Tài liệu PHƯƠNG ÁN BƯU CHÍNH KINH DOANH VIỄN THÔNG TRONG ĐIỀU KIỆN HOẠCH TOÁN ĐỘC LẬP

PHƯƠNG ÁN BƯU CHÍNH KINH DOANH VIỄN THÔNG TRONG ĐIỀU KIỆN HOẠCH TOÁN ĐỘC LẬP ThS. Dương Thế Lương, KS. Hoàng Hà Anh KS. Nguyễn Hoàng, KS. Nguyễn Quốc Huy Tổng công ty BCVT Việt Nam (VNPT) đã và đang tiến hành phân tách Bưu chính khỏi Viễn thông. Các dịch vụ cơ bản Bưu chính hiện vẫn chưa đủ để bù lỗ cho chi phí dịch vụ, nên nhu cầu cần mở rộng các loại hình dịch vụ Bưu chính mới trở nên rất cần thiết. Bài viết xin giới thiệu xu hướng của Bưu chính thế giới trong việc kinh doanh các dịch vụ mới và đề xuất một số dịch vụ Viễn thông mà Bưu chính có thể tổ chức kinh doanh trong điều kiện đặc thù của Việt Nam. 1. Xu hướng của Bưu chính thế giới trong việc kinh doanh các dịch vụ mới Tổng quan về Bưu chính thế giới Trong những năm gần đây, dưới sự tác động của khoa học công nghệ, nhất là trong lĩnh vực Tin học - Điện tử - Viễn thông cùng với chủ trương cải cách để phát triển của Chính phủ các nước, đã góp phần thúc đẩy sự phát triển không ngừng của ngành Bưu chính trên thế giới. Theo số liệu thống kê của Liên minh Bưu chính thế giới (UPU), tốc độ tăng trưởng của Bưu chính thế giới năm 2003 là 5% so với năm trước, đạt khoảng 259.4 tỉ USD. Việc không ngừng tìm kiếm và đưa vào triển khai các dịch vụ mới đã thực sự đem lại lợi ích không chỉ cho Bưu chính thế giới nói chung mà cả lợi ích của khách hàng. Mạng lưới Bưu chính đã phát triển rộng khắp nhằm đem lại cho khách hàng cơ hội tiếp cận không chỉ các dịch vụ Bưu chính nói riêng mà cả các dịch vụ khác mà Bưu chính kinh doanh. Theo số liệu thống kê của UPU trong năm 2003, chỉ có 4% dân số thế giới chưa được tiếp cận với các dịch vụ Bưu chính (trong đó chủ yếu là ở châu Phi). Mối quan hệ giữa Bưu chính và Viễn Thông trong quá trình phát triển Trong lịch sử của Bưu chính tại hầu hết các quốc gia, hai lĩnh vực Bưu chính và Viễn thông đã song hành cùng phát triển. Bưu chính đã dần được tách hoàn toàn khỏi Viễn thông và đã phát triển một cách độc lập so với Viễn thông. Tuy nhiên, dựa trên mối quan hệ đặc biệt trên và đặc thù riêng của mình, Bưu chính đã triển khai được nhiều mô hình dịch vụ mới trong đó có một phần rất quan trọng là các dịch vụ dựa trên nền Viễn thông. Bưu chính đã khai thác lợi thế của mình để mở rộng các loại hình dịch vụ kinh doanh và đem lại nhiều loại hình dịch vụ mới, điển hình là sự phát triển của dịch vụ đăng ký, bán lẻ, thanh toán cho Viễn thông, dịch vụ lai ghép như Email to letter, iFax và các dịch vụ trực tuyến. Từ khi ra đời đến nay, các dịch vụ này đã không ngừng tăng trưởng và đem lại doanh thu cao cho Bưu chính. Và các dịch vụ đó hầu hết đã được Bưu chính các nước xác định là các dịch vụ mũi nhọn bên cạnh các dịch vụ truyền thống của mình. Các hình thức Bưu chính kinh doanh dịch vụ Viễn thông Hiện nay, bên cạnh các dịch vụ truyền thống của Bưu chính như tem, thư tín, bưu phẩm, bưu kiện, … Bưu chính các nước đã khai thác thêm nhiều dịch vụ mới như các dịch vụ tài chính, ngân hàng, thanh toán trực tuyến, giải đáp thông tin, phát hàng thu tiền (viết tắt là