Tài liệu Phát triển thương hiệu ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §Ò tµi: Lý luËn cña lª nin vÒ chñ nghÜa t b¶n nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi vµ sù vËn dông lý luËn ®ã ë viÖt nam hiÖn nay A. phÇn më ®Çu V.I.Lªnin lµ ngêi Mac-Xit ®Çu tiªn ®· cã c«ng nghiªn cøu s©u s¾c vÊn ®Ò Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong rÊt nhiÒu t¸c phÈm cña m×nh, xay dùng nªn nh÷ng nÒn t¶ng lý luËn vÒ Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n. Vµ ®· ¸p dông lý luËn nµy vµo níc Nga sau thêi kú céng s¶n thêi chiÕn. Sau khi thÊy râ sù thÊt b¹i trong c¸i ý ®Þnh dïng ph¬ng ph¸p “xung phong”, nghÜa lµ dïng con ®êng ng¾n nhÊt, nhanh nhÊt, trùc tiÕp nhÊt ®Ó thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi theo nguyªn t¾c x· héi chñ nghÜa, cïng víi t×nh h×nh chÝnh trÞ lóc ®ã Lªnin nhËn thÊy cÇn ph¶i rót lui vÒ vÞ trÝ cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, cÇn ph¶i chuyÓn tõ “xung phong” sang “bao v©y”. Sù chuyÓn ®æi Êy ®îc ®¸nh dÊu b»ng chÝnh s¸ch kinh tÕ míi (N.E.P). Khi chuyÓn sang NEP, Lªnin ®· th¼ng th¾n thõa nhËn “Toµn bé quan ®iÓm chñ chóng ta vÒ chñ nghÜa x· héi ®· thay ®æi vÒ c¬ b¶n”. Lªnin nhÊn m¹nh r»ng, chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ë trong mét níc mµ chÝnh quyÒn thuéc vÒ t b¶n, vµ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ë trong mét Nhµ níc m« s¶n, ®ã lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau. Lªnin cßn chØ râ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn Nhµ níc v« s¶n kh«ng nh÷ng lµ mét hiÖn tîng míi mµ cßn lµ “Mét ®iÒu hÕt søc bÊt ngê”, “Kh«ng ai dù kiÕn”. Ngêi nãi : “Trong mét níc tiÓu n«ng, tríc hÕt c¸c ®ång chÝ ph¶i b¾c nh÷ng chiÕc cÇu nhá v÷ng ch¾c, ®i xuyªn qua chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi”, ®©y lµ mét bíc l×u chiÕn lîc, ®óng h¬n lµ trë l¹i con ®êng ph¸t triÓn hîp kinh tÕ. B»ng nhiÒu luËn cu¶ Lªnin ®i tíi sù kh¼ng ®Þnh r»ng chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc díi chÝnh quyÒn X« viÕt Nga thêi Êy lµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ cã lîi, ch¼ng nh÷ng “Kh«ng ®¸ng sî, mµ ®¸ng mong ®îi” ®Õn møc nÕu kh«ng nãi ®Õn nã th× “§ã kh«ng ph¶i v× chóng ta m¹nh vµ th«ng minh, mµ v× chóng ta kÐm vµ dèt”. Lý luËn vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cña Lªnin kh«ng ph¶i ®îc h×nh thµnh ngay mét lóc. Lý luËn ®ã ra ®êi “C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ sù tÊt yÕu do hoµn c¶nh thùc tÕ ®Ò ra”, cho nªn lý luËn nµy ®îc h×nh thµnh trong mét qu¸ tr×nh tr¶i qua thùc tiÔn, rót kinh nghiÖm hoÆc lµ ph¸t triÓn dÇu, hoÆc lµ söa ®æi nh÷ng quan niÖm ban ®Çu. ë níc ta hiÖn nay cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó trùc tiÕp ®i lªn chñ nghÜa x· héi, chóng ta cßn ph¶i tr¶i qua mét thêi kú qu¸ ®é ®Ó ®i lªn chñ nghÜa x· héi. 1 Con ®êng qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng thÓ nµo kh¸c ngoµi con ®êng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, dung n¹p, du nhËp chñ nghÜa t b¶n vµ híng nã vµo chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. T tëng cña Lªnin vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ mét trong nh÷ng di s¶n quý b¸u nhÊt mµ Ngêi ®Ó l¹i cho chóng ta. ViÖc nghiªn cøu s©u s¾c t tëng ®ã cña Lªnin vÒ chñ nghÜa thiÕt thùc ®èi víi chóng ta. Khi vËn dông t tëng cña Lªnin vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cÇn xem xÐt vËn dông nã võa nh lµ mét s¸ch lîc kinh tÕ cña Nhµ níc v« s¶n, võa nh mét thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é, mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ. Thµnh tùu cña c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc theo ®êng lèi ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· vµ ®ang t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho ®Êt níc tiÕn bíc trªn con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn, hiÖn ®¹i ho¸ v× môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. VËy, chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cã vÞ trÝ, vai trß nh thÕ nµo trong quan hÖ víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®Èy m¹nh ®Êt níc theo nh÷ng môc tiªu ®· ho¹ch ®Þnh. Bµi viÕt nµy gãp phÇn lµm râ vÊn ®Ò ®· nªu trªn. Bµi viÕt nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Em rÊt mong nhËn ý kiÕn phª b×nh gãp ý cña thÇy c« ®Ó tiÕp tôc hoµn thiÖn m«n häc vµ vËn dông tèt h¬n nh÷ng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ vµo nh÷ng m«n häc kh¸c. 2 B. phÇn néi dung A. Lý luËn cña lªnin vÒ chñ nghÜa t b¶n nhµ níc tRONG thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. 