Lêi më ®Çu
Níc lµ mét tµi nguyªn quÝ cña con ngêi. Mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt sinh ho¹t
®Òu cÇn dïng níc. ChÝnh v× vËy mµ hµng ngµy cã mét lîng lín níc ®îc tiªu
thô vµ ®ång thêi còng ngÇn Êy lîng níc th¶i ®îc th¶i ra m«i trêng. Hµ Néi lµ
mét trong nh÷ng thµnh phè lín nhÊt cña ViÖt Nam. Lîng níc th¶i cña thµnh
phè th¶i ra hµng ngµy lµ rÊt lín vµ chñ yÕu tËp trung vµo ba nguån lín lµ: níc
th¶i sinh ho¹t, tõ s¶n xuÊt vµ tõ bÖnh viÖn. Tuy nhiªn , hÖ thèng sö lÝ níc th¶i
cña thµnh phè l¹i cha cã, cßn cña c¸c doanh nghiÖp th× l¹i chØ cã mét sè Ýt
doanh nghiÖp cã hÖ thèng sö lÝ ,cßn lai hÇu nh lµ th¶i trùc tiÕp ra m«i trêng tõ
®ã g©y ra « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng, ¶nh hëng tíi søc khoÎ ®êi sèng
cña nh©n d©n, ¶nh hëng tíi s¶n xuÊt còng nh g©y mÊt mÜ quan ®« thi.
ë Hµ Néi hiÖn nay, khi mµ hÖ thèng tho¸t níc cña thµnh phè cha ®¸p øng
víi møc ph¸t triÓn hiÖn nay cña thµnh phè, còng nh quy m« d©n sè vµ c¸c c¬
së s¶n xuÊt ë trong thµnh phè. Do vËy viÖc tho¸t níc chñ yÕu th«ng qua viÖc
th¶i ra c¸c con s«ng ®µo hay c¸c cèng trong thµnh phè. S«ng T« lÞch lµ con
s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng ch¶y trong thµnh phè cã nhiÖm vô tiªu tho¸t
níc trong thµnh phè lµ s«ng SÐt, Lõ, Kim Ngu vµ T« LÞch. Nã lµ con s«ng «
nhiÔm nhÊt vµ còng lµ con s«ng cã nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i trêng do sè
lîng d©n c sèng hai bªn bê s«ng lµ kh¸ ®«ng ®óc.
S«ng t« LÞch hiÖn nay ®ang lµ con s«ng mµ hÖ thèng níc mÆt ®ang bÞ «
nhiÔm nghiªm träng nhÊt ë Hµ Néi hiÖn nay. Nhµ Níc vµ thµnh phè hiÖn nay
còng ®ang thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m c¶i t¹o m«i trêng s«ng vµ níc th¶i
cña thµnh phè vµo con s«ng nµy, mµ ®©y l¹i lµ lo¹i h×nh kh«ng cã thu ®Ó tù
trang tr¶i.
Theo nghi §Þnh 67/2003N§-CP cña chÝnh phñ tõ 1/1/2004 trë ®i b¾t ®Çu
thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i. XuÊt ph¸t tõ thôc tÕ m«i trêng s«ng T« LÞch vµ môc
®Ých cña viÖc thu phÝ lµ: nh»m n©ng cao nhËn thøc cña c¸c tæ chøc vµ nh©n
d©n, t¨ng cêng kiÓm so¸t « nhiÔm, gãp phÇn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng,
lµm trong s¹ch m«i trêng.
ChÕ ®é thu phÝ sÏ hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông
c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa « nhiÔm, s¶n xuÊt s¹ch h¬n b»ng c«ng nghÖ tiªn
tiÕn, nh»m gi¶m thiÓu lîng « nhiÔm m«i trêng, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ
chÊt lîng s¶n phÈm. ViÖc thu phÝ cßn gióp phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lÝ m«i
trêng vµ c¶i thiÖn m«i trêng.
1
Víi nh÷ng môc ®Ých ®ã, em muèn t×m hiÓu xem thùc tÕ víi viªc thu phÝ
níc th¶i hiÖn nay cã thùc hiÖn ®îc nh÷ng môc ®Ých ®· nªu ë trªn hay kh«ng.
Mµ cô thÓ ë ®©y lµ viÖc c¶i thiÖn m«i trêng t¹i s«ng T« LÞch, n©ng cao thÓ ë
®©y lµ chÊt lîng níc cã ®îc c¶i thiÖn hay kh«ng vµ qua ®ã hiÓu thªm nh÷ng
kiÕn thøc ®· ®îc häc t¹i trêng kÕt hîp víi thôc tÕ ®ang diÔn ra. Tõ ®ã c¸i c¸i
nh×n toµn diÖn, c¸ch ®¸nh gi¸ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng, n©ng cao nhËn thøc vµ
hiÓu biÕt.
Em xin c¸m ¬n thÇy gi¸o Lª Träng Hoa vµ thÇy NguyÔn ThÕ Chinh ®·
gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy
2
PhÇn I: C¬ së lÝ luËn
I: Kh¸i niÖm
1: ThuÕ pigou
Pigou lµ ngêi ®Çu tiªn cã s¸ng kiÕn ¸p dông c¸ch tiÕp cËn kinh tÕ vµ
viÖc gi¶i quyÕt ngo¹i øng do « nhiÔm m«i trêng. «ng ®· ®a ra ý tëng vÒ viÖc
®¸nh thuÕ víi nh÷ng ngêi g©y « nhiÔm. §©y lµ lo¹i thuÕ thay v× ®¸nh vµo ®Çu
ra s¶n phÈm, ngêi ta ®¸nh cho mçi ®¬n vÞ ph¸t th¶i « nhiÔm ®Çu vµo.
2:PhÝ
Mét d¹ng cña thuÕ pigou, lµ lo¹i phÝ ®¸nh vµo lîng chÊt th¶i thùc tÕ
ngêi s¶n xuÊt. ®Ó x¸c ®Þnh møc phÝ ngêi ta c¨n cø vµo chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó lµm
gi¶m mét ®¬n vÞ « nhiÔm.
Ph¸p lÖnh vÒ phÝ vµ lÖ phÝ cña Uû Ban thêng Vô Quèc héi kho¸ 10 (sè
38/2001 PL-UBTVQH 10 ngay 28/8/20001 ) qui ®Þnh: “phÝ lµ kho¶n tiÒn mµ
tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi ®îc mét tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cung cÊp dÞch vô
®îc qui ®Þnh trong danh môc phÝ”.
Danh môc phÝ thuéc lÜnh vùc m«i trêng ®îc qui ®Þnh t¹i môc A . Kho¶n
10 ph¸p lÖnh gåm 11 kho¶n trong ®ã c¸c lo¹i phÝ liªn quan tíi m«i trêng nh
sau:
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng
- PhÝ thÈm ®Þnh b¸o c¸o t¸c ®éng m«i trêng
- PhÝ vÖ sinh.
- PhÝ phßng chèng thiªn tai.
- PhÝ sö dông an toµn bøc x¹.
- PhÝ thÈm ®Þnh an toµn bøc .
Riªng phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc t¹i nghÞ ®Þnh sè 57/2002N§-CP ngµy
3/6/2002 cña chÝnh phñ qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh ph¸p lÖnh phÝ vµ lÖ phÝ qui
®Þnh thµnh 6 lo¹i nh sau.
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i.
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi x¨ng dÇu, khÝ th¶i tõ viÖc sö dông than ®¸
vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c.
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng víi chÊt th¶i r¾n.
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng tiÕng ån.
- PhÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi s©n bay, nhµ ga bÕn c¶ng, phÝ b¶o vÖ m«i
trêng víi viªc khai th¸c dÇu má, khÝ ®èt vµ kho¶ng s¶n kh¸c.
Nh vËy phÝ b¶o vÖ m«i trêng nãi chung vµ phÝ níc th¶i nãi riªng cã thÓ
®îc hiÓu lµ mét kho¶n nghÜa vô tµi chÝnh mµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tr¶ khi
®îc hëng mét dÞch vô vÒ m«i trêng. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét c«ng cô qu¶n lÝ cÇn
3
thiÕt cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh c¸c nhµ qu¶n lÝ nh»m ®¹t ®îc
c¸c môc tiªu m«i trêng. Vµ ®©y còng lµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ
chøc vµ lµ mét nhu cÇu tÊt yÕu cña x· héi nh»m ®¶m b¶o vÖ m«i trêng.
