Tài liệu Phòng chống rủi ro trong cho vay kinh doanh chứng khoán tại eximbank sài gòn luận văn thạc sĩ

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH LEÂ ÑAØO THY PHOØNG CHOÁNG RUÛI RO TRONG CHO VAY KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SAØI GOØN LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ TP. Hoà Chí Minh – NĂM 2010 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH LEÂ ÑAØO THY PHOØNG CHOÁNG RUÛI RO TRONG CHO VAY KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SAØI GOØN Chuyeân ngaønh : Kinh teá Taøi chính - Ngaân haøng Maõ soá : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc : TS. NGUYEÃN HOÀNG THAÉNG TP. Hồ Chí Minh – NĂM 2010 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép của ai. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực. Nội dung luận văn có tham khảo và sử dụng các tài liệu, thông tin được đăng tải trên các tạp chí và các trang web theo danh mục tài liệu của luận văn. Tác giả luận văn Lê Đào Thy MỤC LỤC ÑEÀ MUÏC TRANG MÔÛ ÑAÀU ........................................................................................................................01 CHÖÔNG 1 : TOÅNG QUAN VEÀ CHO VAY CAÀM COÁ – KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN 1.1 Ruûi ro kinh doanh chöùng khoaùn..........................................................................03 1.1.1 Ruûi ro laø gì?. ............................................................................................03 1.1.2 Ruûi ro ñaàu tö kinh doanh chöùng khoaùn....................................................03 1.2 Ruûi ro cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn ............................................08 1.2.1 Cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn............................................08 1.2.2 Ruûi ro cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn .................................11 1.3 Định lượng rủi ro cho vay cầm cố - kinh doanh chứng khoaùn ............................13 1.3.1 Định nghĩa về tỷ suất sinh lợi...................................................................14 1.3.2 Rủi ro của moät taøi saûn rieâng bieät .............................................................14 1.3.3 Rủi ro của một danh muïc ñaàu tö ..............................................................16 CHÖÔNG 2 : THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO CHO VAY CAÀM COÁ – KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SÀI GÒN. 2.1 Khaùi quaùt tình hình cho vay caàm coá, kinh doanh chöùng khoaùn taïi caùc ngaân haøng ở VIEÄT NAM.....................................................................................................20 2.1.1 Thôøi gian tröôùc 30/06/2007. ....................................................................20 2.1.2 Thôøi gian töø 30/06/2007 ñeán 01/02/2008................................................21 2.1.3 Thôøi gian töø 01/02/2008 ñeán nay............................................................25 2.1.4 Aûnh höôûng vaø phaûn ứng cuûa thò tröôøng töø vieäc thaét chaët cho vay cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc ..........................................................................................28 2.2 Tình hình cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn taïi ngaân haøng TMCP Xuaát Nhaäp khaåu VIEÄT NAM (EXIMBANK) ............................................................30 