mét bíc ph¸t triÓn míi vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë ViÖt Nam. §©y lµ NghÞ quyÕt chuyªn ®Ò vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh, NghÞ quyÕt ®· coi c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh Nhµ níc lµ yªu cÇu bøc xóc, lµ träng t©m cña viÖc x©y dùng hoµn thiÖn Nhµ níc, vµ môc tiªu cña c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ nh»m x©y dùng mét nÒn hµnh chÝnh trong s¹ch, cã ®ñ n¨ng lùc, sö dông ®óng quyÒn lùc vµ tõng bíc hiÖn ®¹i hãa ®Ó qu¶n lý cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc cña Nhµ níc. C¸c yÕu tè cÊu thµnh nÒn hµnh chÝnh ®îc kh¼ng ®Þnh lµ: ThÓ chÕ hµnh chÝnh, tæ chøc bé m¸y vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng hµnh chÝnh, vµ ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh. Mçi mét bé phËn nµy ®Òu cã nh÷ng næi dung c¶i c¸ch cô thÓ vµ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Theo NghÞ quyÕt Trung ¬ng 8 (khãa VII) th× c¶i c¸ch hµnh chÝnh thÓ hiÖn ë hai yÕu tè: Mét lµ, c¶i c¸ch hµnh chÝnh trë thµnh mét bé phËn quan träng trong ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, lµ mét trong nh÷ng u tiªn hµng ®Çu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ níc ViÖt Nam. Hai lµ, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n vÒ môc tiªu, quan ®iÓm, néi dung, ph¬ng híng t¹o ra nh÷ng nh©n tè ®éng lùc c¬ b¶n cho viÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. - NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ träng t©m cña viÖc x©y dùng, hoµn thiÖn Nhµ níc. NghÞ quyÕt 8 tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, vµ s¾p xÕp l¹i bé m¸y hµnh chÝnh tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, hîp nhÊt mét sè c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh vÒ kinh tÕ trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ vµ thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc cña c¸c bé, ngµnh. - Héi nghÞ lÇn thø 3 cña Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (khãa VIII) (6 n¨m 1997) ®· ra NghÞ quyÕt vÒ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, tiÕp tôc x©y dùng Nhµ níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. TiÕp tôc thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ mét trong nh÷ng chñ tr¬ng vµ gi¶i ph¸p lín. NghÞ quyÕt ®· cô thÓ hãa c¸c chñ tr¬ng quan träng cña NghÞ quyÕt §¹i héi VIII ®· ®Ò ra, lµ: - Më réng d©n chñ vµ tÝnh c«ng khai trong ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ níc. Më réng m¹nh mÏ quyÒn d©n chñ cña d©n ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y Nhµ níc. - Thùc hiÖn ph©n cÊp m¹nh mÏ tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn hµnh chÝnh cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, tríc nhÊt lµ gi÷a cÊp Trung ¬ng víi cÊp tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng. - Trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ níc trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ ®æi míi sù ph©n cÊp, tiÕp tôc ®iÒu chØnh hîp lý tæ chøc bé m¸y cña c¸c Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ vµ bé m¸y chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. NghÞ quyÕt Trung ¬ng lÇn thø 3 (khãa VIII) ®· ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn míi trong sù nhËn thøc vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh. §ã lµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh cßn lµ yªu cÇu b¶o ®¶m cho viÖc thùc hiÖn d©n chñ hãa ®êi sèng chÝnh trÞ cña x· héi, nh»m ph¸t huy h¬n n÷a quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Th¸ng 10/1998, ChÝnh phñ ®· thµnh lËp Ban chØ ®¹o c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña ChÝnh phñ do Thñ tíng ChÝnh phñ ®øng ®Çu. Ban chØ ®¹o c¶i c¸ch hµnh chÝnh cã chøc n¨ng t vÊn cho Thñ tíng trong viÖc quyÕt ®Þnh ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch chØ ®¹o c«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh hµng n¨m vµ trong tõng thêi kú, vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®ång thêi gióp Thñ tíng ChÝnh phñ phèi hîp c¸c nguån lùc qu¶n lý cña ChÝnh phñ ®Ó thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh. NghÞ quyÕt Trung ¬ng 7 (khãa VIII) cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh viÖc tiÕp tôc tiÕn hµnh c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ ®Æt c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong tæng thÓ cña ®æi míi vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ ®· ®Ò ra chñ tr¬ng tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i tæ chøc, bé m¸y §¶ng vµ c¸c tæ chøc trong hÖ thèng chÝnh trÞ g¾n liÒn víi c¶i c¸ch hµnh chÝnh theo híng tinh gän, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc, hiÖu qu¶. §ång thêi, víi viÖc kiªn quyÕt s¾p xÕp mét bíc bé m¸y c¸c tæ chøc trong hÖ thèng chÝnh trÞ, thùc hiÖn gi¶m biªn chÕ, c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng... C¸c quan ®iÓm vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña §¶ng ®îc triÓn khai thùc hiÖn mét c¸ch tÝch cùc, cã hiÖu qu¶ nh t¹i c¸c b¶n b¸o c¸o cña ChÝnh phñ tríc c¸c thêi kú häp cña Quèc héi khãa IX vµ khãa X. - GÇn ®©y nhÊt t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø 9 cña §¶ng cã nªu trong b¸o c¸o ®ã lµ viÖc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña nhµ níc, ph¸t huy d©n chñ, t¨ng cêng ph¸p chÕ. Môc tiªu ®Ò ra lµ: - X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. - C¶i c¸ch thÓ chÕ vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña nhµ níc trong ®ã cã ho¹t ®éng lËp ph¸p, t ph¸p vµ hµnh ph¸p: "X©y dùng mét nÒn hµnh chÝnh nhµ níc d©n chñ, trong s¹ch, v÷ng m¹nh, tõng bíc hiÖn ®¹i hãa. §iÒu chØnh chøc n¨ng vµ c¶i tiÕn ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ... ph©n c«ng, ph©n cÊp, n©ng cao tÝnh chñ ®éng cña ®Þa ph¬ng, kÕt hîp chÆt chÏ qu¶n lý ngµnh vµ qu¶n lý l·nh thæ, thùc hiÖn ®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, tæ chøc hîp lý Héi ®ång nh©n d©n, kiÖn toµn c¸c c¬ quan chuyªn m«n cña ñy ban nh©n d©n vµ bé m¸y chÝnh quyÒn cÊp x·, phêng, thÞ trÊn..." - Tãm l¹i, xuÊt ph¸t tõ ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn, b¾t ®Çu tõ ®æi míi kinh tÕ, lÊy ®æi míi kinh tÕ lµm träng t©m. §ång thêi, tõng bíc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, nh»m x©y dùng nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o quyÒn lùc thuéc vÒ nh©n d©n.C¸c quan ®iÓm vÒ c¶i c¸ch bé m¸y nhµ níc nãi chung, bé m¸y hµnh chÝnh nãi riªng cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®îc h×nh thµnh vµ tõng bíc ®îc thùc hiÖn. V× vËy theo chóng t«i hoµn thiÖn Bé m¸y nhµ níc lµ nhu cÇu ®Çu tiªn cho viÖc cÇn ph¶i hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p c¶ vÒ ph¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn. 3.1.2. Yªu cÇu x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam XHCN. X©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn còng lu«n ®ù¬c ®Æt ra cïng víi viÖc hoµn thiÖn Bé m¸y nhµ níc, nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh÷ng quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa ®· ®îc thÓ hiÖn râ c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, ®Æc biÖt trong HiÕn ph¸p 1992 (söa ®æi, bæ sung) ®· quy ®Þnh: “Nhµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n…”. ë Nhµ níc ViÖt Nam viÖc x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ®iÒu ®ã cßn cã nghÜa lµ nãi ®Õn mét ph¬ng thøc tæ chøc nÒn chÝnh trÞ XHCN cïng víi c¬ cÊu tæ chøc Nhµ níc duy tr× b¶n chÊt giai cÊp cña Nhµ níc vèn cña d©n do d©n v× d©n. §iÒu nµy còng ®· ®îc thÓ hiÖn râ trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX, ®ã lµ viÖc §¶ng ta ®· chñ ch¬ng thùc hiÖn mét c¸ch nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, vµ kh¼ng ®Þnh chñ tr¬ng x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam XHCN cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Trªn c¬ së c¸c gi¸ trÞ cña Nhµ níc ph¸p quyÒn nh : - TÝnh tèi cao cña ph¸p luËt- Mét nhµ níc ph¸p quyÒn lµ mét nhµ níc mµ ë ®ã ph¸p luËt vµ c¸c gi¸ trÞ cña nã lu«n ®îc ®Ò cao. LÞch sö x©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn hµng tr¨m n¨m cña nh©n lo¹i ®· chøng minh cho ®iÒu ®ã. ë ViÖt Nam viÖc ®Ò cao ph¸p luËt còng nh c¸c gi¸ trÞ cña nã còng d· vµ ®ang dîc cñng cè hoµn thiÖn tõ hµng chôc n¨m nay, nhÊt lµ tõ sau c«ng cuéc ®æi míi do §¶ng khëi xíng ( 1986) th× vai trß cña ph¸p luËt ®· ®îc thÓ hiÖn râ trong ®êi sèng x· héi, mµ truíc tiªn ®ã lµ viÖc cñng cè vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt.Sù hiÖn diÖn mét hÖ thèng kh¸ch quan khoa häc tù nã ®· x¸c ®Þnh râ b¶n chÊt cña ph¸p luËt, còng nh c¸c gi¸ trÞ x· héi cña nã. ë níc ta tõ khi ra ®êi nhµ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ( 1945) cho ®Õn nay hÖ thèng ph¸p luËt lu«n ®îc cñng cè vµ hoµn thiÖn nh»m ®¸p øng víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu luËt ph¸p ViÖt Nam th× hÖ thèng ph¸p luËt cña nuíc ta ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn qua c¸c thêi kú sau: 1- Thêi kú tõ 1945 ®Õn 1959; 2- Thêi kú 1959 ®Õn 1980; 3- Thêi kú 1980 dÕn 1992; 4- Thêi kú 1992 ®Õn nay. Qua viÖc ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt nuíc ta qua sù ph©n kú trªn ®· cã nhiÒu quan ®iÓm chung cho thÊy sù nhÊt qu¸n vÒ nhËn thøc gi¸ trÞ cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi trong qu¸ tr×nh x©y dùng ph¸p luËt. - §Ò cao chñ nghÜa lËp HiÕn: Nh chóng ta ®· biÕt nãi ®Õn chñ nghÜa lËp hiÕn lµ nãi ®Õn sù hiÖn diÖn cña HiÕn ph¸p víi t c¸ch lµ nÒn mãng cña hÖ thèng ph¸p luËt víi nh÷ng mÆt tÝch cùc cña nã trong ®êi sèng chÝnh trÞ x· héi cña ®Êt níc. Nãi ®Õn chñ nghÜa lËp hiÕn lµ nãi ®Õn lµ sù t¸c ®éng cña HiÕn ph¸p ®èi víi c¸c quan hÖ c¬ b¶n, quan träng trong ®êi sèng x· héi chÝnh trÞ, x· héi nh quan hÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ, tæ chøc nhµ níc, c¸c quyÒn c¬ b¶n cña con ngêi... ChÝnh v× vËy HiÕn ph¸p lu«n ®uîc coi lµ ®¹o luËt c¬ b¶n cña nhµ nuíc, víi hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt trong hÖ thèng ph¸p luËt cña quèc gia vµ lµ v¨n b¶n chÝnh trÞ- ph¸p lý víi nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña nã nh tÝnh c¬ b¶n, tÝnh æn ®Þnh, tÝnh phæ biÕn, tÝnh hoµn chØnh... ë ViÖt Nam viÖc x©y dùng HiÕn ph¸p còng nh viÖc x©y dùng ph¸p luËt lu«n ®uîc §¶ng vµ nhµ níc x¸c ®Þnh ®ã lµ phíng híng rÊt quan träng ®Ó thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña nhµ nuíc : cña d©n, do d©n, v× d©n. Nh×n l¹i lÞch sö lËp hiÕn ë níc ta cho thÊy víi 4 b¶n hiÕn ph¸p th× mçi b¶n ®Òu ë nh÷ng ®iÓm nhÊn quan träng cña lÞch sö, kÓ c¶ hiÕn ph¸p 1992 söa ®æi hiÖn nay. - §¶m b¶o tÝnh ph¸p lý cña quyÒn lùc nhµ níc: QuyÒn lùc nhµ níc ë ViÖt Nam lµ quyÒn lùc thèng nhÊt, sù thèng nhÊt ë ®©y ®îc hiÓu ®ã lµ sù thèng nhÊt vÒ môc ®Ých lµ ®em l¹i lîi Ých cho nh©n d©n, cho ®Êt níc vµ cho d©n téc. Theo c¬ chÕ tæ chøc quyÒn lùc th× quyÒn lùc tèi cao thuéc vÒ c¬ quan ®¹i diÖn cña d©n, nh©n d©n ®· giao phã quyÒn lùc dã cho nh÷ng nguêi ®¹i diÖn cña m×nh th«ng qua c¸c c¬ quan d©n cö ®ã lµ Quèc héi vµ Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp. Theo quy ®Þnh cña HiÕn ph¸p th× Quèc héi cã quyÒn lËp hiÕn, lËp ph¸p vµ quyÒn gi¸m s¸t tèi cao. Héi ®ång nh©n d©n lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc ë ®Þa phu¬ng, d¹i diÑn cho ý chÝ , nguþªn väng vµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. Víi vÞ trÝ quan träng ®ã trong c¬ cÊu quyÒn lùc nhµ níc hiÖn nay, víi sù ph©n c«ng phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p. §Ó cho sù ph©n c«ng phèi hîp mét c¸ch khoa häc vµ cã hiÖu qu¶ trong viÖc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc, vÊn dÒ ë ®ay ph¶i cã mét c¬ chÕ phèi hîp chÆt chÏ vµ ®óng víi b¶n chÊt cña nã. ë ní ta nh¸nh quyÒn hµnh ph¸p cha thùc sù lµ mét nh¸nh quyÒn déc lËp v× thÕ tÝnh ph¸p lý cña quyÒn lùc hµnh chÝnh cha cao, nã kÐo theo hµng lo¹i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong tæ chøc hµnh ph¸p hiÖn nay. Sù ph©n c«ng vµ phèi hîp ®Ó thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ nuíc hiÖn nay cßn cÇn ph¶i ®îc thÓ hiÖn quau sù ph©n cÊp hµnh chÝnh hiÖn nay gi÷a trung ¬ng víi ®Þa ph¬ng, gi÷a cÊp trªn víi cÊp díi. - Mét gi¸ trÞ quan träng kh¸c cña nhµ níc ph¸p quyÒn ®ã lµ quyÒn con ngêi vµ c¸c lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n ®îc b¶o ®¶m: §Ó cã ®îc mét Nhµ níc ph¸p quyÒn th× cÇn ph¶i cã mét sù ph©n c«ng quyÒn lùc mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c quyÒn lËp ph¸p , hµnh ph¸p vµ t ph¸p, ®iÒu ®ã ®ßi hái cÇn x¸c ®Þnh râ b¶n chÊt cña hµnh ph¸p trong khèi quyÒn lùc Nhµ níc ViÖt Nam hiÖn nay. Víi t c¸ch lµ mét nh¸nh cña quyÒn lùc nhµ níc, quyÒn hµnh ph¸p còng ®îc xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña nhµ nuíc ViÖt Nam, ®ã lµ nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Môc tiªu cña nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN lµ nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña con ngêi, kh«ng ngõng ph¸t huy mäi n¨ng lùc cña con ngêi. V× vËy cÇn ph¶i cã mét nÒn hµnh chÝnh trong s¹ch, kh«ng vô lîi, mét nÒn hµnh chÝnh phôc vô ®¾c lùc v× lîi Ých c«ng. 3.1.3. Yªu cÇu cñng cè vµ më réng d©n chñ. Cñng cè vµ më réng d©n chñ lu«n ®îc §¶ng vµ nhµ nuíc ta chó träng, ®iÒu nµy ®· ®îc thÓ hiÖn ngay trong c¸c b¶n hiÕn ph¸p tõ hiÕn ph¸p 1946 ®Õn hiÕn ph¸p hiÖn hµnh ( hiÕn ph¸p 1992 söa ®æi) vµ nã ®· trë thµnh mét nguyªn t¾c hiÕn ®Þnh. H¬n n÷a ®©y cßn ®îc coi lµ môc tiªu quan träng trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh hiÖn nay. B¸c Hå ®· tõng nãi: D©n chñ lµ cña quý b¸u nhÊt cña nh©n d©n. D©n chñ vµ më r«ng d©n chñ còng ®· trë thµnh néi dung quan träng trong c¸c NghÞ quyÕt §¶ng, ®Æc biÖt t¹i §¹i héi IX cña §¶ng nã ®· ®îc ®Ò cËp ë cÊp ®è cao h¬n vµ hoµn thiÖn h¬n, nhÊt lµ d©n chñ trong vÞªc thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p. NghÞ quyÕt IX ®É nªu: " X©y dùng mét nÒn hµnh chÝnh nhµ níc d©n chñ,trong s¹ch v÷ng m¹nh, tõng buíc hiÖn ®¹i ho¸..." [ tr135]. X©y dùng mét nÒn hµnh chÝnh d©n chñ diÌu ®ã tríc hÕt lµ hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan c«ng quyÒn víi c«ng d©n, mèi quan hÖ nµy võa thÓ hiÖn ®îc quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, th«ng qua c¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ nuíc vµ díi sù l·nh ®¹o cña ®¶ng. §Ó më réng d©n chñ §¶ng vµ nhµ nuíc ®· vµ ®ang tõng bíc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc mµ tríc hÕt dã lµ c¶i c¸ch thñ thôc hµnh chÝnh ®Ó cho ngêi d©n thËt sù cã c¬ héi thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña hä. §Ó më réng d©n chñ §¶ng vµ nhµ níc ta còng ®· tiÕn hµnh x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së. Cã thÓ nãi d©n chñ ë c¬ së võa lµ ®éng c¬ võa lµ môc ®Ých ®Ó hoµn thiÖn vµ ph¸t huy nÒn d©n chñ XHCN. §Ó më réng d©n chñ ®iÒu ®ã cßn ®îc g¾n liÒn víi viÖc t¨ng cuêng sù kiÓm so¸t cña ngêi d©n ®èi víi chÝnh quyÒn. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c cña nhµ níc ph¸p quyÒn ®ã lµ viÖc c¸n bé, c«ng chøc vµ c¬ quan nhµ níc chØ ®îc lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt cho phÐp ( thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn ). §Ó cho nguyªn t¾c nµy ®îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× ngoµi viÖc ®ßi hái tÝnh tù gi¸c chÊp hµnh ph¸p luËt tõ phÝa c¸n bé c«ng chøc nhµ níc, cßn cã sù kiÓm so¸t tÝch cùc tõ phÝa ngêi d©n. Tõ nhiÒu n¨m nay ph¬ng thøc nµy còng ®· ®îc thùc hiÖn song cha ®em l¹i hiÖu qu¶ do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã sù c¶n trë kh«ng nhá tõ mét nÒn hµnh chÝnh quan liªu, cña quyÒn, mét nÒn hµnh chÝnh lµm mÊt ®i b¶n chÊt cña d©n, do d©n vµ v× d©n. V× vËy ®Ó më réng d©n chñ th× viÖc x¸c ®Þnh ®óng b¶n chÊt cña quyÒn hµnh ph¸p lµ mät ®ßi hái rÊt quan träng. 