II. ViÖc cÇn thiªt sö dông phÝ níc th¶i.
ViÖc sö dông phÝ níc th¶i lµ cÇn thiÕt vµ phï hîp víi thùc tÕ chung cña
thÕ giíi còng nh t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta trong nh÷ng n¨m trë l¹i
®©y. XuÊt ph¸t tõ thùc tª cuéc sèng cña con ngêi g¾n liÒn víi m«i trêng tù
nhiªn mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay ®ang g©y « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng ¶nh hëng tíi nh÷ng khu vùc cã ngêi d©n sèng quanh khu
vùc « nhiÔm.
Kinh ngiÖm thùc tÕ cña cña c¸c níc trªn thÕ giíi cho thÊy viÖc nhµ níc
dïng c¸c c«ng cô kinh tÕ mµ cô thÓ ë ®©y lµ phÝ nuíc th¶i lµ mét biÖn ph¸p
h÷u hiÖu trong viÖc b¶o vÖ m«i trêng. Nh÷ng níc nµy thu ®îc nhiÒu thµnh
c«ng c¶i thiÖn m«i trêng hiÖn t¹i, b¶o vÖ m«i trêng hiÖn cã.
Trung Quèc lµ mét quèc gia níc ®ang ph¸t triÓn, cã xuÊt ph¸t ®iÓm vÒ
kinh tÕ gièng víi ViÖt Nam, nhng hä ®· cã mét hÖ thèng phÝ ph¹t do vi ph¹m
tiªu chuÈn m«i trêng. HÖ thèng nµy bao gåm h¬n 100 møc phÝ ®¸nh vµo c¸c
nguån g©y « nhiÔm m«i trêng víi níc th¶i, khÝ th¶i, phÕ th¶i, tiÕng ån vµ c¸c
lo¹i kh¸c. LÖ phÝ tõ « nhiÔm níc chiÕm 70% tæng lÖ phÝ thu ®îc. LÖ phÝ nay ®îc tÝnh tõ n¨m 1979 b»ng viÖc thö nghiÖm ë thµnh phè Suzhan. KÕt qu¶ lµ ®·
lµm gi¶m tíi 60,4% tæng lîng chÊt g©y « nhiÔm th¶i ra trong giai ®o¹n 19791986. LÖ phÝ ®îc qui ®Þnh theo nguyªn t¾c sau:
+ LÖ phÝ cao h¬n mét chót so víi chi phÝ vËn hµnh thiÕt bÞ
+ LÖ phÝ thay ®æi theo sè lîng, nång ®é vµ loai chÊt g©y « nhiÔm
®îc th¶i ra
+ LÖ phÝ « nhiÔm ¸p dông cho viÖc x¶ th¶i níc th¶i c«ng nghiÖp
®èi víi chÊt g©y « nhiÔm nhÊt ®Þnh nµo ®ã ®îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n víi lîng
nång ®é chÊt g©y « nhiÔm vît qu¸ tiªu chuÈn.
Malaysia mét níc trong khu vùc, vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1979, chÝnh phñ
Malaysia ®· tiÕn hµnh ¸p dông hÖ thu phÝ ®èi víi ngµnh chÕ biÕn dÇu cä th«,
chÕ biÕn cao su tù nhiªn vµ c¸c ho¹t ®éng khai hoang. HÖ thèng nµy ®îc thiÕt
lËp trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn vÒ nång ®é cho phÐp trong níc th¶i c¶u c¸c chÊt
g©y « nhiÔm. C¸c lÖ phÝ Ên ®Þnh cho viÖc x¶ th¶i c¸c chÊt g©y « nhiÔm ë díi
møc tiªu chuÈn. Vît qu¸ møc tiªu chuÈn ph¶i bÞ sö ph¹t møc nép lÖ phÝ.
Cßn víi c¸c quèc gia phat triÓn OECD ¸p dông phÝ ®¸nh vµo nguån g©y
« nhiÔm níc, lo¹i phÝ nµy ®îc ¸p dông riªng kh«ng liªn quan g× ®Õn hÖ thèng
4
xö lÝ níc th¶i tõ c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp. ë hÇu hÕt c¸c níc OECD phÝ sö dông
hÖ thèng tho¸t níc th¶i lµ c«ng tr×nh c«ng céng, chÞu sù qu¶n lÝ vµ gi¸m s¸t
cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Do ®ã, c¸c hé gia ®×nh vµ c¬ së s¶n xuÊt thêng
ph¶i tr¶ lÖ phÝ do sö dông hÖ thèng c«ng céng nµy.
Tõ kinh nghiÖm, còng nh thùc tÕ cña c¸c quèc gia ®· lµm tríc chóng ta
cã thÓ thÊy r»ng, phÝ b¶o vÖ « nhiÔm m«i trêng nãi chung vµ phÝ níc th¶i nãi
riªng ®îc ¸p dông lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan vµ còng lµ xu híng chung vµ tÊt
yÕu cña thÕ giíi
Cßn víi níc ta phÝ b¶o vÖ m«i trêng cã môc ®Ých khuyÕn khÝch c¸c nhµ
s¶n xuÊt, kinh doanh ®Çu t gi¶m thiÓu « nhiÔm, thay ®æi hµnh vi « nhiÔm theo
híng tÝch cùc cho m«i trêng, cã lîi cho m«i trêng. Ngoµi ra phÝ b¶o vÖ m«i trêng cßn cã môc ®Ých kh¸c lµ t¹o thªm nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc ®Ó
®Çu t kh¾c phôc vµ cai thiÖn m«i trêng. Víi môc ®Ých nµy, phÝ b¶o vÖ m«i trêng lµ c«ng cô kinh tÕ ®îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c “ngêi g©y « nhiÔm ph¶i
tr¶ tiÒn ®ãng gãp tµi chÝnh ®Ó kh¾c phôc « nhiÔm m«i trêng vµ c¶i thiÖn m«i
trêng ” vµ ai hëng lîi tõ viÖc m«i trêng trong lµnh ph¶i ®ãng phÝ kh¾c phôc «
nhiÔm.
II.1. Nguyªn t¾c ngêi g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ tiÒn (PPP).
Nguyªn t¾c nµy b¾t nguån tõ s¸ng kiÕn do tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ
phat triÓn (OECD) ®Ò ra vµo c¸c n¨m 1972 vµ 1974. PPP qui ®Þnh n¨m 1972
cã quan ®iÓm nh÷ng t¸c nh©n g©y « nhiÔm ph¶i tr¶ mäi chi phÝ cho ho¹t ®éng
kiÓm so¸t vµ phßng chèng « nhiÔm. PPP n¨m 1974 chñ tr¬ng r»ng, c¸c t¸c
nh©n g©y « nhiÔm thi ngoµi viÖc tu©n thñ theo c¸c chØ tiªu ®èi víi viÖc g©y «
nhiÔm th× cßn ph¶i båi thêng thiÖt h¹i cho nh÷ng ngêi bÞ thiÖt h¹i do « nhiÔm
nµy g©y ra. Nãi tãm l¹i, theo nguyªn t¾c PPP th× ngêi g©y « nhiÔm ph¶i chÞu
mäi kho¶n chi phÝ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔm do chÝnh
quyÒn thôc hiÖn, nh»m ®¶m b¶o m«i tr¬ng ë møc chÊp nhËn ®îc.