COD), … Các dịch vụ này đã góp phần đa dạng hóa các loại hình dịch vụ và đem lại doanh thu cao cho Bưu chính. Tại các quốc gia như Ấn độ, Úc, Trung Quốc, Israel, Ý, mạng lưới Bưu chính phân bố trên toàn quốc, chính điều này đã đem lại lợi thế cho việc triển khai các dịch vụ đăng kí, bán lẻ, thanh toán các dịch vụ Viễn thông. Vì vậy, doanh thu của của các dịch vụ này không ngừng tăng. Đặc biệt như Bưu chính Úc với mạng lưới bưu cục phát triển theo mô hình hệ thống siêu thị trên toàn quốc, doanh thu của các dịch vụ có tốc độ tăng trưởng cao năm 2003 50%. Dựa trên nền tảng của Viễn thông, Bưu chính các nước ấn Độ, Trung Quốc, ý đã phát triển ra loại hình dịch vụ mới là dịch vụ thư lai ghép (Hybrid mail). Đó là sự kết hợp giữa dịch vụ thư truyền thống với Internet cụ thể là thư điện tử (email). Từ khi ra đời đến nay, loại hình dịch vụ này đã không ngừng phát triển và mở rộng ra trên toàn quốc, doanh thu hàng năm đều tăng. Hiện nay, dịch vụ này đã được triển khai tại nhiều nước trong đó 77% các nước phát triển và 22% các nước châu Á và châu Âu còn lại. Theo ước tính của UPU, trong giai đoạn 20042008, tỷ lệ các nước có triển khai dịch vụ này sẽ tăng nhanh và đạt 100% với các nước phát triển, châu Âu và trên 40% với các nước còn lại. Thông qua mạng lưới của mình, Bưu chính các nước đã đem tới cho khách hàng các dịch vụ Viễn thông như fax, telegram, telex. Doanh thu đem lại từ các dịch vụ cũng không ngừng tăng. Đặc biệt tại ý, số lượng giao dịch trên năm 2003 đạt 18,2 triệu giao dịch. Và dựa trên các dịch vụ cơ sở đó, Bưu chính đã phát triển thêm nhiều loại hình dịch vụ mới Bên cạnh đó, với lợi thế do Internet đem lại, việc thanh toán trực tuyến cũng rất phát triển. Đặc biệt, tại các quốc gia đã áp dụng thương mại điện tử trong thanh toán như úc, ấn độ, Ai len, ý,… Bưu chính trở thành người trung gian để thanh toán giữa khách hàng với doanh nghiệp. Các dịch vụ thanh toán và tài chính cũng đem lại doanh thu cao cho Bưu chính các nước như ý với gần 3 tỷ Euro năm 2003. Còn tại Úc, trung bình mỗi ngày, số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ là hơn 1 triệu. Qua các kết quả trên, chúng ta có thể thấy rằng xu hướng phát triển các loại hình Bưu chính kinh doanh các dịch vụ Viễn thông đang trở nên cần thiết và đã được thực hiện tại nhiều quốc gia. Vì vậy, Bưu chính Việt Nam cũng cần phải nghiên cứu và mở rộng các loại hình dịch vụ theo xu thế chung của thế giới và đem lại nguồn thu mới cho mình. 2. Đề xuất một số dịch vụ Viễn thông do Bưu chính kinh doanh Dựa trên các kết quả khảo sát hiện trạng Bưu chính kinh doanh Viễn thông trên thế giới và có tính đến các đặc điểm của Bưu chính Việt Nam, 3 loại hình dịch vụ có khả năng triển khai thành công cao cho Bưu chính Việt nam gồm có: Bưu chính làm đại lý cho dịch vụ Viễn thông, Bưu chính kinh doanh Viễn thông và Bưu chính kinh doanh các dịch vụ gia tăng Viễn thông. Bưu chính làm đại lý cho dịch vụ Viễn thông Dịch vụ bán lẻ: Mô hình dịch vụ Bưu chính làm đại lý cho Viễn thông được triển khai dựa trên ý tưởng Bưu chính đứng ra làm trung gian trong việc đưa sản