1. Nh÷ng t tëng cña Lªnin vÒ chña nghÜa t b¶n Nhµ níc trong hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ míi (N.E.P). Sau cuéc thÝ nghiÖm trùc tiÕp x©y dùng chñ nghÜa x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n cha tõng th©ý, trong ®iÒu kiÖn néi chiÕn, trong ®iÒu kiÖn giai cÊp t s¶n buéc níc Nga X« ViÕt ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh ¸c liÖt th× ®Õn mïa xu©n n¨m 1921, nh÷ng ngêi céng s¶n Nga ®· nhËn thÊy râ lµ cha nªn x©y dùng trùc tiÕp chñ nghÜa x· héi, mµ trong nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ cÇn ph¶i lïi vÒ phÝa chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, tõ bá biÖn ph¸p tÊn c«ng chÝnh diÖn vµ b¾t ®Çu chuyÓn sang mét cuéc bao v©y l©u dµi, kh«ng thÝch thó, khã kh¨n vµ gian khæ. Sù chuyÓn ®æi Êy ®îc ®¸nh dÊu b»ng “ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi”. Toµn bé néi dung chÝnh s¸ch kinh tÕ cã thÓ ®îc kh¸i qu¸t thµnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt ®èi víi mét níc tiÓu n«ng qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Thùc chÊt cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi cã thÓ nãi gän ë hai ®iÓm : mét lµ, Nhµ níc v« s¶n cho phÐp nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá ®îc tù do bu«n b¸n, hai lµ, ®èi víi nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cña ®¹i t b¶n, Nhµ níc v« s¶n ¸p dông mét sè nguyªn t¾c cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Lªnin nãi râ “viÖc trao ®æi hµng ho¸ ®îc coi lµ ®ßn chñ yÕu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu. §Ó thùc hiÖn chñ nghÜa x· héi ë mét níc mµ tiÓu n«ng chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c, theo Lªnin cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa chØ cã theer th¾ng lîi triÖt ®Ó víi hai ®iÒu kiÖn. §iÒu kiÖn thø nhÊt lµ cã sù ñng hé kÞp thêi cña c¸ch m¹ng XHCN ë mét níc hay ë mét sè níc tiªn tiÕn. VÒ ®iÒu kiÖn nµy, Lªnin cho r»ng, tuy ®· lµm nhiÒu h¬n tríc ®Ó cã ®îc ®iÒu kiÖn Êy song cho ®Õn lóc Êy vÉn cßn cha ®ñ ®Ó cho ®iÒu kiÖn Êy trë thµnh hiÖn thùc. §iÒu kiÖn thø hai lµ sù tho¶ thuËn gia giai cÊp v« s¶n ®ang thùc hiÖn sù chuyªn chÝnh cña m×nh hoÆc ®ang n¾m chÝnh quyÒn Nhµ níc víi ®¹i ®a sè n«ng d©n v× lîi Ých cña hai giai cÊp mµ hai giai cÊp ®ã cã sù kh¸c nhau xa”. Nhng ph¶i tho¶ thuËn ®îc víi n«ng d©n th× míi duy tr× ®îc chÝnh quyÒn cña giai cÊp c«ng nh©n, míi x©y dùng ®îc chñ nghÜa x· héi. §ã lµ mét bíc lïi chiÕn lîc, ®óng h¬n lµ trë l¹i con ®êng ph¸t triÓn hîp quy luËt kinh tÕ. Theo quan ®iÓm cña Lªnin thêi ®ã tù do trao ®æi lµ tù do bu«n b¸n tøc lµ lïi l¹i chñ nghÜa t b¶n. Tù do bu«n b¸n vµ tù do trao ®æi lµ viÖc trao ®æi hµng ho¸ gi÷a nh÷ng ngêi së h÷u nhá. Thø trao ®æi hµng ho¸ Êy kh«ng thÓ kh«ng dÉn ®Õn chç ph©n ho¸ nh÷ng ngêi Sx1 hµng ho¸ ra thµnh kÎ së h÷u t 3 b¶n vµ ngêi së h÷u søc lao ®éng, nghÜa lµ kh«i phôc l¹i chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa. Cho nªn sù ph¸t triÓn trao ®æi t nh©n tøc lµ ph¸t triÓn chñ nghÜa t b¶n, mét sù ph¸t triÓn kh«ng thÓ tr¸nh khái khi cã hµng triÖu ngêi s¶n xuÊt nhá. Lªnin chØ râ, tù do bu«n b¸n lµ “kh«i phôc chñ nghÜa t b¶n trªn mét møc ®é lín” lµ tù do cña chñ nghÜa t b¶n. Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, chñ nghÜa t b¶n sÏ n¶y në ë nh÷ng n¬i mµ tríc ®©y chóng kh«ng thÓ n¶y në ®îc. Tõ ®ã thÊy ®îc sù cÇn thiÕt ph¶i dung n¹p chñ nghÜa t b¶n v× nã cÇn cho ®«ng ®¶o quÇn chóng n«ng d©n vµ cho t b¶n t nh©n lµ ngêi bu«n b¸n ®Ó tháa m·n ®îc quÇn chóng n«ng d©n vµ cho t b¶n t nh©n lµ ngêi bu«n b¸n ®Ó tho¶ m·n ®îc nhu cÇu cña n«ng d©n. V× thÕ cÇn ph¶i tæ chøc c«ng viÖc nh thÕ nµo cho tiÕn tr×nh b×nh thêng nÒn kinh tÕ t b¶n Nhµ níc vµ cña viÖc lu th«ng t b¶n chñ nghÜa cã thÓ cã ®îc, v× ®iÒu ®ã cÇn thiÕt cho nh©n d©n. ë ®©y ®· diÔn ra mét ®iÒu mµ chÝnh Lªnnin còng ph¶i nãi “H×nh nh lµ ngîc ®êi: chñ nghÜa t b¶n t nh©n l¹i ®ãng vai trß trî thñ cho chñ nghÜa x· héi”, “Cã thÓ sö dông chñ nghÜa t b¶n t nh©n ®Ó xóc tiÕn cho chñ nghÜa x· héi”. Nhng muèn kh«ng thay ®æi b¶n chÊt cña m×nh, Nhµ níc v« s¶n chØ cã thÓ thõa nhËn cho chñ nghÜa t b¶n ®îc ph¸t triÓn trong mét chõng mùc nµo ®ã vµ chØ víi ®iÒu kiÖn lµ th¬ng nghiÖp t nh©n vµ t b¶n t nh©n ph¶i phôc tïng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc vµ nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt Nhµ níc tõ bªn trªn. Nh vËy trong ®iÒu kiÖn Nhµ níc v« s¶n, tù do trao ®æi, tù do mua b¸n dÉn ®Õn sù phôc