Tài liệu Phát triển thương hiệu ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam

Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cây chè có lịch sử phát triển lâu đời trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Nhiều năm qua, cây chè luôn được xác định là cây kinh tế mũi nhọn đối với các huyện trong vùng sản xuất chè nói riêng và tỉnh Phú Thọ nói chung. Chính vì vậy phát triển cây chè là một trong những chương trình kinh tế trọng điểm của tỉnh Phú Thọ. Ngành sản xuất và xuất khẩu chè đang ngày càng đóng vai trò quan trọng và trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, với 80% sản lượng chè của tỉnh được dành cho xuất khẩu. Lợi nhuận từ xuất khẩu chè đã góp phần không nhỏ trong việc phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh. Không những thế, xuất khẩu chè và tạo thói quen uống chè cho người nước ngoài là một trong những biện pháp hữu hiệu trong việc xây dựng và quảng bá hình ảnh về đất nước và con người Việt Nam nói chung và quê hương Đất tổ nói riêng. Tuy nhiên một thực tế cho thấy chè xuất khẩu của tỉnh chưa thực sự có uy tín, chưa có chất lượng cao so với các nước trong khu vực và thế giới, thậm chí ngay cả trong nước. Nguyên nhân cơ bản của vấn đề này nằm ngay trong những khâu đầu của quy trình sản xuất, từ xây dựng vùng nguyên liệu, chọn giống, công nghệ chế biến,… Hầu hết các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu chè đều gặp khó khăn về nguồn nguyên liệu đầu vào, giá cả biến động, sản xuất manh mún, thậm chí phải đối mặt với nguy cơ mất thị trường. Mặc dù phần lớn sản lượng chè của tỉnh sản xuất ra dành cho xuất khẩu song chủ yếu dưới dạng nguyên liệu, chưa định vị được thương hiệu, giá thành thấp, dẫn đến thu nhập của người trồng và sản xuất chè còn chưa cao. Ngành sản xuất và xuất khẩu chè chưa phát huy được tiềm năng thế mạnh, khẳng định là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Trong tiến trình hôi nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay, với tư cách là ngành sản xuất và xuất khẩu mũi nhọn của tỉnh Phú Thọ, ngành chè cũng không thể đứng ngoài cuộc. Tham gia vào thị trường chè thế giới đòi hỏi chè của tỉnh Phú Thọ phải chủ động tìm biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu. Xuất phát từ những lý do trên, việc thực hiện đề tài: “ Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” là hết sức cần thiết. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung: Đưa ra một số các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Mục tiêu cụ thể: Hệ thống hoá cơ sở lý luận về hoạt động xuất khẩu. Đánh giá thực trạng xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ hiện nay. Thông qua những nghiên cứu đề ra những giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. 3. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động sản xuất, chế biến và xuất khẩu sản phẩm chè của tỉnh Phú Thọ. 4. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp thống kê số liệu, đánh giá thực trạng xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ, kết hợp với biện pháp tổng hợp dữ liệu, phân tích thị trường và dự báo từ đó đưa ra một số giải pháp cơ bản đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ 5. Phạm vi nghiên cứu Về mặt nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động xuất khẩu Về mặt không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Phú Thọ và tham khảo một số tỉnh lân cận. Về mặt thời gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trong giai đoạn từ năm 2002 đến nay và đưa ra một số giải pháp cho giai đoạn tới. 6. Kết quả dự kiến đạt được Về mặt lý luận: Đề tài làm rõ các vấn đề về xuất khẩu, hoạt động xuất khẩu sản phẩm. Phân tích một cách tổng quát tình hình hoạt động sản xuất, chế biến và xuất khẩu chè của Phú Thọ hiện nay và những cam kết và yêu cầu của các thị trường chính đối với sản phẩm chè trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Về mặt thực tiễn: Đề tài đi phân tích, đánh giá thực trạng xuất khẩu sản phẩm chè của tỉnh Phú Thọ Về mặt giải pháp: Từ đó đưa ra một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG XUẨT KHẨU HÀNG HOÁ 1.1. LÝ THUYẾT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU 1.1.1. Khái niệm về xuất khẩu và xuất khẩu hàng hoá Xuất khẩu được hiểu là hoạt động bán hàng hoá, dịch vụ sản xuất trong nước cho người nước ngoài. Nếu hiểu theo nghĩa rộng nhất, xuất khẩu bao gồm việc bán hàng hoá, dịch vụ cho người nước ngoài (một mặt là thương mại hàng hoá) và xuất khẩu các yếu tố sản xuất. Xuất khẩu hàng hoá là hoạt động đưa hàng hoá ra khỏi một nước ( từ nước này sang nước khác) để bán, trên cơ sở dùng tiền làm phương tiện thanh toán ( tiền có thể là ngoại tệ đối với một quốc gia hoặc đối với cả hai quốc gia) hoặc trao đổi láy một hàng hoá khác có giá trị tương đương. Theo điều 2, Nghị định số 57/1998 NĐ-CP của Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam: Hoạt động xuất khẩu hàng hoá là hoạt động bán hàng hoá của thương nhân Việt Nam với thương nhân nước ngoài theo các hợp đồng mua bán hàng hoá, bao gồm cả hoạt động tạm nhập tái xuất và chuyển khẩu hàng hoá. Theo khoản 1 điều 28 Luật Thương mại Việt Nam năm 2005: Xuất khẩu hàng hoá là việc hàng hoá được đưa ra ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc đưa vào khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật. Dù hiểu theo nghĩa nào thì hoạt động xuất khẩu nói chung và xuất khẩu hàng hoá nói riêng đều có những tác động to lớn đối với sự phát triển kinh tếxã hội của mỗi quốc gia. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ 1.1.2. Các hình thức xuất khẩu hàng hoá Hiện nay trên thế giới có rất nhiều hình thức xuất khẩu khác nhau nhưng nhìn chung có các hình thức chủ yếu sau: Một là, xuất khẩu trực tiếp, Đây là hoạt động xuất khẩu các hàng hoá dịch vụ do chính doanh nghiệp sản xuất ra hoặc đặt mua từ các doanh nghiệp sản xuất trong nước, sau đó xuất khẩu những sản phẩm này sang các quốc gia khác với danh nghĩa là hàng của mình. Ưu điểm của hình thức này là giúp các doanh nghiệp hay quốc gia khẳng định được uy tín trên thị trường quốc tế bởi sự gắn kết giữa hàng hoá đó và thương hiệu của doanh nghiệp, quốc gia. Đồng thời thu được lợi nhuận cao, giảm các chi phí trung gian tạo điều kiện thâm nhập thị trường, chủ động trong sản xuất và xuất khẩu. Tuy vậy, hình thức này đòi hỏi một lượng vốn khá lớn và tiền ẩn nhiều rủi ro khó có thể báo trước. Hai là, xuất khẩu gia công uỷ thác. Đây là hình thức các doanh nghiệp đứng ra nhập nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm cho các doanh nghiệp gia công, sau đó thu hồi thành phẩm để xuất cho bên nước ngoài. Doanh nghiệp đóng vai trò trung gian, là cầu nối giữa đơn vị gia công và đơn vị uỷ thác. Kết thúc hợp đồng doanh nghiệp được hưởng tỷ lệ phần trăm nhất định theo giá của lô hàng. Hình thức này không đòi hỏi doanh nghiệp phải bỏ vốn đầu tư nhưng phần trăm thu được không nhiều. Ba là, xuất khẩu uỷ thác. Đây là hình thức doanh nghiệp đóng vai trò trung gian xuất khẩu, làm thay cho các doanh nghiệp có hàng những thủ tục cần thiết để xuất khẩu hàng và hưởng phần trăn theo giá trị hàng xuất khẩu đã được thoả thuận. Hình thức này có ưu điểm là mức độ rủi ro thấp, không cần vốn mua hàng nhưng lợi nhuận bị phân chia, mất sự liên hệ trực tiếp với thị PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ trường đồng thời đòi hỏi doanh nghiệp phải có cán bộ kinh doanh có kinh nghiệm về nghiệp vụ xuất nhập khẩu. Bốn là, buôn bán đối lưu. Đây là phương thức giao dịch trao đổi hàng hoá trong đó xuất khẩu kết hợp chặt chẽ với nhập khẩu, người bán đồng thời là người mua, lượng hàng giao dịch đi có giá trị tương ứng với lượng hàng nhận về. Thực chất của hình thức này là sự mở rộng của phương thức giao dịch hàng đổi hàng. Năm là, xuất khẩu theo nghị định thư. Hình thức xuất khẩu này nhằm mục đích thực hiện những thoả thuận đã được ký kết giữa chính phủ của các quốc gia với nhau. Hình thức xuất khẩu nầy đảm bảo được khả năng thanh toán là rất cao nhưng đi kèm với nó là liên quan đến uy tín, lợi ích của quốc gia trên thị trường quốc tế mà không phải doanh nghiệp nào cũng có thể đáp ứng được. Sáu là, xuất khẩu tại chỗ. Đây là hình thức mà hàng hoá và dịch vụ có thể chưa vượt ra khỏi biên giới quốc gia nhưng ý nghĩa kinh tế của nó cũng giống như hoạt động xuất khẩu. Đó là việc cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho các đoàn ngoại giao, khách du lịch quốc tế,…Hoạt động xuất khẩu này đang được phổ biến có nhiều ưu điểm như giảm được chi phí vận chuyển, độ rủi ro thấp. Bảy là, gia công xuất khẩu. Đây là một hình thức kinh doanh theo đó một bên nhập nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm từ bên đặt gia công sau đó chế biến thành thành phẩm theo yêu cầu của bên đặt gia công.Hình thức này giúp bên nhận gia công tạo công ăn việc làm cho người lao động, nhận được các thiết bị công nghệ tiên tiến để phát triển sản xuất. tuy nhiên doanh nghiệp sẽ bị động, chất lượng sản phẩm không đều. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Tám là, tạm nhập tái xuất. Đây là việc xuất khẩu những hàng hoa trước đây đi nhập khẩu về nhưng vẫn chưa tiến hành các hoạt động chế biến. Mục đích của việc tái xuất khẩu là mua rẻ hàng hoá ở nước này sau đó bán đắt ở nước khác và thu số ngoại tệ lớn hơn số vốn bỏ ra. Hàng hoá có thể đi từ nước xuất khẩu đến nước tái xuất rồi sang nước thứ ba hoặc có thế đi thẳng từ nước xuất khẩu sang nước nhập khẩu. 1.1.3. Nội dung của hoạt động xuất khẩu: a. Quy mô xuất khẩu Xác định quy mô xuất khẩu một mặt hàng bao gồm việc xác định sản lượng cũng như doanh thu của mặt hàng đó. Về mặt logic, sản phẩm có sức cạnh tranh cao, dễ bán trên thị trường thì sẽ có doanh thu cao. Ngược lại, sức cạnh tranh của sản phẩm thấp thì doanh thu thu được từ hoạt động thương mại cũng nhỏ hơn. Việc xác định quy mô, tốc độ xuất khẩu nói chung phụ thuộc vào quy mô, tốc độ tăng trưởng kinh tế và sự biến động trên thị trường quốc tế. Khi nhu cầu thị trường tăng lên, doanh thu xuất khẩu cao và tốc độ xuất khẩu cũng tăng trưởng đều đặn với cùng xu hướng phản ánh khả năng thỏa mãn nhu cầu và thị hiếu thị trường cũng như sức cạnh tranh của hàng hóa so với các đối thủ khác. b. Chi phí sản xuất và giá sản phẩm xuất khẩu Chi phí để tạo ra một hàng hóa là chi phí tính trên một đơn vị sản phẩm có xem xét tương quan với chất lượng sản phẩm đó. Chi phí sản xuất hàng hóa, đặc biệt là nông sản dựa trên lợi thế so sánh của mỗi quốc gia, khu vực. Các nước có lợi thế so sánh trong hoạt động sản xuất nông sản, nhờ tích lũy kinh nghiệm qua nhiều thế hệ, cũng như điều kiện tự nhiên thuận lợi cho các giống cây phát triển Tuy nhiên, hiện nay cạnh tranh nhằm giảm chi phí sản xuất nông sản xuất khẩu không chỉ dựa vào điều kiện tự nhiên thuận lợi và PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ kinh nghiệm trong sản xuất, mà phải dựa trên hiệu quả của tất cả các khâu: sản xuất, thu mua, vận chuyển, chế biến, kho bãi, cầu cảng… Bên cạnh đó, chi phí sản xuất chỉ là điều kiện cần chứ chưa đủ để nâng cao sức cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu, vì nông sản xuất khẩu muốn cạnh tranh với các đối thủ khác còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chiến lược kinh doanh, marketing, quản trị xuất khẩu, khả năng dự báo và đối phó với những thay đổi bất thường của thị trường quốc tế… Giá cả của bất kỳ loại hàng hóa xuất khẩu nào cũng phục thuộc vào các yếu tố như: chi phí, nhu cầu, mức độ cạnh tranh, các quy định về luật và thuế xuất – nhập khẩu, khả năng thống trị thị trường của mặt hàng… Thông thường, cùng một mặt hàng với cùng chất lượng, kiểu dáng bao bì… người tiêu dùng sẽ chọn lựa dựa trên tiêu chuẩn về giá. Giá hàng hóa của hãng càng rẻ càng có lượng tiêu thụ lớn. Tuy nhiên, giá cao cũng có tác dụng kích thích người mua, vì nó hàm ý giá trị của hàng hóa cao hơn. Giá cả của nông sản đặc biệt phụ thuộc vào công đoạn chế biến. Càng gia tăng công đoạn chế biến với kỹ thuật hiện đại, giá trị nông sản càng cao dẫn đến giá bán cũng sẽ gia tăng. c. Cơ cấu và chất lượng hàng xuất khẩu Chủng loại nông sản trên thế giới rất đa dạng, với nhiều kiểu, tên gọi và chất lượng khác nhau. Hơn thế, nông sản mà mỗi vùng miền với đặc điểm khí hậu, đất đai, nguồn nước, chế độ canh tác và giống lâu đời đã tạo nên rất nhiều loại đặc sản của từng địa phương. Việc xác định loại nông sản xuất khẩu chính phải dựa trên lợi thế so sánh của mỗi quốc gia (lợi thế về điều kiện tự nhiên, nguồn lực, về kinh nghiệm…) cũng như yêu cầu của các thị trường tiềm năng. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email :[email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ d. Thị trường và thương hiệu nông sản xuất khẩu trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế Việc xác định chỉ tiêu cho từng thị trường xuất khẩu nằm trong định hướng xuất khẩu của các quốc gia dưới áp lực cạnh tranh toàn cầu. Định hướng thị trường xuất khẩu không những giúp các quốc gia xác định lợi thế so sánh và yêu cầu từ thị trường từ đó tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa mà còn hỗ trợ các nhà quản lý xác định và dự báo được quy mô và chủng loại nông sản xuất khẩu làm cơ sở để đề xuất kế hoạch sản xuất cho kỳ tiếp theo. Do đó, định hướng thị trường xuất khẩu có tính quyết định tính khả thi của chiến lược. Xác định chỉ tiêu thị trường xuất khẩu bao gồm: dự báo nhu cầu gạo trên thị trường quốc tế (các thị trường truyền thống và các thị trường tiềm năng), xác định các yêu cầu về đảm bảo an toàn vệ sinh, các quy định kiểm tra, các yêu cầu về thời gian số lượng. 1.1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động xuất khẩu a. Quan hệ chính trị ngoại giao Một quốc gia muốn phát triển thị trường hàng hoá xuất khẩu phải có đường lối chính trị mở cửa hội nhập với thế giới một cách nhất quán và ổn định lâu dài, có quan hệ ngoại giao cởi mở được thể hiện cụ thể cụ thể bằng các hiệp định được ký kết và triển khai cụ thể cho từng thời kỳ. Việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa các nước là điều kiện tiên quyết thúc đẩy hoạt động xuất khẩu và tìm thị trường đối tác. b. Chính sách thương mại của Nhà nước Chính sách mậu dịch tự do: một nước theo đuổi chính sách mậu dịch tự do thì ở đó Nhà nước sẽ không can thiệp trực tiếp và quá trình điều tiết ngoại thương, Nhà nước sẽ mở cửa hoàn toàn thị trường nội địa để cho hàng hoá và PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 10 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ vốn đầu tư tự do lưu thông và tạo điều kiện cho hoạt động thương mại quốc tế tự do phát triển. Chính sách bảo hộ mậu dịch: khi sử dụng chính sách này Nhà nước thường áp dụng các công cụ, biện pháp thuế quan và phi thuế quan để tránh cho hàng hoá và doanh nghiệp trong nước khỏi cạnh tranh trực tiếp với hàng hoá và doanh nghiệp nước ngoài. c. Thuế quan Thuế quan được hiểu là loại thuế đánh vào mỗi đơn vị hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu hoặc quá cảnh. Thuế xuất khẩu sẽ tác động đến giá cả của hàng hoá bán ra nước ngoài. Nếu Nhà nước đánh thuế vào hàng xuất khẩu sẽ làm cho giá cả của mỗi đơn vị hàng hoá xuất khẩu cao hơn so với khi không có thuế và sẽ làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng hoá trên trường quốc tế. Do vậy, để khuyến khích hoạt động xuất khẩu, Nhà nước cần có những chính sách linh hoạt, miễn giảm thuế xuất khẩu cho các loại hàng hoá để mở rộng thị trường, tăng GDP cho nền kinh tế. d. Hạn ngạch xuất khẩu Hạn ngạch là quy định của Nhà nước về số lượng và giá trị của một loại hàng hoá hoặc một nhóm hàng hoá được phép xuất khẩu. Đây là công cụ quan trọng thứ hai sau thuế tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu hàng hoá. Trên thực tế thì để khuyến khích xuất khẩu, cách tốt nhất là Nhà nước không nên áp dụng hạn ngạch xuất khẩu trừ những trường hợp các mặt hàng có liên quan đến an ninh quốc gia như lúa gạo hoặc các hàng hoá xuất khẩu sang những thị trường mà tại đó có quy định hạn ngạch nhập khẩu. e. Tỷ giá hối đoái PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 11 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Tỷ giá hối đoái là một công cụ tác động tới hoạt động xuất nhập khẩu một cách gián tiếp, Các nước theo đuổi chính sách hướng về xuất khẩu thường sử dụng chính sách hạ giá đồng nội tệ, Khi ấy hàng hoá xuất khẩu sẽ rẻ hơn tương đói so với hàng hoá của các quốc gia khác. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hoá nhiều hơn, làm tăng thêm GDP cho nền kinh tế. f. Quy định hải quan Hàng hoá xuất khẩu phải được thông qua nhanh chóng. Nếu hoạt động hải quan phức tạp gây nhiều phiền hà cho người xuất khẩu thì sẽ làm mất cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp. Do đó cần phải hoàn thiện quy trình nghiệp vụ hải quan, áp dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại phân loại hàng hoá theo mức độ quan trọng để từ đó thông quan nhanh chóng cho những hàng hoá thông thường. g. Hỗ trợ xúc tiến thương mại Nhà nước đầu tư tài chính và cơ sở vật chất kỹ thuật trang thiết bị cho việc thu thập thông tin thị trường thế giới hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu, giúp các doanh nghiệp giao lưu với các đối tác nước ngoài để tìm kiếm thị