Tài liệu Phục chế trong nghành in

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM KHOA IN & TRUYỀN THÔNG Giáo trình LÝ THUYẾT PHỤC CHẾ TRONG NGÀNH IN Biên soạn: TS. NGÔ ANH TUẤN Năm 2011 Chöông 1 Lòch söû phaùt trieån cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh (Phaàn ñoïc theâm) Con ngöôøi coù khaû naêng nhaän bieát theá giôùi xung quanh baèng nhieàu giaùc quan, moät trong nhöõng giaùc quan ñoù laø khaû naêng nhìn vaø nhaän bieát ñöôïc toâng maøu, ñoä saùng toái. Trong raát nhieàu tröôøng hôïp thì söï nhaän bieát ñöôïc ñoä saùng toái laø ñuû cho maét nhaän bieát caùc thoâng tin cuûa theá giôùi xung quanh, chính vì vaäy trong söï phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät in khaùc nhau, bao giôø ngöôøi ta cuõng coù cuøng moät coá gaéng phaân chia cöôøng ñoä saùng giöõa nôi saùng maøu vaø nôi toái maøu thaønh töøng baäc. Lòch söû phaùt trieån cuûa caùc coâng vieäc naøy ñöôïc chia laøm boán giai ñoaïn. 2 chöông 1 Cheá taïo baûn in baêèng thuû coâng ñeå taùi taïo laïi taàng thöù cuûa hình aûnh Töø theá kyû 15 thì kyõ thuaät khaéc goã hay khaéc treân ñoàng ñaõ ñöôïc phaùt trieån thaønh kyõ thuaät cheá baûn, maëc duø chöa hoaøn thieän nhöng noù laø phöông phaùp ñaàu tieân phuïc vuï cho vieäc taùi taïo taàng thöù. Ñaàu tieân thì ñoä roäng cuûa caùc ñöôøng gaïch vaø söï caét nhau giöõa caùc ñöôøng gaïch cho moät khaû naêng ñeå taùi taïo taàng thöù. Phöông phaùp naøy do LUDUIG VON SIEGEN tìm ra vaøo naêm 1642, trong phöông phaùp naøy oâng duøng moät baûn ñoàng coù beà maët nhaùm ñoàng ñeàu, neáu chaø leân beà maët baûn ñoàng moät lôùp möïc ñeàu thì khi in leân giaáy ta seõ coù moät dieän tích maøu ñeàu ñaën, neáu muoán phaàn dieän tích naøo ñoù treân baûn ñoàng saùng hôn (möïc dính vaøo ít hôn) oâng duøng moät caùi ñuõa baèng theùp maøi leân baûn ñoàng laøm cho noù bôùt nhaùm thì choã ñoù seõ nhaän möïc ít hôn. Baûn in kieåu naøy coù ñaëc tröng cuûa phöông phaùp in oáng ñoàng vôùi söï thay ñoåi caû chieàu saâu laãn dieän tích, phöông phaùp naøy phaùt trieån nhaát vaøo khoaûng giöõa theá kyû 17-18. Hình 1.1: Baûn khaéc ñoàng “Kî syõ, caùi cheát vaø quûy döõ” cuûa ALBRECHT cho ta thaáy khaû naêng bieán ñoåi aûnh thaät thaønh aûnh aûo, hình beân phaûi laø hình phoùng to maët ngöôøi minh hoïa cho kyõ thuaät naøy. Lòch söû phaùt trieån cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh 3 Cuõng taïo neân moâät hieäu quaû nhö vaäy laø phöông phaùp cuûa JEAN BAPTISTA LEPRINCE phaùt minh naêm 1760, trong phöông phaùp naøy ngöôøi ta phuû leân beà maët ñoàng moâät lôùp nhöïa ñöôïc nung chaûy moâät caùch ñeàu ñaën, lôùp nhöïa naøy ñöôïc taïo bôûi caùc haït nhöïa nhoû khi ta aên moøn baûn ñoàng thì hoùa chaát seõ aên moøn phaàn ñoàng loä ra giöõa caùc haït nhöïa. Sau khi aên moøn xong laàn thöù nhaát neáu muoán aên moøn phaàn naøo nöõa thì ta chæ caàn phuû moät lôùp baûo veä leân phaàn naøo khoâng caàn aên moøn nöõa vaø tieáp tuïc aên moøn cöù nhieàu laàn nhö vaäy ta seõ taïo ñöôïc baûn ñoàng coù taàng thöù. Phöông phaùp naøy gioáng nhö phöông phaùp in oáng ñoàng vôùi ñoä saâu thay ñoåi nhö ngaøy nay trong ñoù nhieäm vuï cuûa caùc haït nhöïa coù taùc duïng nhö bôø cuûa haït tram oáng ñoàng, vaø maøu in hay möïc in seõ naèm ôû caùc choã truõng. Naêm 1798, ALOIS SENEFELDER ñaõ tìm ñöôïc quaù trình in taïo ñöôïc taàng thöù maø trong ñoù phaàn töû graphic rieâng reõ ngöôøi ta khoâng nhaän bieát ñöôïc, vieäc nghieân cöùu cuûa oâng tieáp theo trong theá kyû 19 cung caáp