3.1.4. Yªu cÇu x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ truêng ®Þnh huíng XHCN... Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ truêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta ®· ®îc h×nh thµnh tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI. Tõ ®ã ®Õn nay ®êng lèi nµy lu«n ®îc ghi nhËn qua c¸c kú §¹i héi vµ ®Æc biÖt lµ t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lµn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh: " §¶ng vµ nhµ níc ta chñ tr¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng , cã sù qu¶n lý cña nhµ nuíc theo ®Þnh híng xa héi chñ nghÜa;®ã chÝnh lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa" [ tr 86 ]. VÒ ®uêng lèi kinh tÕ NghÞ quyÕt còng nªu râ cÇn ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ , ®a ®Êt níc trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp; ph¸t triÓn lùc lùîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp trªn c¶ ba mÆt së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi ; ph¸t huy cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc ben ngoµi vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh, cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng ; t¨ng trëng kinh tÕ ®i liÒn víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, tõng bíc c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi... Trªn c¬ së ®ã §¶ng còng ®· ®Ò ra ®îc chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 20012010, NghÞ quyÕt nªu râ : " ChiÕn lîc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nÒn t¶ng ®Õn n¨m 2020 n- íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp" [tr 148]. Môc tiªu tæng qu¸t cña chiÕn lîc 10 ®ã lµ: " §a níc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn ; n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Nguån lùc con ngêi , n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ, kÕt cÊu h¹ tÇng ,tiÒm lùc kinh tÕ, quèc phßng , an ninh ®îc t¨ng cêng; thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n ; vÞ thÕ cña níc ta trªn trêng quèc tÕ ®îc n©ng cao"[ tr 159]. Víi ®Þnh huíng vµ nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®ßi hái ph¶i cã mét nÒn hµnh ph¸p m¹nh, tríc hÕt ®ã lµ vai trß cña c¸c chñ thÓ quyÒn hµnh ph¸p mµ ®íng ®Çu lµ ChÝnh phñ. ViÖc x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ cña hµnh ph¸p còng nh mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c thiÕt chÕ quyÒn lùc qua sù ph©n c«ng phèi hîp ®Ó thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p , hµnh ph¸p vµ t ph¸p cã mét ý nghÜa r©t lín ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ : - X©y dùng ®îc mét hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ vÒ c¬ b¶n sÏ lµ c¬ së ph¸p lý cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, nã ®¶m b¶o cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chñ ®éng vµ b×nh ®¼ng trong s¶n xuÊt kinh doanh; - N©ng cao ®îc hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ nuíc, th«ng qua viÖc ®iÒu tiÕt vi m«, ph©n cÊp qu¶n lý râ rµng, t¹o ra nhng "s©n ch¬i" th«ng tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp. 3.1.5. Yªu cÇu hîp t¸c quèc tÕ vµ héi nhËp. Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc hiÖn nay ë níc ta cßn ®îc b¾t nguån tõ nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh thêi ®¹i, tÝnh xu huíng, ®ã lµ xu thÕ toµn cÇu ho¸. NghÞ quyÕt IX cña §¶ng cã nªu:" Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®uêng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, më réng, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ. ViÖt nam s½n sµng lµ b¹n, lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn... Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh huíng x· héi chñ nghÜa..." [ tr119 - 120]. VÒ thùc tÕ hîp t¸c quèc tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp còng ®· vµ ®ang ®îc nhµ níc ta tiÕn hµnh trong nhiÒu n¨m nay gÇn ®©y. ViÖt nam ®· tham gia ký kÕt nhiÒu ®iÒu íc quèc tÕ c¶ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng ( lµ thµnh viªn cña gÇn 200 ®iÒu íc quèc tÕ). ViÖt nam còng ®· ký r¸t nhiÒu HiÖp dÞnh th¬ng m¹i song phu¬ng, ®Æc biÖt lµ HiÖp dÞnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ t¬ng lai kh«ng xa ViÖt nam sÏ lµ thµnh viªn cña WTO. §Ó thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i mµ ViÖt nam tham gia, nhÊt lµ HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü gÇn ®©y, ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét quyÒn hµnh ph¸p m¹nh theo ®óng nghÜ cña nã, mét hµnh ph¸p "®éc lËp"" cã "thùc quúªn". Muèn lµ ®îc nh vËy th× viÖc thõ¬ng xuyªn ph¶i tiÕn hµnh ®o lµ c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh sao cho thÝch øng víi nÒn hµnh chÝnh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong xu híng toµn cÇu ho¸. Tõ c¸c yªu cÇu nªu trªn cho thÊy viÖc hoµn thiÖn quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc ë níc ta hiÖn nay lµ mét viÖc lµm rÊt cã ý nghÜa c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Nã sÏ gi¶i quyÕt ®îc nhiÒu bøc xóc ®ang ®Æt ra trong qu¸ tr×nh thùc thi quyÒn lùc nµy kh«ng nh÷ng ë trong níc mµ nã cßn ®Æt ra trong qu¸ tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vµ héi nhËp hiÖn nay. V× vËy theo chóng t«i cÇn ph¶i cã quan ®iÓm chØ ®¹o nhÊt qu¸n, ®óng ®¾n vµ khoa häc còng nh nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé, kh¶ thi th× míi cã thÓ ®¹t ®îc môc ®Ých. 3.2. Mét sè ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn quyÒn hµnh ph¸p ë ViÖt Nam hiÖn nay thiÖn 3.2.1. TiÕp tôc c«ng cuéc c¶i c¸ch Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc Mét nhµ níc cã n¨ng lùc h¬n cã thÓ lµ mét nhµ níc cã hiÖu qu¶ h¬n, nhng hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc kh«ng ph¶i lµ cïng mét sù viÖc. N¨ng lùc trong trêng hîp ¸p dông cho c¸c nhµ níc lµ kh¶ n¨ng theo ®uæi vµ thóc ®Èy c¸c hµnh ®éng chung mét c¸ch cã hiÖu qu¶ - Nh luËt ph¸p vµ trËt t, y tÕ c«ng céng vµ c¬ së h¹ tÇng c¬ b¶n; hiÖu qu¶ lµ kÕt qu¶ cña viÖc sö dông n¨ng lùc ®ã ®Ó ®¸p øng nhu cÇu x· héi ®èi víi nh÷ng hµng hãa nµy. Mét Nhµ níc cã thÓ cã n¨ng lùc nhng kh«ng cã hiÖu qu¶ l¾m nÕu nh n¨ng lùc ®ã kh«ng ®îc sö dông v× lîi Ých cña x· héi [ 72 , tr.16 ]. 3.2.1.1. C¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh Trong nh÷ng n¨m qua viÖc c¶i c¸ch Bé m¸y hµnh chÝnh ®· ®îc ®Æt ra mét c¸ch thêng xuyªn, nhÊt lµ tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay. ViÖc c¶i c¸ch ®ã ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Giíi h¹n trong viÖc t×m hiÓu vÒ quyÒn hµnh ph¸p trong c¬ cÊu quyÒn lùc ë Nhµ níc ViÖt Nam, v× vËy, tríc hÕt chóng t«i muèn ®a ra vµi nÐt vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Bé m¸y hµnh chÝnh tõ h¬n 50 n¨m trë l¹i ®©y. §Ó tõ ®ã m¹nh d¹n ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña quyÒn hµnh ph¸p hiÖn nay. Víi h¬n 50 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc theo chóng t«i cã thÓ ph©n kú theo c¸c giai ®o¹n sau: - Bé m¸y hµnh chÝnh giai ®o¹n 1945 - 1954: §©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña nÒn hµnh chÝnh Nhµ níc ViÖt Nam h¬n 50 n¨m qua (nÒn hµnh chÝnh Nhµ níc ViÖt Nam míi), mét nÒn hµnh chÝnh mµ ngay tõ ®Çu ®· thÓ hiÖn b¶n chÊt nhµ níc "cña nh©n d©n, do nh©n d©n, v× nh©n d©n". Chóng ta ®Òu biÕt tõ sau ngµy tuyªn ng«n ®éc lËp khai sinh ra níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa ngµy 02/9/1945. Mét cuéc tæng tuyÓn cö quèc d©n ®ång bµo ®Çu tiªn ®îc tiÕn hµnh trªn c¶ níc ®Ó thµnh lËp ra ChÝnh phñ (Chñ thÓ quan träng nhÊt cña quyÒn hµnh ph¸p - mét yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù h×nh thµnh lªn Bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ níc). Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ râ: Do tæng tuyÓn cö mµ toµn d©n bÇu ra Quèc Héi. Quèc Héi sÏ cö ra ChÝnh phñ cña toµn d©n. §Æc biÖt víi sù ra ®êi cña b¶n HiÕn ph¸p ®Çu tiªn - HiÕn ph¸p 1946, c¬ së ph¸p lý cho sù h×nh thµnh nªn bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc ®Çu tiªn víi mét chÝnh thÓ "D©n chñ céng hßa". §iÒu 1 HiÕn ph¸p 1946 quy ®Þnh: "Níc ViÖt Nam lµ mét níc d©n chñ céng hßa. TÊt c¶ quyÒn bÝnh trong níc lµ cña toµn thÓ nh©n d©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i, trai, giµu nghÌo, giai cÊp, t«n gi¸o". §iÒu 2 cßn kh¼ng ®Þnh: "§Êt níc ViÖt Nam lµ mét khèi thèng nhÊt Trung, Nam, B¾c kh«ng thÓ ph©n chia". Víi nh÷ng quy ®Þnh trªn ®©y ®îc coi lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng, mét sù ®¶m b¶o ph¸p lý cho tÝnh thèng nhÊt cña bé m¸y hµnh chÝnh. §iÒu 57 HiÕn ph¸p cßn quy ®Þnh: "Níc ViÖt Nam vÒ ph¬ng diÖn hµnh chÝnh gåm cã 3 bé: B¾c, Trung, Nam. Mçi bé chia thµnh tØnh, mçi tØnh chia thµnh huyÖn, mçi huyÖn chia thµnh x·". "C¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt cña toµn quèc lµ ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hßa" (§iÒu 43). HiÕn ph¸p cßn quy ®Þnh: ChÝnh phñ gåm cã Chñ tÞch níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Phã chñ tÞch vµ néi c¸c. Néi c¸c cã Thñ tíng, C¸c Bé trëng, Thø trëng cã thÓ cã Phã Thñ tíng. Chñ tÞch níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa chän trong nghÞ viÖn nh©n d©n... Phã Chñ tÞch níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa chän trong nh©n d©n... Nh vËy vÒ c¬ b¶n ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu sau khi c¸ch m¹ng th¸ng t¸m thµnh c«ng, mét hÖ thèng Bé m¸y hµnh chÝnh ®· ®îc h×nh thµnh mét c¸ch thèng nhÊt tõ Trung ¬ng xuèng ®Þa ph¬ng, mµ ngêi ®øng ®Çu Bé m¸y hµnh chÝnh ë giai ®o¹n nµy lµ Chñ tÞch níc (Nguyªn Thñ quèc gia) cã thÓ nãi ®©y lµ mét chÕ ®Þnh thÓ hiÖn rÊt c¬ b¶n vÒ vÞ trÝ còng nh gi¸ trÞ quyÒn lùc cña hµnh ph¸p (chÕ ®Þnh nguyªn thñ quèc gia ®ång thêi lµ ngêi ®øng ®Çu hµnh ph¸p ®· ®îc nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ¸p dông). §Ó t×m hiÓu vÒ Bé m¸y hµnh chÝnh ë giai ®o¹n nµy tríc hÕt chóng ta t×m hiÓu