II.2. Nguyªn t¾c ngêi hëng lîi ph¶i tr¶ tiÒn(BPP)
Nguyªn t¾c BPP chñ tr¬ng r»ng viÖc phßng ngõa « nhiÔm vµ c¶i thiÖn
m«i trêng cÇn ®îc b¶o trî bëi nh÷ng ngêi muèn thay ®æi hoÆc nh÷ng ngêi
kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ cho viÖc g©y « nhiÔm. Nguyªn t¾c BPP còng t¹o ra mét
kho¶n thu cho nhµ níc, møc phÝ tÝnh theo ®Çu ngêi cµng cao vµ cµng nhiÒu
ngêi nép th× sè tiÒn thu ®îc cµng nhiÒu. Sè tiÒn thu ®îc tõ BPP ®îc thu theo
nguyªn t¾c c¸c c¸ nh©n muèn b¶o vÖ m«i trêng vµ nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ph¶i
tr¶ cho viÖc g©y « nhiÔm nhng khi m«i trêng ®îc c¶i thiÖn hä lµ nh÷ng ngêi ®îc hëng lîi cÇn ®ãng gãp. Tuy nhiªn sè tiÒn nµy kh«ng trùc tiÕp do ngêi hëng
lîi tù gi¸c tr¶ mµ ph¶i mét chÝnh s¸ch do nhµ níc ban hµnh qua thuÕ hoÆc phÝ
5
buéc nh÷ng ngêi hëng lêi ph¶i ®ãng gãp, nªn ngyªn t¾c BPP chØ khuyÕn khÝch
viÖc b¶o vÖ m«i trêng mét c¸ch gi¸n tiÕp.
§©y lµ nguyªn t¾c cã thÓ ®îc sö dông nh mét ®Þnh híng hç trî nh»m
®¹t ®îc môc tieu m«i trêng, dï ®ã lµ b¶o vÖ hay phôc håi m«i trêng. Tuy
nhiªn hiÖu qu¶ m«i trêng cã thÓ ®¹t ®îc hay kh«ng, trªn thùc tÕ phô thuéc vµo
møc lÖ phÝ, sè ngêi ®ãng gãp vµ kh¶ n¨ng sñ dông tiÒn hîp lÝ.
6
III. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh phÝ níc th¶i.
Theo nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP cña chÝnh phñ ban hµnh viÖc thu phÝ níc th¶i vµ th«ng t 125/2003/TTLT-BTC-BTNMT híng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh
67. NghÞ ®Þnh 67 quy ®Þnh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i; chÕ ®é
thu, nép, qu¶n lÝ vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc th¶i. Cßn th«ng
t 125 híng dÉn thi hµnh nghÞ ®Þnh 67. trong ®ã quy ®Þnh râ ®èi tîng ph¶i chÞu
phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i vµ c¸ch tÝnh phÝ.
§èi víi níc th¶i c«ng nghiÖp c¸ch tÝnh phÝ ®îc tÝnh:
Sè phÝ = tæng lîng níc th¶i * hµm lîng chÊt g©y « nhiÔm trong níc
th¶i(mg/l)*10-3 * møc thu ®èi víi ch©t g©y « nhiÔm ra MT(®ång/kg)
§èi víi sinh ho¹t:
Sè phÝ = lîng níc sö dông * gi¸ b¸n(®ång/m3) * tØ lÖ thu phÝ(%)
Qua c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã thÓ thÊy phÝ níc th¶i níc ta ®îc tÝnh dùa
vµo c¸c tiªu chÝ:
+ Tæng lîng th¶i
+ hµm lîng c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã trong níc tÝnh b»ng mg/l
+ §Æc tÝnh c¸c chÊt g©y « nhiÔm. Mçi chÊt g©y « nhiÔm kh¸c nhau cã
mét møc thu phÝ tèi ®a vµ tèi thiÓu kh¸c nhau, tuú theo møc ®é ®éc h¹i cña
mçi lo¹i chÊt vµ ®îc quy ®inh t¹i nghÞ ®Þnh 67. C¸c chÊt g©y « nhiÔm chñ yÕu
®îc qui ®inh trong luËt lµ: BOD, COD, TSS, Hg, Pb, As, Cd.
Møc thu
ChÊt
g©y
«
nhiÔm
cã
trong
níc
th¶i
(®ång/kg
chÊt
g©y « nhiÔm cã trong
Stt
níc th¶i)
Tªn ho¸ chÊt
KÝ hiÖu
Tèi thiÓu
Tèi ®a
1
Nhu cÇu « xy sinh ho¸
ABOD
100
300
2
Nhu cÇu « xy ho¸ häc
ACOD
100
300
3
ChÊt r¾n l¬ löng
ATSS
200
400
4
Thuû ng©n
AHg
10.000.000
20.000.000
5
Ch×
APb
300.000
500.000
6
Arsenic
AAs
600.000
1.000.000
7
Cadmium
ACd
600.000
1.000.000
ViÖc thùc thi phÝ níc th¶i ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi ®· thu ®îc nhiÒu
thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Do ®ã viÖc thùc thi phÝ níc th¶i víi níc ta còng cã
nhiÒu ¶nh hëng t¸c ®éng ®Õn m«i trêng níc mÆt. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ níc mÆt
vµ m«i trêng s«ng T« LÞch. Nã cã thÓ gióp mäi ngêi n©ng cao ý thøc b¶o vÖ
m«i trêng. Nhµ níc vµ ®Þa ph¬ng cã thªm nguån thu tõ ®ã ®Çu t trë l¹i vµo
m«i trêng nh»m b¶o vÖ m«i trêng. KÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t vµo hÖ
thèng sö lÝ níc th¶i hoÆc ®æi míi c«ng nghÖ nh»m lµm gi¶m lîng « nhiÔm, tõ
®ã n©ng cao chÊt lîng m«i trêng.
7
HiÖn nay tæng lîng n¬c th¶i sinh ho¹t cña khu vùc néi thµnh Hµ Néi
kho¶ng 500.000m3/ngµy ®Óm trong ®ã cã kho¶ng 100.000m3ngµy ®ªm lµ níc
th¶i cña c¸c c¬ së c«ng nghiÖp, dÞch vô, bÖnh viªn. toµn bé lîng níc th¶i nµy
®îc tiªu tho¸t chñ yÕu qua 4 con s«ng chÝnh cÈu thµnh phè lµ: s«ng T« LÞch,
s«ng SÐt, s«ng Kim Ngu vµ s«ng Lõ. Níc th¶i sinh ho¹t phÇn lín qua sö lÝ s¬
bé t¹i c¸c bÓ tù ho¹i tríc khi th¶i vµo tuyÕn cèng chung, kªnh, m¬ng, ao, hå.
Tuy nhiªn c¸c bÓ tù ho¹i nµy lµm viÖc kÐm hiÖu qu¶ do x©y dùng kh«ng ®óng
quy c¸ch, kh«ng hót ph©n cÆn thêng xuyªn nªn hµm lîng chÊt bÈn trong níc
cao, g©y ¶nh hëng xÊu trong chÊt lîng níc trong c¸c kªnh m¬ng.
S«ng T« lÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng tiªu tho¸t níc
chÝnh cña thµnh phè Hµ Néi. Qua ®¸nh gi¸ thùc tÕ ban ®Çu b»ng viÖc quan s¸t
trùc tiÕp s«ng, cã thÓ nãi s«ng ®ang bÞ « nhiÔm nÆng dï mïa kh« hay mïa ma.
vµo nh÷ng ngµy nãng bøc mïi tõ s«ng bèc lªn g©y ¶nh hëng nghiªm träng tíi
®êi sèng, søc khoÎ, còng nh s¶n xuÊt cña ngßi d©n hai bªn bê s«ng. Kh«ng
nh÷ng thÕ nã cßn g©y mÊt mÜ quan ®« thÞ lµm gi¶m h×nh ¶nh thñ ®« còng nh
m«i trêng cña thµnh phè.
Tuy nhiªn víi viÖc ¸p dông phÝ níc th¶i víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¸c hé
gia ®×nh, sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi m«i trêng. PhÝ níc th¶i cã thÓ buéc
c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm gi¶m lîng g©y « nhiÔm, tõ ®ã n©ng cao chÊt lîng
m«i trêng. Víi nguån thu tõ phÝ níc th¶i, chinh phñ cã thÓ ®Çu t trë l¹i m«i trêng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¶o s¸t ®o ®¹c, lËp b¸o c¸o, thùc hiÖn c¸c c«ng
viÖc qu¶n lÝ còng nh c¸c c«ng tr×nh vÒ m«i trêng. KhuyÕn khÝch c¸c doanh
nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p còng nh x©y dùng hÖ thèng sö lÝ níc th¶i, ®æi
míi c«ng nghÖ.
Song vÊn ®Ò ®Æt trong giai ®o¹n ®Çu cña ch¬ng tr×nh thu phÝ « nhiÔm ®èi
víi níc th¶i lµ cã thÓ x¸c ®Þnh phÝ nãi trªn víi tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt g©y «
nhiÔm ë Hµ Néi hay kh«ng?
