Phßng gi¸o dôc - ®µo t¹o huyÖn kho¸i Ch©u
Trêng THCS ThuÇn Hng
===== =====
kinh nghiÖm
Phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
vµo
tÝch hîp gi¸o dôc b¶o vÖ m«i trêng trong d¹y
häc ch¬ng III "con ngêi d©n sè vµ m«i trêng"
Ngêi thùc hiÖn:
Tæ :
Trêng:
§ç ThÞ Thanh Xu©n
Khoa häc tù nhiªn
THCS ThuÇn Hng
N¨m häc: 2012 - 2013
3
PhÇn I: §Æt vÊn ®Ò
A . LÝ do chän ®Ò tµi
B¶o vÖ m«i trêng(BVMT) hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò quan t©m mang tÝnh toµn
cÇu. ë níc ta, BVMT còng ®ang lµ vÊn ®Ò ®îc quan t©m s©u s¾c. NghÞ quyÕt
sè 41/NQ-T¦ ngµy 15 th¸ng 11 n¨m 2004 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ t¨ng cêng c«ng
t¸c BVMT trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc;
NghÞ quyÕt x¸c ®Þnh quan ®iÓm “BVMT lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò sèng cßn
cña nh©n lo¹i; lµ yÕu tè b¶o ®¶m søc kháe vµ chÊt lîng cuéc sèng cña nh©n
d©n, gãp phÇn quan träng vµo viÖc b¶o vÖ, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, æn
®Þnh chÝnh trÞ, an ninh quèc gia vµ thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña níc ta”. Víi ph¬ng ch©m “lÊy phßng ngõa vµ h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu ®èi víi
MT lµ chÝnh”. Tuyªn truyÒn gi¸o dôc n©ng cao nhËn thøc lµ gi¶i ph¸p sè mét.
QuyÕt ®Þnh sè 1363/Q§-TTg ngµy 17 th¸ng 10 n¨m 2001 cña Thñ tíng chÝnh
phñ vÒ viÖc phª duyÖt ®Ò ¸n: “§a c¸c néi dung BVMT vµo hÖ thèng gi¸o dôc
quèc d©n” víi môc tiªu: “Gi¸o dôc HS, cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt vµ
chñ ch¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ níc vÒ BVMT; cã kiÕn thøc vÒ MT ®Ó
tù gi¸c thùc hiÖn BVMT”.
Cô thÓ hãa vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc,
3/1/2005 Bé trëng Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· ra chØ thÞ vÒ viÖc t¨ng cêng c«ng
t¸c gi¸o dôc BVMT, x¸c ®Þnh BVMT nhiÖm vô träng t©m cho gi¸o dôc phæ
th«ng lµ trang bÞ cho HS kiÕn thøc, kü n¨ng vÒ MT vµ BVMT b»ng h×nh thøc
phï hîp trong c¸c m«n häc nh»m x©y dùng m« h×nh nhµ trêng xanh, s¹ch, ®Ñp
phï hîp víi ®iÒu kiÖn nhµ trêng.
Qua thùc tÕ lµm c«ng t¸c gi¶ng d¹y bé m«n Sinh häc trong trêng THCS, t«i
thÊy viÖc ®i s©u t×m hiÓu khai th¸c kiÕn thøc vÒ m«i trêng,®Ó d¹y phÇn gi¸o
dôc BVMT cho HS líp 9 lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nhng hiÖn nay nhiÒu GV d¹y
phÇn nµy cßn lóng tóng, cha hiÓu hÕt tÇm quan träng cña gi¸o dôc BVMT, nªn
néi dung trong s¸ch gi¸o khoa cha khai th¸c hÕt, phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p cha
linh ho¹t , gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cho HS cßn gîng Ðp, cha chØ râ c¬
së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i trêng, HS cha tù gi¸c thùc hiÖn tèt
BVMT. ThËm chÝ cßn cã em hiÓu kiÕn thøc cha ®Çy ®ñ vµ kh«ng chÝnh x¸c.
§Ó HS cã thÓ dÔ dµng lÜnh héi, vËn dông tèt c¸c kiÕn thøc vÒ BVMT th× ngêi GV ph¶i tù nghiªn cøu kü néi dung bµi d¹y, ph¶i lµm c¸c ®å dïng d¹y häc
nh: su tÇm h×nh ¶nh, c¸c t liÖu,t×m hiÓu thùc tÕ liªn quan vµ phèi hîp linh ho¹t
c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc theo híng tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh d¹y häc cña m×nh.
Nh vËy, sÏ ph¸t huy ®îc tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña HS, båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, tù nghiªn cøu, rÌn kü n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn,
t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc tËp cho HS. Gióp c¸c
em say mª m«n häc nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc cña bé m«n, tõ ®ã t«i
4
®óc rót ra mét sè kinh nghiÖm vµ viÕt ®Ò tµi: “Phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y
häc tÝch cùc vµo tÝch hîp gi¸o dôc BVMT trong d¹y häc ch¬ng III: Con ngêi, sinh vËt, vµ m«i trêng” - Sinh häc 9.
b. Ph¹m vi vµ ®èi tîng nghiªn cøu
- Do thêi gian cã h¹n, ®Ò tµi cña t«i chØ tËp trung nghiªn cøu lùa chän, phèi
hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo gi¸o dôc BVMT trong d¹y c¸c bµi lÝ
thuyÕt ë ch¬ng III: “Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”.
- §èi tîng: Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµ phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y
häc tÝch cùc trong d¹y tÝch hîp GDBVMT.
C. Môc ®Ých nghiªn cøu
§Ò xuÊt sù phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo tÝch hîp
GDBVMT.
§Ò tµi nµy kh«ng chØ gióp HS chñ ®éng, s¸ng t¹o, lÜnh héi kiÕn thøc mµ
cßn h×nh thµnh cho c¸c em sù quan t©m, hµnh vi, ý thøc BVMT.
Víi mong muèn tÊt c¶ mäi ngêi hiÓu râ ®îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña
GDBVMT vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh, nã cã ý nghÜa quan
träng ®èi víi viÖc ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ lu«n tù gi¸c thùc hiÖn tèt luËt BVMT.
D. §iÓm míi trong kÕt qu¶ nghiªn cøu
- Lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó tÝch hîp gi¸o dôc m«i trêng theo híng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña HS.
- TËp dît cho HS c¸ch tù ®¸nh gi¸, ®¸nh gi¸ lÉn nhau.
- H×nh thµnh cho c¸c em sù quan t©m ®Õn m«i trêng, x©y dùng ý thøc
BVMT, h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng trong c¸c viÖc lµm hµng ngµy.
- ViÖc phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p ®Ó tÝch hîp BVMT theo híng tÝch cùc hãa
ho¹t ®éng cña ngêi häc trong d¹y sinh häc kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu qu¸ khã,
kh«ng chØ cã t«i lµm ®îc mµ tÊt c¶ c¸c GV viªn kh¸c ®Òu lµm ®îc vµ sÏ ®¹t kÕt
qu¶ tèt nÕu ngêi GV nhiÖt t×nh víi chuyªn m«n, say mª víi nghÒ nghiÖp, víi
HS yªu thÝch m«n häc, ch¨m chØ häc tËp.
PhÇn II: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
a. c¬ së lÝ luËn
I - §iÒu tra thùc tr¹ng tríc khi nghiªn cøu
* §èi víi GV:
Qua trao ®æi, dù giê th¨m líp cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp, khi d¹y vÒ tÝch hîp
gi¸o dôc BVMT trong m«n Sinh häc th× hÇu hÕt GV míi d¹y ë møc truyÒn ®¹t
kiÕn thøc nh trong néi dung s¸ch gi¸o khoa, cha cã sù më réng, cha khai th¸c
kü kiÕn thøc thùc tÕ vÒ « nhiÔm MT xung quanh nªn giê häc kÐm s«i ®éng,
thÇy trß ho¹t ®éng thiÕu ®ång bé, gi¸o viªn cßn lµm viÖc nhiÒu.