trường và cơ hội kinh doanh, đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hoá như tham gia hội chợ quốc tế, gặp gỡ trao đổi thông tin thương mại với các doanh nghiệp nước ngoài. h. Hạn chế xuất khẩu tự nguyện Đây là hình thức của hàng rào mậu dịch phi thuế quan theo đó quốc gia nhập khẩu đòi hỏi quốc gia xuất khẩu phải hạn chế bớt lượng hàng xuất khẩu sang nước mình một cách tự nguyện nếu không nước nhập khẩu sẽ áp dụng các biện pháp kiên quyết PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 12 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ 1.1.4. Vai trò của hoạt động xuất khẩu đối với sự phát triển kinh tế xã hội a. Đối với quốc gia xuất khẩu  Xuất khẩu tạo điều kiện cho quốc gia tận dụng lợi thế so sánh của mình, thúc đẩy phân công lao động xã hội Chỉ có những hàng hoá có sức cạnh tranh cao thì mới có thể đứng vững trên thị trường thế giới. Do đó xuất khẩu giúp cho quốc gia có thể nhận biết thế mạnh của mình. Từ đó quốc gia tập trung nguồn lực để sản xuất và cung ứng những sản phẩm thuộc thế mạnh của mình, phân công lao động quốc tế được hình thành. Nguồn lực sẽ được phân bổ hiệu quả hơn trên cơ sở các quốc gia đều nhận thấy được lợi thế so sánh của mình. Xuất khẩu tạo ra cơ hội cho tất cả các quốc gia nhất là các quốc gia đang phát triển có thể tận dụng được thời cơ, đẩy mạnh công nghiệp hoá trên cơ sở ứng dụng thành quả cách mạng khoa học công nghệ vào sản xuất.  Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu công nghệ, máy móc và những nguyên vật liệu cần thiết phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá Xuất khẩu là động lực kích thích các ngành sản xuất phát triển, tăng thu nhập cho nền kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân. Mặc dù không phải là nguồn thu ngoại tệ duy nhất nhưng có thể khẳng định rằng đây là nguồn thu ngoại tệ chủ yếu nhất và bền vững nhất. Nguồn thu quan trọng nhất để nhập khẩu máy móc, công nghệ để phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước là từ xuất khẩu. Xuất khẩu vừa là tiền đề, là động lực của nhập khẩu. Thúc đẩy xuất khẩu để tăng khả năng nhập khẩu mở rộng sản xuất và tăng trưởng kinh tế. Đây chính là sự kết hợp giữa nội lực và PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 13 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ ngoại lực trong tăng trưởng kinh tế. Ngoại tệ thu được từ xuất khẩu còn là nguồn tăng dự trữ ngoại tệ quốc gia để ổn định và điều tiết nền kinh tế.  Xuất khẩu đóng góp vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất sản phẩm Xuất khẩu cho phép mở rộng quy mô sản xuất, tạo ra khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ nhờ vậy mà sản xuất có thể phát triển và ổn định. Sự phát triển của hoạt động sản xuất hàng xuất khẩu tạo điều kiện cho các ngành sản xuất phụ trợ phát triển theo. Nếu quốc gia phát huy được thế mạnh nhờ hàng xuất khẩu sẽ là động lực để chuyển dịch cơ cấu sản xuất. Do phải cạnh tranh với hàng hoá của các quốc gia khác nhau trên thị trường thế giới nên nhà sản xuất hàng xuất khẩu sẽ phải chú ý nhiều hơn đến chất lượng, mẫu mã sản phẩm xuất khẩu cho phù hợp với nhu cầu thị trường. Sự cạnh tranh này đòi hỏi doanh nghiệp phải tổ chức lại sản xuất, hoàn thiện công việc quản trị sản xuất và kinh doanh, hình thành cơ cấu sản xuất luôn thích ứng được với những thay đổi của thị trường. Do đó xuất khẩu tạo tiền đề kinh tế, kỹ thuật nhằm cải tạo và nâng cao năng lực sản xuất.  Xuất khẩu có tác động tích cực đến việc giải quyết công việc làm và cải thiện đời sống nhân dân Sản xuất hàng xuất khẩu là nơi thu hút hàng triệu lao động vào làm việc và tăng thu nhập cho người lao động không chỉ ở những doanh nghiệp, những địa phương sản xuất hàng xuất khẩu mà cả ở những địa phương khác do sự di chuyển của mọt bộ phận lao động vào sản xuất hàng xuất khẩu sẽ tạo cơ hội cho những người khác có khả năng kiếm được việc làm. Nhờ vậy mà đời sống của người dân được nâng cao, thất nghiệp giảm và tệ nạn xã hội cũng có xu hướng giảm theo PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 14 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Xuất khẩu tạo nguồn vốn nhập khẩu vật phẩm tiêu dùng thiết yếu, phục vụ trực tiếp đời sống và đáp ứng ngày càng cao nhu cầu tiêu dùng phong phú của người dân. Đồng thời sự phân công lao động mới đòi hỏi lao động được sử dụng nhiều hơn, năng suất lao động cao. Rõ ràng xuất khẩu tác động tích cực tới tay nghề và thay đổi thói quen của những người sản xuất hàng xuất khẩu.  