2.2.1 Quy ñònh chung veà cho vay caàm coá, kinh doanh chöùng khoaùn taïi Eximbank ...........................................................................................................30 2.2.2 Quy trình cho vay caàm coá baèng chöùng khoaùn taïi Eximbank...................33 2.2.3 Quy trình giaûi chaáp chöùng khoaùn caàm coá taïi Eximbank .........................35 2.2.4 Keát quaû cho vay kinh doanh chöùng khoaùn cuûa Eximbank ......................36 2.3 Ruûi ro trong cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn taïi Eximbank.............37 2.3.1 Ruûi ro khi giá trị chứng khoán cầm cố sụt giảm........................................37 2.3.2 Ruûi ro khi khoâng theå quaûn lyù chöùng khoaùn caàm coá coù nguoàn goác hình thaønh töø voán vay ...................................................................................................39 2.3.3 Ruûi ro töø quaù trình thaåm ñònh tín duïng ......................................................40 2.3.4 Ruûi ro do nhaø ñaàu tö ruùt khoûi thò tröôøng ....................................................40 CHÖÔNG 3 : GIẢI PHÁP HAÏN CHEÁ RUÛI RO CHO VAY CAÀM COÁ – KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SÀI GÒN 3.1 Moät soá kieán nghò ñoái vôùi caáp quaûn lyù thò tröôøng chöùng khoaùn ..........................44 3.1.1 Nhaø nöôùc khoâng duøng caùc coâng cuï ñieàu tieát can thieäp quaù saâu vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn laøm maát ñi tính haáp daãn cuûa thò tröôøng .............................44 3.1.2 Khoâng aán ñònh moät tyû leä chung veà cho vay kinh doanh chöùng khoaùn .....46 3.1.3 Taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra kieåm soát ................................................46 3.1.4 Quản lý tình hình cho vay đầu tư chứng khoán tại các ngân hàng .............47 3.1.5 Yêu cầu các tổ chức niêm yết và CTCK công bố thông tin đầy đủ, minh bạch và kịp thời ......................................................................................................48 3.2 Giaûi phaùp taïi ngaân haøng TMCP Xuaát Nhaäp khaåu Vieät Nam. ............................48 3.2.1 Hạn chế rủi ro khi giá chứng khoán sụt giảm..............................................48 3.2.2 Hạn chế rủi ro do quá trình thNm định.........................................................52 3.3 Giaûi phaùp töø phía nhaø ñaàu tö ..............................................................................58 KEÁT LUAÄN. ..............................................................................................................61 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................................................62 PHỤ LỤC 1 ....................................................................................................................63 PHỤ LỤC 2 ....................................................................................................................73 PHỤ LỤC 3 ....................................................................................................................76 DANH MUÏC HÌNH, BAÛNG Hình 1.1 : Chæ soá VNINDEX töø ngaøy 10/09/2008 ñeán ngaøy 25/09/2008...............07 Hình 2.1: Chæ soá VNINDEX töø ngaøy 01/07/2007 ñeán ngaøy 15/09/2007 ...............23 Hình 2.2: Quy trình tiếp nhận và xử lý hồ sơ cho vay............................................34 Hình 2.3: Quy