* §èi víi HS:
5
HS hiÓu kiÕn thøc phÇn nµy cha s©u, ®«i khi hiÓu kiÕn thøc cha chÝnh x¸c,
vËn dông lý thuyÕt vµo thùc tÕ cha tèt, thÓ hiÖn ë ý thøc tù gi¸c cha cao, MT
xung quanh c¸c em cßn bÞ « nhiÔm nhiÒu.
II - ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
1. nghiªn cøu lý thuyÕt:
§Ó viÕt kinh nghiÖm nµy t«i ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu tµi liÖu cã liªn quan:
- C¸c tµi liÖu vÒ c¬ së lý luËn cña ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y - häc theo híng
tÝch cùc, lÊy HS lµm trung t©m.
-C¸c tµi liÖu khoa häc vÒ ph©n phèi ch¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, s¸ch híng
dÉn gi¶ng d¹y Sinh häc 9 vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o phôc vô cho viÖc d¹y häc
tÝch hîp GDBVMT nh»m x¸c ®Þnh kü n¨ng, kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn ®¹t ®îc ë bËc
THCS, lµm c¬ së lý luËn cho ®Ò tµi nµy.
2. Thùc nghiÖm s ph¹m:
T«i tiÕn hµnh nghiªn cøu phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµo
GDBVMT trong d¹y ch¬ng III: “Con ngêi d©n sè vµ m«i trêng” t«i tiÕn hµnh
so¹n 3 gi¸o ¸n nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng cña häc sinh trong
BVMT.
ë líp thùc nghiÖm 9A t«i tiÕn hµnh phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch
cùc: trùc quan, vÊn ®¸p t×m tßi, ®éng n·o ,d¹y häc hîp t¸c trong nhãm nhá kÕt
hîp víi ph¬ng ph¸p giao cho HS lµm c¸c bµi tËp thùc hµnh ë nhµ trong d¹y
häc ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh.
ë líp ®èi chøng 9B t«i sö dông chñ yÕu b»ng c¸c ph¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh,
minh ho¹, gi¶ng gi¶i kiÕn thøc.
III - Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu
- x¸c ®Þnh c¬ së lý luËn cña ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc vµ lý luËn vÒ tÝch
hîp GDBVMT.
- X©y dùng c¸c biÖn ph¸p tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc tÝch cùc ®Ó d¹y
tÝch hîp GDBVMT vµ rót ra kÕt luËn vÒ hiÖu qu¶ cña viÖc khai th¸c kiÕn thøc.
- ThiÕt kÕ ®îc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc trong 3 bµi lý thuyÕt cña ch¬ng III:
‘‘Con ngêi d©n sè vµ m«i trêng’’.
IV- Néi dung nghiªn cøu
1. M«i trêng, « nhiÔm m«i trêng
a) M«i trêng lµ g×? MT bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ vËt chÊt nh©n t¹o
bao quanh con ngêi, cã ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng, s¶n xuÊt, sù tån t¹i, ph¸t triÓn
cña con ngêi vµ sinh vËt.
MT nhµ trêng bao gåm kh«ng gian trêng, c¬ së vËt chÊt trong trêng nh:
Líp häc, phßng thÝ nghiÖm, s©n ch¬i, vên trêng, thÇy gi¸o, c« gi¸o, häc sinh,
néi quy cña trêng, c¸c tæ chøc x· héi nh: §oµn, ®éi...
b) ¤ nhiÔm MT:
6
- Kh¸i niÖm: ¤ nhiÔm MT lµ hiÖn tîng MT tù nhiªn bÞ bÈn, ®ång thêi c¸c
tÝnh chÊt vËt lý, hãa häc, sinh häc cña MT bÞ thay ®æi g©y t¸c h¹i ®Õn ®êi sèng
cña con ngêi vµ sinh vËt.
Do sù ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ kinh tÕ - x· héi trong nh÷ng n¨m qua ®·
lµm ®æi míi x· héi ViÖt Nam. ChØ sè t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng ngõng ®îc n©ng
cao. Tuy vËy, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cha ®¶m b¶o c©n b»ng víi viÖc BVMT. MT
ViÖt Nam ®· xuèng cÊp, nhiÒu n¬i MT bÞ « nhiÔm nghiªm träng. §¶ng vµ Nhµ
níc ta ®· ®Ò ra nhiÒu chñ ch¬ng biÖn ph¸p nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ MT.
Ho¹t ®éng BVMT ®îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n
quan t©m. Tuy vËy viÖc BVMT ë níc ta vÉn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong giai ®o¹n míi. MT níc ta vÉn tiÕp tôc bÞ
xuèng cÊp nhanh, cã lóc, cã n¬i ®· ®Õn møc b¸o ®éng.
2. Ph¬ng ph¸p tÝch hîp kiÕn thøc gi¸o dôc BVMT trong m«n Sinh häc
THCS:
a) TÝch hîp gi¸o dôc MT lµ g×?
TÝch hîp lµ sù kÕt hîp mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c kiÕn thøc GDMT vµ kiÕn
thøc m«n häc thµnh mét néi dung thèng nhÊt, g¾n bã chÆt chÏ víi nhau dùa
trªn nh÷ng mèi liªn hÖ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ®îc ®Ò cËp trong bµi häc. Nh
vËy, kiÕn thøc GDMT kh«ng ph¶i muèn ®a vµo bµi häc nµo còng ®îc, mµ ph¶i
c¨n cø vµo néi dung bµi häc cã liªn quan víi vÊn ®Ò MT míi cã thÓ t×m chç
thÝch hîp ®Ó ®a vµo.
GDBVMT lµ mét lÜnh vùc gi¸o dôc liªn ngµnh, tÝch hîp vµo c¸c m«n häc
vµ c¸c ho¹t ®éng. GDBVMT kh«ng ph¶i lµ ghÐp thªm vµo ch¬ng tr×nh gi¸o
dôc nh lµ mét bé m«n riªng biÖt hay lµ mét chñ ®Ò nghiªn cøu mµ nã lµ mét híng héi nhËp vµo ch¬ng tr×nh. GDBVMT lµ c¸ch tiÕp cËn xuyªn bé m«n.
Trong m«n Sinh häc, sù tÝch hîp kiÕn thøc GDMT cã thÓ ph©n thµnh 2
d¹ng:
- D¹ng lång ghÐp: ë d¹ng nµy kiÕn thøc GDMT ®· cã trong ch¬ng tr×nh
SGK vµ trë thµnh 1 bé phËn kiÕn thøc cña m«n häc. Trong SGK THCS kiÕn
thøc GDMT ®îc lång ghÐp cã thÓ lµ:
+ ChiÕm mét vµi ch¬ng
+ ChiÕm mét hoÆc mét sè bµi trän vÑn
+ ChiÕm mét môc, mét ®o¹n hay mét c©u trong bµi häc
- D¹ng liªn hÖ:
ë d¹ng nµy kiÕn thøc GDMT kh«ng ®îc ®a vµo ch¬ng tr×nh SGK, dùa vµo
néi dung bµi häc GV cã thÓ bæ sung kiÕn thøc GDMT cã liªn quan víi bµi häc
qua giê gi¶ng.
b) C¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc GDMT:
- H×nh thøc d¹y häc néi khãa: Bao gåm h×nh thøc d¹y häc trªn líp vµ ngoµi
líp. H×nh thøc d¹y häc trªn líp ®îc sö dông chñ yÕu ë ViÖt nam, song cÇn ph¶i
lùa chän nh÷ng bµi thÝch hîp ®Ó ®a kiÕn thøc GDMT vµo cho phï hîp. Trong
khi ®ã, h×nh thøc d¹y häc ngoµi líp còng ®· ®îc chó ý tíi, ®Æc biÖt lµ víi m«n
7
Sinh häc - m«n häc liªn quan nhiÒu ®Õn thùc tÕ thiªn nhiªn. Trong ch¬ng tr×nh
Sinh häc 9 - bµi 56, 57: Thùc hµnh - T×m hiÓu t×nh h×nh MT ë ®Þa ph¬ng.