håi chñ nghÜa t b¶n díi h×nh thøc chña yÕu lµ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Trong ®iÒu kiÖn mét níc mµ chñ nghÜa t b¶n tiÓu t s¶n chiÕm u thÕ, hµng ho¸ chØ cã thÓ cã ®îc tõ n«ng d©n, tõ n«ng nghiÖp. Vµ nh vËy chØ cã n«ng s¶n hµng ho¸ nµu trao ®ái víi n«ng s¶n hµng ho¸ kh¸c, ®iÒu ®ã d÷ kh«ng kÝch thÝch n«ng d©n, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ph¶i cã hµng ho¸ mµ n«ng d©n cÇn. Mµ muèn cã nh÷ng hµng ho¸ ®ã ph¶i dùa vµo sù ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. Nhng tûong mét níc bÞ tµn ph¸ kiÖt quÖ sau 7 n¨m chiÕn tranh, tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n lµ n«ng d©n còng bÞ ph¸ s¶n sÏ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc ngay vÊn ®Ò nµy nªó kh«ng cã sù gióp ®ì c¶u t b¶n”. Lªnin nãi râ : cã sù gióp ®ì cña t b¶n níc ngoµi. Theo Lªnin cÇn ph¶i “du nhËp” chñ nghÜa t b¶n tõ bªn ngoµi b»ng nh÷ng hîp ®ång bu«n b¸n víi c¸c níc t b¶n lín, b»ng chÝnh s¸ch t« nhîng, tãm l¹i b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. 2. Vai trß cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Tõ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña níc Nga kh«ng cho phÐp ®i trùc tiÕp lªn ch¶u nghÜa x· héi mµ ph¶i xuyªn qua chñ nghÜa t banr Nhµ níc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. Níc Nga lµ mét níc chËm tiÕn ë Ch©u ¢u cho nªn níc Nga míi chØ cã nguyÖn väng kiªn quyÕt tiÕn lªn con ®êng x· héi chñ nghÜa mµ cha cã nÒn 4 mãng kinh tÕ. Do ®ã cÇn ph¶i rót lui vÒ nhng vÞ trÝ cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, cÇn ph¶i chuyÓn tõ “Xung phong” sang “ Bao v©y”. B¶n th©n chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc chÝnh lµ sù kÕt hîp, liªn hîp, phæi hîp Nhµ níc X« ViÕt, nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n víi chñ nghÜa t b¶n do nhµ níc v« s¶n kiÎm so¸t vµ ®iÒu tiÕt cã thÓ ®a¶y nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c nÒn n«ng nghiÖp. Nhê viÖc t¨ng nhanh lùc lîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ æn ®Þnh x· héi, tho¸t ra khái khñng ho¶ng, tho¸t khái c¶nh gi¶m sót “TÝn nhiÖm cña n«ng d©n ®èi víi chÝnh quyÒn X« ViÕt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng trém c¾p cña c«ng nÆng nÒ vµ n¹n ®Çu c¬ lan trµn .v.v...” NÕu du nhËp ®îc chñ nghÜa t b¶n th× sÏ cã thÓ c¶i thiÖn ®îc ®êi sèng cña nh©n d©n, nÒn ®¹i c«ng nghiÖp X« ViÕt ®îc kh«i phôc. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc lµ c«ng cô ®Ó liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n t¸n vµ ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t tiÓu t b¶n vµ t s¶n chñ nghÜa. Trong ®iÒu kiÖn c«ng nghiÖp lín cha ®îc kh«i phôc, kinh tÕ nhá vÉn tån t¹i mét c¸ch ®éc lËp trong chñ nghÜa x· héi th× chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc sÏ lµ sù liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, bëi v× chñ nghÜa t b¶n lµ xu híng vµ lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn tù ph¸t cña nÒn s¶n xuÊt nhá. Víi ý nghÜa Êy th× “T b¶n lµm cho s¶n xuÊt nhá liªn hîp l¹i, t b¶n sinh ra tõ nÒn s¶n xuÊt nhá”. XÐt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn th× chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc vÒ kinh tÕ cao h¬n nhiÒu so víi kinh tÕ tiÓu n«ng. NÕu ph¸t triÓn ®îc chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc th× sÏ t¨ng cêng ®îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt l¹c hËu, nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ ho¸ ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng, nã t¨ng thªm s¶n phÈm mµ nã thu ®îc cña ®¹i c«ng nghiÖp, cñng cè ®îc nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do Nhµ níc ®iÒu chØnh, ®èi lËp víi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ tiÓu t s¶n v« chÝnh phñ. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, v× lÏ Êy, trë thµnh c«ng cô ®Ó ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t t b¶n chñ nghÜa, tÝnh tù ph¸t tiÓu t s¶n, chèng tÖ ®Çu c¬, ®îc coi lµ kÎ thï cña cña chñ nghÜa x· héi, ë níc tiÓu n«ng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc lµ mét bíc tiÕn lín, nhê nã mµ chiÕn th¾ng ®îc t×nh tr¹ng hçn ®én, t×nh tr¹ng suy sôp vÒ kinh tÕ cña giai cÊp Êy lµ c¸i quan träng h¬n hÕt. ChÝnh v× thÕ mµ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc sÏ ®a níc Nga lªn chñ nghÜa x· héi b»ng con ®êng ch¾c ch¾n nhÊt. Chñ nghÜa x· héi Nhµ níc cßn lµ c«ng cô ®Ó kh¾c phôc ®îc “kÎ thï chÝnh trong “néi bé” ®Êt níc, kÎ thï cña c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ” cña chÝnh quyÒn X« ViÕt. §ã lµ bän ®Çu c¬, bän gian th¬ng, bän ph¸ ho¹i ®éc quyÒn cña Nhµ níc. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cßn ®îc xem lµ c«ng cô ®Êu tranh chèng chñ nghÜa quan liªu vµ nh÷ng lÖch l¹c quan liªu chñ nghÜa. Lªnin ph©n tÝch vÒ nguån gèc kinh tÕ cña chñ nghÜa quan liªu ë níc Nga : Êy lµ t×nh tr¹ng riªng 5 lÎ, t×nh tr¹ng ph©n t¸n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá, c¶nh khèn cïng cña hä, t×nh tr¹ng dèt n¸t cña hä, t×nh tr¹ng kh«ng cã ®êng x·, n¹n mï ch÷, t×nh tr¹ng kh«ng cã sù trao ®æi gi÷a N«ng nghiÖp vµ C«ng nghiÖp, t×nh tr¹ng thiÕu sù liªn hÖ vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a N«ng nghiÖp vµ C«ng nghiÖp. Th«ng qua Chñ nghÜa t b¶n mµ giai cÊp c«ng nh©n cã thÓ häc tËp ®îc c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lý mét nÒn s¶n xuÊt lín. Khi Êy giai cÊp c«ng nh©n V« s¶n Nga, so víi bÊt cø giai cÊp V« s¶n ë c¸c níc ph¸t triÓn nµo kh¸c lµ giai cÊp tiªn tiÕn h¬n vÒ cÊp ®é chÝnh trÞ cña níc m×nh vµ vÒ søc m¹nh cña chÝnh quyÒn c«ng n«ng, nhng l¹c hËu h¬n nh÷ng níc l¹c hËu nhÊt ë T©y ¢u vÒ mÆt tæ chøc mét Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cã quy cñ, vÒ tr×nh ®é v¨n ho¸, vÒ møc ®é chuÈn bÞ cho viÖc “thùc hiÖn” Chñ nghÜa x· héi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc (nÕu thùc hiÖn ®îc) sÏ gióp cho chÝnh quyÒn X« ViÕt kh¾c phôc dÇn ®îc t×nh tr¹ng l¹c hËu Êy. Còng qua ®©y mµ hä tËp ®îc c¸ch tæ chøc cña “nh÷ng ngêi th«ng minh vµ cã kinh nghiÖm”, trong nh÷ng xÝ nghiÖp hÕt søc to lín thùc sù ®¶m nhËn ®îc viÖc cung cÊp s¶n phÈm cho hµng chôc triÖu ngêi. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc th«ng qua sù “du nhËp” cña t b¶n tõ bªn ngoµi lµ h×nh thøc du nhËp tiÕn bé kü thuËt hiÖn ®¹i ; qua ®ã mµ hy väng ® îc tr×nh ®é trang bÞ cao cña Chñ nghÜa t b¶n. NÕu kh«ng lîi dung kü thuËt®ã th× kh«ng x©y dùng tèt ®îc c¬ së cho nÒn ®¹i s¶n xuÊt cña chÝnh quyÒn X« ViÕt. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cßn mang l¹i c¸i lîi lµ, th«ng qua sù ph¸t triÓn nã mµ phôc håi ®îc giai c¸p c«ng nh©n. NÕu chñ nghÜa t b¶n ®îc lîi thÕ th× s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng sÏ t¨ng lªn vµ giai cÊp v« s¶n còng theo ®ã mµ lín nhanh lªn. NÕu chñ nghÜa t b¶n ®îc kh«i phôc l¹i th× còng cã nghÜa lµ sÏ kh«i phôc l¹i giai cÊp v« s¶n vµ taä ra mét giai cÊp v« s¶n c«ng nghiÖp, v× chiÕn tranh, v× bÞ ph¸ s¶n nªn ®· bÞ mÊt tÝnh giai cÊp, nghÜa lµ bÞ ®Èy ra khái con ®êng tån t¹i giai cÊp cña m×nh vµ kh«ng cßn tån t¹i víi t c¸ch lµ giai cÊp v« s¶n n÷a. Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc mµ Lªnin nªu lµ mét thø chñ nghÜa t b¶n ®Æc biÖt. Nã kh¸c víi kh¸i niÖm th«ng thêng vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc v× ë ®©y Nhµ níc n»m trong tay giai cÊp v« s¶n vµ nh÷ng ®Ønh cao cña nÒn kinh tÕ th× n»m trong tay Nhµ níc x· héi chñ nghÜa. Lªnin viÕt : “Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cña chóng t«i kh¸c vÒ c¨n b¶n so víi Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cña chÝnh phñ t b¶n, sù kh¸c biÖt chÝnh lµ ë chç Nhµ níc cña chóng t«i kh«ng ph¶i ®¹i diÖn cho giai cÊp t s¶n mµ ®¹i diÖn cho giai cÊp v« s¶n”. Tõ nh÷ng ®iÒu võa tr×nh bµy vÒ Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc chóng ta cã thÓ thÊy : Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc kh«ng chØ lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ trong kÕt cÊu nÒn kinh tÕ qu¸ ®é mµ cßn lµ s¸ch lîc cña Nhµ níc V« s¶n, lµ con ®êng ®Ó thùc hiÖn sù qu¸ ®é lªn CNXH trong mét níc tiÓu s¶n xuÊt chiÕm u thÕ. 6 3. C¸c h×nh thøc cña Chñ nghÜa T b¶n Nhµ níc. Lªnin ®· nªu ra nh÷ng h×nh thøc cô thÓ cña Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. 3.1. T« Nhîng : Trong cuèn “Bµn vÒ ThuÕ l¬ng thùc” Lªnin quan niÖm : “T« nhîng lµ mét giao kÌo, mét sù liªn kÕt, liªn minh gi÷a chÝnh quyÒn Nhµ níc X« ViÕt, nghÜa lµ Nhµ níc V« s¶n víi Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc chèng l¹i thÕ lùc tù ph¸t tiÓu t s¶n. Ngêi nhËn t« nhîng lµ nhµ t b¶n T« nhîng lµ chÝnh quyÒn X« ViÕt ký Hîp ®ång víi nhµ t b¶n. Nhµ t b¶n tiÕn hµnh kinh doanh víi t c¸ch lµ mét bªn ký kÕt, lµ ngêi thuª t liÖu s¶n xuÊt XHCN, vµ thu ®îc lîi nhuËn cña t b¶n mµ m×nh bá ta, råi nép cho Nhµ níc CHCN mét phÇn s¶n phÈm. T« ngîng lµ h×nh thøc kinh tyÕ mµ hai bªn cïng cã lîi. Nhµ t b¶n kinh doanh theo ph¬ng thøc t b¶n cèt ®Ó thu ®îc lîi nhuËn bÊt thêng, siªu ng¹ch hoÆc ®Ó cã ®îc lo¹i nguyªn liÖu mµ hä kh«ng t×m ®îc hoÆc khã t×m ®îc b»ng c¸ch kh¸c. ChÝnh quyÒn