trình thu nợ.....................................................................................35 Hình 3.1 : Quaù trình xöû lyù hoà sô cho vay taïi Eximbank vaø CTCK ........................53 Hình 3.2 : Quaù trình thu nôï vaø giaûi chaáp chöùng khoaùn caàm coá taïi Eximbank vaø CTCK..........................................................................................................................55 Baûng 2.1 : Öôùc tính haïn möùc cho vay chöùng khoaùn ...............................................27 Baûng 2.2 : Tình hình dư nợ vay của Eximbank 2006 -2007 -2008 -2009 ...............36 Baûng 2.3 : Dö nôï cho vay kinh doanh chứng khoán tại Eximbank Sài Gòn.............37 DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT CP : Coå phieáu NH : Ngaân haøng TMCP : Thöông maïi coå phaàn UBND : Ủy ban Nhaân daân NHNN : Ngaân haøng Nhaø nöôùc TTCK : Thò tröôøng chöùng khoaùn TTGDCK : Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn UBCKNN : Ủy ban chöùng khoaùn Nhaø nöôùc NHTM : Ngaân haøng thöông maïi NHTMQD : Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh VCB : Ngaân haøng Ngoaïi thöông BIDV : Ngaân haøng Ñaàu tö vaø phaùt trieån Vieät Nam ACB : Ngaân haøng AÙ Chaâu TCTD : Toå chöùc tín duïng OTC : Over the Counter _ Giao dòch khoâng qua saøn GDP : Gross Domestic Product _ toång saûn phaåm quoác noäi HOSE : Sôû giao dòch chöùng khoaùn TP.HCM HASTC : Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn Haø Noäi WTO : World Trade Organization _Toå chöùc thöông maïi theá giôùi IPO : Initial Public Offering _ Phaùt haønh laàn ñaàu ra coâng chuùng SCIC : Toång coâng ty quaûn lí voán Nhaø nöôùc CIC : Trung taâm thoâng tin tín duïng Ngaân haøng Nhaø nöôùc CCA : Taøi khoaûn noäi boä 1 MÔÛ ÑAÀU ---oOo--1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Thò tröôøng chöùng khoaùn laø moät boä phaän caáu thaønh cuûa thò tröôøng taøi chính quoác gia, laø keânh huy ñoäng voán quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá. Khi neàn kinh teá phaùt trieån, seõ xuaát hieän moái quan heä chaët cheõ (lieân thoâng) giöõa caùc thò tröôøng. ÔÛ Vieät Nam, nhieàu ngöôøi ñaõ xem ñaàu tö vaøo chöùng khoán laø moät phöông caùch deã daøng ñeå tìm kieám lôïi nhuaän vaø vì vaäy hoï caàn voán ñeå mua coå phieáu. Töø nhu caàu treân, cho vay caàm coá –kinh doanh chöùng khoán laø moät loại hình tín duïng nhieàu tieàm naêng môùi ñöôïc khai thaùc ôû Vieät Nam neân coøn nhieàu cô hoäi cho ngaân haøng. Theo moät quy luaät taát yeáu, khi phaùt trieån neàn kinh teá theo xu höôùng hoäi nhaäp quoác teá, giöõa caùc thò tröôøng : thò tröôøng tín duïng ngaân haøng, thò tröôøng baát ñoäng saûn, thò tröôøng chöùng khoaùn, thò tröôøng haøng hoùa... seõ coù moái quan heä chaët cheõ vaø lieân thoâng vôùi nhau, do ñoù neáu khoâng caån troïng vaø coù caùc bieän phaùp haïn cheá seõ daãn ñeán nguy cô ruûi ro cho caû heä thoáng ngaân haøng laãn thò tröôøng chöùng khoùan. Cho vay voán ñeå kinh doanh chöùng khoaùn khoâng phaûi laø nhieäm vuï, laø chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi, song ñaây laø moät nghieäp vuï caàn coù caùc bieän phaùp quaûn trò ruûi ro, aùp duïng cô cheá baûo ñaûm tieàn vay phuø hôïp. Ñeà taøi “PHOØNG CHOÁNG RUÛI RO TRONG CHO VAY KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SÀI GÒN” phaûn aùnh toùm taét tình hình cho vay, nhöõng ruûi ro ñaõ, ñang vaø coù theå xaûy ra veà phía ngöôøi cho vay _ngaân haøng ñoái vôùi loaïi hình cho vay naøy. Khoâng chæ rieâng Eximbank, phaùt hieän, ñaùnh giaù, caûnh baùo vaø phoøng choáng ruûi ro kòp thôøi laø vaán ñeà maø taát caû caùc ngaân haøng ñeàu quan taâm bôûi yù nghóa quan troïng cuûa noù trong vieäc duy trì moät neàn taøi chính tieàn teä oån ñònh. 2 2. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa luaän vaên : - Định tính ruûi ro trong loaïi hình cho vay caàm coá chöùng khoùan nhaèm muïc ñích ñaàu tö kinh doanh chöùng khoaùn. 3. Đưa ra được các giải pháp giảm thiểu rủi ro cho vay cầm cố chứng khoán. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI - Hoạt động cho vay đối với nhà đầu tư nhằm mục đích kinh doanh chứng khoán tại Eximbank Sài Gòn từ năm 2007 đến nay. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU - Phöông phaùp thoáng keâ nhaèm taäp hôïp caùc soá lieäu thứ cấp vaø ñaùnh giaù thöïc traïng. - Phöông phaùp moâ taû nhaèm ñöa ra nhöõng phaûn aùnh toång quan veà caùc chính saùch, quyeát ñònh lieân quan ñeán cho vay ñaàu tö chöùng khoaùn vaø thöïc traïng cuûa loaïi hình cho vay naøy. 5. KEÁT CAÁU CUÛA ÑEÀ TAØI Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, boá cuïc cuûa ñeà taøi goàm 03 chöông : Chöông 1 : TOÅNG QUAN VEÀ CHO VAY CAÀM COÁ - KINH DOANH CHÖÙNG KHOÁN. Chöông 2 : THÖÏC TRAÏNG VAØ RUÛI RO CHO VAY CAÀM COÁ - KINH DOANH CHÖÙNG KHOÁN TAÏI EXIMBANK SÀI GÒN. Chöông 3 : GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ RUÛI RO CHO VAY CAÀM COÁ KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI EXIMBANK SÀI GÒN. 3 CHÖÔNG I : TOÅNG QUAN VEÀ CHO VAY CAÀM COÁ - KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN 1.1 RUÛI RO KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN 1.1.1 Ruûi ro laø gì ? Rủi ro là những nguy cơ có thể xảy ra, tác động đến tỷ suất lợi nhuận. Ruûi ro laø nhöõng yeáu toá khoâng chaéc chaén xuất hiện trong hoạt động maø chuùng ta thöïc hieän, coù theå ñem ñeán moät keát quaû khoâng mong ñôïi, hay theo moät caùch hieåu khaùc, ruûi ro laø söï keát hôïp giöõa möùc ñoä nguy hieåm vaø taàn suaát xaûy ra. Độ lớn của rủi ro thể hiện ở biên độ dao động tỷ suất lợi nhuận. Nói theo cách khác, độ lớn của rủi ro được xác định như sau: Ñoä lôùn cuûa ruûi ro = Möùc ñoä nguy hieåm x Taàn suaát coù theå xaûy ra Haàu heát nhöõng ñieàu chuùng ta laøm ñeàu chöùa ñöïng ruûi ro vaø hoaït ñoäng ñaàu tö cuõng khoâng theå traùnh khoûi. 1.1.2 Ruûi ro ñaàu tö kinh doanh chöùng khoaùn. 1.1.2.1 Ñònh nghóa Ruûi ro trong kinh doanh chöùng khoaùn theå hieän ôû söï dao ñoäng cuûa lôïi nhuaän mong ñôïi. Do ñoù, nhaø ñaàu tö phaûi quaûn lyù ñöôïc möùc ruûi ro naøy neáu muoán ñaït ñöôïc tyû leä lôïi nhuaän cao trong ñaàu tö chöùng khoaùn. 1.1.2.2 Caùc loaïi ruûi ro trong ñaàu tö kinh doanh chöùng khoaùn a. Ruûi ro mang tính heä thoáng Ruûi ro heä thoáng laø ruûi ro taùc ñoäng ñeán toaøn boä hoaëc haàu heát caùc chöùng khoaùn. Söï khoâng oån ñònh cuûa moâi tröôøng kinh teá noùi chung nhö : söï suït giaûm GDP, bieán 4 ñoäng laõi suaát, toác ñoä laïm phaùt thay ñoåi… ñeàu coù theå daãn ñeán ruûi ro heä thoáng, nhöõng bieán ñoåi naøy taùc ñoäng ñeán söï dao ñoäng giaù cuûa caùc chöùng khoaùn treân thò tröôøng. Ruûi ro heä thoáng bao goàm nhöõng yeáu toá ruûi ro sau: - Ruûi ro thò tröôøng : ruûi ro thò tröôøng xuaát hieän do phaûn öùng cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi caùc bieåu hieän treân thò tröôøng. Nhöõng