vÒ Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc ë Trung ¬ng. - Trung ¬ng cã ChÝnh phñ (c¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt cña toµn quèc). ChÝnh phñ gåm cã Chñ tÞch níc, Phã chñ tÞch vµ néi c¸c. Néi c¸c gåm cã Thñ tíng, c¸c Bé trëng vµ cã thÓ cã Phã thñ tíng. ë giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa cã nhiÒu sù thay ®æi vÒ tªn gäi, còng nh vÒ sè lîng c¸c bé nh sau: - Ngµy 2/9/1945 thµnh lËp ChÝnh phñ l©m thêi; - Ngµy 1/1/1946 ChÝnh phñ l¹i ®îc ®æi lµ ChÝnh phñ Liªn HiÖp L©m thêi; - Ngµy 2/3/1946 ChÝnh phñ l¹i ®æi thµnh ChÝnh phñ Liªn HiÖp kh¸ng chiÕn; - Vµ tõ sau ngµy 3/11/1946 ®Õn ®Çu n¨m 1955 ChÝnh phñ míi ®îc thµnh lËp. (Cô Hå ChÝ Minh Chñ tÞch níc vµ kiªm thñ tíng; ¤ng Ph¹m V¨n §ång gi÷ chøc vô Phã Thñ tíng ChÝnh phñ; vµ néi c¸c gåm cã 12 Bé). VÒ c¬ cÊu c¸c Bé, víi t c¸ch lµ c¬ quan hµnh chÝnh cã thÈm quyÒn chuyªn m«n vÒ hµnh ph¸p nªn còng cã sù thay ®æi thêng xuyªn ®Ó ®¸p øng víi nhiÖm vô cña hµnh ph¸p lóc bÊy giê. VÝ dô: Trong thêi gian ®Çu sè lîng c¸c Bé lµ 13 bé víi 15 vÞ Bæ trëng (trong ®ã cã Bé trëng ngo¹i giao do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh kiªm nhiÖm víi hai Bé trëng kh«ng bé). VÒ sau th× thµnh lËp thªm Bé canh N«ng, Bé néi vô ®æi thµnh Bé C«ng An. Th¸ng 5/1952 th× Ng©n hµng Quèc gia ®îc thµnh lËp. C¸c thµnh viªn cña ChÝnh phñ l©m thêi (2/9/1945) gåm cã: - Chñ tÞch CPLT, kiªm Bé trëng ngo¹i giao: Cô Hå ChÝ Minh. - Bé trëng Bé néi vô: ¤ng Vâ Nguyªn Gi¸p. - Bé trëng Bé th«ng tin tuyªn truyÒn: ¤ng TrÇn Huy LiÖu. - Bé trëng Bé quèc phßng: ¤ng Chu V¨n TÊn. - Bé trëng Bé Thanh niªn: ¤ng D¬ng §øc HiÒn. - Bé trëng Bé Bé kinh tÕ quèc gia: ¤ng NguyÔn M¹nh Hµ. - Bé trëng Bé Cøu tÕ x· héi: ¤ng NguyÔn V¨n Tè. - Bé trëng Bé t ph¸p: ¤ng Vò Träng Kh¸nh. - Bé trëng Bé Y tÕ: ¤ng Ph¹m Ngäc Th¹ch. - Bé trëng Bé giao th«ng c«ng chÝnh: ¤ng §µo Träng Kim. - Bé trëng Bé lao ®éng: ¤ng Lª V¨n HiÕn. - Bé trëng Bé tµi chÝnh: ¤ng Ph¹m V¨n §ång. - Bé trëng Bé Quèc gia gi¸o dôc: ¤ng Vò §×nh Hße. - Bé trëng kh«ng Bé: ¤ng Cï Huy CËn vµ ¤ng NguyÔn V¨n Xu©n [ 90 , tr 23 ]. Trong giai ®o¹n nµy sè lîng c¸n Bé còng nh sè thµnh viªn néi c¸c cã sù thay ®æi cho ®Õn ®Çu n¨m 1955 chóng ta cã ChÝnh phñ míi víi sè thµnh viªn míi. - §èi víi c¬ quan hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng, trong thêi kú nµy nÒn hµnh chÝnh ®îc h×nh thµnh theo ®Þa giíi hµnh chÝnh mµ HiÕn Ph¸p - 1946 ®· quy ®Þnh: "Níc ViÖt Nam vÒ ph¬ng diÖn hµnh chÝnh gåm cã 3 bé: B¾c, Trung, Nam. Mçi bé chia thµnh tØnh, mçi tØnh chia thµnh huyÖn, mçi huyÖn chia thµnh x·" (®iÒu 57). "ë tØnh, thµnh phè, thÞ x· vµ x· cã Héi ®ång nh©n d©n do ®Çu phiÕu phæ th«ng vµ trùc tiÕp bÇu ra. Héi ®ång nh©n d©n tØnh, thµnh phè, thÞ x· hay x· cö ra ñy ban hµnh chÝnh, Bé vµ huyÖn chØ cã UBHC, UBHC Bé do Héi ®ång c¸c tØnh vµ thµnh phè bÇu ra. UBHC huyÖn do Héi ®ång c¸c x· bÇu ra. Tuy nhiªn khi nghiªn cøu vÒ Bé m¸y hµnh chÝnh ë ®Þa ph¬ng trong thêi kú nµy chóng ta ph¶i dùa trªn hai v¨n b¶n ph¸p lý quan träng, ®©y ®îc coi lµ c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. §ã lµ s¾c lÖnh sè 63 ngµy 22/11/1945 vÒ "tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ UBHC x·, huyÖn, tØnh, kú" vµ s¾c lÖnh sè 77 ngµy 21/12/1945 vÒ "tæ chøc Héi ®ång nh©n d©n vµ UBHC thµnh phè, khu phè". NÕu nh theo quy ®Þnh cña 2 v¨n b¶n nµy th× Bé m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng ë giai ®o¹n ®Çu nµy ®îc tæ chøc theo c¸c cÊp sau: CÊp kú, cÊp tØnh, cÊp huyÖn vµ cÊp x·. ë cÊp kú cã UBHC (do H§ND cña tØnh, thµnh phè thuéc kú bÇu ra, ë cÊp kh«ng cã H§ND). CÊp tØnh cã H§ND vµ UBHC (UBHC do H§ND tØnh bÇu ra). CÊp huyÖn cã UBHC (do H§ND c¸c x· trong huyÖn bÇu ra, cÊp huyÖn kh«ng cã H§ND). CÊp c¬ së lµ chÝnh quyÒn x· cã H§ND vµ UBHC. §èi víi cÊp thµnh phè vµ khu phè, do xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña thµnh phè vµ khu phè nªn viÖc quy ®Þnh vÒ c¬ cÊu Bé m¸y hµnh chÝnh cã kh¸c víi tØnh, huyÖn vµ x· (t×m hiÓu thªm s¾c lÖch 77 ngµy 21/12/1945). Nh vËy ë vµo giai ®o¹n nµy, bé m¸y hµnh chÝnh ë ®Þa ph¬ng còng ®· ®îc thiÕt lËp, ®Ó tõng bíc thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ níc. Trong giai ®o¹n nµy do hoµn c¶nh lÞch sö nªn mÆc dï Bé m¸y hµnh chÝnh (nhÊt lµ ë Trung ¬ng cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh, song nh×n chung mét hÖ thèng Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc ViÖt Nam ®· ®îc thiÕt lËp ®Çu tiªn ë khu vùc §«ng Nam ¸. Nã lµ thµnh qu¶ cña c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc ë ViÖt Nam, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn ngêi d©n ®îc thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh th«ng qua Bé m¸y hµnh chÝnh, chñ thÓ cña quyÒn hµnh ph¸p. - Bé m¸y hµnh chÝnh giai ®o¹n 1955 - 1975 §©y lµ giai ®o¹n xÐt vÒ mÆt lÞch sö th× ®ã lµ thêi kú mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta tiÕn hµnh ®ång thêi hai cuéc c¸ch m¹ng, ®ã lµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam thèng nhÊt níc nhµ, (chóng t«i chØ t×m hiÓu bé m¸y hµnh chÝnh ë miÒn B¾c XHCN). Khi t×m hiÓu vÒ bé m¸y hµnh chÝnh ë thêi kú nµy chóng ta ph¶i thÊy ®îc nhiÖm vô träng t©m cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, bëi lÏ hµnh chÝnh "phô thuéc" vµo chÝnh trÞ v× vËy bé m¸y hµnh chÝnh ë ®©y ph¶i phôc vô cho sù nghiÖp x©y dùng CNXH b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng, x©y dùng ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ ®Ó miÒn B¾c XHCN trë thµnh hËu ph¬ng v÷ng ch¾c cho c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë miÒn Nam, tiÕn tíi thèng nhÊt ®Êt níc. §Ó hoµn thµnh tèt nh÷ng nhiÖm vô míi ®îc ®Æt ra ë giai ®o¹n nµy HiÕn ph¸p 1959 ®· ra ®êi, c¬ së ph¸p lý míi cho sù h×nh thµnh vÒ tæ chøc còng nh nh÷ng nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña bé m¸y hµnh chÝnh. Tuy nhiªn tríc ®ã (tríc khi cã HiÕn ph¸p 1959) th× Bé m¸y hµnh chÝnh còng ®· cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh ®Ó ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng nhiÖm vô míi ®ã. VÝ dô ë Trung ¬ng, ChÝnh phñ còng ®· cã sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu, thµnh phÇn nh tõ kú häp thø 5 Quèc héi khãa I ngµy 20/9/1955 ®Õn kú häp thø 10 Quèc héi khãa I ngµy 27/5/1959 c¬ cÊu thµnh phÇn ChÝnh phñ ®îc më réng nh sau: - Chñ tÞch níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa: Cô Hå ChÝ Minh. - Thñ Tíng kiªm Bé trëng Bé Ngo¹i giao: ¤ng Ph¹m V¨n §ång. - Phã Thñ tíng kiªm Bé trëng Bé Néi vô: ¤ng Phan KÕ To¹i. - Phã Thñ tíng kiªm Bé trëng Bé Quèc phßng: ¤ng Vâ Nguyªn Gi¸p. - Phã Thñ tíng: ¤ng Trêng Trinh. - Phã Thñ tíng: ¤ng Ph¹m Hïng. Vµ hµng lo¹t c¸c Bé nh: Bé C«ng An; Gi¸o dôc; Tµi chÝnh; Giao th«ng vµ Bu ®iÖn; Thñy lîi vµ KiÕn tróc; C«ng nghiÖp; Th¬ng nghiÖp; Néi th¬ng; Ngo¹i th¬ng; Y tÕ; Lao ®éng; T ph¸p; V¨n hãa; Bé th¬ng binh; Cøu tÕ; N«ng l©m vµ mét sè ñy ban nh ñy ban KÕ ho¹ch Nhµ níc; ñy ban Khoa häc Nhµ níc. Sau ®ã trªn c¬ së cña HiÕn ph¸p 1959 th× ChÝnh phñ còng nh vÒ c¬ cÊu thµnh phÇn cña ChÝnh phñ cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh qua mçi khãa cña Quèc héi tõ khãa II (1960 - 1964) ®Õn khãa V (1975 - 1976).[ 90 tr 219-220] Theo HiÕn ph¸p 1959 ChÝnh phñ ®îc ®æi tªn lµ Héi ®ång ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc cao nhÊt, vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc cao nhÊt cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa. Héi ®ång chÝnh phñ gåm cã: Thñ tíng, c¸c Phã thñ tíng, c¸c Bé trëng, c¸c Chñ nhiÖm c¸c ñy ban nhµ níc, Tæng gi¸m ®èc Ng©n hµng Nhµ níc. VÒ cÊp hµnh chÝnh ë giai ®o¹n nµy bé m¸y hµnh chÝnh ë ®Þa ph¬ng bao gåm c¸c cÊp nh: CÊp tØnh, khu tù trÞ, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng. huyÖn, thµnh phè, thÞ x·, x· vµ thÞ trÊn, kh«ng cã cÊp bé nhng l¹i cã khu tù trÞ (khu ViÖt B¾c vµ T©y B¾c). §iÒu 78 HiÕn ph¸p quy ®Þnh: C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh trong níc ViÖt Nam d©n chñ Céng hßa ph©n ®Þnh nh sau: Níc chia thµnh tØnh, khu tù trÞ, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng; TØnh chia thµnh huyÖn, thµnh phè, thÞ x·; HuyÖn chia thµnh x·, thÞ trÊn. C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh trªn ®Òu thµnh lËp H§ND vµ UBHC (®©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt so víi c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ë giai ®o¹n tríc). Nh×n chung bé m¸y hµnh chÝnh ë vµo giai ®o¹n nµy ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së cña HiÕn ph¸p 1959 còng nh c¸c v¨n b¶n luËt quy ®Þnh vÒ tæ chøc ho¹t ®éng cña Héi ®ång ChÝnh phñ vµ UBHC. -Bé m¸y hµnh chÝnh giai ®o¹n 1976 - 1992: Sau gi¶i phãng miÒn Nam n¨m 1975, n¨m 1976 chóng ta thèng nhÊt vÒ mÆt Nhµ níc. C¶ níc ta bíc vµo thêi kú x©y dùng chñ nghÜa x· héi v× vËy mµ nhiÖm vô cña bé m¸y hµnh chÝnh trong giai ®o¹n nµy lµ nh»m kh¾c phôc l¹i nh÷ng hËu qu¶ do chiÕn tranh ®Ó l¹i, tõng bíc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa x· héi vµ gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng trªn ph¹m vi c¶ níc. §©y lµ nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ ®èi víi Bé m¸y hµnh chÝnh mµ ë ®ã cÇn ph¶i cã sù thèng nhÊt vÒ mäi mÆt gi÷a hai miÒn Nam, B¾c vµ víi môc tiªu lµ x©y dùng CNXH. V× thÕ ®Ó cã c¬ së ph¸p lý cho viÖc ®¶m b¶o thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ cña quyÒn hµnh ph¸p trong giai ®o¹n míi HiÕn ph¸p 1980 ®· cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh c¶ vÒ quy m« lÉn c¬ cÊu, vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¶ hÖ thèng c¬ quan hµnh chÝnh. VÝ dô nh nÕu ë giai ®o¹n tríc khi nãi vÒ bé m¸y hµnh chÝnh th× ®ã lµ Bé m¸y hµnh chÝnh ë miÒn B¾c XHCN, cßn sang giai ®o¹n nµy lµ chóng ta ®Ò cËp ®Õn c¶ mét hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh thèng nhÊt tõ B¾c vµo Nam. §iÒu 1 HiÕn ph¸p 80 ®· quy ®Þnh: "Níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ mét níc ®éc lËp, cã chñ quyÒn, thèng nhÊt cña c¸c d©n téc, bao gåm ®Êt liÒn, vïng trêi, vïng biÓn vµ c¸c h¶i ®¶o". T¹i §iÒu 5 quy ®Þnh: "Nhµ níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ nhµ níc thèng nhÊt cña c¸c d©n téc cïng sinh sèng trªn ®Êt níc ViÖt Nam...". Theo chóng t«i th× sù thèng nhÊt nµy còng lµ mét trong nh÷ng ®¶m b¶o quan träng cho viÖc thùc thi quyÒn hµnh ph¸p. Trong thêi kú nµy trªn