§èi víi bµi chØ cã mét phÇn hay mét sè néi dung lµ kiÕn thøc GDMT th×
GV cè g¾ng ph©n tÝch râ nh÷ng khÝa c¹nh MT liªn quan ®Õn bµi häc. §èi víi
bµi häc kh«ng cã kiÕn thøc GDMT ®îc lång ghÐp, th× tïy theo kh¶ n¨ng mµ
liªn hÖ c¸c kiÕn thøc GDBVMT vµo bµi häc.
- H×nh thøc d¹y häc ngo¹i khãa: ë níc ta h×nh thøc d¹y häc ngo¹i khãa tõ
tríc ®Õn nay cha phæ biÕn. ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, viÖc GDMT cho HS qua
h×nh thøc nµy rÊt ®îc chó ý, v× ®©y lµ c¬ héi ®Ó cho HS ®îc tiÕp cËn víi thiªn
nhiªn, øng dông nh÷ng kiÕn thøc MT ®· häc vµo thùc tÕ BVMT tù nhiªn, ph¸t
triÓn kh¶ n¨ng ®éc lËp cña HS, gióp HS tù tæ chøc viÖc t×m hiÓu, nhËn xÐt, th¶o
luËn c¸c vÊn ®Ò vÒ MT vµ c¸c ho¹t ®éng BVMT. ChÝnh nh÷ng ho¹t ®éng nµy
dÔ dµng gióp HS cã ý thøc BVMT. Ho¹t ®éng ngo¹i khãa cã thÓ tiÕn hµnh víi
nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
- Tæ chøc nãi chuyÖn giao lu vÒ MT.
- Tæ chøc thi t×m hiÓu MT ®Þa ph¬ng, ®è vui vÒ MT.
- Tæ chøc xem c¸c ®o¹n video - clip vÒ MT.
- Nghiªn cøu MT ®Þa ph¬ng.
- Tæ chøc ho¹t ®éng BVMT trong trêng häc vµ MT ë ®Þa ph¬ng theo chÕ ®é
thêng xuyªn hay ®Þnh kú.
c) Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch hîp m«i trêng
Néi dung GDMT ®îc tÝch hîp trong néi dung cña c¸c m«n häc nªn c¸c ph¬ng ph¸p GDMT còng ®îc tÝch hîp vµo c¸c ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n.
Tuy nhiªn muèn ®¹t ®îc môc tiªu cña gi¸o dôc phæ th«ng lµ kh«ng chØ gióp
cho ngêi häc cã kiÕn thøc mµ ph¶i h×nh thµnh cho hä sù quan t©m, hµnh vi ®èi
víi m«i trêng th× cÇn sö dông c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc sÏ ph¸t huy
tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cho ngêi häc.
* Kh¸i niÖm vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc:
ThuËt ng÷ “ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc” lµ thuËt ng÷ rót gän dïng ®Ó chØ
mét nhãm c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc, gi¸o dôc theo híng ph¸t huy tÝch cùc, chñ
®éng, s¸ng t¹o cña ngêi häc, thùc chÊt lµ c¸ch d¹y híng tíi viÖc häc chñ ®éng,
chèng l¹i thãi quen häc tËp thô ®éng.
* §Æc trng c¬ b¶n cña c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
- D¹y häc th«ng qua tæ chøc c¸c ho¹t ®éng häc tËp cña HS
- D¹y häc chó träng rÌn luyÖn ph¬ng ph¸p tù häc
- T¨ng cêng häc tËp c¸ nh©n phèi hîp víi häc tËp hîp t¸c
- KÕt hîp ®¸nh gi¸ cña thÇy víi ®¸nh gi¸ cña trß.
* C¸c ph¬ng ph¸p GDMT theo híng tÝch cùc:
c1) Ph¬ng ph¸p sö dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan:
C¸c ph¬ng tiÖn trùc quan nh: tranh ¶nh b¨ng h×nh video, phim ¶nh, ®ã lµ
nh÷ng ph¬ng tiÖn rÊt h÷u Ých cho viÖc gi¶ng d¹y kiÕn thøc vÒ GDMT. ViÖc sö
dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan g©y høng thó vµ Ên tîng s©u s¾c cho häc sinh.
8
Khi sö dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan nªn lu ý:
- Néi dung b¨ng h×nh ph¶i phï hîp víi bµi häc vµ cã ý nghÜa trong GDMT
- Thêi gian sö dông
- HÖ thèng c¸c c©u hái ®Ó khai th¸c kiÕn thøc
- Tæng kÕt
c2) Ph¬ng ph¸p vÊn ®¸p
Trong ph¬ng ph¸p nµy GV ®a ra c©u hái, HS tr¶ lêi
ViÖc sö dông c¸c hái nµy khuyÕn khÝch HS quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò MT vµ
dù ®o¸n c¸c vÊn ®Ò m«i trêng x¶y ra trong t¬ng lai.
c3) Ph¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c trong nhãm nhá
Líp häc ®îc chia thµnh nhãm nhá(mçi nhãm gåm 4 ngêi -6 ngêi) ®îc duy
tr× æn ®Þnh trong c¶ tiÕt häc hay thay ®æi tïy theo ho¹t ®éng, c¸c nhãm ®îc
giao cïng nhiÖm vô hoÆc nhiÖm vô kh¸c nhau.
C¸c bíc tiÕn hµnh:
(1) Lµm viÖc chung c¶ líp:
Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, ph©n c«ng nhiÖm cô thÓ cho c¸c nhãm, cung cÊp
nguån tµi liÖu tham kh¶o.
(2) Lµm viÖc theo nhãm:
- Tõng c¸ nh©n lµm viÖc ®éc lËp
- Trao ®æi ý kiÕn trong nhãm(chó ý mçi nhãm bÇu 1 nhãm trëng vµ 1 th
kÝ ghi chÐp c¸c ý kiÕn th¶o luËn).
- C¸c nhãm b¸o c¸o th¶o luËn.
Trong qu¸ tr×nh th¶o luËn GV lµm nhiÖm cô quan s¸t, theo dâi vµ kh«ng
tham gia th¶o luËn.
(3) Th¶o luËn tæng kÕt tríc toµn líp:
- C¸c nhãm lÇn lît b¸o c¸o kÕt qu¶.
- Th¶o luËn chung.
- GV vµ HS cïng kÕt luËn.
c4) Ph¬ng ph¸p ®éng n·o:
Lµ mét kÜ thuËt gióp cho ngêi häc trong mét thêi gian ng¾n n¶y sinh ®îc
nhiÒu ý tëng, nhiÒu gi¶ ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµo ®ã
c5) Ph¬ng ph¸p giao cho HS lµm c¸c bµi tËp thùc hµnh ë nhµ:
C¸c bµi tËp gióp cho HS vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· häc vµo thùc tiÔn, tõ ®ã
h×nh thµnh cho HS kÜ n¨ng häc tËp, kÜ n¨ng BVMT
d) Nguyªn t¾c tÝch hîp:
- §¶m b¶o tÝnh ®Æc trng vµ tÝnh hÖ thèng cña bé m«n, tr¸nh mäi sù gîng Ðp.
- Tr¸nh lµm nÆng nÒ thªm c¸c kiÕn thøc s½n cã. Xem xÐt vµ chän läc nh÷ng
néi dung cã thÓ lång ghÐp néi dung GDMT mét c¸ch thuËn lîi vµ ®em l¹i hiÖu
qu¶ cao nhÊt nhng vÉn tù nhiªn vµ nhÑ nhµng.
- Ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c võa søc, cÇn liªn hÖ mét c¸ch nhÑ nhµng vµ tr×nh
bµy mét c¸ch ®¬n gi¶n, lÊy nh÷ng vÝ dô gÇn gòi víi ®êi sèng cña HS, cña gia
®×nh, lµng xãm vµ ë thiªn nhiªn xung quanh. ë líp 9 néi dung GDMT cÇn ®i
9
s©u, lµm râ h¬n c¬ së khoa häc cña MT vµ GDMT th«ng qua néi dung kiÕn thøc
ë phÇn sinh vËt vµ MT.
§Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng ho¹t ®éng trªn th× cÇn cã sù quan t©m cña Ban
gi¸m hiÖu nhµ trêng, sù nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o. Bëi v×, mçi ho¹t ®éng
cÇn tèn nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch, néi dung, h×nh
thøc, thêi gian tæ chøc, ®èi tîng tham gia.
Khi gi¶ng d¹y vÒ tÝch hîp GDMT th× phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch
cùc ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc,chñ ®éng,s¸ng t¹o cña HS lµ hÕt søc quan träng,
nªn trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy, t«i chØ ®i s©u nghiªn cøu lùa chän, phèi hîp c¸c
ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®Ó d¹y ch¬ng III: “Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”.
B. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò
§Ó tÝch hîp GDBVMT cã hiÖu qu¶ cao, kÝch thÝch sù kh¸m ph¸ t×m hiÓu
kiÕn thøc cña HS, h×nh thµnh cho c¸c em sù quan t©m, hµnh vi vÒ m«i trêng th×
ngêi GV ph¶i tham gia ®Çy ®ñ c¸c ®ît häc båi dìng do phßng, së tæ chøc ®Ó
n¾m b¾t ®îc quan ®iÓm chØ ®¹o chung vÒ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch hîp GDBVMT. TiÕp theo, cÇn lµm tèt c¸c viÖc sau:
- Nghiªn cøu kÜ ch¬ng tr×nh SGK, ph©n tÝch s ph¹m kiÕm thøc cña tõng ch¬ng, bµi vµ dù kiÕn vèn hiÓu biÕt cña HS ®Ó lùa chän, phèi hîp c¸c ph¬ng
ph¸p d¹y häc tÝch hîp gi¸o dôc MT theo híng tÝch cùc.
- X¸c ®Þnh môc tiªu cÇn ®¹t sau khi d¹y kiÕn thøc.
- ChuÈn bÞ c¸c thiÕt bÞ gi¶ng d¹y, t×m hiÓu vÒ m«i trêng thùc tÕ ®Ó liªn hÖ
GDBVMT phï hîp.
- ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng d¹y häc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu.
C. Ph¬ng ph¸p cô thÓ
I. Lùa chän vµ phèi hîp 1 c¸ch hîp lÝ c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc
®Ó tÝch hîp GDBVMT trong ch¬ng III: “Con ngêi, d©n sè vµ m«i
trêng” theo híng tÝch cùc
- §Ó lùa chän phèi hîp mét c¸ch linh ho¹t s¸ng t¹o c¸c ph¬ng d¹y häc tÝch
cùc vµo d¹y häc bÊt k× mét néi dung nµo, GV còng cÇn cã nh÷ng ph©n tÝch s
ph¹m ®Ó x¸c ®Þnh ®îc lo¹i h×nh kiÕn thøc cña bµi ,ch¬ng, n¾m ch¾c ®îc môc
tiªu cÇn ®¹t sau khi gi¶ng d¹y néi dung bµi häc còng nh c¸c ®iÒu kiÖn vÒ thiÕt
bÞ d¹y häc , c¬ së vËt chÊt kh¸c.
1. Nh÷ng ph©n tÝch s ph¹m lµm c¬ së cho viÖc lùa chän vµ phèi hîp c¸c
ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y tÝch hîp GDMT theo híng tÝch cùc ë ch¬ng III:
“Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”
a) KiÕn thøc ch¬ng III: “Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”.
- ë ch¬ng nµy, kiÕn thøc GDMT ®· cã trong ch¬ng tr×nh SGK vµ trë thµnh
mét bé phËn kiÕn thøc cña m«n häc, nã bao gåm c¸c néi dung.
10
- T¸c ®éng cña con ngêi tíi m«i trêng lµm thay ®æi thiªn nhiªn. Tõ ®ã HS
cã ý thøc BVMT cho chÝnh m×nh. C¸c kiÕn thøc nµy HS phÇn nµo ®· biÕt s¬ bé
qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, qua häc m«n lÞch sö , qua c¸c phÇn
kh¸c cña m«n sinh häc...
- Kh¸i niÖm vÒ « nhiÔm m«i trêng. §©y lµ vÊn ®Ò HS ®· ®îc nghe nãi, tuy
nhiªn ®Ó h×nh thµnh kh¸i niÖm ph¶i th«ng qua c¸c vÝ dô cô thÓ.
- C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm, Ýt nhiÒu HS ®· ®îc chøng kiÕn, tiÕp xóc.
- C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng: §èi víi c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ
« nhiÔm m«i trêng theo híng thay ®æi c¸ch tiªu dïng theo híng cã lîi cho MT,
HS cã thÓ suy luËn ®îc, cßn viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kÜ thuËt trong b¶o vÖ
m«i trêng nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ s¹ch, ®«Ø míi c«ng nghÖ.... HS cßn m¬ hå
thiÕu hiÓu biÕt.
b) Môc tiªu cña ch¬ng III:
* KiÕn thøc:
- HS chØ ra ®îc c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi lµm thay ®æi thiªn nhiªn. Tõ ®ã
ý thøc tr¸ch nhiÖm cÇn BVMT sèng cho chÝnh m×nh.
- Nªu ®îc kh¸i niÖm « nhiÔm MT.
- Tr×nh bµy ®îc c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng vµ nguån gèc ph¸t
sinh.
- Nªu ®îc c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng.
* KÜ n¨ng :
- RÌn kÜ n¨ng tù häc, ®äc kªnh h×nh, suy luËn.
- RÌn kÜ n¨ng liªn hÖ thùc tÕ.
* Gi¸o dôc: ý thøc b¶o vÖ m«i trêng.
2. Lùa chän, phèi hîp linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®Ó tÝch
hîp GDBVMT khi d¹y ch¬ng III: “Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”
Víi lo¹i h×nh kiÕn thøc mµ vèn hiÓu biÕt cña HS kh¸ phong phó, t«i sö
dông chñ ®¹o lµ c¸c ph¬ng ph¸p vÊn ®¸p t×m tßi, ph¬ng ph¸p sö dông c¸c ph¬ng tiÖn trùc quan kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c trong nhãm nhá.
Víi lo¹i h×nh kiÕn thøc mµ vèn hiÓu biÕt cña häc sinh nghÌo nµn th× sö
dông chñ ®¹o lµ ph¬ng ph¸p trùc quan kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p ®éng n·o vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc hîp t¸c trong nhãm nhá.
Sau mçi bµi häc t«i giao cho HS lµm bµi tËp thùc hµnh ë nhµ ®Ó rÌn kÜ n¨ng
häc tËp , kÜ n¨ng b¶o vÖ MT.
* Nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o cho sù lùa chän vµ phèi hîp thµnh c«ng lµ :
- Ph¶i t¹o ®îc bè côc cña mçi ho¹t ®éng nhËn thøc mét c¸ch l«-gÝc, khoa
häc.
- Ph¶i khai th¸c sö dông, chÕ t¹o míi nhiÒu ®å dïng d¹y häc mang tÝnh
®Þnh híng cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS trong häc tËp.
- Ph¶i t¹o ®îc yÕu tè thi ®ua gi÷a c¸ nh©n víi c¸ nh©n, gi÷a c¸c nhãm häc
tËp víi nhau trong suèt qu¸ trÝnh häc tËp.