X« ViÕt còng cã lîi : Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sè lîng s¶n phÈm t¨ng lªn. H×nh thøc T« nhîng lµ sù “du nhËp” chñ nghÜa t b¶n tõ bªn ngoµi vµo. TÊt c¶ khã kh¨n trong nhiÖm vô nµy lµ ph¶i c©n nh¾c, ph¶i suy nghÜ hÕt mäi ®iÒu khi ký hîp ®ång t« nhîng vµ sau ®ã ph¶i biÕt theo dâi viÖc chÊp hµnh nã. Trong B¸o c¸o vÒ T« nhîng, Lªnin ®· nªu ra nh÷ng ®iÒu cÇn ph¶i cÇn ph¶i chó ý nh sau: - §Ó thùc hµnh Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc (T« nhîng) cÇn ph¶i tõ bá Chñ nghÜa ¸i quèc ®Þa ph¬ng cña mét sè ngêi cho r»ng tù m×nh cã thÓ lµm lÊy, kh«ng chÊp nhËn trë l¹i ¸ch n« dÞch cña t b¶n. Lªnin nªu râ cµn ph¶i s½n sµng chÞu ®ùng c¶ mét lo¹t hy sinh thiÕu thèn vµ bÊt lîi miÔn sao cã ®îc sù chuyÓn biÕn quan träng vµ c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh tÕ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu. - Ngêi t« nhîng cã tr¸ch nhiÖm c¶i thiÖn ®êi sèng c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp t« nhîng sao cho ®¹t tíi møc sèng trung b×nh cña ngêi níc ngoµi. C¶i thiÖn ®êi sèng c¶u c«ng nh©n c¸c xÝ nghiÖp t« nhîng vµ ngoµi t« nhîng ®îc xem lµ “c¬ së cña chÝnh s¸ch t« nhîng”. - Ngoµi ra ngêi nhËn t« nhîng ph¶i b¸n thªm cho ChÝnh quyÒn X« ViÕt (nÕu cã yªu cÇu) tõ 50 ®Õn 100% sè lîng s¶n phÈm tiªu dïng cho c¸c c«ng nh©n ë XÝ nghiÖp T« nhîng còng víi gi¸ b¸n nh trªn, lµm nh vËy ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng c«ng nh©n kh¸c. - VÊn ®Ò tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp t« nhîng sÏ ®îc quy ®Þnh theo sù tho¶ thuËn riªng cña tõng hîp ®ång. 7 - §iÒu kiÖn vÒ thuª mín, vÒ sinh ho¹t vËt chÊt, vÒ tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ nh©n viªn ngêi níc ngoµi ®îc quy ®Þnh theo sù tho¶ thuËn tù do gi÷a hai bªn, C«ng ®oµn kh«ng cã quyÒn trong viÖc nµy. - §èi víi c«ng nh©n Nga cã tr×nh ®é cao, nÕu c¸c xÝ nghiÖp t« nhîng muèn mêi ph¶i cã sù ®ång ý cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn Trung ¦¬ng. - Ph¶i t«n träng ph¸p luËt cña Nga. - Ph¶i nghiªm chØnh tu©n theo nh÷ng quy t¾c Khoa häc vµ kü thuËt phï hîp víi ph¸p luËt cña níc Nga vµ cña níc ngoµi. 3.2. C¸c Hîp t¸c x· (HTX) còng lµ mét h×nh thøc cña CNTB Nhµ níc. C¨n cø vµo nh÷ng thêi ®iÓm lÞch sö tríc vµ sau, cã thÓ nhËn thÊy r»ng, tho¹t ®Çu Lªnin quan niÖm : HTX lµ h×nh thøc cña CNTB Nhµ níc. VÒ sau tõ thùc tiÔn níc Nga, Lªnin ®· ph©n biÖt tæ chøc kinh tÕ nµy trong nh÷ng chÕ ®é kh¸c nhau. NghÜa lµ trong thùc tÕ tån t¹i hai chÕ ®é HTX : TBCN vµ XHCN. ChÕ ®é Hîp t¸c x· TBCN trong lßng chÕ ®é X« ViÕt ®îc coi lµ mét h×nh thøc CNTB Nhµ níc. ýnghÜa cña chÕ ®é hîp t¸c x· lµ ë chç kh«ng ph¶i xo¸ bá ngêi s¶n xuÊt nhá víi lîi Ých t nh©n cña hä mµ lµ ®Æt lîi Ých ®ã díi sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc vµ phôc vô tõng lîi Ých chung. 3.3. H×nh thøc ®¹i lý uû th¸c. Lªnin coi h×nh thøc nµy lµ h×nh thøc thø ba. Theo h×nh thøc nµy Nhµ níc l«i cuèn nhµ t b¶n víi t c¸ch lµ mét nhµ bu«n, tr¶ cho hä mét sè tiÌn hoa hång ®Ó hä b¸n s¶n phÈm cña Nhµ níc vµ mua s¶n phÈm cña ngêi s¶n xuÊt nhá. 3.4. Cho t b¶n trong níc thuª xÝ nghiÖp, vïng má, rõng, ®Êt. H×nh thøc nµy gièng h×nh thøc t« nhîng, nhng ®èi tîng t« nhîng kh«ng ph¶i lµ t b¶n níc ngoµi mµ lµ t bn¶ trong níc. H×nh thøc nµy ®îc coi lµ h×nh thøc riªng ®Ó ph©n biÖt nã víi h×nh thøc t¬ng tù nhng ®èi tîng thuª chØ lµ t b¶n trong níc. 3.5. Cho n«ng d©n thuª nh÷ng hÇm má nhá. §©y còng lµ kiÓu cho thuª, nhng ®èi tîng thuª theo c¸ch nãi cña Lªnin lµ nh÷ng tiÓu t s¶n. Vµ chÝnh ë nh÷ng hÇm má nhá cho n«ng d©n thuª s¶n xuÊt l¹i ®Æc biÖt ph¸t triÓn h¬n lµ nh÷ng xÝ nghiÖp lín nhÊt tríc kia lµ cña t b¶n, ngang hµng víi c¸c xÝ nghiÖp t b¶n ë T©y ¢u. 3.6. C«ng ty Hîp doanh. Trong b¸o c¸o t¹i §¹i héi IV quèc tÕ Céng s¶n, Lªnin ®· nãi vÒ nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc do thùc hµnh chÕ ®é chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Khi nãi vÒ lÜnh vùc th¬ng nghiÖp, chÝnh quyÒn X« ViÕt ®· cè g¾ng lËp ra nh÷ng X«ng ty 8 Hîp doanh, thµnh lËp theo thÓ thøc tiÒn vèn mét phÇm lµ cña t b¶n t nh©n, ngoµi ra cña t b¶n níc ngoµi vµ mét phÇn lµ cña chÝnh quyÒn X« ViÕt. §ã lµ mét sè h×nh thøc cña CNTBNN cã thÓ rót ra tõ thùc tiÔn thùc hµnh chÕ ®é nµy vµ ®îc LªnØnt×nh bµy khi th× tËp trung, khi th× r¶i r¸c ë mét sè t¸c phÈm. 