cho chuùng ta nhöõng khaû naêng ñaàu tieân veà phöông phaùp in offset sau naøy. ÖÙng duïng kyõ thuaät sao cheùp Naêm 1820, JOSEPH NICEÙPHORE NIEÙPCE ñaõ söû duïng nhöõng vaät lieäu nhaïy saùng ñeå taïo neân lôùp baûo veä treân beà maët ñoàng, oâng phaùt hieän ra raèng dung dòch Asphalt ñöôïc phuû moät lôùp moûng treân beà maët ñoàng döôùi taùc duïng cuûa nguoàn saùng seõ bò oxi hoùa vaø khoâng tan. Baèng phöông phaùp naøy ta coù theå taïo ñöôïc baûn in coù teân goïi “Cardinal d’Amboise”. Trong nhöõng naêm 1853 ñeán 1858 WILLIAM HENRY FOX TALBOT ñaõ phaùt trieån kyõ thuaät khaéc ñoàng. Baèng phöông phaùp naøy ta chæ coù theå cheá baûn phuïc vuï cho in soá löôïng nhoû vì caùc baûn in baèng ñoàng khoâng chòu ñöôïc aùp löïc lôùn khi in vaø choùng bò moøn. Vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät nhieáp aûnh (PHOTOGRAPHIC) vaø khaû naêng sao truyeàn qua nhieàu vaät lieäu mang khaùc nhau GUSTAV LE GRAYE vaø FRED- 4 chöông 1 ERIC SCOTT ARCHER vaøo naêm 1851 ñaõ nghieân cöùu khaû naêng truyeàn hình aûnh sang baûn in, baûn ñaù hay caùc daïng in khaùc baèng vieäc öùng duïng lôùp croâm gelatine, cuøng luùc ñoù thì phöông phaùp aên moøn cho baûn in noåi cuõng ñöôïc phaùt trieån. Hai phöông phaùp aên moøn: Phöông phaùp aên moøn Pariser cuûa FIRMIN GILLOT vaø”aên moøn Wiener” cuûa CARL ANGERER vaãn coøn coù yù nghóa tôùi nay. Hình 1.2: Baûn in ñaàu tieân ñöôïc cheá baûn baèng phöông phaùp sao chuïp do NICEÙPHORE NIEÙPCE thöïc hieän, baøi maãu laø moät baûn khaéc ñoàng. Ñaàu tieân noù ñöôïc phuû moät lôùp parafin trong suoát tröôùc khi noù ñöôïc sao chuïp sang lôùp Asphalt treân baûn ñoàng roài noù ñöôïc aên moøn. Lòch söû phaùt trieån cuûa tram Autotypisch Lòch söû phaùt trieån cuûa tram Autotypisch baûn thaân noù cuõng ñaõ vieát neân lòch söû cuûa tram, trong ñoù nhaán maïnh ñeán quaù trình bieán ñoåi töø toâng maøu thaät sang toâng maøu aûo, lòch söû phaùt trieån cuûa noù tieán cuøng vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät taïo lôùp nhuõ töông phuïc vuï caùc phaûn öùng quang hoùa vaø caùc maùy chuïp quang cô. Nhöõng maãu tram Autotypisch ñaàu tieân ñöôïc laøm töø caùc löôùi luïa hay löôùi mòn khi chieáu saùng seõ taïo treân vaät lieäu nhaïy saùng moät baûn tram. Töø naêm 1852 WILLIAM HENRY FOX TALBOT ñaõ trình baøy phaùt minh veà vieäc taïo baûn tram trong ñoù oâng söû duïng moät baûn luïa Lòch söû phaùt trieån cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh 5 ñöôïc nhuoäm ñen, ngay trong giai ñoaïn ñaàu tieân naøy oâng ñaõ coù yù töôûng ñeå giöõa baûn nöûa toâng negative vaø vaät lieäu nhaïy saùng moät taám löôùi ñeå phaân tích hình aûnh nöûa toâng thaønh nhöõng ñöôøng gaïch hay ñieåm. Moät loaïi löôùi khaùc laø loaïi löôùi coù caùc ñieåm xuaát hieän khoâng ñeàu ñaën (töông öùng vôùi coinraster ngaøy nay). Vaøo naêm 1877, taïi Wiene, MAX JAFFEÙ ñaõ thöïc hieän thí nghieäm tram hoùa hình aûnh baèng caùch ñaët giöõa vaät lieäu nhaïy saùng vaø baøi maãu moät caùi khaên vaûi ñöôïc keùo caêng, quaù trình chuïp nhö vaäy seõ taïo cho ta moät baûn tram, caùch boá trí nhö vaäy töông töï vôùi tram Distanz ngaøy nay, keát quaû oâng taïo ñöôïc moät loaïi tram coøn töông ñoái thoâ. Naêm 1880, CARL ANGERER ñaõ söû duïng moät loaïi tram ñöôøng do oâng saùng cheá ra, trong quaù trình chuïp taám tram naøy seõ ñöôïc xoay ñi moät goùc 90 ñoä sau khi ñaõ chuïp ñöôïc nöûa thôøi gian . Naêm 1882, GEORG MEISENBACH cuõng ñaêng kyù moät phaùt minh töông töï nhö vaäy nhöng ñoäc