phẩm và dịch vụ của các nhà cung cấp dịch vụ Viễn thông tới khách hàng thông qua mạng lưới bưu cục rộng lớn của mình. Khách hàng của các nhà cung cấp dịch vụ Viễn thông sẽ không cần phải đến các đại lý chính thức của nhà cung cấp (số lượng đại lý chính thức thường hạn chế và không phổ biến tại các vùng xa trung tâm) mà chỉ cần đến bưu cục gần nhất để có thể đăng ký, thanh toán, mua hoặc sử dụng dịch và sản phẩm của nhà cung cấp Viễn thông. Dịch vụ này liên quan đến các nhà cung cấp Viễn thông (VNPT, Viettel, SPT,…) Bưu chính Việt Nam và khách hàng (người sử dụng đơn lẻ). Bưu chính Việt Nam sẽ chịu trách nhiệm nhận và bán sản phẩm từ nhà cung cấp cho các khách hàng có nhu cầu và hưởng một lượng % trong tổng doanh thu dịch vụ. Theo mức độ phổ cập hiện nay của các sản phẩm Viễn thông, dịch vụ bán lẻ chỉ nên triển khai cho tới bưu cục cấp 3. - Đối soát - Nghiệp vụ - Chỉ đạo VNPOST - Đối soát - Đăng ký dịch vụ viễn thông Thanh toán cước Mua thẻ, sim Gọi điện thoại , Fax , truy nhập Internet Bưu điện tỉnh Khách hàng - Hợp đồng - Sản lượng - Doanh thu Hệ thống Bưu cục giao dịch Nhà cung cấp dịch vụ viễn thông - Triển khai dịch vụ Hình 1. Dịch vụ Bưu chính làm đại lý kinh doanh Viễn thông Dịch vụ thanh toán: Khách hàng có thể đến đăng ký thanh toán các loại dịch vụ Viễn thông như thuê bao điện thoại cố định hay di động, tài khoản Internet, thuê bao kênh truyền hình, trả tiền trước không cần thẻ cào tại bưu cục gần nhất thay vì đến tận trụ sở của nhà cung cấp dịch vụ. Số tiền này sẽ được Bưu chính Việt Nam chuyển vào tài khoản của các nhà cung cấp dịch vụ đối tác. Khi đó, Bưu chính sẽ hưởng % theo doanh thu của dịch vụ. Dịch vụ đăng ký: đây cũng là loại hình dịch vụ thủ công, có thể thực hiện dễ dàng mà không cần đầu tư trang thiết bị. Tương tự như dịch vụ bán lẻ và thanh toán, dịch vụ đăng ký cũng sẽ bao gồm các loại dịch vụ đăng ký thuê bao điện thoại cố định, điện thoại di động (ĐTDĐ), Internet, thuê bao kênh truyền hình và các dịch vụ Viễn thông khác. Với hình thức này, các nhà cung cấp dịch vụ có thể tận dụng mạng lưới bưu cục trải rộng của Bưu chính Việt Nam để phát triển dịch vụ đến từng khách hàng. Khách hàng có nhu cầu đăng ký sẽ điền vào mẫu đăng ký tại bưu cục và thanh toán. Mẫu đăng ký này sẽ được các bưu cục gửi đến nhà cung cấp dịch vụ tương ứng trong thời gian nhanh nhất. Sau đó, Nhà cung cấp sẽ tiến hành lắp đặt cho khách hàng đăng ký. Trong hình thức dịch vụ này, Bưu chính Việt Nam chỉ đóng vai trò trung gian và hưởng phần trăm hoa hồng của dịch vụ. Dịch vụ công cộng: Theo mô hình này, Bưu chính Việt Nam sẽ đứng ra làm đại lý cho các nhà cung cấp dịch vụ điện thoại công cộng như VNPT, Viettel... bằng cách đăng ký các thuê bao điện thoại (số lượng thuê bao tùy theo số lượng hộp điện thoại cần dùng). Mỗi một cuộc gọi Bưu chính Việt Nam sẽ thu thêm 500 đồng tiền cước dịch vụ và hưởng 3-5% doanh thu. Ngoài ra, tại các điểm bưu cục tại thị xã và nông thôn, các bưu cục có thể cung cấp thêm một số dịch vụ Internet công cộng. Bưu chính kinh doanh dịch vụ gia tăng cho Viễn thông Dịch vụ Hybrid Mail (thư lai