8
PhÇn II. HIÖN TR¹NG ¤ NHIÔM
I. Kh¸i qu¸t chung
I.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn cña thµnh phè Hµ Néi
Hµ néi n»m ë 20 ®é 57 phót vÜ b¾c vµ 105 ®é 35 phót – 106 ®é 25 phót
®é kinh ®«ng. Tõ b¾c xuèng nam dµi nhÊt kho¶ng 93 km, tõ ®«ng sang t©y
réng nhÊt kho¶ng 30 km.
Hµ Néi n»m trong vïng nhiÖt ®íi gÝo mïa, ®é Èm trung b×nh trong n¨m
lµ 81-82% th¸ng cao nhÊt vµo kho¶ng 85-86%. NhiÖt ®é trung b×nh cã chiÒu
híng t¨ng, n¨m 1985 lµ 23,5 ®é C, tõ n¨m 1990-1995 nhiÖt ®é trung binh lµ
24 ®é C ( cã n¨m lªn tíi 24,1 ®é C ) hµng n¨m b×nh qu©n cã tõ 8-10 c¬n b·o
vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®i qua. Tæng lîng ma trong n¨m, theo thèng kª th× trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu biÕn ®éng, tuy nhiªn trung b×nh hµng n¨m
kho¶ng 1500 mm. Sè ngµy ma tõ 140-160 ngµy trong n¨m.
S«ng T« LÞch thuéc néi thµnh Hµ Néi, nã dµi 13.5 km réng tõ 30-40m
s©u kho¶ng tõ 3-4 m. §Çu nguån b¾t ®Çu tõ kªnh ®µo cò Thôy Khª thuéc khu
vùc Phan §×nh Phïng. Nã qua Tõ Liªm vµ dÞa h¹t quËn Thanh Tr× råi cïng ba
con s«ng kh¸c ch¶y ®æ vµo s«ng NhuÖ qua §Çm Thanh LiÖt. S«ng ®îc c¶i t¹o
b»ng nguån vèn vay ODA, hai bªn bê s«ng ®îc thµnh phè c¶i t¹o cã x©y kÌ ®¸
vµ c¸c hÖ thèng tho¸t níc th¶i trùc tiÕp vµo trong lßng s«ng qua rÊt nhiÒu c¸c
èng cèng lín nhá cña c¸c hé d©n c vµ c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn.
T×nh tr¹ng « nhiÔm do níc th¶i cña thµnh Phè Hµ Néi. Níc th¶i cña
thµnh phè Hµ Néi th¶i ra hÖ thèng tho¸t níc hµng ngµy kho¶ng 500.00m3
ngµy/®ªm trong ®ã cã kho¶ng 100.000 m3 ngµy/®ªm lµ níc th¶i c«ng nghiÖp,
cña c¸c c¬ së dÞch vô vµ bÖnh viÖn
Thùc tr¹ng « nhiÔm t¹i s«ng T« LÞch
S«ng T« LÞch lµ con s«ng lín nhÊt trong bèn con s«ng vµ còng lµ con
song bÞ « nhiÔm nÆng nhÊt, ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua níc th¶i ®æ vµo
s«ng T« LÞch mçi ngµy lµ 242.506m3 ngµy/®ªm. Trong ®ã níc th¶i c«ng
nghiÖp cña c¸c nhµ m¸y trªn ®Þa bµn Hµ Néi lµ 68.206m3 ngµy/®ªm, ttæng lîng níc th¶i cña khu côc c«ng céng vµ bÖnh viÖn lµ 43.300 m3 ngµy/dªm.
Do Hµ Néi cha cã hÖ thèng xö lÝ níc th¶i, nªn níc th¶i ®îc ®æ trùc tiÕp
qua c¸c con s«ng vµ qua c¸c hå. MÆc dï hÖ thèng nµy cã kh¶ ng¨ng tù lµm
s¹ch rÊt lín, nhng do møc ®é « nhiÔm qu¸ cao ®Én tíi kh¶ n¨ng nµy hÇu nh
kh«ng cßn ®îc ph¸t huy ®îc n÷a mµ mét phÇn do tèc ®é ®« thÞ ho¸ qu¸ nhanh.
N¨m 1996 s«ng T« LÞch tiÕp nhËn chØ kho¶ng 3000m 3 níc th¶i tõ 30.000 hé
gia ®×nh vµ 22000m3 tõ 33 nhµ m¸y.
9
Nh×n vµo b¶ng 1 vÒ nång ®é mét sè chÊt « nhiÔm cã trong níc th¶i
B¶ng 1. T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng T« LÞch
C¸c chØ tiªu
VÞ trÝ CÇu Míi
VÞ trÝ NghÜa ®«
Ph
7.7-8.2
7.5
ChÊt r¾n l¬ löng (mg/l)
230-570
211
CDO (mg/l)
183-325
149
BOD (mg/l)
21-120
40.2
NO3 (mg/l)
0.39
0.61
NH4 (mg/l)
5.3-17.1
9.6
H2S (mg/l)
3.2
Nguån: §inh V¨n S©m n¨m 1996
S«ng T« lÞch cã ®é « nhiÔm cao nh vËy cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè nguån th¶i
chÝnh lµ:
BÖnh viÖn Lao.
BÖnh viÖn nhi Thuþ §iÓn.
BÖnh viÖn phô s¶n.
BÖnh biÖn giao th«ng.
Nhµ m¸y giÇy Thîng §×nh.
Nhµ m¸y cao su Sao Vµng
Nhµ m¸y lever Haso
Nhµ m¸y bãng ®Ìn.
Nhµ m¸y bia Hµ Néi.
Nhµ m¸y Trung KÝnh
Nhµ m¸y nhùa §¹i kim
Nhµ m¸y S¬n tæng hîp.
Ngoµi nh÷ng bÖnh viÖn ®· thèng kª ë trªn s«ng cßn tiÕp nhËn nh÷ng
nguån níc th¶ tõ sinh ho¹t víi khèi lîng níc lín vµ kh«ng kÐm phÇn ®éc h¹i.
PhÇn lín níc th¶i ra s«ng ®Òu kh«ng qua sö lÝ vµ ®îc th¶i trùc tiÕp hoÆc gi¸n
tiÕp g©y lµm t¨ng nång ®é c¸c chÊt dinh dìng, nghiªm träng nhÊt lµ níc th¶i
cña c¸c bÖnh viÖn, nhµ m¸y. §©y lµ nguån g©y ra « nhiÔm chÝnhch« n¬íc
s«ng, lµm cho qu¸ tr×nh xö lÝ sinh häc bÞ giíi h¹n hoÆc bÞ qu¸ t¶i vµ cã thÓ bÞ
huû ho¹i hoµn toµn do c¸c chÊt h÷u c¬ vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp ®éc h¹i.
C¸c chÊt h÷u c¬ nh phètpho vµ nit¬ lµ lÝ do chñ yÕu lµ cho níc s«ng ph× dinh
dìng.
Sù qu¸ t¶i cña r¸c th¶i lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra ng¨n c¶n dßng s«ng,
lµm cho lßng s«ng bÞ thu hÑp ®¸ng kÓ, t¨ng kh¶ n¨ng ngËp óng, t¨ng l¬îng
bïn ®¸y s«ng. MÆc dï s«ng ®· ®îc c¶i t¹o b»ng viÖc x©y dùng kÌ ®¸ hai bªn
bê s«ng nh»m lµm gi¶m lîng r¸c th¶i xuèng s«ng còng nh c¸c lo¹i ®Êt ®¸ vµ
t¹o mét c¶nh quan míi cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phè. Thµnh
10
phè sö dông nguån vèn vay ODA cña NhËt B¶n song vÉn cha thÊy cã dÊu hiÖu
kh¶ quan nµo ®èi víi m«i trêng t¹i s«ng T« LÞch, ®Æc biÖt khi s«ng n»m trong
lßng thñ §« Hµ Néi vµ nã sÏ g©y ¶nh hëng ®Õn h×nh ¶nh mét thñ ®« t¬i ®Ñp
cña níc ta, híng tíi v¨n minh hiÖn ®¹i. ViÖc « nhiÔm cña s«ng T« LÞch g©y
¶nh hëng nghiªm träng kh«ng chØ tíi d©n c sèng hai bªn bê s«ng mµ con g©y
¶nh hëng tíi c¸c khu vùc xung quanh, khi mµ á hai bªn bê s«ng cã nhÒu trßng
häc vµ mét sè bÖnh viÖn vµ ®©y còng lµ mét ®iÓm cã giao th«ng ®i l¹i víi cêng ®é lín cña thµnh phè.