laäp vôùi nhöõng ngöôøi khaùc neân oâng laø ngöôøi ñöôïc coi laø phaùt minh ra tram Autotypisch. Trong phaùt minh naøy oâng mieâu taû moät taám löôùi goàm caùc ñöôøng ñöôïc chuïp treân moät taám kính, taám kính naøy döôïc söû duïng khi chuïp phoùng lôùn baøi maãu vaø noù seõ ñöôïc xoay moät goùc 90 ñoä sau khi chieáu saùng ñöôïc nöûa thôøi gian. Xuaát phaùt töø phaùt minh cuûa MEISENBACH ñaõ ñöôïc söû duïng, töø naêm 1884 CARL ANGERER ñaõ phaùt minh ra loaïi tram coù ñöôøng keû giao nhau. Naêm 1885, JACOB HUSNIK vôùi phöông phaùp tinh vi hôn ñaõ taïo ñöôïc tram ñöôøng vôùi maät ñoä 40-50 ñöôøng/cm, baèng caùch naøy chaát löôïng haït tram ñöôïc naâng cao. Naêm 1878, FREDERIC IVES ñaõ phaùt minh moät phöông phaùp cheá baûn cho in baùo vaø hình aûnh ñaàu tieân ñöôïc in theo phöông phaùp naøy vaøo naêm 1880. Vieäc phaùt trieån tieáp loaïi tram naøy thaønh tram coù 6 chöông 1 Hình 1.3: Ñeå phuïc vuï cho vieäc taïo tram thì JACOB HUSNIK ñaõ söû duïng tram ñöôøng vôùi ñoä mòn khoaûng 50 ñöôøng/cm. Saûn phaåm cuûa oâng chæ ra caáu taïo ñöôøng hay ñieåm ôû nôi saùng vaø trung gian nhöng nôi toái laïi khoâng coù. ñöôøng giao nhau (kreuzlinienraster) laø thaønh quaû cuûa hai anh em LOUIS vaø MAX LEVY. Hai oâng ñaõ hoaøn thaønh coâng trình cuûa mình vaøo nhöõng naêm 1890 vaø phaùt minh naøy ñöôïc öùng duïng taïi Chaâu AÂu vôùi teân goïi laø tram Distanz. Naêm 1935, WILHELM SCHUPP ñaõ ñöa ra phöông phaùp Autotypish trong ñoù quaù trình taùi taïo maøu thuaàn tuùy ñaït ñöôïc döïa treân phöông phaùp quang cô. Vôùi caùc nghieân cöùu cuûa WERNER REBNER, EDGAR B. COALE vaø KLAUS SEIDEL thì caáu truùc cuûa moät ñieåm tram ñöôïc khaûo saùt chi tieát vaø roõ raøng. Moät nhöôïc ñieåm lôùn nhaát cuûa tram kính laø moät phaàn nhoû naêng löôïng cuûa aùnh saùng (25%) ñöôïc phuïc vuï cho vieäc taïo ñieåm trong khi phaàn lôùn (75%) bò haáp thuï taïi vuøng caûn saùng. Chính vì vaäy ñaõ coù nhöõng thöû nghieäm thay ñöôøng caûn saùng phuû Opac baèng caùc ñöôøng phuû maøu hay maøu xaùm. Maëc duø, coù raát nhieàu baèng ñaêng kyù phaùt Lòch söû phaùt trieån cuûa kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh 7 minh trong lónh vöïc naøy nhöng chæ ñöôïc öùng duïng thöïc teá vaøo naêm 1964 vôùi nghieân cöùu cuûa ERNST SCHUMACHER. Beân caïnh tram Distanz ta cuõng coù moät tyû leä nhoû tram Contakt töø raát sôùm. Vôùi loaïi tram naøy ta coù söï tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi vaät lieäu nhaïy saùng. Nhöõng öu ñieåm cuûa noù chæ ñöôïc öùng duïng khi ta coù nhöõng baûn phim khoâ vôùi ñoà thò taàng thöù doác ñöùng. EUGEN ALBERT ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu ñaàu tieân trong lónh vöïc naøy. Naêm 1890, oâng ñaõ chæ ra nhöõng khaû naêng thay ñoåi maät ñoä cuûa tram ñöôøng vaø tram cuûa oâng ñöôïc goïi laø “ Scalenraster”. Naêm 1920â oâng ñaõ laøm vieäc vôùi nhieàu loaïi tram töông töï. YÙ töôûng moät loaïi tram vôùi caùc ñieåm coù tính chaát nhö Vignet laø yù töôûng cuûa E. DEVILLE. Töø naêm 1896, nhöng ñeán naêm 1940 ta coù phim cuûa EASTMAN KODAK, luùc ñaàu coù maøu cam sau ñoù ñoåi thaønh maøu Magenta. Ngaøy nay, tram Contakt voâ cuøng phong phuù do nhieàu nhaø saûn xuaát cung caáp. Taïo tram Autotypisch baèng kyõ thuaät ñieän töû Vieäc moâ taû quaù trình phaùt trieån cuûa kyõ thuaät taïo tram seõ khieám khuyeát neáu ta khoâng neâu nhöõng coá gaéng ñi theo höôùng tram hoùa hình aûnh baèng caùc phöông tieän ñieän töû, ñaây laø caùc thieát bò coù ñoä chính xaùc raát cao vaø queùt hình aûnh theo töøng doøng vaø taïo neân hình aûnh coù tram khoâng caàn ñeán taám tram . Quaù trình thay ñoåi coâng ngheä töø in noåi sang in phaúng vaø caùc phöông phaùp in hieän ñaïi ñaõ chöùng toû öu ñieåm veà toác ñoä vaø chaát löôïng cuûa caùc thieát bò naøy maø ñaïi dieän tieâu bieåu laø maùy taùch maøu ñieän töû scanner. 