söï suït giaûm ñaàu tieân treân thò tröôøng do caùc yeáu toá khaùc nhau töø kinh teá, chính trò, taâm lyù… laøm nhaø ñaàu tö thaáy baát oån vaø hoï coá gaéng ruùt voán. Phaûn öùng daây chuyeàn naøy laøm taêng soá löôïng baùn vaø giaù chöùng khoaùn bieán ñoäng theo chieàu höôùng giaûm. - Ruûi ro laõi suaát : ruûi ro laõi suaát xuaát hieän khi giaù chöùng khoaùn thay ñoåi do laõi suaát thò tröôøng dao ñoäng vaø khoâng oån ñònh. Quan heä giöõa laõi suaát thò tröôøng vaø giaù chöùng khoaùn tyû leä nghòch vôùi nhau. Khi laõi suaát thò tröôøng taêng, nhaø ñaàu tö coù xu höôùng baùn chöùng khoaùn laáy tieàn göûi ngaân haøng daãn ñeán giaù chöùng khoaùn giaûm vaø ngöôïc laïi. - Ruûi ro söùc mua : ruûi ro söùc mua laø taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñeán caùc khoaûn ñaàu tö. Lôïi töùc thöïc teá cuûa chöùng khoaùn laø keát quaû giöõa lôïi töùc danh nghóa tröø möùc laïm phaùt. Do ñoù, khi xuaát hieän tình traïng laïm phaùt thì lôïi töùc thöïc teá seõ giaûm, moät ñoàng lôïi töùc cuûa hoâm nay trong töông lai seõ khoâng coøn giaù trò moät ñoàng do taùc ñoäng cuûa laïm phaùt. b. Ruûi ro phi heä thoáng Ruûi ro phi heä thoáng laø ruûi ro chæ taùc ñoäng ñeán moät loaïi chöùng khoaùn cụ thể, bao goàm : ruûi ro kinh doanh vaø ruûi ro taøi chính. - Ruûi ro kinh doanh xuaát hieän trong quaù trình kinh doanh, töø keát quaû thöïc teá khoâng ñaït nhö keá hoaïch, lôïi nhuaän trong naêm taøi chính thaáp hôn döï kieán. Ruûi ro kinh doanh ñöôïc caáu thaønh bôûi yeáu toá beân ngoaøi vaø yeáu toá noäi taïi trong coâng ty. 5 Ruûi ro noäi taïi phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng coâng ty. Ruûi ro beân ngoaøi bao goàm nhöõng taùc ñoäng vöôït ngoaøi söï kieåm soaùt cuûa coâng ty gaây aûnh höôûng ñeán tình trạng hoaït ñoäng cuûa coâng ty nhö chi phí tieàn vay, thueá, chu kyø kinh doanh… - Ruûi ro taøi chính lieân quan ñeán ñoøn baåy taøi chính hay lieân quan ñeán cô caáu nôï cuûa coâng ty. Söï xuaát hieän caùc khoaûn nôï trong caáu truùc voán seõ taïo ra nghóa vuï traû nôï traû laõi cuûa coâng ty. Coâng ty phaûi thöïc hieän nghóa vuï traû nôï (goàm traû nôï Ngaân haøng vaø traû nôï traùi phieáu) tröôùc vieäc thanh toaùn coå töùc cho coå ñoâng. Ruûi ro kinh doanh vaø ruûi ro taøi chính seõ daãn ñeán ruûi ro thanh khoaûn. Khi nhaø ñaàu tö mua chöùng khoaùn cuûa moät coâng ty coù tình traïng taøi chính thieáu laønh maïnh, trieån voïng cung caáp caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuõng nhö khaû naêng tieâu thuï saûn phaåm thieáu hieäu quaû vöõng chaéc, chöùng khoaùn ñoù khoù vaø coù theå khoâng chuyeån nhöôïng ñöôïc. Taïi thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam, tröôøng hôïp coå phieáu cuûa coâng ty Boâng Baïch Tuyeát (BBT) laø moät ví duï ñieån hình khi ngaøy 11/07/2008, coå phieáu cuûa Coâng ty naøy bò taïm ngöøng giao dòch vì loã luõy keá hai naêm lieân tieáp. Nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán thua loã laø do trong naêm 2004-2005, BBT ñaàu tö xaây döïng daây chuyeàn saûn xuaát lôùn nhöng hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát, khoâng toå chöùc ñöôïc keânh phaân phoái. Coâng ty chæ coøn voán coá ñònh, khoâng coøn voán löu ñoäng maø phaûi phuï thuoäc vaøo haïn möùc tín duïng cuûa ngaân haøng, do ñoù ñaõ naâng cao chi phí tieàn vay haøng naêm. c. Ruûi ro chaát löôïng thoâng tin Ñaàu tö chöùng khoaùn laø hoaït ñoäng kinh doanh maø söï