11
- Ph¶i ®Æt viÖc d¹y tri thøc míi trong mèi quan hÖ h÷u c¬ víi tri thøc ®· ®îc
häc vµ tri thøc s¾p ®îc häc ®Ó khai th¸c c¸i cò d¹y c¸i míi, t¹o kh¸t väng häc
c¸i míi.
II. So¹n gi¸o ¸n minh häa
( TÝch hîp GDMT toµn phÇn b»ng phèi hîp c¸c ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch
cùc)
Ch¬ng III : “Con ngêi, d©n sè vµ m«i trêng”
TiÕt 56 -Bµi 53: T¸c ®éng cña con ngêi ®èi víi MT
I. Môc tiªu:
1. KiÕn thøc: HS chØ ra ®îc c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi lµm thay ®æi thiªn
nhiªn. Tõ ®ã ý thøc ®îc tr¸ch nhiÖm cÇn BVMT sèng cho chÝnh m×nh vµ cho
c¸c thÕ hÖ sau.
2. KÜ n¨ng: RÌn kÜ n¨ng quan s¸t tranh, h×nh ¶nh tr¶ lêi c©u hái. KÜ n¨ng
kh¸i qu¸t tæng hîp kiÕn thøc.Ph¸t triÓn kÜ n¨ng vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ.
3. Th¸i ®é: Gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ thiªn nhiªn, GDBVMT.
II. §å dïng d¹y vµ häc :
T¸c ®éng cña con ngêi ®Õn m«i trêng: tranh phãng to c¸c h×nh 53.1,2,3
tranh vÒ ho¹t ®éng cña x· héi c«ng nghiÖp.
III. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng
1. Tæ chøc sÜ sè líp 9A(1 phót)
2. KiÓm tra bµi cò (kh«ng kiÓm tra)
3. Bµi míi(2 phót): Gi¸o viªn giíi thiÖu vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi
m«i trêng: m«i trêng lµ n¬i con ngêi sinh sèng, nã chøa ®ùng c¸c tµi nguyªn
cÇn thiÕt cho ®êi sèng s¶n xuÊt, phôc vô con ngêi vµ còng lµ n¬i høng ®ùng,
ph©n huû tÊt c¶ c¸c chÊt th¶i do con ngêi t¹o ra trong ®êi sèng vµ ho¹t ®éng
s¶n xuÊt. VËy con ngêi ®· t¸c ®éng ®Õn m«i trêng nh thÕ nµo? cÇn lµm g× ®Ó
b¶o vÖ m«i trêng- ng«i nhµ chung cña chóng ta. C« vµ c¸c em cïng nghiªn cøu
chêng III: “Con ngêi d©n sè vµ m«i trêng” .Tríc hÕt chóng ta nghiªn cøu TiÕt
56: Bµi 53: “T¸c ®éng cña con ngêi tíi m«i trêng”.
Ho¹t ®éng 1 (19 phót):
I -T¸c ®éng cña con ngêi tíi MT qua c¸c thêi k× ph¸t triÓn cña x· héi
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
- GV cho HS nghiªn cøu th«ng tin
SGK quan s¸t H53.1;2;3 (7 ¶nh quÐt
C¸ nh©n lªn b¶ng chØ trªn tõng bøc
tõ SGK) vµ tr¶ lêi c¨u hái:
¶nh, x¸c ®Þnh ®îc :
? X· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua nh÷ng + Thêi k× nguyªn thuû; X· héi n«ng
12
thêi k× ph¸t triÓn nµo.
nghiÖp; X· héi c«ng nghiÖp
§Ó ph©n tÝch tõng thêi k×, GV cho HS
quan s¸t H53.1 ®Ó tr¶ lêi :
Quan s¸t ¶nh ®Ó tr¶ lêi:
? Nh÷ng h×nh ¶nh trªn cho ta biÕt H¸i qu¶, b¾t c¸, s¨n b¾t thó, ®èt rõng
nh÷ng ho¹t ®éng nµo cña con ngêi ®Ó s¨n thó.
trong thêi k× nguyªn thuû.
- GV: T¸c ®éng ®¸ng kÓ cña con ngêi
lµ biÕt dïng löa ®Ó nÊu chÝn thøc ¨n,
sëi Êm kh«ng khÝ vµ xua ®uæi thó d÷.
? ViÖc ®èt löa ®Ó s¨n thó ®· g©y ra - Thêi k× nguyªn thuû: ®èt löa ®Ó s¨n
hËu qu¶ g×.
�
thó
ch¸y rõng.
GVcho HS quan s¸t 1 vµi h×nh ¶nh vÒ - X· héi n«ng nghiÖp:
x· héi n«ng nghiÖp (®a ¶nh vÒ x· héi
�
+ Trång trät, ch¨n nu«i chÆt ph¸
n«ng nghiÖp - H 53.2)
rõng lÊy ®Êt canh t¸c, ch¨n th¶ gia
? Quan s¸t nh÷ng h×nh ¶nh trªn ®©y, sóc.
h·y nhËn xÐt vÒ ho¹t ®éng cña con ng- + Cµy xíi ®Êt canh t¸c � nhiÒu vïng
êi trong x· héi n«ng nghiÖp? c¸c ho¹t bÞ kh« c»n vµ suy gi¶m ®é mµu mì.
®éng nµy ®· ¶nh hëng tíi m«i trêng + Con ngêi ®Þnh c vµ h×nh thµnh c¸c
nh thÕ nµo ?
khu d©n c, khu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
GV lu ý häc sinh ho¹t ®éng cña con �
mÊt ®Êt canh t¸c, mÊt rõng.
ngêi ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu
+ NhiÒu gièng vËt nu«i, c©y trång
cùc tíi m«i trêng.
- Cho HS quan s¸t 1 vµi h×nh ¶nh vÒ h×nh thµnh.
x· héi c«ng nghiÖp:
- X· héi c«ng nghiÖp:
13
+ X©y dùng nhiÒu khu c«ng nghiÖp,
�
khu ®« thÞ diÖn tÝch ®Êt rõng vµ ®Êt
trång trät ngµy cµng thu hÑp, « nhiÔm
MT t¨ng.
+ SX nhiÒu lo¹i ph©n bãn, thuèc trõ
s©u b¶o vÖ thùc vËt lµm t¨ng s¶n lîng
l¬ng thùc, khèng chÕ dÞch bÖnh, nhng
lµm « nhiÔm m«i trêng t¨ng, rau qu¶
?Quan s¸t nh÷ng h×nh ¶nh trªn ®©y,
nhiÔm thuèc b¶o vÖ thùc vËt.
h·y nhËn xÐt vÒ ho¹t ®«ng cña con ng+ NhiÒu gièng vËt nu«i, c©y trång quý
êi trong x· héi c«ng nghiÖp vµ nh÷ng
®îc h×nh thµnh.
¶nh hëng cña nã ®Õn MT.
? Trong c¸c thêi k× trªn, häat ®éng
- HS nªu ®îc ho¹t ®«ng cña con ngêi
cña con ngêi ë thêi k× nµo ®· t¸c ®éng
ë thêi k× x· héi c«ng nghiÖp ®· t¸c
m¹nh nhÊt ®Õn MT? T¹i sao?
®éng ®Õn m«i trêng nhiÒu nhÊt trong
®ã cã c¶ t¸c ®éng tÝch cùc vµ ho¹t
®éng tiªu cùc.
* TiÓu kÕt 1: T¸c ®éng cña con ngêi ®· tr¶i qua c¸c thêi k×:
- Thêi kú nguyªn thuû
- X· héi n«ng nghiÖp
�
- X· héi c«ng nghiÖp con ngêi ®· t¸c ®éng nhiÒu nhÊt ®Õn m«i trêng.
Gi¸o viªn : NhiÖm vô cña chóng ta lµ h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc tíi m«i
trêng vµ t¨ng cêng c¸c t¸c ®éng tÝch cùc tíi m«i trêng, ®Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã
chóng ta cÇn nghiªn cøu c¸c t¸c ®éng cña con ngêi tíi m«i trênglµm suy tho¸i
m«i trêng.