B¶ng 2: T×nh tr¹ng « nhiÔm s«ng t« lÞch n¨m 1999-2000 t¹i CÇu Míi
TCVN5942ChØ tiªu
®¬n vÞ
1999
2000
1995B
DO
mg/l
1.78
0.4
>=2
BOD5
mg/l
18.5
27
<25
COD
mg/l
36.8
89
<35
SS
mg/l
47
36.8
80
NH4+
mg/l
27
1
Coli-form
PC/100ml
49.105
10000
Do ®Æc ®iÓm khÝ hËu miÒn B¾c lµ nhiÖt ®íi giã mïa mét n¨m chia lµm
hai mïa râ rÖt mïa kh« vµ mïa ma. vµo mïa ma lîng ma tu¬ng ®èi lín, trong
khi ®ã mïa kh« h¹n chÕ h¬n. Do ®ã lîng níc s«ng T« LÞch thay ®æi theo mïa.
V× vËy cã sù chªnh lÖch nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm cã trong níc.
B¶ng 2. ChÊt lîng níc s«ng T« LÞch theo hai mïa.
ChÊt lîng níc s«ng T« LÞch t¹i cèng Bëi
C¸c chØ tiªu (mg/l)
Mïa ma
Mïa kh«
PH
8.5
8.8
BOD
15.5
18.88
COD
31.2
34
SS
28
38
NO3
0.25
0.45
NH4
2.33
6.7
Nguån: C«ng ty t vÊn x©y dùng Hµ Néi.
Qua sè liÖu cña b¶ng trªn ta cã thÓ nhËn thÊy:
a) VÒ mïa kh«, níc s«ng bÞ « nhiÔm nÆng. Hµm lîng BOD vµ COD ®Òu
vît qu¸ chØ tiªu cho phÐp, BOD ®o dîc kho¶ng 25 mg/ldÕn 30 mg/l. hµm lîng
c¸c chÊt h÷u c¬ NO3- ®Òu vît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp, s«ng lu«n ë t×nh tr¹ng
11
thõa dinh dìng. Do tËp tÝnh l©u ®êi mµ c d©n hai bªn dßng s«ng thêng vÊt r¸c
xuèng lßng s«ng, níc s«ng cã mµu ®en, mïi h¬i ®Æc biÖt vµo nh÷ng ngµy n¾ng
nãng, r¸c vµ rau bÌo hai bªn bê s«ng ng¨n c¶n dßng s«ng ch¶y.
b) vÒ mïa ma níc s«ng ch¶y m¹nh h¬n, lu tèc ®é dßng ch¶y t¨ng do
¶nh hëng cña níc ma ®· pha lo·ng. Song cã mét thùc tÕ qua ph©n tÝch vµ
nghiªn cøu nguån níc cña s«ng cho thÊy níc s«ng T« LÞch chñ yÕu lµ níc th¶i
do tèc ®é dßng ch¶y chËm vµ t¹i ®Çu nguån cña s«ng t¹i khu vùc ®êng Hoµng
Quèc ViÖt cho thÊy ®Çu nguån cña s«ng kh«ng hÒ b¾t nguån tõ bÊt cø nguån
níc nµo cña thµnh phè, mµ nguån níc cña s«ng chñ yÕu tõ c¸c nguån níc th¶i
cha qua sö lÝ ®æ trùc tiÕp vµo s«ng t¹o thµnh mét hÖ thèng h×nh thµnh nguån
níc cho s«ng T« LÞch.
II.2. Nguyªn nh©n g©y « nhiÔm.
Thµnh phè Hµ Néi trong nhiÒu n¨m qua kh«ng chØ lµ mét ®Þa ph¬ng cã
tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao cña ®Êt níc vµ con lµ thµnh phè trong ®iÓm cña
miÒn B¾c trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy trong nhiÒu n¨m qua ®·
cã rÊt nhiÒu nhµ m¸y, c¸c c«ng ty, c¸c khu c«ng nghiÖp ®· mäc lªn ë trong
thµnh phè vµ ®i cïng víi sù ph¸t triÓn Êy lµ kÌm theo c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i trêng.
D©n sè cña Hµ Néi mÊy n¨m võa qua t¨ng kh¸ nhanh chñ yÕu lµ t¨ng c¬
häc do nh÷ng ngêi ngo¹i tØnh ®æ x« vÒ ®©y t×m viÖc lµm ®Æc biÖt lµ nh÷ng lóc
n«ng nhµn. v× vËy mµ thµnh phè ®· ®Çu t nhiÒu cho hÖ thèng cÊp tho¸t níc cña
thµnh phè mµ vÉn kh«ng sao ®¸p ñng næi nhu cÇu vÒ níc s¹ch cña ngêi ®©n
®Æc biÖt trong nh÷ng th¸ng hÌ. Thµnh phè hµng ngµy tiªu thô mét lîng níc
kh¸ lín kho¶ng 500.000m3 ngµy/®ªm vµ còng sÏ cã kho¶ng gÇn ngÇn Êy níc
®îc th¶i ra m«i trêng. S«ng T« LÞch lµ con s«ng chøa níc th¶i lín nhÊt cña
thµnh phè, chÝnh v× vËy mµ lîng níc th¶i ®æ vµo s«ng hµng ngµy lµ rÊt lín,
ngoµi ra ®©y còng lµ n¬i tËp trung d©n c kh¸ ®«ng ®óc cña thµnh phè Hµ Néi.
T¹i hai quËn Thanh Xu©n vµ quËn CÇu GiÊy n¬i ®©y tËp trung kh¸ nhiÒu c¬ së
s¶n xuÊt cña quèc doanh l·n ngoµi quèc doanh. §Æc biÖt ë quËn cÇu GiÊy cã
khu c«ng nghiÖp Thîng §×nh ®©y lµ mét nguån g©y « nhiÔm lín khi mµ khu
c«ng nghiÖp nµy hµng ngµy th¶i mét lîng lín níc th¶i vµo s«ng. Kh«ng nh÷ng
thÕ bÖnh viÖn còng lµ mét nguån g©y « nhiÔm chÝnh vµ kh¸ nguy hiÓm ®Õn
m«i trêng.
Mét nguyªn nh©n kh¸c lµ hiÖn nay thµnh phè Hµ Néi cha cã hÖ thèng
sö lÝ níc th¶i tríc khi ®æ ra m«i trêng, con c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay th× cha
cã nhiÒu doanh nghiÖp cã c¸c hÖ thèng sö lÝ níc th¶i, viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng
m«i trêng ®èi víi c¸c dù ¸n ë níc ta vÉn cha ®îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm
12
tóc khi mµ c¸c nhµ ®Çu t chØ coi nã lµ nghÜa vô chø cha coi ®©y lµ mét vÊn ®Ò
cÇn thiÕt vµ quan träng víi m«i trêng vµ doanh nghiÖp. DÉn tíi khi mét nhµ
m¸y ®îc x©y dông xong th× bao nhiªu níc th¶i cha qua sö lÝ ®Òu ®æ vµo s«ng
hå. Theo b¸o c¸o hiªn tr¹ng m«i trêng Hµ Néi n¨m 2003 lîng níc th¶i trong
tæng sè 500.000 m3 ®îc th¶i ra m«i trêng hµng ngµy chØ cã kho¶ng 6% ®îc sö
lÝ vµ ®¹t tiªu chuÈn, sè cßn l¹i ®îc th¶i ra ngoµi m«i trêng. §©y còng lµ ®Þa
bµn cã nhiÒu c¸c c«ng ty c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ sá s¶n xuÊt.