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn CNTB Nhµ níc. Sù thùc hµnh CNTBNN ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ lín. §Õn th¸ng 11 n¨m 1922 Lªnin ®· tr×nh bµy kh¸i qu¸t nh÷ng thµnh tùu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ më nãi chung, CNTBNN nãi riªng nh sau: Tríc hÕt vµ chñ yÕu lµ t×nh h×nh giai cÊp n«ng d©n. Tõ chç ®ãi kÐm, bÊt b×nh ®Õn chç n«ng d©n ch¼ng nh÷ng ®· tho¸t khái n¹n ®ãi mµ cßn nép ®îc thuÕ l¬ng thùc hµng tr¨m triÖu pót. Tõ nh÷ng cuéc b¹o ®éng mang tÝnh chÊt phæ biÕn n¨m 1921, n«ng d©n ®· hµi lßng víi t×nh h×nh cña hä. C«ng nghiÖp nhÑ ®ang cã ®µ ph¸t triÓn ®êi sèng cña c«ng nh©n ®îc c¶i thiÖn, t×nh h×nh bÊt m·n cña c«ng nh©n kh«ng cßn n÷a. C«ng nghiÖp nÆng tuy vÉn cßn khã kh¨c nhng ®· cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh. Lý do lµ kh«ng cã nh÷ng kho¶n cho vay lín hµng mÊy tr¨m triÖu ®«la. ChÝnh s¸ch t« nhîng th× hay thËt nhng cho ®Õn lóc Êy (1922) vÉn cha cã mét t« nhîng sinh lîi nµo trong c«ng nghiÖp nÆng. Kh«ng hy väng vay ®îc ë c¸c níc giµu cã, c¸c níc ®Õ quèc vÉn ®ang muèn bãp chÕt Nhµ níc XHCN non trÎ. Tuy nhiªn, nhê chÝnh s¸ch kinh tÕ míi mµ thu ®îc mét sè vèn lín h¬n 20 triÖu róp vµng (nhê th¬ng nghiÖp mµ cã vèn Êy). §iÒu quan träng n÷a lµ tiÕt kiÖm vÒ mäi mÆt, kÓ c¶ nh÷ng chi phÝ vÒ trêng häc ®· cøu v·n c«ng nghiÖp. Riªng vÒ chÝnh s¸ch Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ®· cã nh÷ng t¸c dông tÝch cùc nhÊt ®Þnh gãp phÇn lµm sèng ®éng nÒn kinh tÕ níc Nga ®· bÞ suy sôp sau chiÕn tranh. Nhê t« nhîng víi níc ngoµi nhiÒu nhµnh c«ng nghiÖp quan träng (®Æc biÖt lµ nhµnh khai th¸c dÇu) ®· ph¸t triÓn, nhiÒu kinh nghiÖm tiªn tiÕn víi trang thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i cña nÒn s¶n xuÊt lín ®· ®îc ®a vµo s¶n xuÊt mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp cho thuª, c¸c xÝ nghiÖp hân hîp ®· gãp phÇn gióp Nhµ níc X« ViÕt duy tr× sù ho¹t ®éng s¶n xuÊt b×nh thêng ë c¸c c¬ së kinh tÕ t¨ng thªm s¶n phÈm cho x· héi, viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. H×nh thøc ®¹i lý th¬ng nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· t b¶n chñ nghÜa trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, tÝn dông vµ tiªu thô ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc hç trî th¬ng nghiÖp XHCN, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh trao ®æi vµ lu th«ng hµng ho¸, tiÒn tÖ, lµm sèng ®éng nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, qua ®ã c¶i biÕn nh÷ng ngêi tiÓu n«ng, nèi liÒn quan hÖ trao ®æi C«ng N«ng nghiÖp, Thµnh thÞ - N«ng th«n. Nh÷ng kÕt qu¶ Êy cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi níc Nga X« ViÕt. Nã gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ níc Nga sau chiÕn tranh. 9 Tuy nhiªn so víi sù mong muèn vµ môc tiªu ban ®Çu ®Æt ra cña Lªnin th× kÕt qu¶ thùc hµnh chÕ ®é nµy vÉn cßn rÊt thÊp. Song kÕt qu¶ lín nhÊt lµ b¾t ®Çu h×nh thµnh mét kh¸i niÖm míi, vµ CNTBNN ®· thùc sù lµ mét phÇn ®Æc trng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi. Vµ chÝnh nhê chÝnh s¸ch kinh tÕ míi mµ chÝnh quyÒn X« ViÕt ®· gi÷ ®îc vÞ trÝ v÷ng ch¾c trong N«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp vµ cã kh¶ n¨ng tiÕn lªn ®îc. N«ng d©n võa lßng C«ng nghiÖp còng nh Th¬ng nghiÖp ®ang håi sinh vµ ph¸t triÓn. §ã lµ mét th¾ng lîi cña chÝnh quyÒn X« ViÕt. B. Sù vËn dông lý luËn cña lªnin vÒ chñ nghÜa níc ë viÖt nam t b¶n nhµ 1. Sù cÇn thiÕt vµ kh¶ n¨ng sö dông kinh tÕ TBNN ë níc ta. XÐt vÒ ph¬ng diÖn vËt chÊt, kinh tÕ, níc ta hiÖn nay ë møc ®é nhÊt ®Þnh, cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó trùc tiÕp x©y dùng chñ nghÜa x· héi. V× vËy chóng ta cÇn suy nghÜ thÊu ®¸o qu¸ tr×nh ®i lªn chñ nghiÏa x· héi th«ng qua chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc nh Lªnin tõng v¹ch ra. Chóng ta cÇn sö dông chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc nh mét ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn sù ®iÞnh híng x· héi chñ nghÜa. Víi ®êng lèi ®æi míi vµ chñ tr¬ng chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¹i héi VI vµ VII cña §¶ng, kinh tÕ t nh©n, c¸ thÓ ë níc ta ®· ®îc më réng, hiÖn cung cÊp kho¶ng 2/3 tæng s¶n phÈm trong níc. CÇn híng kinh tÕ nµy vµo con ®êng chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ viÖc thùc hµnh ®êng lèi chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc nãi riªng ë níc ta ®Æt trong côc diÖn chung cña thÕ giíi cã nhiÒu thuËn lîi. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ë cuèi thÓ kû XX ®Õn nay ®· mang ®Õn nh÷ng ®¶o lén lín lao trong c¬ së vËt chÊt, kü thuËt vµ kiÕn tróc thîng tÇng, trong thÕ chÕ chÝnh trÞ kinh tÕ, x· héi, trong quan hÖ quèc tÕ, trong kÕt cÊu giai cÊp vµ x· héi ... §ã lµ søc m¹nh thêi ®¹i. Søc m¹nh nµy cã thÓ ®a mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn cÊt c¸nh lªn mét c¸ch nhÑ nhµng nÕu níc ®ã biÕt n¾m b¾t thêi c¬ vµ biÕt ®i ®óng híng. §Êt níc ta cã hoµn c¶nh quèc tÕ thuËn lîi cho viÖc b×nh thêng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ trong ®ã cã sù “du nhËp” CNTB tõ bªn ngoµi, tõ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. Níc ta n»m ngay gi÷a khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt cña thÕ giíi ngµy nay, lµ vïng vµnh ®ai Th¸i B×nh D¬ng thuéc khu vùc Ch©u ¸. VÒ kh¸ch quan, c¸c níc ph¸t triÓn kh«ng thÓ kh«ng më réng ¶nh hëng vµ t×m nh÷ng nguån ®Çu t míi ë vïng nµy. ChØ cÇn cã mét chÝnh s¸ch hîp t¸c khu vùc ®óng ®¾n víi chÝnh s¸ch kinh tÕ mÒm dÎo chóng ta cã thÓ thu hót ®îc vèn 10 ®Çu t cña níc ngoµi díi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lîng s¶n xuÊt trong mét nÒn s¶n xuÊt toµn cÇu ho¸, trong mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang chuyÓn ho¸ thµnh mét thÓ thèng nhÊt, tÝnh phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy cµng t¨ng lªn. Phô thuéc lÉn nhau lµ ta cÇn ngêi vµ ngêi còng cÇn ta. C¸c níc c«ng nghiÖp phµt triÓn ®ang chuyÓn sang mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt míi vÒ cho nªn vÒ kh¸ch quan hä cã nhu cÇu chuyÓn nhîng nh÷ng kü thuËt ®îc gäi lµ truyÒn thèng cho nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn. §iÒu nµy còng t¹o ra mét sã thuËn lîi cho chóng ta trong viÖc thu hót nh÷ng kü thuËt ®ã vµ c¸c nguån vèn g¾n víi kü thuËt Êy tõ c¸c níc ph¸t triÓn vÒ c«ng nghiÖp. Còng ph¶i nãi ®Õn mÆt m¹nh cña ®Êt níc ta cã thu hót ®èi víi t b¶n níc ngoµi. C¸i mµ chñ nghÜa t b¶n thÕ giíi cÇn lµ sù chuyÓn híng sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng (dÜ nhiªn lµ theo quan ®iÓm cña hä), th× chóng ta ®· b¾t ®Çu (dÜ nhiªn lµ theo môc ®Ých cña ta). VÒ kh¸ch quan, viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ c¸i quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh xu híng hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, quyÕt ®Þnh triÓn väng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta. C«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc ta ®· thu ®îc nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu rÊt quan träng. Nhµ níc ta ®· thiÕt lËp ®îc nhiÒu mèi quan hÖ kinh tÕ víi bªn ngoµi vµ ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc níc ngoµi ®¸nh gi¸ lµ “réng më” vµ thøc thêi. Níc ta còng cã mét sè tµi nguyªn quý gi¸, lµ mét thÞ trêng kh«ng ph¶i nhá. §Æc biÖt sù æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ c¸i mµ ngêi níc ngoµi cã thÓ tin cËy trong viÖc ®Çu t l©u dµi. 2. Nh÷ng h×nh thøc cô thÓ cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ®ang ®îc vËn dông ë níc ta. 2.1. H×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt gi÷a Nhµ níc víi c¸c chñ së h÷u ngoµi quèc doanh ë trong níc hoÆc víi c¸c chñ së h÷u ö c¸c níc t b¶n chñ nghÜa. Sù liÖn doanh, liªn kÕt ®îc c¸c nhµ kinh tÕ kÓ c¶ t b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i coi lµ “Mét ý tëng tuyÓt vêi”. Sù khai th¸c triÖ ®Ó t tëng vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ®ßi hái ph¶i më réng kh¸i niÖm liªn doanh liªn kÕt. Kh«ng chØ liªn doanh, liªn kÕt víi chñ nghÜa t b¶n tõ bªn ngoµi mµ c¶ chñ nghÜa t b¶n néi ®Þa víi c¸c c¬ së thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n dÓ c¶ hîp t¸c t nh©n. Liªn doanh, liªn kÕt gi÷a c¸c níc víi nhau ®ang lµ xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña thÕ giíi. Thùc tiÔn trong níc vµ trªn thÕ giíi cho thÊy ®Ó liªn doanh ®¹t hiÖu qu¶ cÇn ph¶i gi¶i ®¸p mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò liªn quan. Ch¼ng h¹n, liªn doanh ®Ó s¶n xuÊt c¸i g× ? Ta muèn cã mÆt hµng xuÊt khÈu nhng ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh bëi nÕu kh«ng cã mÆt hµng xuÊt khÈu cña ta th× c¸c nhµ t b¶n còng ®· gÆp kh«ng Ýt ®èi thñ c¹nh tranh. Kh«ng thÓ kh«ng tr¶ lêi cho 11 c¸c c©u hái vÒ thÞ trêng nãi chung, thÞ trêng ®îc hëng vµ kh«ng ®îc hëng chÕ ®é tèi huÖ quèc trong th¬ng m¹i. §Þa ®iÓm x©y dùng xÝ nghiÖp liªn doanh còng kh«ng thÓ bá qua v× cã quan hÖ ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh. Mét sè vÊn ®Ò cÇn x¸c ®Þnh râ lµ viÖc lùa chän “b¹n cïng ch¬i” ë bªn ngoµi vµ c¬ së trong níc ë bªn ngoµi vµ c¬ së trong níc liªn doanh víi níc ngoµi. Nªn tÝch cùc, chñ ®éngt×m b¹n hµng, ®Æt quan hÖ nhiÒu h·ng, tríc hÕt lµ c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia, kinh doanh nhiÒu ngµnh. Bëi v× nh÷ng tËp ®oµn