Ho¹t ®éng 2 (13 phót):
II - T¸c ®éng cña con ngêi lµm suy tho¸i MT tù nhiªn
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
- §a ra c¸c ¶nh: h¸i lîm, s¨n b¾n ®éng - HS nghiªn cøu b¶ng 53.1 vµ hoµn
vËt, ®èt rõng, ch¨n th¶ gia sóc
thµnh bµi tËp
- Yªu cÇu HS :Ho¹t ®éng c¸ nh©n, 1- a (ë møc ®é thÊp) 2- a, h
3- TÊt c¶
4- a, b, c, d, g,
lµm bµi tËp SGK môc II
h
5- a, b, c, d, g, h
6- a, b, c, d, g, h
7- TÊt c¶
GV yªu cÇu HS nh×n vµo bµi tËp
? Em h·y cho biÕt: Nh÷ng ho¹t ®éng - HS dùa vµo b¶ng 53.1 ®Ó tr¶ lêi: ho¹t
nµo cña con ngêi ph¸ huû MT tù ®éng h¸i lîm, s¨n b¾t ®éng v¹t hoang
d·, ®èt rõng, ch¨n th¶ gia sóc, khai
nhiªn.
th¸c kho¸ng s¶n, ph¸t triÓn nhiÒu khu
? HËu qu¶ tõ nh÷ng ho¹t ®éng cña d©n c.
con ngêi lµ g×.
HËu qu¶: ph¸ huû m«i trêng tù nhiªn
14
mÊt nhiÒu loµi sinh vËt, mÊt n¬i ë cña
sinh vËt, sãi mßn, tho¸i ho¸ ®Êt, «
? Ngoµi ra cßn ho¹t ®éng nµo cña nhiÔm m«i trêng, h¹n h¸n lò lôt,...
con ngêi g©y suy tho¸i MT?
+ HS kÓ thªm nh: x©y dùng nhµ m¸y
lín, chÊt th¶i c«ng nghiÖp nhiÒu, ®Ó
chÊt th¶i kh«ng qua xö lÝ, chÆt ph¸
rõng bõa b·i.
- NhiÒu ho¹t ®éng cña con ngêi ®·
g©y hËu qu¶ xÊu, lµm mÊt c©n b»ng
+ Ho¹t ®éng chÆt ph¸ rõng bõa b·i sinh th¸i.
vµ g©y ch¸y rõng dÉn ®Õn hËu qu¶
+ ChÆt ph¸ rõng, ch¸y rõng: g©y «
nghiªm träng nµo?
- GV cho HS liªn hÖ tíi t¸c h¹i cña nhiÔm kh«ng khÝ, xãi mßn ®Êt, lò
viÖc chÆt ph¸ rõng vµ ®èt rõng trong quÐt, níc ngÇm gi¶m, khÝ hËu thay
®æi, mÊt n¬i ë cña c¸c loµi sinh vËt nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
gi¶m ®a d¹ng sinh häc - g©y mÊt c©n
b»ng sinh th¸i.
* TiÓu kÕt 2: T¸c ®éng lín nhÊt cña con ngêi tíi MT tù nhiªn lµ ph¸ hñy
th¶m thùc vËt dÉn ®Õn xãi mßn vµ tho¸i ho¸ ®Êt, « nhiÔm MT, h¹n h¸n, lò
lôt, lò quÐt...
Gi¸o viªn: hiÓu râ t¸c ®éng cña con ngêi lµm suy tho¸i m«i trêng tù nhiªn
®Ó ®Ò ra biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm, c¶i t¹o m«i trêng ®ã lµ nh÷ng viÖc con ngêi ®·, ®ang vµ sÏ tÝch cùc lµm. Chóng ta nghiªn cøu tiÕp phÇn III.
Ho¹t ®éng 3 (7 phót):
III - Vai trß cña con ngêi trong viÖc b¶o vÖ vµ c¶i t¹o MT tù nhiªn
Ho¹t ®éng cña GV
Ho¹t ®éng cña HS
Tõ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña con ng- Nªu ®îc c¸c biÖn ph¸p :
êi tíi m«i trêng ë trªn em h·y nªu c¸c +H¹n chÕ ph¸t triÓn d©n sè,
biÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc ®ã. +Phôc håi trång rõng,
+Khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån
tµi nguyªn
+KiÓm so¸t gi¶m thiÓu c¸c nguån
chÊt th¶i g©y « nhiÔm
GV cho HS quan s¸t h×nh ¶nh vÒ gièng
vËt nu«i c©y trång quý ®Ó tr¶ lêi c©u
hái :
? Ngoµi ra, con ngêi cßn cã biÖn ph¸p
15
g× ®Ó c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i trêng.
Da chuét bao tö
Gièng lóa n¨ng suÊt
cao
Ng« ngät n¨ng suÊt cao
Gièng lîn siªu l¹c
Nªu ra ®îc c¸c biÖn ph¸p:
+c¶i t¹o ®îc nhiÒu gièng c©y trång,
vËt nu«i quý, n¨ng suÊt cao,...
Bß ®ùc cao s¶n, cã tØ lÖ thô tinh cao, kh«ng bÖnh
Bß c¸i cã s¶n lîng s÷a cao
* TiÓu kÕt 3: Con ngêi ®· vµ ®ang nç lùc ®Ó b¶o vÖ vµ c¶i t¹o MT tù
nhiªn b»ng c¸c biÖn ph¸p:
+ H¹n chÕ t¨ng d©n sè, sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi nguyªn.
+ §Èy m¹nh ho¹t ®éng khoa häc gãp phÇn c¶i t¹o nhiÒu gièng c©y
trång,
vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, phôc håi vµ trång rõng míi.
16
Mçi ngêi ®Òu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc BVMT sèng cña m×nh,
h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng.
4.Cñng cè (2 phót)
- Tr×nh bµy nguyªn nh©n dÉn ®Õn suy tho¸i MT do ho¹t ®éng cña con ngêi
5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ (1 phót):
- Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK
- Lµm bµi tËp sè 2 (SGK trang 160), t×m hiÓu nguyªn nh©n g©y « nhiÔm MT
vµ c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm MT.
TiÕt 57-bµi 54: ¤ nhiÔm m«i trêng
I. Môc tiªu bµi häc
1. KiÕn thøc HS +Nªu ®îc kh¸i niÖm m«i trêng
+Tr×nh bµy ®îc c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng vµ
nguån gèc ph¸t sinh
2. KÜ n¨ng: RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n tÝch kªnh h×nh
KÜ n¨ng th¶o luËn nhãm
KÜ n¨ng liªn hÖ thùc tÕ
3. Th¸i ®é: Gi¸o dôc ý thøc b¶o vÖ m«i trêng
II. §å dïng
- Tranh ¶nh vÒ c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng
- Mét sè sè liÖu thèng kª vÒ t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng cu¶ thÕ giíi nãi
chung vµ cña VN nãi riªng.
III. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. Tæ chøc 9a (1 phót)
2. KiÓm tra bµi cò (3 phót): gi¸o viªn gäi 2 häc sinh lªn b¶ng
HS 1: ViÕt c¸c viÖc lµm g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn m«i trêng, nªu t¸c
h¹i vµ c¸c hµnh ®éng cÇn thiÕt ®Ó BVMT.
HS 2: Tr×nh bµy nguyªn nh©n dÉn ®Õn suy tho¸i m«i trêng.
3. Bµi míi(1 phót)
-Sau khi ch÷a bµi tËp cho HS, GV lu ý nhiÒu ho¹t ®éng cña con ngêi lµm
bÈn m«i trêng tù nhiªn, g©y « nhiÔm m«i trêng. T×nh h×nh MT ViÖt Nam hiÖn
nay ®ang xuèng cÊp. V× vËy viÖc nghiªn cøu MT ®Ó b¶o vÖ MT lµ hÕt søc cÇn
thiÕt. Bµi häc h«m nay chóng ta sÏ nghiªn cøu vÒ « nhiÔm m«i trêng.
Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ « nhiÔm m«i trêng(5 phót)
Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn
Ho¹t ®éng cña häc sinh
GV trë l¹i bµi tËp cña phÇn kiÓm tra
I. ¤ nhiÔm m«i trêng
bµi cò yªu cÇu häc sinh xem l¹i c¸c
ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i trêng.
? ¤ nhiÔm m«i trêng lµ g×?
¤ nhiÔm m«i trêng lµ hiÖn tîng m«i
trêng tù nhiªn bÞ bÈn, ®ång thêi c¸c
tÝnh chÊt vËt lý, hãa häc, sinh häc cña
17
? Nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn « nhiÔm
m«i trêng.
m«i trêng bÞ thay ®æi g©y t¸c h¹i ®Õn
®êi sèng con ngêi vµ sinh vËt.
-Do ho¹t ®éng cña con ngêi
-Do ho¹t ®«ng cña tù nhiªn (thiªn tai,
lò lôt ho¹t ®éng cña nói löa...)
GV kh¼ng ®Þnh nguyªn nh©n chÝnh lµ
do ho¹t ®éng cña con ngêi g©y ra
TiÓu kÕt 1:
-¤ nhiÔm m«i trêng:+ M«i trêng bÞ bÈn
+ TÝnh chÊt lÝ, hãa, sinh m«i trêng thay ®æi
=> G©y h¹i cho ngêi vµ ®éng vËt
- Nguyªn nh©n g©y « nhiÔm: + Do ho¹t ®éng cña con ngêi
+ Do ho¹t ®éng cña tù nhiªn: thiªn tai,...
GV héi x· cµng ph¸t triÓn t¸c ®éng ®Õn m«i trêng cµng t¨ng. Ph©n lo¹i c¸c
t¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng ®Ó t×m c¸ch h¹n chÕ nã lµ viÖc lµm cÇn thiÕt
®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt níc.
Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu c¸c t¸c nh©n chñ yÕu g©y « nhiÔm m«i trêng(32
phót)
II. C¸c t¸c nh©n chñ yÕu g©y « nhiÔm
1. ¤ nhiÔm do c¸c khÝ th¶i ra tõ ho¹t
®éng c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t(8 phót)
? C¸c khÝ ®éc h¹i lµ c¸c khÝ nµo?
-Cacbonoxit, cacbon®i«xit, lu huúnh
®i«xit, nit¬®i«xÝt.
? Nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn « nhiÔm
kh«ng khÝ?
GV yªu cÇu HS quan s¸t h×nh 54.1
hiÓu biÕt thùc tÕ ®iÒn vµo b¶ng 54.1.
C¸c nguyªn nh©n g©y « nhiÔm.
GV gäi mçi HS ®iÒn 1 ND
Do ®èt ch¸y nhiªn liÖu, gç, cñi, than
®¸, ch¸y rõng,...
HS kÓ tªn c¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm
HS ®iÒn vµo b¶ng 54.1:
B¶ng 54.1. C¸c nguyªn nh©n g©y « nhiÔm kh«ng khÝ
Ho¹t ®éng
Nhiªn liÖu bÞ ®èt ch¸y
1. Giao th«ng vËn t¶i
- ¤t«
X¨ng dÇu
- Xe t¶i
X¨ng
- Xe m¸y
X¨ng
2. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp
- NhiÖt ®iÖn
Than
- S¶n xuÊt g¹ch
Than, cñi
- S¶n xuÊt ®êng mÝa
Than
18
3. Sinh ho¹t
- NÊu c¬m, canh
Than, cñi, chÊu,...
- §èt sëi
Cñi
4. §èt r¬m r¸c
R¬m r¸c
GV: BiÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ?
HS: - Kh«ng ®èt r¬m r¸c (ñ r¬m t¹o ph©n xanh)
- X©y hÇm khÝ bi-«-ga .
- Sö dông x¨ng kh«ng pha ch× cho c¸c ph¬ng tiÖn ®i l¹i,dõng ®ç xe cÇn t¾t
m¸y.
GV: C¸c em cÇn tuyªn truyÒn ®Ó mäi ngêi cïng thùc hiÖn ®Ó cã bÇu kh«ng khÝ
trong lµnh vµ c« cïng c¸c em tiÕp tôc nghiªn cøu 4 t¸c nh©n g©y « nhiÔm kh¸c.
Gi¸o viªn chia líp thµnh 4 nhãm( mçi Häc sinh th¶o luËn nhãm theo néi
nhãm 1 tæ) th¶o luËn vÒ 1 t¸c nh©n
dung ®· ®îc gi¸o viªn híng dÉn.
g©y « nhiÔm (ho¹t ®éng nhãm trong 6
phót) thùc hiÖn c¸c néi dung sau:
-Tr¶ lêi c©u hái theo yªu cÇu cña
SGK, -T×m nguyªn nh©n g©y «
nhiÔm
- T¸c h¹i cña « nhiÔm ®èi víi ®êi sèng
con ngêi vµ ®éng vËt.
- BiÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm
Cô thÓ nhãm 1: T×m hiÓu « nhiÔm do
ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ chÊt ®éc
ho¸ häc.
Nhãm 2: ¤ nhiÔm do chÊt phãng x¹.
Nhãm 3: ¤ nhiÔm do c¸c chÊt th¶i
r¾n.
Nhãm 4: ¤ nhiÔm do sinh vËt g©y
C¸c nhãm b¸o c¸o vµ nghe b¸o c¸o,
bÖnh.
cã thÓ bæ sung hoÆc ®Æt c©u hái chÊt
vÊn.
Gi¸o viªn cho ®¹i diÖn c¸c nhãm b¸o
c¸o c¸c nhãm kh¸c nghe, bæ sung khi
cÇn thiÕt.
Gi¸o viªn cïng häc sinh kÕt luËn sau
mçi phÇn b¸o c¸o cña mçi nhãm.
*TiÓu kÕt 2:
1.C¸c khÝ ®éc t¹o ra tõ ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t g©y «
nhiÔm kh«ng khÝ
2. C¸c chÊt ho¸ häc ®éc h¹i ®îc ph¸t t¸n vµo ®Êt, níc kh«ng khÝ lµm
« nhiÔm nguån níc vµ m¹ch níc ngÇm. Ho¸ chÊt cßn ngÊm vµo sinh vËt.
=> CÇn h¹n chÕ sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt, nÕu ph¶i dïng th×
dïng cÇn ®¶m b¶o ®óng quy tr×nh.
19
3.ChÊt phãng x¹ g©y bÖnh tËt di truyÒn, bÖnh ung th cho ngêi ®éng
vËt.
4. C¸c chÊt th¶i r¾n g©y « nhiÔm gåm ®å nhùa, giÊy, m¶nh cao su,
b«ng kim tiªm y tÕ,v.v..
=> Kh«ng ®æ r¸c bõa b·i. t¨ng cêng t¸i sö dông chÊt th¶i r¾n
5-ChÊt th¶i kh«ng ®îc xö lý lµ nguån ph¸t sinh vµ ®iÒu kiªn thuËn
lîi ®Ó sinh vËt cã h¹i ph¸t triÓn, g©y bÖnh cho ngêi.
=>CÇn gi÷ vÖ sinh m«i trêng, vÖ sinh ¨n uèng, ngñ trong mµn.
4. Cñng cè (2 phót)
Cho häc sinh ®äc kÕt luËn chung.
? M«i trêng xung quanh em ë cã « nhiÔm kh«ng? NÕu cã th× nguyªn
nh©n chñ yÕu lµ g×? Em ®· lµm g× ®Ó h¹n chÕ sù « nhiÔm ®ã?