Do d©n sè níc ta ®a phÇn lµm n«ng nghiÖp cã thãi quen tuú tiÖn, trong
khi ®ã ngêi d©n ë hai bªn bê s«ng tuy sèng ë ®« thÞ lín nhng ®©y chØ lµ hÖ qu¶
cña viÖc ®« thÞ ho¸ cña níc ta trong mÊy n¨m qua dÉn tíi cã mét sè ngêi cha
tho¸t khái tËp qu¸n cò thêng xuyªn vøt r¸c xuèng dßng s«ng. Cã thÓ nãi lßng
s«ng T« LÞch ngo¹i trõ viÖc « nhiÔm níc th¶i cßn cã c¶ « nhiÔm r¸c th¶i. Hµng
ngµy c¸c c«ng nh©n cña c«ng ty m«i trêng Hµ Néi ®Òu ph¶i ®i vít r¸c tõ díi
lßng s«ng. Ngoµi ra cßn tõ mét sè nguyªn nh©n kh¸c g©y nªn « nhiÔm cña
s«ng.
Qua ph©n tÝch cho th©y thµnh ph©ng c¸c chÊt « nhiÔm cã trong níc s«ng
bao gåm nhiÒu lo¹i chÊt kh¸c nhau nhng chñ yÕu gåm nh÷ng lo¹i chÊt sau:
BOD, COD, Hg, Pb, chÊt r¾n l¬ löng(SS), coliform, nit¬ tæng hîp NH 4+ PH,
DO v.v… c¸c chÊt nµy cã nång ®é tuú thuéc vµo tïng vÞ trÝ ®o t¹i s«ng T«
LÞch vµ còng tuú thuéc vµo tõng mïa.
13
PhÇn III. Thu phÝ
I: V¨n b¶n ph¸p luËt
§Ó ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, hoµ nhËp víi c¸c ho¹t
®éng BVMT trong khu vùc vµ trªn toµn cÇu. Quèc h«i th«ng qua luËt b¶o vÖ
m«i tr¬êng ngµy 27/12/1993 vµ luËt chÝnh thøc cã hiÖu lùc ë ViÖt Nam ngµy
10/1/1994. khi níc ta cã luËt b¶o vÖ m«i trêng ®· cã mét sè quy ®Þn vÒ phÝ vµ
lÖ phÝ ®îc quy ®Þnh tai c¸c v¨n b¶n tiÕp theo lµ c¸c nghÞ ®Þnh 175/CP vµ nghÞ
®Þnh 67/2003/N§-CP.
Theo nghÞ ®Þnh 175/CP ban hµnh ngµy 18/10/1994, t¹i ®iÒu 32 cã quy
®Þnh, nguån tµi chÝnh cho nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng gåm phÝ thÈm ®Þnh b¸o
c¸o ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i trêng cña c¸ c«ng tr×nh kinh tª-x· héi; phÝ b¶o vÖ
m«i trêng do c¸c tæ chøc, c¸ nh©n sö dông, thµnh phÇn m«i trêng vµo môc
®Ých s¶n xuÊt kinh doanh ®ong gãp theo quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh.
TiÕp sau ®ã chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP ngµy 13/6/2003 vµ
th«ng t 125/2003/TTLT-BTC-BTNMT ngµy 18/12/2003. Trong ®ã nghÞ ®Þnh
67 nh»m h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng tõ níc th¶i, sö dông tiÕt kiÖm níc s¹ch
t¹o nguån kinh phÝ cho quü b¶o vÖ m«i trêng thùc hiÖn viÖc b¶o vÖ, kh¾c phôc
« nhiÔm m«i trêng. NghÞ ®Þnh nµy quy ®inh vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc
th¶i, chÕ ®é thu, nép, qu¶n lý vµ sö dông phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi nøoc th¶i,
c¸c ®èi tîng ph¶i chÞu phÝ. Cßn th«ng t 125 híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 67,
trong ®ã quy ®inh râ h¬n vÒ c¸c ®èi tîng chÞu phÝ còng nh phong thøc thu,
c¸ch thu cïng ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n møc thu còng nh c¸ch qu¶n lÝ vµ sñ dông
nguån thu trªn.
II. §èi tîng ¸p dông.
C¸c ®èi tîng ph¶i nép phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc quy ®Þnh trong nghÞ
®Þnh 67 vµ th«ng t 125 lµ:
a) Níc th¶i tõ c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
- C¬ së chÕ biÕn thùc phÈm n«ng, l©m, thñy, hai s¶n: c¬ së ho¹t ®ég giÕt
mæ gia sóc.
- C¬ së s¶n xuÊt rîu bia, níc gi¶i kh¸t: c¬ sá thuéc da, t¸i chÕ da.
- C¬ së s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ;
- C¬ së ch¨n nu«i c«ng nghiÖp tËp trung;
- C¬ së c¬ khÝ, söa ch÷a « t« xe m¸y tËp trung.
- C¬ së khai th¸c chÕ biÕn kho¸ng s¶n.
- C¬ së nu«i t«m c«ng nghiÖp; c¬ së s¶n xuÊt vµ ¬m t«m gièng;
- Nhµ m¸y cÊp níc s¹ch; hÖ thèng xö lÝ níc th¶i tËp trung.
14
b) Níc th¶i sinh ho¹t lµ níc th¶i ra m«i trêng tõ:
- Hé gia ®×nh;
- C¬ quan nhµ níc
- §¬n vÞ vò trang nh©n d©n;
- Trô së ®iÒu hµnh, chi nh¸nh, v¨n phßng cña c¸c tæ chóc, c¸ nh©n;
- C¬ së röa « t« xe m¸y; bÖnh viÖn phßng kh¸m ch÷a bÖnh; nhµ hµng,
kh¸c s¹n;c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh c¸c dÞch vô kh¸c;
III. Môc tiªu cña viÖc thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng.
ChÝnh s¸ch thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i c«ng nghiÖp ®· ®îc
chÝnh phñ ban hµnh th«ng qua nghÞ ®Þnh 67/2003/N§-CP vÒ phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i (bao gåm níc th¶i sinh ho¹t vµ níc th¶i c«ng nghiÖp) ngµy
13/6/2003 vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo ngµy 1/1/2004. bªn c¹nh ®ã ngµy
18/12/2003, Bé tµi chÝnh vµ Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng ®· ban hµnh th«ng t
liªn tÞch sè 125/2003/TTLT-BTC-BTNTN ®Î híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh
nµy. Tuy nhiªn cho ®Õn th¸ng 4/2004 vÉn cha cã ®Þa ph¬ng nµo trªn c¶ níc
thùc hiÖn thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng vµ phÝ níc th¶i víi c«ng nghiÖp. Vµ m·i tíi
th¸ng 9/2004 míi cã tin tøc vÒ viÖc thu phÝ níc th¶i cña mét sè ®Þa ph¬ng.
Môc tiªu hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®èi víi níc
th¶i c«ng nghiÖp lµ lµm cho doanh nghiÖp thay ®æi hµnh vi theo híng th©n
thiÖn víi m«i trêng; nghÜa lµ ChÝnh phñ mong muèn doanh nghiÖp gi¶m «
nhiÔm, chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ thu ®îc nhiÒu phÝ tõ phÝa doanh nghiÖp. Tæ
chøc thùc hiÖn chÝnh s¸nh thµnh c«ng, chÝnh chØ lµ nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc
tiªu ®ã.
Tuy nhiªn muèn ®¹t ®ùoc môc tiªu còng ph¶i cã thêi gian. Theo c¸c nhµ
kinh tÕ, thêi gian trung b×nh ®Î ®¹t môc tiªu trªn ph¶i mÊt kho¶ng 3 n¨m ®Î cã
thÓ nh×n nhËn hiÖu qu¶ cña mét chÝnh s¸ch, nã lµ kho¶ng thêi gian thêng dïng
cho ‘trung h¹n”.
Song thùc tÕ liÖu chÝnh s¸ch cã thÓ ®¹t ®ù¬c môc tiªu lµm tho¶ m·n c¶
hai bªn hay kh«ng ta thö t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy th«ng qua mét sè m« h×nh lÝ
thuyÕt. Nh ®· nãi ë trªn viÖc ®¸nh phÝ níc th¶i ®èi víi c«ng nghiÖp vµ viÖc
x¸c ®Þnh sè phÝ dùa vµo chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó gi¶m mét ®¬n vÞ « nhiÔm, tøc lµ
MAC. Tuy nhiªn theo quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ, thuÕ ®îc thu lµ:
T = tæng lîng níc th¶i * hµm lîng chÊt g©y « nhiÔm * møc thu phÝ víi
chÊt g©y « nhiÔm ®ã.