thaønh coâng hay khoâng thaønh coâng cuûa nhaø ñaàu tö ñoøi hoûi vaø gaén lieàn vôùi yeâu caàu veà tính ña daïng, tính heä thoáng, toaøn dieän, caäp nhaät vaø chính xaùc cuûa caùc thoâng tin coù lieân quan tröïc 6 tieáp vaø giaùn tieáp. Ñoái vôùi taâm lyù caùc nhaø ñaàu tö, naém ñöôïc thoâng tin toát hôn seõ coù nhieàu lôïi theá cuøng vôùi vieäc giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro, nhaø ñaàu tö thöôøng phaûn öùng tröôùc tin ñoàn vaø ñoâi khi goùp phaàn vaøo tin ñoàn. Do ñoù, ruûi ro trong kinh doanh chöùng khoaùn coù nguoàn goác töø soá löôïng vaø chaát löôïng thoâng tin maø nhaø ñaàu tö choïn laøm cô sôû ñeå ñöa ra quyeát ñònh ñaàu tö. d. Ruûi ro töø chaát löôïng dòch vuï cuûa saøn giao dòch Mua baùn chöùng khoaùn baét buoäc phaûi thoâng qua caùc toå chöùc trung gian, moâi giôùi, neân caùc nhaø ñaàu tö coù theå gaëp nhieàu ruûi ro lieân quan ñeán chaát löôïng dòch vuï cuûa caùc toå chöùc trung gian. Ruûi ro gaëp phaûi luùc naøy laø khi leänh mua – baùn nhaäp vaøo heä thoáng chaäm hôn so vôùi caùc nhaø ñaàu tö khaùc coù leänh töông töï neân khoâng thöïc hieän ñöôïc. e. Ruûi ro töø chaán ñoäng thò tröôøng nöôùc ngoaøi ñöa vaøo Khuûng hoaûng ôû thò tröôøng nöôùc ngoaøi coù theå khieán nguoàn voán ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam bò aûnh höôûng. Nguoàn tieàn cuûa caùc toå chöùc ñaàu tö ôû Vieät Nam cuõng laø tieàn töø caùc coâng ty meï ôû nöôùc ngoaøi. Neáu caùc coâng ty ôû nöôùc ngoaøi gaëp khoù khaên thì coâng ty con ôû Vieät Nam cuõng e deø trong vieäc tieáp tuïc caáp voán ñaàu tö. Ñieàu naøy laøm haïn cheá nguoàn cung cuûa thò tröôøng, laøm cho thò tröôøng chöùng khoaùn coù xu höôùng ñieàu chænh giaûm. Trong boái caûnh haøng loaït caùc toå chöùc taøi chính cuûa Myõ gaëp raát nhieàu khoù khaên, Lehman Brothers _ngaân haøng lôùn thöù 4 cuûa Myõ chính thöùc noäp ñôn phaù saûn ngaøy 15/09/2008, Merrill Lynch_moät trong nhöõng taäp ñoaøn taøi chính haøng ñaàu cuûa Myõ ñöôïc Bank of America mua laïi vôùi giaù 50 tyû USD ñaõ coù taùc ñoäng maïnh ñeán thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi baùn ra soá löôïng lôùn coå phieáu trong ngaøy 15/09/2008 vaø sang ñeán ngaøy 16/09/2008, taùc 7 ñoäng töø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ lan sang caùc nhaø ñaàu tö khaùc daãn ñeán söï suït giaûm cuûa VNIndex (xuoáng gaàn 450 ñieåm). Ta coù theå nhaän thaáy söï aûnh höôûng naøy qua hình 1.1. Hình 1.1 : BIEÅU ÑOÀ CHÆ SOÁ VNINDEX töø ngaøy 10/09/2008 ñeán ngaøy 25/09/2008 (Biến động của VNIndex trước thông tin từ thị trường nước ngòai) Neáu khoâng coù taùc ñoäng thoâng tin töø söï suïp ñoå cuûa toå chöùc taøi chính ngaân haøng lôùn ôû Myõ thì thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam seõ khoâng coù ñôït ñieàu chænh giaûm nhanh. Ñaây laø moät ruûi ro baát khaû khaùng ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö Vieät Nam, tuy nhieân aûnh höôûng naøy phaàn lôùn ñeán töø taùc ñoäng taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö. f. Ruûi ro do quan ñieåm sai laàm cuûa nhaø ñaàu tö - Nhà đầu tư thường quan niệm rằng mua vaø giöõ chöùng khoán trong moät thôøi gian daøi thì chöùng khoán seõ taêng giaù và cổ phieáu thöôøng taêng giaù qua thôøi gian, 8 - Thoùi quen ñaàu tö theo caûm tính : nhieàu nhaø ñaàu tö mua coå phieáu cuûa moät coâng ty vì hoï thích saûn phaåm cuûa coâng ty ñoù hoaëc töø thoùi quen mua coå phieáu cuûa nhöõng