Xuất khẩu là cơ sở để thúc đẩy và mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, tăng cường địa vị kinh tế của mỗi quốc gia trên thị trường thế giới. Nhờ có hoạt động xuất khẩu mà phân công lao động quốc tế ra đời. Từ đó làm các quốc gia phụ thuộc vào nhau nhiều hơn. Các quốc gia sẽ đặt mục tiêu kinh tế lên hàng đầu thúc đẩy quan hệ ngoại giao phát triển. Đến lượt nó, quan hệ ngoại giao là điều kiện tiền đề thúc đẩy hoạt động thương mại quốc tế, đẩy mạnh xuất khẩu. b. Đới với quốc gia nhập khẩu Không chỉ có vai trò to lớn đối với quốc gia xuất khẩu, hoạt động xuất khẩu còn đóng vai trò tích cực trong đời sống kinh tế, đời sống xã hội của quốc gia tiếp nhận nhập khẩu. Cụ thể như: - Tiếp nhận nhập khẩu từ quốc gia khác tạo điều kiện cho người tiêu dùng tại quốc gia đó được tiêu dùng những sản phẩm hàng hoá đa dang, phong phú hơn. Vì trên thực tế không một quốc gia nào có đủ điều kiện nguồn lực để tự sản xuất ra tất cả các loại hàng hoá, dịch vụ phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Nếu có thì chi phí sản xuất rất cao. Nhờ có thương mại quốc tế và hoạt động xuất nhập khẩu mà các quốc gia có thể giảm được chi phí sản xuất đồng thời có được nhiều loại hàng hoá phục vụ tiêu dùng trong nước. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 15 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ - Tiếp nhận xuất khẩu từ quốc gia khác tạo điều kiện cho quốc gia đó tập trung nguồn lực vào việc sản xuất các hàng hoá thế mạnh. Do chuyên môn hoá sản xuất mà vai trò của quốc gia sẽ được nâng cao trên trường quốc tế. 1.2. TỔNG QUAN NGÀNH CHÈ VÀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CHÈ CỦA TỈNH PHÚ THỌ 1.2.1. Lịch sử hình thành ngành chè của tỉnh Phú Thọ Nói đến chè Phú Thọ là người ta liên tưởng tới một sản phẩm có truyền thống lịch sử lâu đời, gắn liền với truyền thuyết Vua Hùng và lịch sử ngành chè Việt Nam. Phú Thọ được xem như cái nôi của ngành chè Việt Nam. Năm 1885 Pháp đã tiến hành khảo sát về cây chè trên đất Phú Thọ và về sản xuất chè ở Việt Nam. Đến giai đoạn 1890 - 1891 tại vùng giữa sông Đà và sông Hồng một đồn điền kinh doanh chè đầu tiên đã được xây dựng tại xã Tình Cương (Cẩm Khê) với diện tích 60ha. Sau khi nghiên cứu về nông học, để khai thác hết các tài nguyên thế mạnh của vùng trung du miền núi, năm 1918 toàn quyền Đông Dương đã ký quyết định thành lập Trại nghiên cứu nông lâm nghiệp Phú Thọ, tiền thân của Viện nghiên cứu chè ngày nay… Với ưu thế về đất đai, khí hậu tập quán và truyền thống lâu đời của người dân làm chè Phú Thọ có một lợi thế lớn về sản xuất và chế biến chè, lại có hệ thống đường xá giao thông cả ba tuyến rất thuận lợi: chính vì những thế mạnh đó mà ngay từ sau năm 1956 khu công nghiệp chế biến chè đầu tiên của cả nước do Liên Xô giúp đỡ xây dựng tại Đào Giã (Thanh Ba) và Hương Xạ (Hạ Hòa) tiếp theo đó đến những năm 1970 các nhà máy Đoan Hùng, Thanh Sơn.... Hương chè Phú Thọ đã được xuất sang Châu Âu và các nước trên thế giới. Với những thế mạnh và vị thế cây chè Phú Thọ mà từ những năm đầu của thập kỷ 90, các công ty tập đoàn kinh tế nước ngoài đã tìm đến Phú Thọ PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 16 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ tạo dựng cơ hội làm ăn. Cho đến nay có thể nói chưa có một địa phương nào, tỉnh nào có một hệ thống chế biến chè đa dạng tinh xảo và lớn như Phú Thọ… Vì vậy, Chè trở thành biểu tượng văn hoá của mảnh đất Phú Thọ, gắn bó chặt chẽ với đời sống của người dân Phú Thọ. Nói đến Phú Thọ, người ta nghĩ ngay đến “Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt”… 1.2.2. Những đặc trưng cơ bản của chè của tỉnh Phú Thọ - Về hương vị Với các thành phần hoá học của lá chè tại Phú Thọ đã làm cho các sản phẩm chế biến chè Phú Thọ có hương vị đặc biệt khác hẳn cây chè ở những vùng đất khác là “Chè ngọt mát, thơm mùi ngô tươi non, phảng phất mùi hoa bưởi. Người thưởng thức có cảm giác như trong chất chè có cả sự mát rượi của dòng sông, hương thơm của cánh bãi. Hương hoa bưởi thoảng như hương của khu vườn, có cả tiếng ong bay”. Đối với chè xanh: Hình dáng màu xanh tự nhiên, cánh chè dài, xoăn đều non, có tuyết. Màu nước xanh và trong sáng. Hương thơm mạnh tư nhiên, thoáng cốm. Vị đậm, dịu, có hậu ngọt. Đối với chè đen thì có: Hình xoăn, tương đối đều, đen tự nhiên, thoáng tuyết. Mầu nước đỏ nâu sáng, rõ viền vàng. Mùi thơm đượm. Vị đậm, dịu, có hậu ngọt. Nhà bác học Lê Quý Đôn đã từng mô tả: “Mỗi lần bỏ vào miệng thì tận trong răng lưỡi đã nảy ra vị thơm tựa như nước thánh trời cho”. “Cùi chè trong như hổ phách, hạt nhỏ, nước ngọt mát và thơm lạ lùng”. Đó là thứ chè nước, loại chè đại chè của xứ chè; chưa nói đến Chè, Chè Đường Phèn của Phú Thọ mới thực quý, hương vị càng đậm đà, thơm ngon hơn. Chè có vị ngọt, tính mát, có tác dụng an thần, nhuận tràng, bổ thần kinh, tăng cường thể lực, sức khoẻ đối với người mới ốm dậy, người già, trẻ nhỏ. PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 17 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Ngoài chè tươi, long chè (cùi chè xấy khô gồm long xoáy,…), mật ong chè, phấn hoa cũng là những sản phẩm quí, vừa là món ăn bổ dưỡng, vừa là vị thuốc bồi bổ sức khoẻ; hạt chè được sử dụng trong các bài thuốc đông y. - Về giá trị văn hoá - xã hội: Cây chè, không biết tự bao giờ đã gắn bó với người dân Phú Thọ, nhiều gia đình đã hết đói nghèo, khấm khá lên từ trồng chè và chế biến chè thành nhiều loại sản phẩm đa dạng, phong phú hơn như Long chè, nước chè đóng hộp, mật ong chè, phấn hoa chè, chè sen long chè… Do giá trị của cây chè, thời phong kiến, nhiều gia đình lấy vườn chè làm của hồi môn cho con cái đi ở riêng. Đặc biệt, thời phong kiến, các quan lại địa phương đã đem những sản vật quí cống nạp; trong đó có Chè được đem đi“Tiến Vua”. Hiện nay vẫn còn di tích cây “Chè Tiến”, hay còn gọi là cây chè Tổ ở trước cửa Đình Hiến, phường Hồng Châu, Thị xã Phú Thọ. Vì vậy, Chè trở thành biểu tượng văn hoá của mảnh đất Phú Thọ, gắn bó chặt chẽ với đời sống của người dân Phú Thọ. Nói đến Phú Thọ, người ta nghĩ ngay đến “Chè bổ ngập dao phay”. Trong dân gian, nhiều thứ được gắn với Chè như: Con gái xứ Chè, Mắt đen hạt Chè, Mùi thơm hương Chè, Giọng nói ngọt như vị Chè… - Về tính kinh tế nhờ quy mô lớn: Phú Thọ với địa hình chủ yếu là hệ thống đồi bát úp, đất có độ phì nhiêu cao độ PH rất thích hợp cho cây chè sinh trưởng và phát triển. Đặc biệt người dân ở Phú Thọ đã có truyền thống trồng chè và chế biến chè từ rất lâu đời, cơ sở chế biến chè xanh, chè đen (Orthordox, CTC) đã được xây dựng ở đây từ những năm đầu thập kỷ 60 của thế kỷ 20. Tỉnh Phú Thọ có 13 huyện, thành, thị thì có tới 10 huyện, thị có diện tích chè. Cũng vì những lý do đó mà nhiều công ty nước ngoài vào tìm hiểu và đầu tư để sản xuất chè. Hiện tại có 2 công ty có vốn đầu tư nước ngoài là Công ty chè Phú Đa là liên doanh giữa Tổng PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 18 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Công ty chè Việt Nam và tập đoàn Foodsuff của Irắc, Công ty chè Phú Bền 100% vốn đầu tư nước ngoài của tập đoàn Sipel của Vương quốc Bỉ và trên 45 doanh nghiệp, cơ sở chế biến chè trong nước (chưa kể các cơ sở sao chế quy mô hộ gia đình) với công suất thiết kế 600 tấn chè búp tươi/ngày. Diện tích chè không ngừng tăng lên. Đến nay diện tích chè trên toàn tỉnh đạt trên 12 nghìn ha, tăng trên 4 nghìn ha so với năm 2000. Huyện có diện tích chè lớn nhất là Thanh Sơn, là huyện có Công ty chè Phú Đa hoạt động trong nhiều năm đạt hiệu quả. Xã Văn Miếu và Võ Miếu (huyện Thanh Sơn) được nhiều người biết đến bởi có diện tích chè khá lớn, mỗi xã có trên 200 ha. Các huyện Thanh Ba, Hạ Hòa, Đoan Hùng cũng là những huyện có diện tích chè lớn của tỉnh do có Công ty chè Phú Bền. Để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu diện tích chè trồng mới chủ yếu bằng các giống LDP1, LDP2 có năng suất chất lượng cao phù hợp với cả chế biến chè xanh và chè đen. Song song với trồng mới mở rộng diện tích, các địa phương tăng cường đầu tư cải tạo diện tích chè cằn xấu, thâm canh diện tích chè kinh doanh. Do vậy năng suất sản lượng chè búp tươi tăng liên tục. Đến nay năng suất chè búp tươi bình quân trên diện tích cho sản phẩm đạt trên 65 tạ/ha, sản lượng trên 60 nghìn tấn, so với năm 2000 năng suất tăng hơn 18 tạ/ha, sản lượng tăng trên 30 nghìn tấn. Chính nhờ yếu tố quy mô lớn mà Phú Thọ đã đáp ứng được nhu cầu của khách hàng quốc tế về chè nguyên liệu /chè bán thành phẩm với số lượng đặt mua lớn thường xuyên mà vẫn đảm bảo được chất lượng cao, với giá bán hợp lý. Điều này cũng lý giải tại sao các doanh nghiệp nước ngoài lại đầu tư xây dựng nhà máy chế biến chè tại Phú Thọ mà không phải là ở các địa phương khác (như Thái Nguyên chẳng hạn). 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xuất khẩu chè của tỉnh Phú Thọ a. Quan hệ chính trị ngoại giao PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 19 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ảnh hưởng mạnh mẽ tới xuất khẩu chè của Việt Nam nói chung và chè của Phú Thọ nói riêng. Việc hội nhập quốc tế thông qua các hiệp định thương mại song phương và đa phương, tham gia vào các định chế kinh tế khu vực và quốc tế sẽ tạo ra những cơ hội thuận lợi để đưa sản phẩm chè của chúng ta thâm nhập thị trường quốc tế. b. Chính sách của Đảng, Nhà nước và của tỉnh Phú Thọ Cũng như nhiều nước đang phát triển khác, ở Việt Nam đang hình thành nền kinh tế hướng ra xuất khẩu. Chính phủ Việt nam chủ trương đẩy mạnh xuất khẩu và hoan nghênh các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt nam để khai thác những tiềm năng to lớn của Việt Nam như tài nguyên, sức lao động dồi dào để tổ chức sản xuất hàng xuất khẩu. Các công cụ chính sách thương mại được điều chỉnh, bổ sung, xây dựng mới cho phù hợp với cơ chế kinh tế thị trường và các cam kết quốc tế của Việt Nam. Chủ trương đổi mới trong kinh tế của Đảng, cụ thể là các chính sách, cơ chế và giải pháp của các cấp, các ngành đã tạo môi trường đầu tư, sản xuất kinh doanh thông thoáng, kích thích các thành phần kinh tế tham gia sản xuất xuất khẩu( trong những năm qua, giá trị sản xuất các doanh nghiệp nhà nước đạt trung bình 29,5% kim ngạch, doanh nghiệp ngoài quốc doanh 6,25% kim ngạch, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 64,22% kim ngạch). Cùng với chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế, tỉnh đã có nhiều chính sách, cơ chế nhằm phát huy tối đa các tiềm năng lợi thế của tỉnh trong công tác chỉ đạo đẩy mạnh xuất khẩu. Đó là các chính sách ưu đãi và kêu gọi đầu tư, chính sách hỗ trợ vốn, mặt bằng, nhân lực,… tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp tham gia sản xuất xuất khẩu. c. Thuế quan PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A Website: http://www.docs.vn Email 20 : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Chuyên đề Tốt nghiệp Xuân GVHD: Th.S. Đặng Thị Lệ Xuất khẩu chè đang phải đối mặt với nhiều khó khăn do những ràng buộc trong các hiệp định thương mại quốc tế mà Việt Nam đã và đang tham gia. Năm 2003, Việt Nam đưa vào danh mục cắt giảm tới 20% các mặt hàng có thuế suất cao trong đó có sản phẩm chè. Đồng thời cũng theo cam kết trong Hiệp định thương mại Việt Nam Hoa Kỳ, đến năm 2005, mức thuế trung bình của hàng hoá từ Mỹ nhập khẩu vào Việt Nam giảm từ 30-40% xuống còn 10-29%, trong đó riêng hàng nông sản đã cam kết giảm thuế đối với 195 dòng thuế, chủ yếu là nông sản chế biến, mức thuế giảm từ 35,5% xuống 25,7%. Hiệp định Thương mại Việt Nam Hoa Kỳ sẽ tạo điều kiện cho hàng nông sản Việt Nam xâm nhập vào thị trường Mỹ do thuế MFN (theo quy chế tối huệ quốc) thấp hơn nhiều, nhưng cũng lại là thách thức lớn do khả năng cạnh tranh còn thấp. Đặc biệt, với việc tham gia gia nhập WTO thì việc giảm thiểu các biện pháp bảo hộ phi thuế quan trong sản xuất nông nghiệp trong nước cũng như xuất khẩu nông sản trong đó có sản chè là một yêu cầu khắt khe mà Việt Nam phải thực hiện. d. Tỷ giá hối đoái Một trong những yếu tố quan trọng khác là tỷ giá hối đoái. Do các nước xuất khẩu nông sản trong đó có xuất khẩu chè của Việt Nam chủ yếu giao dịch bằng đồng đô la nên khi đô la giảm giá sẽ kích thích cầu tăng, áp lực đẩy giá lên. Ngoài ra, đồng đô la giảm làm cho các nhà đầu cơ có xu hướng chuyển đầu tư từ nắm giữ đô la sang nắm giữ các hàng hóa trong đó có nông sản. Những áp lực này đã thúc đẩy tăng cầu, kích thích giá nông sản tăng lên. Tuy nhiên, bắt đầu từ tháng 6-2008 đồng đô la đã tăng giá mạnh so với đồng euro, dẫn đến một số tác động làm giảm giá hàng nông sản trong đó có sản phẩm chè. Do đa số các nước xuất khẩu nông sản, trong đó có Việt Nam, đều thu bằng đô la nên giá nông sản tính theo đô la giảm đã ảnh hưởng xấu đến thu PHAN DIỆU LINH Kế hoạch 47A