ghép): Đây là dịch vụ thư lai ghép giữa thư truyền thống với thư điện tử (email) trên nền tảng Internet. Với dịch vụ này, người gửi thư tiến hành các thao tác giống như việc gửi một email thông thường nhưng người nhận sẽ nhận được thư đã được in ra giấy với đầy đủ nội dung mà người gửi muốn chuyển tới. Dịch vụ này được sử dụng tận dụng hạ tầng mạng Internet được triển khai trên cả nước. Mô hình dịch vụ được thể hiện như hình trên, kết hợp giữa Bưu chính truyền thống và hạ tầng Internet. Các khách hàng chính của dịch vụ là người sử dụng tại bưu cục, người dùng đơn lẻ tại nhà, và các tổ chức doanh nghiệp. Nhân viên làm việc tại bưu cục thông qua việc theo dõi sử dụng dịch vụ sẽ thu cước phí của khách hàng (bằng tiền mặt). Việc thanh toán giữa bưu cục giao dịch hay khách hàng với nhà cung cấp dịch vụ (ở đây là Bưu chính Việt Nam) được căn cứ theo thống kê sử dụng của các tài khoản đã cấp cho bưu cục giao dịch hay khách hàng đó. Dịch vụ iFax (dịch vụ Internet Fax): là loại hình dịch vụ dựa trên nền tảng của dịch vụ Fax truyền thống, lai ghép giữa mạng Internet với mạng Viễn thông PSTN cho phép có thể chuyển các thông tin Fax đến những nơi chưa có Internet. Với loại hình dịch vụ này, người sử dụng sẽ đăng ký một tài khoản iFax tại bưu cục để truy cập trang chủ cung cấp dịch vụ. Sau khi đăng ký người sử dụng sẽ dùng hình thức này để gửi thư Fax qua website thông qua tài khoản này. Việc thanh toán và đăng ký dịch vụ tương tự dịch vụ Email to letter. Mô hình chung của 2 dịch vụ như Hình 2. Máy chủ dịch vụ gia tăng. Vd: Email2Letter, eFax.. Mạng IP VNPT Mạng Internet ` Khách hàng tự sử dụng dịch vụ ` ` Bưu cục cung cấp dịch vụ Hình 2 Post-Infogate (dịch vụ gia tăng trên cơ sở ghép nối giữa các dịch vụ bưu chính cơ bản và liên mạng Fixed, Mobile, Internet, ...): Với dự kiến đến năm 2010 toàn bộ dữ liệu ngành Bưu chính sẽ được quản lý, khai thác tập trung, vì vậy đây sẽ là nguồn thông tin vô cùng quý giá mà cả khách hàng và ngành Bưu chính đều muốn khai thác. Điều đó sẽ mở ra cơ hội cho việc phát triển thêm nhiều loại hình dịch vụ Bưu chính cũng như các dịch vụ giá trị gia tăng mới. Trên cơ sở đó, dịch vụ Tele Posting được đề xuất cung cấp một hệ thống khai thác thông tin hiệu quả tạo cho khách hàng sự tiện lợi tối đa trong sử dụng khai thác dịch vụ thông qua nhiều phương tiện như điện thoại cố định, ĐTDĐ, máy tính cá nhân PC, … Hình 3 mô tả mô hình khai thác dịch vụ này. Di ®éng SMS Fax Mạng Tele Posting Tho¹i Khai thác thông tin DB Server Phone ` Các hệ thống ứng dụng dịch vụ Bưu chính ISP Web User Kênh sử dụng dịch vụ Mạng Viễn thông Hình 3 Nền tảng của dịch vụ là một hệ thống mạng thông tin đa truyền thông dựa trên nền tảng các công nghệ hiện đại nhất nhằm khai thác tối đa cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc, kết hợp với các ứng dụng máy tính, cung cấp một môi trường truyền thông tích hợp giữa thoại, số liệu, tin nhắn, email và hình ảnh từ các thiết bị đầu cuối khác nhau như máy tính, điện thoại, máy fax hay máy nhắn tin. Hệ thống Tele Posting sẽ kết nối đến các kho dữ liệu Bưu chính tập trung