Qua ®ã ta cã thÓ thÊy, viÖc thu phÝ níc th¶i nh vËy kh«ng khuyÕn khÝch
c¸c doanh nghiÖp gi¶m lîng níc th¶i v× hä th¶i ra bao nhiªu th× ph¶i ®ãng phÝ
15
bÊy nhiªu kh«ng hÒ khuyÕn khÝch hä gi¶m th¶i. Lóc nay phÝ níc th¶i l¹i còng
chØ gièng nh mét lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt v× vËy daonh nghiÖp tiÕp tôc s¶n xuÊt
mµ ë ®ã s¶n lîng ®¹t hiªu qu¶ doanh nghiÖp mµ kh«ng ph¶i lµ hiÖu qu¶ x·
héi. Víi viÖc nhµ níc kh«ng hÒ cã ®a ra mét møc giíi h¹n nµo ®Ó khuyÕn
khÝch doanh nghiÖp gi¶m th¶i vÒ ®iÓm giíi h¹n ®ã.
Thu phÝ níc th¶i ®îc thùc hiªn nh»m tho¶ m·n c¶ hai phi¸ lµ ngêi nép
phÝ tøc doanh nghiÖp vµ nhµ qu¶n lÝ. Môc ®Ých lµ doanh ngihiÖp ph¶i gi¶m lîng « nhiÔm nh»m ®¹t hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, phÝ m«i trêng ph¶i tho¶ m·n lµ ph¶i
b»ng víi chi phÝ gi¶m th¶i cËn biªn. Cßn nhµ qu¶n lÝ ®¹t ®ù¬c môc ®Ých lµ
buéc doanh nghiÖp gi¶m lîng th¶i nh»m ®¹t hiÖu qu¶ m«i trêng, tóc m«i trêng
trong sÆch h¬n. Víi møc phÝ hiÖn nay nhµ khã mµ ®¹t ®îc c¶ hai ®iÒu trªn khi
mµ nã kh«ng cã t¸c ®éng khuyÕn khÝch
Ngoµi ra viÖc x¸c ®Þnh mét møc phÝ th¶i th«ng nhÊt nh vËy còng cha
hîp lÝ, khi mµ tõng ®Þa ph¬ng níc ta cßn cã nhiÒu ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kh¸c
nhau cÇn cã mét c¬ chÕ phï hîp víi tõng vïng tõng vµ ®Þa ph¬ng.
ViÖc thu phÝ nh hiÖn nay tuy theo lÝ thuyÕt kh«ng khuyÕn khÝch doanh
nghiÖp gi¶m lîng « nhiÔm tøc lµ kh«ng lµm n©ng cao chÊt lîng níc s«ng T«
LÞch. Thu phÝ xÐt cho cïng còng chØ lµ mét biÖn ph¸p kinh tÕ, ®¸nh vµo kinh
tÕ ®Ó c¸c doanh nghiÖp ph¶i trÝch mét phµn lîi nhuËn lµm gi¶m « nhiÔm m«i
trêng. Nh÷ng yÕu tè chÝnh ¶nh hëng ®Õn x¸c suÊt ¶nh hëng ®Õn viÖc gi¶m «
nhiÔm cña doanh nghiÖp kÓ tõ khi chÝnh s¸ch ®îc thùc hiÖn. VÒ mÆt lÝ thuyÕt,
cã 3 yÕu tè chÝnh: quy m« vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, nhËn xÐt
cña doanh nghiÖp vÒ chÝnh s¸ch thu phÝ, ý thøc cña doanh nghiÖp trong viÖc
b¶o vÖ m«i trêng.
Doanh nghiÖp muèn gi¶m thiÓu t¶i lîng « nhiÔm so víi t¶i lîng « nhiÔm
hiÖn t¹i b»ng c¸ch nµo ®i n÷a còng phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña b¶n
th©n doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã qui m« lín vµ cã nguån tµi chÝnh tèt sÏ
dÔ dµnh ®Çu t cho hÖ thèng sö lÝ, thuª c«ng ty thu gom, vµ gi¶m s¶n lîng…
h¬n c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá vµ yÕu kÐm vÒ tµi chÝnh. Doanh nghiÖp
cã tµi chÝh m¹nh sÏ dÔ dµng thuª ®Êt trong khu vùc c«ng nghiÖp,dÔ dµng trong
viÖc ®©ut t nhµ xëng ®Ó di dêi ra khái khu vùc hiÖn t¹i h¬n c¸c doanh nghiÖp
yÕu kÐm. Vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn khuyÕn khÝch vÒ thuÕ doanh nghiÖp.
c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã doanh thu thÊp do ®ã cã Ýt tiÒn vµ khã ®µu t
cho c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c kiÕn thóc kÜ thuËt cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông c¸c biÖn ph¸p
kÜ thuËt m«i trêng.
16
ý thøc doanh nghiÖp lµ mét phÇn quan träng trong viÖc ®¶m b¶o ®îc
r»ng c¸c chÝnh s¸ch vÒ m«i trêng cã thÓ ®îc c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn. C¸c
doanh nghiÖp thêng c¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔmc m«i trêng ®ång nghÜa
víi viÖc gi¶m ®i lîi nhuËn cña doanh nghiÖp hoÆc lµm t¨ng thªm chi phÝ. Do
®ã viÖc thùc hiÖn nã chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp võa cã môc ®Ých kinh tÕ võa
cã “ý thøc gi÷ g×n m«i trêng”.
ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cã ¶nh hëng ®Õn hµnh vi cña doanh nghiÖp víi
m«i trêng, tuy nhiªn viÖc lîng ho¸ lµ rÊt khã. Ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cã x¸c
suÊt rÊt lín ®Õn doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p gi¶m « nhiÔm khi th«ng
tin hoµn h¶o vµ biÖn ph¸p cìng chÕ m¹nh. Tuy nhiªn nã kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò
quan träng mµ vÊn ®Ò ë ®©y lµ ph¶n øng cña doanh nghiÖp tríc møc phÝ mµ
chÝnh phñ ®a ra. §Ó cã hiÖu lùc cao møc phÝ còng ph¶i cao míi mong ®¹t ®îc
nh÷ng môc tiªu ®Ò ra.
NÕu møc phÝ qu¸ thÊp, doanh nghiÖp sÏ thÝch viÖc ®ãng phÝ h¬n lµ t×m
c¸ch gi¶m th¶i ®Çu t vµo mét quy tr×nh c«ng nghÖ lµm gi¶m « nhÔm. NÕu thùc
hiÖn chÝnh s¸ch nµy th× chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ sÏ khã mµ ®¹t ®îc môc ®Ýnh
b¶o vÖ trêng khi ®ã chÝnh s¸ch thu phÝ m«i trêng sÏ kh«ng cßn ®¹t ®îc hiÖu
qu¶ mong muèn. Cßn nÕu thùc hiÖn thu phÝ qu¸ cao so víi chi phÝ lµm gi¶m lîng níc th¶i ra m«i trêng, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp thÝch ®Çu t lµm gi¶m lîng
th¶i ra m«i trêng, nhng qu¸ cao sÏ bÞ nhµ s¶n xuÊt chèng ®èi, g©y mÊt æn ®Þnh
vÜ m«.
PhÝ « nhiÔm m«i trêng ph¶i ®ñ møc cao ®Ó cã hiªu lùc ®èi víi mäi ®èi tîng
tiªu dïng, g©y « nhiÔm. Vµ nã cßn lµ nguån thu ®¸nh kÓ ®Ó c¬ quan chøc n¨ng
cã thÓ trang tr¶i c¸c chi phÝ, ®o ®¹c, thu thËp tµi liÖu vµ c¸c chi phÝ kh¸c.
ViÖc thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®îc ¸p dông cho phï hîp víi thùc tÕ tõng
®Þa ph¬ng, tû lÖ thu phÝ b¶o vÖ m«i trêng víi níc th¶i sinh ho¹t theo quyÕt
®inh cña héi ®ång nh©n d©n tØnh thµn phè trùc thuéc trung ¬ng c¸c møc thu
nµy tuú thuéc. Tuy nhiªn tõ th¸ng 1/1/2004 kÓ tõ khÝ phÝ níc th¶i cã hiÖu lùc
vµ b¾t ®Çu ®îc ¸p dông cho ®Õn nay vÉn cha cã mét tØnh hay thµnh phè nµo
thùc hiÖn. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ, mäi ngêi hai bªn bê s«ng T« LÞch cho biÕt, hä
chua ph¶i ®ong phÝ níc th¶i mµ v·n chØ ¸p dung khung gi¸ tríc ®©y. V× vËy
c¸c sè liÖu cô thÓ vÒ viÖc thu phÝ níc th¶i sinh ho¹t hiÖn nay em cha tæng hîp
®îc. Song mét sè n¬i ®ang tiÕn hµnh thùc hiÖn thu phÝ vµ thùc hiÖn tÝnh to¸n
møc phÝ phØa nép víi níc th¶i. Nh thµnh phè Hå ChÝ Minh ¸p dông thu 250
®ång/m3, mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long tÝnh gi¸ vµ ®Ò xuÊt møc thu
400 ®ång/m3. Tuy møc phÝ hiÖn nay vÉn cßn thÊp so víi khu vùc vµ trªn thÕ
giíi, nhng viÖc thùc hiÖn nã hiÖn nay chØ lµ bíc ®Çu vµ tin r»ng nã sÏ cßn
nhiÒu söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ.
17
Cßn vÒ vÊn ®Ò thu phÝ níc th¶i c«ng nghiÖp hiªn nay th× c¸c tØnh phÝa
nam ®i tríc mét bíc so víi nh÷ng n¬i kh¸c. Thµnh Phè Hå ChÝ Minh ®· thu ®îc 160 tØ ®ång tiÒn phÝ níc th¶i c«ng nghiÖp, ngoµi ra mét sè tØnh kh¸c nh
Kh¸nh Hoµ, Phó Yªn, Sãc Tr¨ng còng ®· thu ®îc hµng tr¨m tØ ®ång tiÒn phÝ níc th¶i.
IV. Khã kh¨n
Tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. viÖc
x¸c ®Þnh nång ®é vµ c¸c chÊt th¶i ®ßi hái mét quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
nhËn thøc cña c¸c doanh nghiÖp níc ta vÉn chØ coi ®èng phÝ chØ lµ mét nghÜa
vô mét h×nh thøc b¾t buéc. Cho nªn nÕu cã thÓ nÐ tr¸nh ®îc th× nÐ tr¸nh. V×
vËy mµ sù hîp t¸c cña doanh nghiÖp víi nhµ níc trong viÖc x¸c ®Þnh møc phÝ
cña doanh nghiÖp cha cao. Ngoµi ra khi lÊy mÉu níc th¶i cã rÊt hiÒu yÕu tè tÊc
®éng khiÕn viÖc lÊy mÉu kh«ng ®îc chÝnh x¸c.
V. KiÕn nghÞ
§Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc thu phÝ níc th¶i còng nh ®¹t ®ùoc
môc ®Ých cña thu phÝ lµ vÊn ®Ì m«i trêng. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ n©ng cao chÊt lîng níc t¹i s«ng T« LÞch, theo em ngoµi biÖn ph¸p thu phÝ trªn cßn thùc thi
thªm mét sè biÖn ph¸p.
V× níc s«ng T« LÞch chñ yÕu lµ níc th¶i cha ®îc sö lÝ nªn viÖc cÇn thiÕt
lµ ph¶i cã mét nhµ m¸y sö lÝ níc th¶i tËp trung t¹i mét sè ®Þa ®iÓm cô thÓ.
Ngoµi ra mét sè biÑnn ph¸p kh¸c nh sñ dông giÊy phÐp s¶ th¶i, theo ®ã mét
c«ng ty t×m c¸ch x¶ lîng th¶i theo giÊp phÐp mµ m×nh cã ®îc.
Nhµ níc nªn cã nhòng chÝnh s¸ch u d·i víi nhòng doanh nghiÖp g©y «
nhiÔm vµ ph¶i di dêi vÒ thuÕ còng nh vÒ vèn. Thôc hiÖn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng
tin ®¹i chóng ®Î gióp cho moi ngêi vµ c¸c doanh nghiÖp hiÓu ®îc tÇm quan
träng cña m«i trêng, tõ ®ã n©ng cao ý thóc cña doanh nghiÖp. sö dông ph¸p
luËt nh lµ biÖn ph¸p cøng r¾n víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng tu©n thñ c¸c vÊn ®Ò
m«i trêng.
NÕu cã thÓ thôc hiÖn, chóng ta cã thÓ ®µo thªm mét ®o¹n s«ng t« LÞch
nèi liÒn víi s«ng Hång. Nh thÕ ta cã thÓ ®a níc tõ s«ng Hång ch¶y vµo s«ng
T« LÞch tõ ®ã lµm gi¶m møc ®é « nhiÔm t¹i s«ng T« LÞch, h×nh thµnh nªn ®Çu
nguån cña s«ng vµ tõ ®ã cã thÓ ph©n tho¸t lò cho s«ng Hång khi vµo mïa ma.
KÕt luËn
M«i trêng lµ mét vÊn ®Ò lín trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. Níc ta hiÖn nay
cã mét tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao cña khu vùc vµ thÕ giíi, chÝnh v× thÕ mµ
trong nh÷ng n¨m gÇn ®ay cã nhiÒu vÊn ®Ì m«i trêng n¶y sinh ë níc ta. T×nh
18
tr¹ng m«i trêng ë mét sè n¬i ®· lªn møc b¸o ®éng. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ thêng ®i kÌm víi « nhiÔm m«i trêng. Song nÕu ta sö dông tèt c¸c s«ng cô
kinh tÕ th× chóng ta còng cã thÓ b¶o vÖ m«i trêng.
Hµ Néi lµ thñ ®« cña ViÖt Nam lµ trung t©m v¨n ho¸ chinh trÞ x· héi cña
®Êt níc. Song c¸c s«ng ë Hµ Néi ®Òu bÞ « nhiÏm kh¸ nghiªm trong.Hiªn tr¹ng
m«i trêng s«ng T« LÞch lµ ®¸ng b¸o ®éng nã cho thÊy hÖ thèng c¬ sá h¹ tÇng
cña thµnh phè Hµ Néi nh vËy lµ cha t¬ng xøng víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phè.
M«i trêng s«ng còng chÝnh lµ h×nh ¶nh chung cña c¸c con s«ng t¹i c¸c thµnh
phè lín cña níc ta hiÖn nay. Vµ nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc th× trong
chóng ta sÏ ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶.
Nhng tr×nh ®é cßn h¹n hÑp ngoµi ra cã mét sè nguån th«ng tin vµo thêi
®iÓm hiÖn nay c¸c c¬ quan chøc n¨ng cha tæng hîp vµ c«ng bè ®îc do thêi
gian thùc hiÖn thu phÝ níc th¶i ë Hµ Néi míi ®îc tiÕn hµnh. Nªn bµi viÕt cña
em vÉn cßn nhiÒu phÇn cha râ rµng vµ thiÕu sãt cha cã ®îc nhiÒu th«ng tin
liªn quan. Em rÊt mong sù chØ dÉn thªm cña thÇy ®Ó cã mét bµi viÕt ngµy cµng
tèt h¬n vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng.
Em xin c¶m ¬n.
19
danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. PGS.TS NguyÔn ThÕ Chinh “Gi¸o tr×nh kinh tÕ vµ qu¶n lÝ m«i trêng”
NXB thèng kª
2. R. Kerry Turner, §avi Pearce & Ian Bateman “kinh tÕ m«i trêng”
3. Së khoa häc c«ng nghÖ m«i trêng Hµ Néi “b¸o c¸o hiÖn tr¹nh m«i trêng
Hµ néi n¨m 2003” vµ “mét sè v¸n ®Ò vÒ hiÖn tr¹ng m«i trêng vµ qñn lÝ m«i trêng t¹i Hµ Néi”
4. Trang web cña côc b¶o vÖ m«i trêng. www.nea.gov.vn
5. Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan
6. Mét sè tµi liÖu b¸o vµ t¹p chÝ kh¸c
20
- Xem thêm -