5. Híng dÉn vÒ nhµ(1 phót):
-Häc thuéc bµi, ¸p dông vµo thùc tÕ h¹n chÕ g©y « nhiÔm m«i trêng, b¶o
vÖ m«i trêng.
-ChuÈn bÞ cho bµi sau: xem bµi 55.
TiÕt 58-bµi 55: ¤ nhiÔm m«i trêng
(TiÕp theo)
I. Môc tiªu bµi häc
1. KiÕn thøc:
Häc sinh nªu ®îc c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng níc,kh«ng khÝ ,
h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng do thuèc b¶o vÖ thùc vËt vµ h¹n chÕ « nhiÔm m«i
trêng do chÊt th¶i r¾n.
2. RÌn kÜ n¨ng:
-§äc kªnh h×nh, kÜ n¨ng liªn hÖ thùc tÕ.
-KÜ n¨ng th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy tríc líp, kÜ n¨ng tù ®¸nh gi¸, ®¸nh gi¸
lÉn nhau.
3. Gi¸o dôc ý thøc BVMT
II. §å dïng
-Tranh phãng to h×nh 55.1, 55.2:
-§¸p ¸n thang ®iÓm chÊm cña bµi tËp ®iÒn cét kÕt qu¶ trong b¶ng 55: C¸c
biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm:
§¸p ¸n
1 a,b,c,d,e,g,i,k,l,m.
2 c,d,e,g,i,k,l,m,n.
3 g,k,l.
4 e,g,h,k,l,m.
5 g,k,l,m.
6 d,e,g,k,l,m,n.
7 g,k.
8 o,p.
20
Thang ®iÓm
- §óng tÊt c¶ 9 ®iÓm ( NÕu sai hoÆc thiÕu 1 ch÷ c¸i ë mçi ý trõ 0,2 ®iÓm)
- Tr×nh bµy thªm ®îc Ýt nhÊt 1 biÖn ph¸p, ®iÒn ®óng ®îc t¸c dông h¹n chÕ «
nhiÔm m«i trêng cña biÖn ph¸p ®ã ®îc 1 ®iÓm
III. TiÕn tr×nh d¹y häc
1. Tæ chøc :KT sÜ sè 9A(1 phót)
2. KiÓm tra bµi cò(3 phót)
M«i trêng xung quanh em ë cã « nhiÔm kh«ng? Em ®· lµm g× ®Ó h¹n chÕ «
nhiÔm ®ã?
3. Bµi míi(1 phót)
Tõ phÇn tr¶ lêi cña häc sinh gi¸o viªn nhËn xÐt m«i trêng quanh x· ta ë cã
bÞ « nhiÔm, cã lóc, cã n¬i t×nh tr¹ng « nhiÔm lªn tíi møc b¸o ®éng nh vµo thêi
®iÓm cuèi n¨m (©m lÞch), khu vùc s«ng n¨m x· thêng bèc mïi khã chÞu, níc
s«ng ®en ngßm do nhiÔm chÊt th¶i tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt bét dong diÒng tõ
mét sè x· ë khu B¾c. VËy lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng, h«m nay
chóng ta nghiªn cøu tiÕt 58 bµi 55 “¤ nhiÔm m«i trêng”
Ho¹t ®éng 1:
T×m hiÓu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ(5 phót)
Gi¸o viªn
Häc sinh
Yªu cÇu häc sinh quan s¸t h×nh 55.1, III. H¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng
kÕt hîp víi hiÓu biÕt thùc tÕ, nªu biÖn 1. H¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ
ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ c¬ - Trång c©y xanh.
së khoa häc cña c¸c biÖn ph¸p ®ã.
- Sö dông nguån n¨ng lîng tù nhiªn.
Gi¸o viªn khuyÕn khÝch häc sinh ®a ra - Gi¶i thÝch ®îc c¬ së khoa häc cña
c¸c biÖn ph¸p kh«ng cã trong gîi ý ë c¸c biÖn ph¸p ®ã.
h×nh 55.1 (nh kh«ng ®èt r¬m, sö dông
nguån n¨ng lîng thuû triÒu, sö dông
nguån n¨ng lîng khai th¸c tõ c¸c
nguån níc nãng trong lßng qu¶ ®Êt...)
Ho¹t ®«ng 2:
T×m hiÓu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm nguån níc(6 phót).
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh m« t¶
Häc sinh nªu ®îc qu¸ tr×nh xö lý
qu¸ tr×nh xö lÝ níc th¶i tõ c¸c nhµ m¸y níc th¶i
Gi¸o viªn nhÊn m¹nh 2 qu¸ tr×nh:
xö lÝ sinh häc ®èi víi níc th¶i trong (ë
trªn) vµ xö lÝ ho¸ häc víi phÇn cÆn
l¾ng (ë díi) cuèi cïng t¹o thµnh 2
thµnh phÇn níc th¶i qua xù lÝ vµ chÊt
th¶i qua xö lÝ kh«ng cßn ®éc h¹i.
Gi¸o viªn liªn hÖ níc th¶i tõ qu¸
tr×nh s¶n xuÊt bét dong vµ níc th¶i ë
21
c¸c khu ch¨n nu«i, c¸c gia ®×nh cÇn
qua xö lÝ. Tríc m¾t ®Ó tr¸nh « nhiÔm
c¸c gia ®×nh ch¨n nu«i qui m« lín cÇn
x©y hÇm khÝ bi-o-ga võa lµm s¹ch m«i
trêng võa tiÕt kiÖm ®îc chÊt ®èt.
Ho¹t ®éng 3:
T×m hiÓu biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm do thuèc b¶o vÖ thùc vËt vµ c¸c chÊt
th¶i r¾n(12phót).
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh quan s¸t 3. H¹n chÕ « nhiÔm do thuèc b¶o vÖ
h×nh 55.3 vµ 55.4. Ho¹t ®éng nhãm(9 thùc vËt vµ h¹n chÕ « nhiÔm do c¸c
phót), tr¶ lêi c¸c c©u hái:
chÊt th¶i r¾n
? BiÖn ph¸p « nhiÔm do thuèc b¶o vÖ HS th¶o luËn nhãm tr¶ lêi 2 c©u hái:
thùc vËt.
? BiÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm do c¸c
chÊt th¶i r¾n
Gi¸o viªn cho ®¹i diÖn nhãm b¸o c¸o §¹i diÖn nhãm b¸o c¸o
C¸c nhãm bæ sung.
C¸c nhãm kh¸c nghe vµ bæ sung
Gi¸o viªn, häc sinh cïng kÕt luËn
KÕt luËn:
* H¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ:
- Trång nhiÒu c©y xanh
- Sö dông nguån n¨ng lîng tù nhiªn
* H¹n chÕ « nhiÔm nguån níc
C¸c khu c«ng nghiÖp hay khu d©n c cÇn cã hÖ thèng xö lý níc th¶i ®Ó
h¹n chÕ « nhiÔm nguån níc
*H¹n chÕ « nhiÔm do thuèc b¶o vÖ thùc vËt:
+ T¨ng cêng sö dông thiªn ®Þch
+ H¹n chÕ tèi ®a viÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt, chØ sö dông c¸c lo¹i
thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®îc phÐp lu hµnh vµ sö dông theo ®óng quy tr×nh.
*H¹n chÕ « nhiÔm do chÊt th¶i r¾n:
+ CÇn ph©n lo¹i r¸c, thu gom riªng tõng lo¹i ®Ó xö lÝ.
+ R¸c h÷u c¬: ñ thµnh ph©n bãn
R¸c t¸i sinh (c¸c chai, lä s¹ch,...):t¨ng cêng sö dông
+ R¸c v« c¬
T¸i chÕ chÊt th¶i
R¸c kh«ng t¸i sinh
T¸i sö dông
Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm(14 phót)
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh th¶o
Häc sinh ho¹t ®éng nhãm hoµn
luËn nhãm(7 phót) thùc hiÖn yªu cÇu thµnh bµi tËp.
cña SGK.
22
- Xem thêm -