và các hệ thống doanh thác Bưu chính khác như Chuyển tiền, Bưu gửi để thu thập thông tin về các dịch vụ Bưu chính và chuyển đến cho khách hàng theo yêu cầu. Các thông tin tra cứu Bưu chính được cung cấp qua dịch vụ này bao gồm: - Tra cứu các thông tin: trạng thái của các ấn phẩm của dịch vụ Bưu chính như Bưu phẩm, bưu kiện, thư, phiếu chuyển tiền, … - Trong chuyển tiền: Email báo trả, SMS báo trả, Tra cứu thông tin phiếu chuyển tiền qua SMS - Trong tiết kiệm bưu điện: Tra cứu thông tin tài khoản, Thông báo giao dịch tài khoản - Trong bưu gửi: Định vị bưu phẩm bưu kiện, SMS báo phát. Bưu chính kinh doanh Viễn thông Dịch vụ điện thoại IP Phone: Đây là loại hình dịch vụ mới được xây dựng trên nền của công nghệ xDSL và VoIP. Với giải pháp này cho phép các Bưu cục cung cấp các cuộc gọi đường dài trong nước cũng như quốc tế với chi phí thấp hơn cho khách hàng. Việc sử dụng dịch vụ này sẽ không có gì khác so với cách gọi thông thường và chất lượng dịch vụ có thể chấp nhận được (Hình 4). xDSL IP-PABX Thoại CPE PSTN Huyện IP ` Tỉnh Bưu cục, Điểm BĐVHX Cuộc gọi trong nước Mạng IP VNPT Cuộc gọi quốc tế Mạng Internet Hình 4. Mô hình thoại dựa trên nền IP Tại mỗi bưu cục hay điểm Bưu điện – Văn hóa xã, trang bị một tổng đài riêng IP-PABX và được kết nên huyện theo công nghệ xDSL. Tại các huyện sẽ chuyển tiếp sang mạng IP của VNPT, mạng này có các gateway để kết nối với PSTN và VoIP Gateway quốc tế qua mạng Internet. Khi đó, các thông tin cuộc gọi từ máy điện thoại tại Bưu cục hoặc từ máy tính tại Bưu cục sẽ được truyền trên kết nối xDSL và trên mạng IP của VNPT và chuyển tới cho Host phía bị gọi hoặc chuyển đến VoIP Gateway quốc tế nhờ đó chi phí cuộc gọi sẽ giảm đi từ những cuộc gọi đường dài được chuyển thành các cuộc gọi nội tỉnh. Mô hình dịch vụ này có thể triển khai tại tất cả các bưu cục trên phạm vi toàn quốc. Kết luận Trong khuôn khổ bài viết này, một số loại hình dịch vụ Bưu chính kinh doanh các dịch vụ Viễn thông áp dụng trong điều kiện hạch toán độc lập được đề xuất. Đây cũng là một xu hướng chung của Bưu chính các nước trên thế giới nhằm góp phần đa dạng hóa loại hình dịch vụ Bưu chính và mang lại các nguồn thu cho Bưu chính. Tuy nhiên, để có thể triển khai các loại hình dịch vụ mới này trong Bưu chính đòi hỏi phải có các chiến lược từng bước và cụ thể nhằm tận dụng được tối đa hạ tầng cơ sở cũng như nguồn nhân lực. Tài liệu tham khảo [1]. Tài liệu “Kế hoạch tổng thể ứng dụng CNTT trong Bưu chính”, CDiT, 2/2002. [2]. Tài liệu báo cáo đề tài Xây dựng Platform để phát triển các dịch vụ Bưu chính Infogate, phát triển một số dịch vụ gia tăng giá trị cho dịch vụ chuyển tiền nhanh [3]. NGÔ VÂN ANH, NGUYỄN NGỌC KHÁNH, Cải cách Bưu chính ở một số nước trên thế giới và xu hướng đổi mới, phát triển Bưu chính ở Việt Nam”, Viện KTBĐ, 2002. [4]. Một số website: http://db.vnpt.com.vn/tapchibcvt/home.asp,http://www.vnpost.mpt.gov.vn, http://www.mpt.gov.vn, http://www.upu.int, http://www.anpost.ie, http://www.idianpost.org. http://www.postil.com, http://www.chinapost.com.cn, http://www.auspost.com.au, http://www.poste.it