coâng ty maø hoï bieát teân hoaëc quen thuoäc vôùi hoï. Ñieàu naøy khoâng hoaøn toaøn ñuùng do coù nhöõng nôi ñaàu tö toát laïi chính laø nhöõng coå phieáu cuûa nhöõng coâng ty môùi xuaát hieän treân thò tröôøng. - Ñaàu tö theo tin ñoàn : ña soá caùc nhaø ñaàu tö khoâng coù ñieàu kieän tieáp caän ñöôïc nhöõng nguoàn thoâng tin vaø dòch vuï tö vaán toát. Do ñoù, nhaø ñaàu tö thöôøng mua baùn coå phieáu theo tin ñoàn, do döï vaø khoâng theå töï chuû trong suy nghó. Ña soá caùc nhaø ñaàu tö khoâng quan saùt dieãn bieán chöùng khoán moät caùch khaùch quan vaø thöôøng coù xu höôùng döïa vaøo nhöõng yù kieán chuû quan treân thò tröôøng. - Nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn cuõng coù theå chòu ruûi ro do “boû heát tröùng vaøo moät gioû” vì ngay caû nhöõng chöùng khoaùn toát nhaát cuõng khoù coù theå giöõ ñöôïc vò theá laâu daøi tröôùc sự bieán ñoäng cuûa thò tröôøng. 1.2 RUÛI RO CHO VAY CAÀM COÁ - KINH DOANH CHÖÙNG KHOAÙN 1.2.1 Cho vay caàm coá - kinh doanh chöùng khoaùn 1.2.1.1 Khaùi nieäm Cho vay caàm coá kinh doanh chöùng khoaùn laø saûn phaåm tín duïng hoã trôï nguoàn voán daønh cho caùc nhaø ñaàu tö ñang sôû höõu chöùng khoaùn coù nhu caàu söû duïng voán vaøo vieäc ñaàu tö moät soá chöùng khoaùn khaùc. Vôùi dòch vuï naøy, soá chöùng khoaùn ñöa ra caàm coá seõ khoâng ñöôïc giao dòch trong thôøi gian vay nhöng coù theå baùn chöùng khoaùn caàm coá ñeå traû nôï. Vôùi hình thöùc cho vay naøy, nhaø ñaàu tö seõ coù theâm voán 9 ñeå mua theâm chöùng khoaùn mong muoán vaøo luùc coù lôïi nhaát, trôï giuùp nhaø ñaàu tö naém baét cô hoäi treân thò tröôøng. 1.2.1.2 Caùc hình thöùc cho vay a. Cho vay caàm coá baèng taøi saûn laø chöùng khoaùn Danh saùch caùc chöùng khoaùn (niêm yết và chưa niêm yết) ñöôïc caàm coá tùy theo quy ñònh cuûa töøng ngaân haøng vaø theo töøng thôøi ñieåm. Caùc ñieàu kieän ñoái vôùi chöùng khoaùn laø chöùng khoaùn phaûi ñöôïc phaùt haønh theo trình töï ñaõ ñöôïc quy ñònh cuûa phaùp luaät vaø ñöôïc nieâm yeát chính thöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung (ñoái vôùi chöùng khoaùn nieâm yeát). Thoâng thöôøng, caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn chæ löïa choïn moät soá loaïi coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp coù tình hình taøi chính toát ñeå cho vay, thoâng tin minh baïch, coù uy tín. Möùc cho vay toái ña tùy thời điểm có thể lên đến gaáp 10 laàn meänh giaù nhöng toái ña cuõng chæ baèng 30% - 50% giaù thò tröôøng. Vôùi hình thöùc naøy, muïc ñích vay voán cuûa khaùch haøng khoâng nhaát thieát phaûi laø ñaàu tö chöùng khoaùn maø coù theå laø nhöõng muïc ñích vay khaùc : mua nhaø, söûa chöõa nhaø, tieâu duøng…, thaäm chí caùc doanh nghieäp coù theå caàm coá baèng chöùng khoaùn ñeå vay boå sung voán löu ñoäng phuïc vuï theo ngaønh ngheà ñaõ ñaêng kyù. Vôùi muïc ñích vay naøo thì khaùch haøng vaãn phaûi chöùng minh ñaày ñuû thu nhaäp ñeå traû nôï vay, cam keát söû duïng voán vay ñuùng muïc ñích ñaõ trình baøy, töø ñoù ngaân haøng seõ cô caáu moät kyø haïn vay voán vaø traû nôï hôïp lyù. Ngoài số chứng khoán cầm cố ban đầu, khaùch haøng coù theå thay theá moät phaàn hoaëc toaøn boä taøi saûn caàm coá vôùi ñieàu kieän taøi saûn xin thay theá ñöôïc xaùc ñònh taïi thôøi ñieåm xin thay theá phaûi coù giaù trò lôùn hôn hoaëc baèng giaù trò taøi saûn bò thay theá. Ngaân haøng sau khi giaûi ngaân cho khoaûn vay seõ phaûi theo doõi tình hình bieán ñoäng 10 b. Cho vay hoã trôï mua chöùng khoaùn Dòch vuï naøy cho vay hoã trôï mua chöùng khoaùn, khaùch haøng khoâng caàn ñöa chöùng khoaùn ra caàm coá maø vaãn ñöôïc vay tieàn ñeå mua chöùng khoaùn. Soá tieàn vay laø moät tyû leä nhaát ñònh so vôùi soá tieàn khaùch haøng coù trong taøi khoaûn. Tyû leä naøy seõ ñöôïc quy ñònh theo töøng thôøi ñieåm. Hình thöùc naøy gioáng nhö chieát khaáu theû (soå) tieát kieäm, taøi khoaûn tieàn göûi, tieàn khoanh. Moät hình thöùc cho vay ñeå hoã trôï mua chöùng khoaùn khaùc laø “Cho vay öùng tröôùc tieàn baùn chöùng khoaùn”. Theo quy ñònh, tieàn baùn chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö chæ coù trong taøi khoaûn sau 03 ngaøy baùn chöùng khoaùn, hình thöùc naøy seõ ñaùp öùng nhöõng nhu caàu söû duïng nguoàn voán lieân tuïc, taïo nhieàu cô hoäi cho nhaø ñaàu tö . Tyû leä cho vay tuøy töøng ngaân haøng, taïi Eximbank, soá tieàn maø Eximbank cho vay tối đa baèng 100% soá tieàn baùn chöùng khoaùn (sau khi tröø ñi lãi vay, thuế, phí liên quan), thôøi gian vay toái ña laø ñeán ngaøy tieàn veà keå töø ngaøy khôùp leänh baùn chöùng khoaùn. c. Cho vay nhaèm muïc ñích ñaàu tö, kinh doanh chöùng khoaùn Vôùi muïc ñích vay naøy, ngoaøi taøi saûn coù theå caàm coá baèng chöùng khoaùn, nhaø ñaàu tö coøn coù theå duøng caùc taøi saûn khaùc (ñoäng saûn, baát ñoäng saûn) thuoäc sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö hoaëc beân thöù 3 baûo laõnh. Yeâu caàu hoà sô vay voán cuûa ngaân haøng seõ goàm: - Chöùng minh nhaân daân, hoä khaåu cuûa ngöôøi vay vaø beân thöù 3 baûo laõnh (neáu duøng taøi saûn cuûa beân thöù 3 ñeå ñaûm baûo). - Hoà sô cuûa taøi saûn theá chaáp. - Phöông aùn kinh doanh chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö. 11 - Caùc giaáy tôø chöùng minh quá trình đầu tư, kinh doanh chöùng khoaùn trước đây (thöôøng laø sao keâ taøi khoaûn giao dòch chöùng khoaùn cuûa nhaø ñaàu tö töø 06 thaùng ñeán 01 naêm tùy töøng ngaân haøng). - Caùc giaáy tôø chöùng minh naêng löïc taøi chính. 1.2.2 Ruûi ro cho vay caàm coá – kinh doanh chöùng khoaùn. Ruûi ro veà phía ngaân haøng _ngöôøi cho vay voán tröôùc tieân seõ bao goàm taát caû nhöõng ruûi ro cuûa ngöôøi ñi vay voán taïi ngaân haøng. Do ñoù, khi nhaø ñaàu tö gaëp ruûi ro daãn ñeán thieät haïi veà nguoàn voán ñaàu tö maø nguoàn voán ñoù do ngaân haøng cung caáp thì ruûi ro seõ xaûy ra cho ngaân haøng veà vieäc khoù coù theå thu hoài doøng tieàn ñaõ giaûi ngaân ñaày ñuû ñuùng haïn nhö keá hoaïch. Ngoaøi nhöõng ruûi ro do nhaø ñaàu tö mang laïi, caùc ngaân haøng coøn gaëp nhöõng ruûi ro nhö sau: 1.2.2.1 Ruûi ro khi giaù chöùng khoaùn giaûm aûnh höôûng ñeán khaû naêng thu hoài voán vay cuûa ngaân haøng. Khi giá chöùng khoaùn caàm coá giaûm dù nguyeân nhaân chuû quan hay khaùch quan thì thieät haïi veà phía nhaø ñaàu tö seõ laø soá tieàn ñaàu tö thua loã coäng theâm chi phí laõi vay, vaø ngaân haøng seõ gaëp phaûi nhöõng khoù khaên trong vieäc thu hoài voán cho vay do khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng khoâng coøn ñöôïc ñaûm baûo. Luùc naøy, ruûi ro veà phía ngaân haøng trong tröôøng hôïp xaáu nhaát laø không thể bán giải phấp chöùng khoaùn daãn ñeán nôï quaù haïn taêng, hoaëc trị giá tài sản khoâng ñuû thu hoài nôï, chöa keå khoù khaên trong quaù trình xöû lyù nhöõng khoaûn nôï vay lieân quan ñeán thaùi ñoä hôïp taùc hay baát hôïp taùc cuûa khaùch haøng ñoái vôùi ngaân haøng.