8 chöông 1 Naêm 1937, maùy taùch maøu ñieän töû baét ñaàu xuaát hieän treân thò tröôøng nhöng chöa chöùng toû ñöôïc öu ñieåm cuûa noù, saûn phaåm taïo ra treân maùy taùch maøu luùc ñoù laø phim aâm baûn demitone chöa söûa maøu. Maõi cho ñeán naêm 1969, haõng Crosfield vôùi maùy Magnascann 450 ñaõ söû duïng kyõ thuaät digital ñeå ghi hình aûnh neân troáng phim thoâng qua moät taám tram contakt ñöôïc phuû vaø eùp saùt neân beà maët cuûa tôø phim. Baèng phöông phaùp naøy haït tram ñöôïc taïo tröïc tieáp treân phim. Ñeán naêm 1971, haõng FDI ñaõ giôùi thieäu moät saùng kieán trong lónh vöïc taïo tram laø taïo haït tram ñieän töû tröïc tieáp leân phim khoâng qua taám tram Contakt. Cuõng trong naêm naøy heä thoáng taïo tram ñieän töû cuûa maùy Hell söû duïng chuøm laser phaân cöïc chia caùc tia laser nhoû, caùc tia laser naøy theo söï ñieàu khieån cuûa heä thoáng maùy tính seõ taïo neân nhöõng haït tram lôùn nhoû treân phim vaø haït tram taïo theo phöông phaùp naøy goïi laø tram ñieän töû. Ngaøy nay kyõ thuaät tram ñieän töû phaùt trieån tinh vi hôn vôùi vieäc söû duïng kyõ thuaät maùy vi tính vôùi nhöõng phaàn meàm phöùc taïp ñaõ taïo ra raát nhieàu loaïi tram ñieän töû khaùc nhau nhö tram voâ tæ, tram HQS vaø môùi nhaát hieän nay laø tram Crystal vôùi caùc loaïi tram môùi naøy ñoä phaân giaûi cuûa hình aûnh seõ coù chaát löôïng nhö aûnh chuïp vaø maät ñoä doøng/cm gaáp 1000 laàn so vôùi caùc loaïi tram coå ñieån. Chöông 2 Caùc khaùi nieäm cô baûn Ngaønh in trong thôøi ñaïi hieän nay laø moät trong nhöõng phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng quan troïng, beân caïnh vieäc in chöõ thì vieäc in aûnh maøu hay ñen traéng laø moät trong nhöõng coâng vieäc quan troïng. Vôùi ñaø tieán boä cuûa khoa hoïc thì vieäc taùi taïo laïi toâng maøu trong quaù trình cheá baûn vaø in ñöôïc caûi tieán lieân tuïc. Ngoaøi nhöõng phöông phaùp ngoaïi leä thì kyõ thuaät taïo tram laø quan troïng nhaát, vôùi kyõ thuaät naøy söï caûm nhaän cuûa con ngöôøi veà caùc möùc ñoä saùng toái ñöôïc theå hieän baèng caùc phöông tieän cuûa ngaønh in moät caùch ñaày ñuû. Kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh töø khi ra ñôøi vaøo naêm 1852 cho ñeán nay ñaõ ñöôïc gaàn 150 naêm, hôn moät theá kyû cho vieäc taùi taïo toâng maøu thaät cuûa hình aûnh thaønh toâng maøu aûo cuûa baûn in quaû laø moät söï phaùt trieån beàn bæ vaø ñaày saùng taïo, cho ñeán nay, trong thôøi ñaïi “ Tin hoïc” cuûa chuùng ta, kyõ thuaâït tram hoùa hình aûnh khoâng nhöõng khoâng maát ñi maø vaãn coøn tieáp tuïc phaùt trieån vaø ngaøy caøng khaúng ñònh ñöôïc vai troø cuûa noù trong vieäc taùi taïo laïi taàng thöù cuûa hình aûnh. Ngaøy nay vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc phöông tieän ñieän töû vaø tin hoïc caùc loaïi tram ñieän töû ñang daàn daàn thay theá caùc loaïi tram coå ñieån nhö tram contakt, tram distanz… do hieäu quaû chaát löôïng vaø tính kinh teá cuûa chuùng. 10 chöông 2 Hình taàng thöù vaø hình coù tram Söï khaùc nhau giöõa hai loaïi hình aûnh naøy ñöôïc nhaän bieát roõ raøng khi ta quan saùt ñöôøng bieåu dieãn maät ñoä cuûa chuùng, ñöôøng bieåu dieãn naøy coøn goïi laø ñoà thò maät ñoä. Ñoà thò maät ñoä bieåu dieãn cho ta tính chaát veà maät ñoä cuûa hình aûnh maø qua ñoù thoâng tin ñöôïc truyeàn. Moät hình demitone coù ñöôøng bieåu dieãn maät ñoä lieân tuïc (Hình 2.1.a) trong khaùi nieäm tieáng Ñöùc goïi laø halbtone. Ñöôøng bieåu dieãn maät ñoä cuûa hình coù tram chæ dao ñoäng giöõa hai giaù trò cöïc tieåu vaø cöïc ñaïi, khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm cöïc ñaïi naøy bieåu dieãn toâng maøu cuûa moät ñieåm tram (Hình 2.1.b) trong khaùi nieäm tieáng Ñöùc goïi laø Rastertone. Hình 2.1: Bieåu dieãn söï khaùc nhau giöõa halbtone vaø rastertone. Caùc khaùi nieäm cô baûn 11 Hình 2.1.a: Phía treân laø ñoà thò bieåu dieãn söï bieán thieân maät ñoä lieân tuïc trong khoaûng AB treân maùi voøm nhaø thôø. Hình 2.1.b: Phía döôùi laø ñoà thò bieåu dieãn söï bieán thieân maät ñoä vôùi toâng aûo qua kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh. YÙ nghóa cuûa vieäc tram hoùa hình aûnh Nhieäm vuï cuûa tram hoùa hình aûnh : “ Moät baøi maãu vôùi ñöôøng bieåu dieãn maät ñoä lieân tuïc seõ ñöôïc bieán ñoåi thaønh ñöôøng bieåu dieãn maät ñoä chæ coù hai caáp ñoä saùng vaø toái phuïc vuï cho vieäc in aán.” Khaùi nieäm naøy chæ ñöôïc giaûi quyeát vôùi caùc phöông tieän nhaân taïo. Vôùi caùc phöông phaùp in noåi, in phaúng vaø in löôùi ta chæ coù khaû naêng truyeàn moät toâng maøu (toaøn boä dieän tích treân baûn in ñöôïc phuû moät lôùp möïc ñeàu nhau). Chính vì vaäy, neân ñaàu tieân baøi maãu phaûi ñöôïc phaân tích thaønh nhöõng ñieåm raát nhoû coù dieän tích khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo maât ñoä töông öùng cuûa chuùng treân baøi maãu. Nhöõng ñieåm naøy coù tính chaát in hay khoâng in vaø khoâng nhaän thaáy baèng maét thöôøng khi quan saùt, vôùi phöông thöùc nhö vaäy hình aûnh demitone ñaõ ñöôïc phaân tích thaønh hình aûnh tram (Hình 2.2) Hình 2.2: Söï taùi taïo toâng maøu cuûa aûnh chuïp ñöôïc thöïc hieän baèng tram Autotypisch. Hình beân phaûi phoùng to giuùp ta nhaän thaáy caùc ñieåm in hay khoâng in treân hình aûnh. Hình beân traùi ñöôïc quan saùt trong ñieàu kieän bình thöôøng cho ta thaáy nhö aûnh chuïp. 12 chöông 2 Phöông phaùp in oáng ñoàng cuõng coù tính chaát naøy nhöng ngoaøi ra noù coøn coù nhieàu khaû naêng khaùc nöõa ñeå taùi taïo taàng thöù cuûa hình aûnh. Ñeå taïo neân moät hình aûnh coù toâng ñoä aûo (hình aûnh tram) ta coù nhieàu phöông phaùp ñeå thöïc hieän. Vôùi tram autotypisch thì giöõa baøi maãu vaø vaät lieäu nhaïy saùng ta coù taám tram coù nhieäm vuï phaân tích aùnh saùng lieân tuïc ñeán töø baøi maãu thaønh caùc module vaø bieán ñoåi thaønh caùc ñieåm in hay khoâng in. Ngaøy nay coù raát nhieàu loaïi maùy ñeå phuïc vuï coâng vieäc naøy trong ñoù caùc boä phaän ñieän töû seõ ñaûm nhaän coâng vieäc tram hoùa hình aûnh. Ñeå phuïc vuï cho vieäc bieán ñoåi töø toâng maøu thaät cuûa baøi maãu thaønh toâng maøu aûo coøn coù moät phöông phaùp nöõa ít ñöôïc öùng duïng laø phöông phaùp in khoâng tram. Trong in offset thì laõnh vöïc naøy bò haïn cheá, trong tröôøng hôïp ñaëc bieät ta chæ caàn chuù troïng ñeán ñoä phaân giaûi cao chöù chöa chuù troïng ñeán ñoä contrast cuûa hình aûnh. Moät lónh vöïc öùng duïng khaùc cuûa vieäc tram hoùa hình aûnh laø vieäc taïo ñoä contrast cho caùc möùc maät ñoä cuûa baøi maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng caùc dieän tích khaùc nhau cuûa ñieåm tram. Theo phöông phaùp naøy treân hình veõ ta thaáy caû moät dieän tích lôùn laø ñoàng nhaát vaø söï nhaûy toâng roõ raøng giöõa caùc dieän tích khaùc nhau. Hình 2.3: Qua kyõ thuaät tram hoùa hình aûnh ta cuõng coù theå taùi taïo nhöõng hình aûnh veõ. Hình beân phaûi cho thaáy caùc ñieåm tram trong cuøng moät dieän tích luoân baèng nhau, hình beân traùi cho ta caûm giaùc caùc phaàn dieän tích khaùc nhau ñöôïc phuû maøu moät caùch ñeàu ñaën. Caùc khaùi nieäm cô baûn 13 YÙ nghóa cuûa khaùi nieäm tram “Phöông phaùp tram hoùa hình aûnh laø phöông phaùp bieán ñoåi toâng maøu thaät cuûa hình aûnh sang toâng maøu aûo ñeå in”. Moät ñònh nghóa toång quaùt nhö vaäy bao goàm caùc phöông phaùp töø thuû coâng nhö baûn khaéc goã, khaéc ñoàng tôùi phöông phaùp duøng tram autotypisch roài tôùi phöông phaùp taïo tram ñieän töû vôùi caùc tia laser ñöôïc soá hoùa (digitallisiert). Vieäc moâ taû caùc phöông phaùp khaùc nhau ñeå taïo neân hình aûnh coù toâng ñoä aûo thì thöôøng gaëp phaûi nhöõng khoù khaên khi heä thoáng hoùa. Tính roõ raøng cuûa caùc khaùi nieäm trong lónh vöïc cheá baûn laø khoâng coù daãn ñeán vieäc cuøng moät khaùi nieäm nhöng trong nhieàu taøi lieäu khaùc nhau thì coù yù nghóa khaùc nhau. Chính vì vaäy, ta phaûi giôùi haïn ñònh nghóa cho tram thuaàn tuùy trong lónh vöïc cheá baûn. Tram trong cheá baûn ñöôïc ñònh nghóa laø moät phöông tieän giuùp chuùng ta phaân tích naêng löôïng aùnh saùng chieáu tôùi thaønh caùc ñieåm in hay khoâng in khi taùc duïng chung vôùi vaät lieäu nhaïy saùng. Trong khaùi nieäm veà tram ta chöa noùi ñeán caùc tính chaát veà vaät lieäu taùc duïng cuõng nhö caáu taïo cuûa moät ñieåm tram. Ñeå ñònh nghóa cho chính xaùc hôn veà tram ta coøn coù nhöõng khaùi nieäm chi tieát hôn veà caùc loaïi tram duøng ñeå tram hoùa hình aûnh nhö tram contakt, tram distanz hay caùc khaùi nieäm coù boå sung theâm nhö tram autotypisch, tram ñieän töû. Heä thoáng hoùa caùc loaïi tram Teân goïi cho caùc loaïi tram khaùc nhau ñöôïc saép xeáp trong moät toå chöùc thö muïc. Phaàn ñaàu thö muïc laø khaùi nieäm tram duøng cho cheá baûn, trong ñoù laø taát caû caùc loaïi tram ñöôïc söû duïng trong ngaønh coâng nghieäp in. “Thö muïc con” ñaàu tieân laø caùc khaùi nieäm nhö tram contakt, tram distanz, tram OÁng ñoàng ñöôïc boá trí. Töø caùc teân goïi naøy ta thaáy ñöôïc muïc ñích söû duïng cuûa caùc loaïi tram naøy, neáu ñi saâu vaøo caùc thö muïc con cuûa thö muïc naøy ta seõ coù caùc thoâng tin veà nhieàu ñieåm nhö phöông phaùp taïo tram, hình daïng tram, maøu saéc tram cuõng 14 chöông 2 nhö taát caû caùc ñaëc tröng cuûa loaïi tram ñoù, thí duï nhö tram cho maùy taùch maøu ñieän töû, tram aâm, tram döông… Tuy nhieân coøn tuøy thuoäc vaøo ñaëc tính cuûa tram vaø tính chaát söû duïng maø ta coù töøng söï saép xeáp ñaëc bieät theo yeâu caàu. Thí duï veà caùch saép xeáp caùc loaïi tram theo yeâu caàu söû duïng: Saép xeáp theo khoaûng caùch giöõa taám tram vaø phim: tram distanz, tram contakt. Saép xeáp theo coâng ngheä chuïp: tram aâm, tram döông. Theo maøu saéc treân taám tram: tram xaùm, tram döông hoàng. Theo caùch taïo tram: tram quang cô, tram ñieän töû. Theo hình daùng cuûa haït tram: tram vuoâng, tram troøn, tram ellipse. Theo phöông phaùp in: tram offset, tram oáng ñoàng. Tram autotypisch – tram distanz–tram contakt – tram Ñieän töû Tram autotypisch laø loaïi tram phuïc vuï cho vieäc bieán toâng maøu thaät thaønh toâng maøu aûo. Vaäy taát caû caùc loaïi tram phuïc vuï cho vieäc bieán toâng maøu thaät thaønh toâng maøu aûo ñeàu ñöôïc goïi laø tram autotypisch. Trong moät khuoân khoå heïp hôn chuùng ta coù theå coi tram autotypisch laø taát caû caùc loaïi tram taïo ra haït tram coù dieän tích thay ñoåi (coøn goïi laø tram töï giaõn), ví duï nhö tram contakt, tram distanz. Vaäy tram autotypisch laø ñònh nghóa toång quaùt cho tram distanz vaø tram contakt. Söï phaân bieät giöõa hai loaïi tram naøy laø do vò trí cuûa taám tram giöõa baøi maãu vaø vaät lieäu nhaïy saùng. Trong khi tram distanz coù moät khoaûng caùch giöõa tram vaø vaät lieäu nhaïy saùng thì tram contakt coù söï tieáp xuùc tröïc tieáp. Trong thöïc teá khaùi nieäm tram distanz coøn ñöôïc goïi laø tram kính do lòch söû phaùt trieån cuûa noù. Caùc khaùi nieäm cô baûn 15 Tram Ñieän töû laø tram taïo neân khoâng qua löôùi tram nhö tram contakt, tram distanz maø tröïc tieáp ghi leân phim do vieäc xöû lyù taùi hieän theo töøng doøng vaø ghi leân phim döôùi daïng caùc tia laser ñeå taïo neân haït tram. Khaùc vôùi caùc loaïi tram coå ñieån, tram ñieän töû veà caáu taïo cuûa noù coù nhieàu ñieåm khaùc bieät vaø öu vieät hôn maø chuùng toâi seõ phaân tích ôû phaàn sau. Tram kyõ thuaät Tram kyõ thuaät laø taát caû caùc loaïi tram phuïc vuï cho vieäc taïo neân caáu truùc cuûa hình aûnh treân toaøn boä dieän tích, thuoäc veà tram kyõ thuaät coù tram Copie, tram Blebe, tram Satelite… Taát caû caùc loaïi tram naøy ñöôïc ñònh nghóa trong DIN16601. Teân cuûa noù khoâng cho chuùng ta bieát chuùng thuoäc veà loaïi tram naøo trong ñònh nghóa tram maø chæ laø teân goïi do ngöôøi taïo ra noù cho noù. Vôùi tram kyõ thuaät ta coù theå taïo neân moät toâng maøu ñeàu ñaën treân toaøn boä dieän tích hay vôùi caùc caáu truùc maãu. Neáu ta phaûi taùi taïo taàng thöù baèng loaïi tram naøy thì tram kyõ thuaät seõ ñöôïc caáu taïo bôûi nhöõng phaàn töû hình hoïc nhoû sao cho maét thöôøng khoâng theå phaân bieät ñöôïc, maët khaùc vôùi caáu truùc to hôn tôùi moâät giôùi haïn naøo ñoù ta vaãn coù theå taùi taïo caùc toâng maøu. Caùc tính toaùn trong lónh vöïc naøy raát thuù vò vì ta coù hai khaû naêng. Khaû naêng thöù nhaát laø: taùi taïo toâng maøu vaø khaû naêng thöù hai laø caáu truùc cuûa ñieåm tram, cuoái cuøng neáu khoaûng caùch giöõa caùc phaàn töû cuûa tram kyõ thuaät quaù lôùn khoâng theå taùi taïo ñöôïc toâng maøu thì ta vaãn coøn caáu truùc neàn cuûa noù phuïc vuï cho vieäc trang trí. Caùc loaïi tram kyõ thuaät xeùt theo hình daïng vaø caùch boá trí thì voâ cuøng phong phuù. Hình 2.4:Trong lónh vöïc ñoä phaân giaûi cuûa maét thì caùc khaû naêng keát hôïp cuûa tram kyõ thuaät laø khoâng giôùi haïn. Ta coù theå heä thoáng hoùa tram kyõ thuaät theo hình daïng cuûa ñieåm tram vaø caùch boá trí caùc ñieåm tram. Chöông 3 Caùc loaïi tram ñöôïc söû duïng tröôùc khi xuaát hieän tram ñieän töû Tram distanz Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh vaät lyù, hoùa hoïc, cô khí, toaùn hoïc … ngaønh in cuûa chuùng ta cuõng töøng böôùc phaùt trieån treân cô sôû öùng duïng nhöõng thaønh töïu vaø khaùm phaù cuûa caùc ngaønh treân, tram distanz laø moät ví duï ñieån hình. Hình 3.1: Hieän töôïng nhieãu xaï aùnh saùng. Hieän töôïng nhieãu xaï aùnh saùng Cho aùnh saùng töø nguoàn 0 truyeàn qua moät loã troøn nhoû coù ñöôøng kính AB treân maøn Q, sau maøn Q ta ñaët moâät maøn quan saùt H vaø nhaän ñöôïc veät saùng DE. Theo ñònh luaät truyeàn thaúng cuûa aùnh saùng, neáu ta thu nhoû ñöôøng kính AB cuûa loã troøn thì veät saùng DE cuõng nhoû laïi. Tuy nhieân, thöïc nghieäm chöùng toû raèng khi thu nhoû loã troøn tôùi moät möùc ñoä naøo ñoù thì treân maøn H xuaát hieän nhieàu vaân troøn: saùng nhaát ôû taâm vaø 18 chöông 3 nhaït daàn ra xung quanh. Tuøy theo cöôøng ñoä cuûa aùnh saùng chieáu qua khe heïp maø quaàng saùng thu ñöôïc treân maøn quan saùt lôùn hay nhoû. Cheá taïo tram distanz Vôùi thöïc nghieäm treân ñaây ngöôøi ta ñaõ nghó ñeán vieäc phaân tích baøi maãu baèng caùch chieáu vaøo noù moät nguoàn saùng, aùnh saùng phaûn xaï hay thaáu minh töø baøi maãu ñeán vaät lieäu nhaïy saùng seõ bò chaën laïi bôûi moät loaït khe hôû treân moät taám maøn chaén vaø tuøy thuoäc vaøo cöôøng ñoä nguoàn saùng ñi qua khe hôû töông öùng vôùi noù thì treân phim seõ nhaän ñöôïc nhöõng noát tram lôùn hay nhoû. Vôùi nhöõng suy nghó treân ngöôøi ta cheá taïo ra tram kính. Tram kính ñöôïc cheá taïo baèng caùch: laáy hai taám kính tuyeät ñoái phaúng vôùi ñoä daøy khaùc nhau, taám thöù nhaát coù ñoä daøy 1.8 - 2 mm, taám thöù hai coù ñoä daøy 3.5 - 4 mm ñöôïc phuû moät lôùp baûo veä beàn axít. Sau ñoù, caùc taám kính naøy ñöôïc khaéc vôùi moät ñaàu khaéc baèng kim cöông cuûa moät maùy khaéc raïch treân lôùp baûo veä nhöõng ñöôøng khaéc ñeàu nhau, nhöõng ñöôøng naøy khoâng ñöôïc chaïm vaøo maët kính, roài cho aên moøn nhöõng ñöôøng naøy baèng axít, sau khi aên moøn ngöôøi ta taåy boû lôùp baûo veä vaø phuû maøu ñen nhöõng ñöôøng aên moøn. Nhöõng nôi khoâng ñöôïc aên moøn vaãn coøn ñaëc tính trong suoát, sau ñoù hai baûn tram ñöôøng vôùi maät ñoä khaùc nhau seõ ñöôïc daùn chaët vôùi nhau, maët tram uùp vaøo nhau vaø taïo ñöôïc hieäu öùng tram ñöôøng giao nhau. Do keát quaû ñoù, ta taïo ñöôïc nhöõng oâ trong suoát treân maøn ñen, moãi oâ trong suoát öùng vôùi moät khe heïp maø ta ñeà caäp tôùi trong hieän töôïng nhieãu xaï aùnh saùng. Hình 3.2: Tram kính Caùc loaïi tram ñöôïc söû duïng tröôùc khi xuaát hieän tram ñieän töû 19 Ñaëc ñieåm cuûa tram distanz Chieàu roäng cuûa ñöôøng keû treân tram kính baèng khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng lieân tieáp. Phuï thuoäc vaøo soá ñöôøng keû treân 1 cm. Kính tram coù caùc soá lieäu 18, 20, 30, 34, 40, 48, 54, 60, 70. Kính tram 34 treân 1cm2 coù 1156 oâ vuoâng (34x34), khi chuïp aûnh kính tram ñöôïc ñaët tröôùc vaät lieäu nhaïy saùng, aùnh saùng ñeán töø baøi maãu tröôùc khi taùc ñoäng vaøo phim phaûi ñi qua maøng löôùi tram. Moät phaàn aùnh saùng seõ bò haáp thuï bôûi neàn ñen (ñöôøng keû ñen), phaàn coøn laïi ñi qua nhöõng oâ trong suoát vaø taïo thaønh töøng chuøm rieâng reõ taùc ñoäng leân beà maët vaät lieäu nhaïy saùng. Do keát quaû ñoù hình aûnh ñöôïc taïo thaønh treân vaät lieäu nhaïy saùng do raát nhieàu caùc noát lôùn nhoû khaùc nhau taïo thaønh, nhöõng noát ñoù goïi laø noát tram. Moät caùch toång quaùt ngöôøi ta coù theå noùi raèng vôùi tram kính caùc ñöôøng caûn saùng phaûi coù ñoä roäng gaàn baèng caùc ñöôøng trong suoát. Treân cô sôû caùc thí nghieäm môùi nhaát, ngöôøi ta khaúng ñònh tyû leä treân coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán ñoä roäng maät ñoä maø tram coù theå taùi taïo ñöôïc, vôùi moät tyû leä che phuû trong suoát 1:1 thì noù chæ taùi taïo moät khoaûng roäng maät ñoä D = 1,4. Neáu nhöõng ñöôøng caûn saùng lôùn hôn moät chuùt thì ta coù theå taùi taïo ñöôïc maät ñoä lôùn hôn vaø loaïi tram coù tính Hình 3.3 Tram Altongradar (Klimsch, Frankfurt) A B C D Hình 3.4: Tram Altongradar vôùi: A: Ñieåm giao nhau B : Caùc ñöôøng vôùi maät ñoä cao C: Caùc ñöôøng vôùi maät ñoä thaáp D: Caùc ñieåm trong suoát.