c¬ së cña HiÕn ph¸p 80 th× bé m¸y hµnh chÝnh ë Trung ¬ng cã mét sè thay ®æi sau: §iÒu 104 quy ®Þnh: Héi ®ång Bé trëng lµ ChÝnh phñ cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, lµ c¬ quan chÊp hµnh vµ hµnh chÝnh Nhµ níc cao nhÊt cña c¬ quan quyÒn lùc Nhµ níc cao nhÊt. Héi ®ång Bé trëng thèng nhÊt qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, an ninh quèc phßng vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ níc... HiÕn ph¸p còng cßn quy ®Þnh 26 nhiÖm vô cô thÓ cña H§BT. §Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô vµ môc tiªu ®Æt ra nh vËy th× c¬ cÊu vµ thµnh phÇn cña H§BT còng cã sù thay ®æi. Theo HiÕn ph¸p th× H§BT gåm cã: Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng; c¸c Phã chñ tÞch H§TB; c¸c Bé trëng vµ Chñ nhiÖm ñy ban Nhµ níc. Cô thÓ lµ sè thµnh viªn ChÝnh phñ nhiÖm kú Quèc héi khãa VII (1981 - 1987) gåm cã: - Chñ tÞch H§BT: ¤ng Ph¹m V¨n §ång. - Phã chñ tÞch H§BT: Gåm 18 Phã chñ tÞch, vµ 1 Bé trëng Tæng th ký H§BT. - Bé trëng c¸c Bé, Chñ nhiÖm c¸c ñy ban Nhµ níc vµ thñ tíng c¸c c¬ quan ngang Bé gåm cã 43 thµnh viªn. Sang ®Õn nhiÖm kú Quèc héi khãa VIII th× sè thµnh viªn ChÝnh phñ cã gi¶m tõ 18 Phã chñ tÞch H§BT xuèng cßn cã 10 Phã chñ tÞch, song sè lîng c¸c Bé vµ c¸c ñy ban Nhµ níc vÉn lµ mét con sè lín trªn 40 Bé vµ c¬ quan ngang bé. §èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng th× trªn c¬ së cã sù thay ®æi vÒ ®Þa giíi hµnh chÝnh cô thÓ lµ bá c¸c khu tù trÞ, ®Þa giíi hµnh chÝnh ®îc më réng trªn ph¹m vi c¶ níc, do vËy mµ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®· ®îc ph©n ®Þnh nh sau: Níc chia thµnh tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng vµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh t¬ng ®¬ng; TØnh chia thµnh huyÖn, thµnh phè tØnh vµ thÞ x·; thµnh phè vµ thÞ trÊn; thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng chia thµnh quËn, huyÖn vµ thÞ x·; HuyÖn chia thµnh x· vµ thÞ trÊn; thµnh phè thuéc tØnh, thÞ x· chia thµnh phêng vµ x·; quËn chia thµnh phêng. TÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh kÓ trªn ®Òu thµnh lËp H§ND vµ UBND. Nh vËy sau khi níc nhµ thèng nhÊt mét hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh míi ®· ®îc thiÕt lËp tríc hÕt lµ sù ph©n ®Þnh c¸c vïng ®Þa giíi hµnh chÝnh trªn ph¹m vi c¶ níc víi 3 cÊp ë ®Þa ph¬ng, bíc ®Çu t¹o ra sù æn ®Þnh vÒ l·nh thæ sau bao nhiªu n¨m bÞ chia c¾t, sù æn ®Þnh nµy còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó cho Bé m¸y hµnh chÝnh ph¸t triÓn vµ thùc thi cã hiÖu qu¶. -Bé m¸y hµnh chÝnh tõ 1992 ®Õn nay: §©y lµ mét giai ®o¹n cã thÓ nãi ®ã lµ sù "chÊn hng" cña nÒn hµnh chÝnh ViÖt Nam, mét sù chÊn hng cã tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc chuÈn bÞ bíc sang mét thiªn niªn kû míi víi nhiÒu triÓn väng vµ nh÷ng th¸ch thøc míi. Víi sù ra ®êi cña HiÕp ph¸p 1992 ®ã lµ c¬ së ph¸p lý cho sù chÊn hng nµy cña nÒn hµnh chÝnh nãi chung, bé m¸y hµnh chÝnh nãi riªng. Tríc hÕt ®ã lµ hµng lo¹t c¸c chÕ ®Þnh, víi nh÷ng nguyªn t¾c ®îc x¸c lËp nh chÕ ®Þnh Chñ tÞch níc, HiÕn ph¸p quy ®Þnh: "Chñ tÞch lµ ngêi ®øng ®Çu Nhµ níc, thay mÆt níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i" (§iÒu 101), cïng víi viÖc x¸c ®Þnh hµng lo¹t nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cho Chñ tÞch níc nh c«ng bè HiÕn ph¸p, lÖnh, ph¸p lÖnh; thèng lÜnh c¸c lùc lîng vò trang nh©n d©n ... (§iÒu 103). §iÒu 109 quy ®Þnh: "ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ níc cao nhÊt cña níc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, quèc phßng, an ninh vµ ®èi ngo¹i cña Nhµ níc..." H¬n n÷a HiÕn ph¸p cßn quy ®Þnh 11 nhiÖm vô quyÒn h¹n cho ChÝnh phñ (§iÒu 112). Nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nµy cßn ®îc quy ®Þnh trong luËt tæ chøc ChÝnh phñ 1992. Cïng víi nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm tËp thÓ cña ChÝnh phñ vµ tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cña Thñ tíng vµ c¸c Bé trëng. Bé m¸y hµnh chÝnh ë ®Þa ph¬ng ë giai ®o¹n nµy nh×n chung kh«ng cã g× thay ®æi. VÒ cÊp hµnh chÝnh, HiÕn ph¸p 92 vÉn quy ®Þnh: "C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®îc ph©n ®Þnh nh sau: Níc chia thµnh tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng; TØnh chia thµnh huyÖn, thµnh phè thuéc tØnh vµ thÞ x·; thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng chia thµnh quËn, huyÖn vµ thÞ x·. HuyÖn chia thµnh x·, thÞ trÊn; thµnh phè thuéc tØnh, thÞ x· chia thµnh phêng vµ x·; quËn chia thµnh phêng..." (®iÒu 118). TÊt c¶ c¸c cÊp kÓ trªn ®Òu cã H§ND vµ UBND. Song ë ®©y vÒ sè lîng c¸c cÊp hµnh chÝnh tõ cÊp tØnh ®Õn x·, phêng ®Òu cã sù gia t¨ng vÒ c¬ sè, nã t¹o thµnh mét hÖ thèng,g thèng nhÊt tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng ë c¶ hai miÒn Nam, B¾c trong mét khèi thèng nhÊt; (Thèng nhÊt vÒ quyÒn lùc, vÒ l·nh thæ, vÒ d©n téc vµ mét §¶ng duy nhÊt l·nh ®¹o). Tãm l¹i, víi vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc sau h¬n nöa thÕ kû cho chóng ta thÊy ®îc phÇn nµo quyÒn hµnh ph¸p ®îc thùc hiÖn, chñ yÕu th«ng qua c¸c chñ thÓ nµy ®Ó thùc
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan