Tài liệu Phát triển tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ TIẾN DŨNG PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN HÒA HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Lê Tiến Dũng i LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Trường Đại học Kinh tế Huế cùng toàn thể các Thầy Cô giáo trong trường đã trang bị kiến thức, giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi hoàn thành khóa học này. Tôi xin cảm ơn PGS.TS. Trần Văn hòa đã khuyến khích, tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi từ giai đoạn lựa chọn đề tài cho tới khi hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Ban lãnh đạo Sở Công Thương nơi tôi công tác và toàn thể chuyên viên các phòng, ban trực thuộc Sở, các cơ sở , tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã hỗ trợ cung cấp cho tôi những tài liệu và thông tin hữu ích liên quan đến đề tài. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện về thời gian cũng như vật chất để tôi tập trung nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Tuy nhiên, do thời gian thực thời gian nghiên cứu ngắn, khả năng cá nhân còn nhiều hạn chế trong khi đó lĩnh vực nghiên cứu còn khá phức tạp, vì vậy, đề tài sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những góp của các Thầy Cô giáo và bạn đọc để đề tài được hoàn thiện hơn. ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên: LÊ TIẾN DŨNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8 34 04 10 Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN VĂN HÒA Tên đề tài: PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ. Quảng Trị là địa phương hội tụ nhiều lợi thế và tiềm năng phù hợp phát triển ngành tiểu thủ công nghiệp. Thời gian qua, mặc dù đã đạt được những thành quả đáng khích lệ, nhưng tiểu thủ công nghiệp tỉnh nhà vẫn chưa phát huy hết các nguồn lực sẵn có, nhiều cơ sở hoạt động sản xuất kinh doanh thua lỗ, không có lãi hoặc có lãi không đáng kể. Vì vậy, việc tìm ra phương hướng và biện pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của các cơ sở TTCN là hết sức cần thiết và có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Trị. Mục tiêu chung của đề tài là nghiên cứu thực trạng hoạt động tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển TTCN tỉnh Quảng Trị trong thời gian đến. Trên cơ sở các chỉ tiêu về số lượng, quy mô, chuyển dịch cơ cấu ngành; kết quả, hiệu quả sản xuất kinh doanh, tác giả đã tiến hành đánh giá thực trạng hoạt động của các cơ sở TTCN, đồng thời phỏng vấn chuyên gia, lãnh đạo UBND tỉnh, các Sở, ban ngành trên địa bàn tỉnh để đưa ra những nhận định khách quan nhất. Với kết quả điều tra thu thập được, tác giả đã thực hiện xử lý thông tin, phân tích đánh giá mức độ tác động của cơ chế chính sách hiện nay đối với lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, từ đó đưa ra nhận định khái quát về những thành quả đạt được cũng như khó khăn, vướng mắc mà các cơ sở đang phải đối mặt, xác định được mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến hoạt động sản xuất kinh doanh của cơ sở . Kết quả đánh giá của luận văn đã cơ bản nhìn nhận được thực trạng, nhận diện được những kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân. Trên cơ sở đó, luận văn đã nêu ra được những định hướng và năm nhóm giải pháp có tính khả thi nhằm phát triển tiểu thủ công nghiệp ở tỉnh Quảng Trị. iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................2 5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu.................................................................................4 6. Kết cấu của luận văn .............................................................................................10 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP ...................................................................................................................11 1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP.................................11 1.1.1. Khái niệm về công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp............................................11 1.1.2. Phát triển tiểu thủ công nghiệp .......................................................................14 1.2. Đặc điểm của tiểu thủ công nghiệp .....................................................................15 1.2.1. Đặc điểm của sản phẩm .................................................................................15 1.2.2. Đặc điểm về lao động và sử dụng lao động ....................................................16 1.2.3. Nhà xưởng, trang thiết bị, công nghệ ..............................................................17 1.2.4. Vốn và mối quan hệ tín dụng ..........................................................................18 1.2.5. Nguyên liệu đầu vào .......................................................................................18 1.2.6. Thị trường tiêu thụ của sản phẩm ....................................................................19 1.3. Vị trí, vai trò của tiểu thủ công nghiệp ..............................................................19 1.3.1. Vị trí của tiểu thủ công nghiệp........................................................................19 1.3.2. Vai trò của tiểu thủ công nghiệp .....................................................................20 1.4. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ PHÁT TRIỂN TTCN............................................22 1.4.1. Gia tăng số lượng, quy mô TTCN...................................................................22 1.4.2. Chuyển dịch cơ cấu TTCN theo hướng hợp lý ...............................................23 1.4.3. Huy động nguồn lực phát triển TTCN ............................................................25 1.4.4. Mở rộng thị trường của TTCN........................................................................27 iv 1.4.5. Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và đóng góp cho xã hội của TTCN .28 1.4.6 Chỉ tiêu đánh giá phát triển TTCN...................................................................29 1.5. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP ....................................................................................................................32 1.5.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................32 1.5.2. Sự phát triển kinh tế - xã hội ...........................................................................33 1.5.3. Công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng .....................................33 1.5.4. Chính sách của Nhà nước................................................................................34 1.6. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TRÊN THẾ GIỚI VÀ CÁC ĐỊA PHƯƠNG TRONG NUỚC .....................................................35 1.6.1. Kinh nghiệm phát triển tiểu thủ công nghiệp các nước trên thế giới..............35 1.6.2. Thực tiễn phát triển tiểu thủ công nghiệp ở nước ta .......................................38 1.6.3. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................40 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TTCN TỈNH QUẢNG TRỊ.......43 2.1. ĐẶC ĐIỂM VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP ...................................43 2.1.1 Đặc điểm tự nhiên ............................................................................................43 2.1.2. Địa hình và khí hậu .........................................................................................43 2.1.3. Tài nguyên thiên nhiên....................................................................................44 2.1.4. Đặc điểm kinh tế .............................................................................................46 2.1.5. Đặc điểm xã hội ..............................................................................................47 2.1.6. Chính sách phát triển ngành tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị .................47 2.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG TRỊ ............................................................................................................................49 2.2.1. Thực trạng về số lượng, quy mô cơ sở TTCN ...............................................49 2.2.2. Tình hình về các yếu tố nguồn lực của tiểu thủ công nghiệp..........................52 2.2.3. Tình hình về thị trường đầu ra của sản phẩm tiểu thủ công nghiệp................59 2.2.4. Tình hình về kết quả sản xuất kinh doanh của tiểu thủ công nghiệp ..............62 v 2.3. KHẢO SÁT Ý KIẾN CỦA CÁC ĐƠN VỊ, DOANH NGHIỆP VÀ CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VỀ VỀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH TTCN. 65 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG TRỊ...................................................................................68 2.4.1. Ưu điểm...........................................................................................................68 2.4.2. Những hạn chế của ngành nghề tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị ...........70 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị ..................................................................................................................70 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG TRỊ............................................................................................................72 3.1. CÁC CĂN CỨ ĐỂ ĐỀ RA GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG TRỊ...................................................................................72 3.1.1. Bối cảnh của sự phát triển tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn hiện nay ............................................................................................................72 3.1.2. Những vấn đề đặt ra trong phát triển tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị hiện nay .............................................................................................................................73 3.1.3. Quan điểm phát triển tiểu thủ công nghiệp .....................................................74 3.1.4. Định hướng phát triển tiểu thủ công nghiệp từ nay đến năm 2025.................75 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP TỈNH QUẢNG TRỊ ..................................................................................................76 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................87 1. KẾT LUẬN ...........................................................................................................87 2. KIẾN NGHỊ ..........................................................................................................88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................90 PHỤ LỤC .................................................................................................................92 QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CN : Công nghiệp CNH-HĐH : Công nghiệp hóa - hiện đại hóa CSSX : Cơ sở sản xuất DNTN : Cơ sở tư nhân LN : Làng nghề NN : Nông nghiệp NLĐ : Người lao động TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TTCN : Tiểu thủ công nghiệp SXKD: Sản xuất kinh doanh GTSLHHDV: Giá trị sản lượng hàng hóa dịch vụ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1. Số cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế của tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012 – 2016..........................................50 Bảng 2.2. Cơ cấu cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế của tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012 – 2016..........................................51 Bảng 2.3. Số lao động sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 ..........................................................53 Bảng 2.4. Quy mô cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp xét theo lao động tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 ...................................................54 Bảng 2.5. Nguồn vốn ngành sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế của tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012 – 2016......................................55 Bảng 2.6. Quy mô cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp xét theo vốn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 ...................................................57 Bảng 2.7. Trình độ kỹ thuật, công nghệ của các cơ sở TTCN qua yếu tố Vốn và Lao động của tỉnh Quảng Trị ..............................................................58 Bảng 2.8. Sản phẩm TTCN chủ yếu của tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 ..59 Bảng 2.9. Giá trị sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế của tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 ...........................................62 Bảng 2.10: Tỷ lệ đóng góp ngân sách nhà nước so với doanh thu của Cơ sở giai đoạn 2012-2016...................................................................................64 Bảng 2.11. Đánh giá nguồn nguyên liệu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị...................65 Bảng 2.12. Đánh giá năng lực về lực lượng lao động của ngành TTCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ..............................................................................66 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ công nghệ của các cơ sở TTCN tỉnh Quảng Trị....67 Bảng 2.14. Lý do tiêu thụ ra thị trường .................................................................68 viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Số hiệu Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 2.1: Cơ cấu cơ sở sản xuất tiểu thủ công nghiệp chia theo ngành kinh tế của tỉnh Quảng Trị năm 2012 và năm 2016..................................................52 ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tiểu thủ công nghiệp (TTCN) luôn giữ vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội nói chung và trong quá trình phát triển nông thôn Việt Nam nói riêng. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển các nghề tiểu thủ công nghiệp rất có ý nghĩa trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Quảng Trị là một tỉnh nằm trong khu vực duyên hải miền Trung Tây Nguyên, có vị trí địa lý tương đối thuận lợi, có nhiều tiềm năng để phát triển TTCN. Những năm qua, mặc dù khu vực TTCN đã có những đóng góp tích cực trong quá trình nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thu hút được nhiều lao động tham gia, thúc đẩy các ngành kinh tế phát triển, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, so với những điều kiện và tiềm năng sẵn có của địa phương, tình hình phát triển TTCN trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua còn nhiều hạn chế như: số lượng các cơ sở , cơ sở còn ít, trình độ công nghệ còn lạc hậu, thiếu vốn, gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận thị trường, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý còn nhiều hạn chế, sức cạnh tranh yếu… Bên cạnh đó, địa phương cũng chưa có nhiều chính sách, giải pháp thiết thực, hiệu quả hỗ trợ tạo điều kiện TTCN phát triển. Đến nay, liên quan tới định hướng phát triển TTCN trên địa bàn tỉnh, đã có một số đề tài, bản báo cáo nhưng những đề tài này còn nhỏ lẻ, chưa đưa ra được những chiến lược, giải pháp tổng thể cho việc phát triển ngành TTCN. Để nắm bắt được cơ hội, phân tích rõ những điểm mạnh, điểm yếu và từ đó đề ra những giải pháp, xây dựng lộ trình nhằm thúc đẩy phát triển ngành TTCN một cách đồng bộ từ việc nghiên cứu thị trường, xây dựng cơ sở hạ tầng, đầu tư các cơ sở làng nghề, đào tạo nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế … cần thiết phải nghiên cứu đánh giá tình hình hiện tại và định hướng phát triển ngành TTCN. Việc nghiên cứu phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm phát triển TTCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị là một yêu cầu cần thiết vừa có ý nghĩa cơ bản lâu dài, vừa là vấn đề thời sự cần được quan tâm đúng mức. Vì những lý do 1 trên, tôi chọn Đề tài: “Phát triển tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” làm luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở có hệ thống những vấn đề lý luận và thông qua việc phân tích thực trạng hoạt động của ngành, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển TTCN tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển tiểu thủ công nghiệp. - Phân tích thực trạng phát triển TTCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012 - 2016. - Đề xuất các giải pháp phát triển TTCN đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng của Đề tài là những vấn đề về lý luận và thực tiễn về phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp. Thực trạng phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp tại các cơ sở sản xuất, các hộ ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, qua đó phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và các giải pháp chủ yếu về phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. * Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu những vấn đề về tiểu thủ công nghiệp tại các huyện/thị xã/ thành phố trong địa bàn tỉnh Quảng Trị. - Về thời gian: Đề tài nghiên cứu tình hình phát triển của tiểu thủ công nghiệp tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2012-2016 và định hướng phát triển TTCN đến 2025. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập dữ liệu 4.1.1. Dữ liệu thứ cấp Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau: - Thu thập từ số liệu Niên giám thống kê qua các năm từ 2012 – 2016 của Cục Thống kê Quảng Trị và số liệu sơ bộ UBND tỉnh, Sở Kế hoạch Đầu tư năm 2016. 2 - Thu thập từ các báo cáo của Sở kế hoạch đầu tư, Sở Nông nghiệp &Phát triển nông thôn, Sở Công Thương Quảng Trị và Cục thống kê tỉnh Quảng Trị. - Thu thập thông tin từ internet, báo chí và một số nguồn khác. 4.1.2. Dữ liệu sơ cấp + Đối tượng phỏng vấn: Lãnh đạo các cơ sở TTCN; Lãnh đạo UBND, các cơ quan ban ngành liên quan TTCN tỉnh. + Phương pháp điều tra: (i) Kích cỡ mẫu: Trong phạm vi đề tài này, tác giả điều tra 50 cơ sở trong tổng thể ba lĩnh vực chính của TTCN; Phỏng vấn 10 Lãnh đạo các Sở, ban ngành và UBND tỉnh Quảng Trị và lãnh đạo cơ sở , cơ sở với tiêu chí đánh giá theo thang điểm: 1- Hoàn toàn đồng ý; 2- Đồng ý; 3- Không đồng ý; 4- hoàn toàn không đồng ý; 5- không có ý kiến. (ii) Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu tỷ lệ phân tầng, sau đó thực hiện chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống để đảm bảo tính khách quan. Căn cứ vào danh sách các cơ sở TTCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị theo điều tra năm 2016 của Sở Công Thương và Cục thống kê để lập và cập nhật dàn chọn mẫu. Cụ thể như sau: STT Cơ sở 107 7031 Tỷ lệ (%) 1,47 96,20 Số lượng mẫu 5 40 170 2,33 5 7308 100 50 Tổng số 1 - Khai khoáng 2 - Chế biến, chế tạo -Sản xuất, phân phối điện, 3 khí đốt, điều hòa TỔNG CỘNG 4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu - Phương pháp thống kê mô tả: Mô tả dữ liệu theo các tiêu thức cụ thể qua thời gian. - Phương pháp so sánh: So sánh các chỉ tiêu phân theo loại hình sở hữu, lĩnh vực kinh tế, theo thời gian. - Phương pháp phân tổ thống kê được sử dụng xuyên suốt trong luận văn. 4.3. Phần mềm xử lý số liệu Số liệu thu thập được xử lý thông qua phần mềm Microsoft Excel. 3 5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Trong những năm qua đã có không ít tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan về tiểu thủ công nghiệp dưới nhiều góc độ khác nhau: - PGS.TS. Bùi Quang Bình (2012), kinh tế phát triển là đi vào nghiên cứu vấn đề phát triển kinh tế cho các nước đang phát triển, để đạt được tăng trưởng cao và bền vững cần phải dựa trên khai thác các tiềm năng nguồn lực và nâng cao năng lực của các ngành kinh tế; chỉ ra cách thức phân bổ nguồn lực để gia tăng nhanh chóng sản lượng GDP của nền kinh tế làm cơ sở cải thiện mức sống của dân chúng, nghiên cứu cách thức sử dụng và phát triển các nguồn lực hợp lý như cơ sở sự tăng trưởng bền vững. Nội dung giáo trình đi sâu vào các phần vấn đề lý luận chung, các nguồn lực phát triển kinh tế, chính sách phát triển kinh tế, tăng trưởng kinh tế và các vấn đề xã hội. - Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia đến năm 2020 của Chính phủ chỉ rõ quan điểm phát triển sản phẩm quốc gia dựa vào công nghệ mới, 8 công nghệ cao (gọi chung là công nghệ tiên tiến) là phương thức quan trọng để chuyển hóa các thành tựu khoa học và công nghệ thành hàng hóa thương mại; là cơ sở để hình thành các ngành nghề mới và các sản phẩm có nhiều tính năng mới, có giá trị gia tăng cao; là giải pháp hữu hiệu để tăng cường năng lực phát triển của các cơ sở , các tổ chức khoa học và công nghệ. Nhà nước có chính sách đặc biệt để phát triển sản phẩm quốc gia, thúc đẩy phát triển thị trường trong nước, tiến tới đẩy mạnh xuất khẩu ra khu vực và thế giới, với các mục tiêu hình thành, phát triển các sản phẩm hàng hóa thương hiệu Việt Nam bằng công nghệ tiên tiến, có khả năng cạnh tranh về tính mới, về chất lượng và giá thành dựa trên việc khai thác các lợi thế so sánh về nhân lực, tài nguyên và điều kiện tự nhiên của đất nước; tăng cường chuyển giao công nghệ, tiếp thu, làm chủ và ứng dụng công nghệ vào các ngành kinh tế - kỹ thuật, công nghiệp then chốt; nâng cao năng lực đổi mới công nghệ của cơ sở và tiềm lực công nghệ quốc gia. đưa ra các sản phẩm quốc gia, đặt tiêu chí chung và định hướng lĩnh vực ưu tiên. Từ đó, nghiên cứu nội dung, các giải pháp, kinh phí và tổ chức thực hiện chương trình. 4 - Hồ Kỳ Minh (2011) “Nghiên cứu phát triển làng nghề tỉnh Quảng Ngãi” đề tài áp dụng các phương pháp nghiên cứu thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và phương pháp nghiên cứu liên ngành, với các phương pháp cụ thể như sau: Phương pháp sưu tầm các nguồn tư liệu, gồm: tư liệu thành văn, các nghiên cứu trước đây về làng nghề (được lưu trữ dưới nhiều hình thức khác nhau). Phương pháp phân tích, thống kê, so sánh và tổng hợp, chuyên gia. Phương pháp điều tra, khảo sát trực tiếp bằng các bảng hỏi cho các đối tượng là: chủ các CSSX và NLđ tại các CSSX kinh doanh các ngành nghề nông thôn tại 6 huyện đồng bằng, trung du và thành phố Quảng Ngãi…Báo cáo đã đánh giá thực trạng và tiềm năng phát triển nghề và làng nghề tiểu thủ công 9 nghiệp ở khu vực đồng bằng, trung du trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi; đề xuất các giải pháp phát triển các làng nghề; Kiến nghị 02 đề án triển khai áp dụng giải pháp trong thực tế đối với việc phát triển 02 làng nghề cụ thể. đề tài này cho thấy được triển làng nghề nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng CNH-HđH, tăng tỉ trọng làng nghề tiểu thủ công nghiệp trong cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm, tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống của người dân nông thôn. - Trần Thị Anh Trúc (2009), Luận văn thạc sĩ Lịch sử, đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh lãnh đạo phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp (1996 - 2006). Dựa vào các văn kiện, nghị quyết trình bày một cách có hệ thống quá trình đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh vận dụng đường lối phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của đảng trong thời kỳ đổi mới vào thực tiễn địa phương từ năm 1996 đến năm 2006. Sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học lịch sử, khoa học lịch sử đảng để phân tích kết quả phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ở Hà Tĩnh từ năm 1996 đến năm 2006, từ đó khẳng định những thành tựu và hạn chế của đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tổng kết quá trình 10 năm lãnh đạo phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, chỉ ra những thành tựu cơ bản đạt được, những hạn chế, yếu kém, những vấn đề nảy sinh trong quá trình lãnh đạo, từ đó phân tích kinh nghiệm của đảng bộ Hà Tĩnh trong việc lãnh đạo thực hiện đường lối, chính sách phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của đảng ở địa phương. 5 - Trần Minh Yến (2003), Luận án Tiến sỹ “Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa”; Tác giả Mai Thế Hởn và công sự (2003), cuốn sách “Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa”; - Bạch Thị Lan Anh (2010), Luận án Tiến sĩ “Phát triển bền vững làng nghề truyền thống vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ” đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu, đã xây dựng được khái niệm làng nghề truyền thống. Nghiên cứu đã đánh giá toàn diện sự phát triển làng nghề truyền thống về kinh tế - xã hội - môi trường và trong quan hệ tổng thể với kinh tế nông thôn và kinh tế vùng để tìm ra các nguyên nhân hạn chế trong tiến trình thực hiện sự phát triển bền vững làng nghề truyền thống, đặc biệt việc ô nhiễm môi trường là một trong những trở ngại lớn cho sự phát triển làng nghề truyền thống. Ưu điểm nổi bật nhất của các nghiên cứu là đã làm rõ những luận cứ khoa học trong nghiên cứu phát triển làng nghề theo hướng bền vững là một xu huớng tất yếu hiện nay. - Uỷ ban nhân dân huyện Phong điền, tỉnh Thừa Thiên huế đề án phát triển ngành nghề TTCN và các làng nghề Phong điền giai đoạn 2013 - 2015 và định hướng đến năm 2020, (tháng 12 năm 2013). Nội dung của đề án nhằm phát triển ngành nghề TTCN và các làng nghề huyện Phong điền giai đoạn 2013 - 2015 và định hướng đến năm 2020, tạo cơ sở pháp lý và nguồn lực để các ngành, địa phương căn cứ tổ chức thực hiện một cách có hiệu quả, góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. đề án đánh giá thực trạng hoạt động các ngành nghề TTCN và ngành nghề trên địa bàn huyện Phong điền; dự báo xu hướng phát triển, khả năng mở rộng quy mô sản xuất và thị trường tiêu thụ sản phẩm; hoạch định chính sách đầu tư, hỗ trợ và đề ra các giải pháp cụ thể nhằm khôi phục, phát triển các ngành nghề TTCN một cách có hiệu quả, bền vững; giải quyết việc làm, tạo thu nhập ổn định cho người lao động, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện Phong điền. - Nguyễn Văn Khỏe (2010), Giải pháp phát triển sản xuất tiểu thủ công 11 nghiệp huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp, 6 Trường đại học Nông nghiệp Hà Nội. Luận văn nghiên cứu thực trạng và các yêu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất TTCN tại huyện Kim Bảng, đề xuất phương hướng, các giải pháp thúc đẩy sự phát triển sản xuất TTCN nhằm giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân và góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam. - Nguyễn Xuân Hoản, Công nghiệp hóa nông thôn qua phát triển các cụm công nghiệp làng nghề: nghiên cứu trường hợp tại các cụm công nghiệp làng nghề ở Bắc Ninh và Hà Tây. Nghiên cứu đã đánh giá kết quả công nghiệp hóa nông thôn ở Việt Nam, thông qua hai hình thức cơ bản, đó là: Thứ nhất là loại hình CNH nông thôn dựa vào việc phát triển các khu công nghiệp đa ngành ở các vùng nông thôn ven đô và dọc các trục đường quốc lộ chính để thu hút các cơ sở từ thành phố và các cơ sở có vốn đầu tư nước ngoài nhằm phát triển sản xuất công nghiệp, dịch vụ và giải quyết việc làm cho lao động ở nông thôn. Loại hình công nghiệp này bắt đầu phát triển từ đầu những năm 1990, đến nay nó vẫn tiếp tục phát triển mạnh và đã hình thành hệ thống sản xuất có công nghệ và trang thiết bị hiện đại, chuyên làm gia công cho các cơ sở của đô thị và nước ngoài; Thứ hai là loại hình CNH nông thôn thông qua phát triển các làng nghề ở nông thôn dựa trên sự năng động của nhân dân và chính quyền địa phương. Các làng nghề thường sản xuất hàng tiêu dùng, thủ công mỹ nghệ, các sản phẩm nghệ thuật phục vụ cho thị trường nội địa và xuất khẩu hoặc là các làng nghề chuyên chế biến lương thực, thực phẩm và nguyên vật liệu phục vụ cho tiêu dùng và công nghiệp chế biến khác. Trong các làng nghề năng động cũng đã và đang có nhiều hộ gia đình chuyển thành các cơ sở nhỏ và vừa để phát triển sản xuất kinh doanh ở quy mô lớn hơn và tham gia vào thị trường trong nước và quốc tế. đồng thời 12 hệ thống hóa các khái niệm về cụm công nghiệp và cụm công nghiệp làng nghề. Nghiên cứu cũng đã đánh giá thực trạng phát triển của một số cụm công nghiệp làng nghề tiêu biểu như: cụm công nghiệp làng nghề giấy ở Phong Khê; cụm công nghiệp làng nghề đồ gỗ mỹ nghệ đồng Quang; cụm công nghiệp làng nghề dệt may La Phù; cụm công nghiệp làng nghề mây tre đan Phú Nghĩa. Bên cạnh đó, nghiên cứu đã chỉ ra các chính sách quyết định đến sự thành công của cụm công nghiệp làng nghề như: Thị trường cung ứng nguyên vật liệu; Thị trường tiêu thụ sản phẩm; Yếu tố 7 vốn xã hội và vốn con người; Khai thác tốt sự gần kề về địa lý và tổ chức; Các yếu tố cơ sở hạ tầng và nguồn lực chung; các thể chế điều tiết và các chính sách khuyến khích phát triển sản xuất. - Nguyễn Lang - “Thủ công nghiệp, công nghiệp từ Thăng Long đến Hà Nội”. đề tài giới thiệu một khía cạnh cụ thể của quá trình phát triển kinh tế của Thủ đô từ Thăng Long đến Hà Nội nhằm góp phần vào công tác tổ chức kỷ niệm 1000 năm Thủ đô đã phát triển từ 1010 đến 2010. Công trình có ý nghĩa phục vụ đông đảo bạn đọc quan tâm và các nhà nghiên cứu. - Cuốn sách tập trung vào giới thiệu quá trình phát triển sản xuất công nghiệp trên địa bàn Thăng long – Hà Nội, đi từ trình độ thủ công nghiệp lên trình độ đại công nghiệp XHCN. Quá trình này là một bộ phận hữu cơ của quá trình phát triển nền kinh tế xã hội nước ta, qua các giai đoạn lịch sử kế tiếp nhau. Do chủ đề của cuốn sách nên nội dung tập trung vào giới thiệu quá trình phát triển thủ công nghiệp và công nghiệp Hà Nội từ sau cách mạng tháng 8-1945 và tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ sau khi giải phóng Thủ đô năm 1954 đến nay. Nội dung sách tập trung làm rõ mấy đặc điểm chủ yếu : - Quá trình phát triển từ thủ công nghiệp của Việt Nam nói chung, của Thủ đô Hà Nội nói riêng, được thể hiện chủ yếu trong quá trình phát triển của làng nghề thủ công, nhất là từ khi bắt đầu thực hiện đường lối đổi mới. Tới 13 nay, trong chừng mực nhất định, có thể hình dung các làng nghề hiện nay như là một công xưởng, với trình độ cơ khí hóa ở những mức độ khác nhau, gồm nhiều dây chuyền sản xuất được bố trí song song của các hộ gia đình, hoạt động kinh doanh chủ yếu theo phương thức tự sản tự tiêu. Do đó, trong quá trình thực hiện lộ trình hội nhập kinh tế quốc tế, sự phát triển của làng nghề còn những nhược điểm nhất định như sức cạnh tranh còn yếu, không có thương hiệu của ngành hàng, môi trường bị ô nhiễm. - Công nghiệp cơ khí hóa được đầu tư phát triển trên hai bình diện. Một là trên bình diện phát triển song song với sự phát triển của 11 ngành nghề thủ công truyền thống. Hai là trên bình diện phát triển đi thẳng ngay lên trình độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở hai ngành nghề chủ yếu là ngành công nghiệp điện lực (công nghiệp năng lượng) và ngành công nghiệp điện tử - công nghệ thông tin. 8 - Đề án nghiên cứu khoa học cấp tỉnh của Sở Công thương Quảng Trị về đánh giá thực trạng ngành công nghiệp chế biến gỗ trên địa bàn, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển ngành chế biến gỗ trên địa bàn đến năm 2025. - Đề án khôi phục và phát triển làng nghề, ngành nghề TTCN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đến năm 2025 của Sở Công Thương Quảng Trị đã đánh giá được hiện trạng một số ngành TTCN ở trong làng nghề, trong nông thôn để lamd cơ sở tỉnh ra các chính sách hỗ trợ phát triển TTCN. - Trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa và sự nghiệp đổi mới, chủ trương phát triển công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp luôn chiếm vị trí quan trọng trong đường lối, chính sách của đảng và Nhà nước. đó là những quan điểm, chủ trương, chính sách cùng những tổng kết, đánh giá rút ra những kinh nghiệm về phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ở nước ta của đảng Cộng sản Việt Nam. Sự tổng kết, đánh giá đó được phản ánh trong các văn kiện đại hội đảng Cộng sản Việt Nam - từ đại hội VI đến đại hội XII và các nghị quyết chuyên đề của Ban Chấp hành Trung ương, hội nghị Bộ Chính trị … Những đánh giá chính thức và quan trọng của đảng ta phản ánh nhận thức lý luận và thực tiễn của đảng về lãnh đạo công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trong quá trình đổi mới. đã có những công trình của các nhà khoa học đề cập đến vấn đề này: Một số luận văn Tiến sĩ, Thạc sĩ chuyên ngành Lịch sử đảng Cộng sản Việt Nam đã bảo vệ, nghiên cứu về quá trình thực hiện đường lối phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của đảng. Ngoài ra còn có nhiều bài đăng trên các tạp chí chuyên ngành: Tạp chí Lịch sử đảng, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử đã đề cập đến vấn đề đường lối xây dựng và phát triển công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp của nước ta trước đây và hiện nay. Các công trình nghiên cứu trên đã nêu lên những thành công và hạn chế của công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá nước ta từ trước và sau khi có đường lối đổi mới, đề cập đến vai trò của công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và làng nghề trong nền kinh tế, đưa ra những bài học ban đầu trong việc quản lý, một số định hướng phát triển các ngành nghề công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề hiện nay. đồng thời, các tác giả đã đề ra những kiến nghị, giải pháp để tiếp tục phát triển, đổi mới nền công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề nước ta. Tuy nhiên, có thể thấy còn thiếu vắng các công trình nghiên cứu vấn đề riêng về tiểu thủ công nghiệp một cách cụ thể và có hệ 9 thống, về những địa phương có truyền thống sản xuất nông nghiệp lâu đời, chủ trương đẩy mạnh phát triển tiểu thủ công nghiệp trong những năm gần đây để nhằm góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, phục vụ sự nghiệp CNH-HđH đất nước. Với đề tài này tác giả đi sâu nghiên cứu, giải quyết một số vấn đề thực tiễn còn tồn tại để nhằm góp phần phát triển tiểu thủ công nghiệp nói chung và phát triển nền tiểu thủ công nghiệp của địa phương nói riêng một cách bền vững. 6. Kết cấu của luận văn Nội dung nghiên cứu của Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, Luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về tiểu thủ công nghiệp. Chương 2: Thực trạng phát triển tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Chương 3: Giải pháp phát triển tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 10