nµy cã ®Æc trng lµ rÊt linh ho¹t, cã nh÷ng quan hÖ bÒn v÷ng víi nhiÒu níc, cã bé m¸y tiªu thô ®· ®îc xÕp ®Æt hoµn h¶o. Nhng cßn mÆt tr¸i cña tÊm huy ch¬ng cÇn ph¶i lu ý. Ch¼ng h¹n nh trong ph©n c«ng lao ®éng th× c¸c níc kÐm ph¸t triÓn thêng ®îc ph©n c«ng lµm nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ cÇn nhiÒu lao ®éng gi¶n ®¬n, luång kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn kh«ng cã lµ bao. C¸c C«ng ty liªn doanh thêng ®Çu t lín vµo c¸c níc ph¸t triÓn ®Ó sö dông tiÒm lùc khoa häc lín ë n¬i ®©y nh»m ®ãn tríc c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt. Nh vËy, trong buæi ®Çu liªn doanh còng khã mµ hy väng vµo nh÷ng nguån ®Çu t lín tõ bªn ngoµi. ViÖc lùa chän c¬ së trong níc ®Ó liªn doanh víi níc ngoµi còng cÇn ph¶i xem xÐt cÈn thËn nÕu kh«ng muèn “®¸nh mÊt m×nh”. Ngoµi yÕu tè phÈm chÊt chÝnh trÞ cña nh÷ng nhµ qu¶n lý, cßn ph¶i tÝnh ®Õn phÈm chÊt kinh doanh ®¹t chÊt lîng cao, nhê ®ã mµ giµnh ®îc sù tÝn nhiÖm. 2.2. C«ng ty cæ phÇn víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc vµ cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp ®Ó thµnh lËp xÝ nghiÖp t b¶n Nhµ níc. C«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÑn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cho yªu cÇu tËp trung t b¶n vµ cã vai trß rÊt lín trong viÖc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Khi xuÊt hiÖn C«ng ty cæ phÇn cã nhiÒu d¹ng. XÐt theo kh¶ n¨ng chuyÓn nhîng cæ phiÕu møc quy ®Þnh vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu, chia C«ng ty cæ phÇn lµm hai lo¹i: C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ C«ng ty v« danh. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn C«ng ty cæ phÇn ®îc xem lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ, sù tån t¹i cña nã kh«ng nh÷ng chØ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch tô vèn mµ cßn lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña viÖc cñng cè tÝnh hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nãi chung, cña quèc doanh nãi riªng. Cïng víi viÖc x©y dùng c¸c C«ng ty cæ phÇn b¾t ®Çu tõ viÖc b¸n cæ phÇn vµ thu hót, C«ng ty cæ phÇn cßn ®îc thµnh lËp trªn c¬ së c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh b»ng biÖn ph¸p “cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc”. Thùc chÊt cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp quèc doanh hiÖn nay lµ chuyÓn tõ së h÷u Nhµ níc thµnh së h÷u tËp thÓ, hçn hîp lµ lµm gän nhÑ, tèi u thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh t¨ng thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ, c¸ thÓ, t nh©n. Nã lµ gi¶i ph¸p nh»m tho¸t khái t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç cña c¸c xÝ nghÞp quèc doanh. 12 Nã cßn lµ gi¶i ph¸p ®Ó gãp phÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng phæ biÕn vµ nghiªm träng hiÖn nay lµ sù thÊt tho¸t tµi s¶n, l·ng phÝ díi nhiÒu h×nh thøc. Cho nªn, cïng víi viÖc s¾p xÕp l¹i kinh tÕ quèc doanh theo híng cñng cè nh÷ng c¬ së kinh tÕ cÇn thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng cñng cè, cµn thùc hiÖn biÖn ph¸p “cæ phÇn ho¸” xÝ nghiÖp quèc doanh. Song, cÇn vµ chØ nªn cñng cè sè Ýt c¬ së quèc doanh cã vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, cã nguån thu lín cho ng©n s¸ch, hoÆc ë nh÷ng ngµnh lÜnh vùc mµ t nh©n kh«ng muèn hoÆc kh«ng ®ñ vèn, ®ñ søc ®Çu t. 2.3. §Æc khu kinh tÕ. Qua thùc tiÔn nhiÒu níc ®Æc khu kinh tÕ lµ mét vïng l·nh thæ quèc gia mµ trªn ®ã ngêi ta ¸p dông chÕ ®é ®Æc biÖt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Môc tiªu cña nã lµ : t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn s¶n xuÊt, t¨ng cêng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, thu hót ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi, ®Èy nhanh c¸c qu¸ tr×nh khai th¸c c«ng nghÖ kü thuËt míi vµ häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi. §Æc khu kinh tÕ lµ mét néi dung quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i, mang tÝnh chÊt míi cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Víi vai trß lµ “cÇu nèi” nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, c¸c ®Æc khu kinh tÕ cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Ó biÕn c¸c ®êng lèi, chñ tr¬ng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i cña c¸c níc nµy thµnh hiÖn thùc. 2.4 Khu c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu (khu chÕ xuÊt) “Khu c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu” lµ khu c«ng nghiÖp ®îc quy ®Þnh chuyªn m«n xuÊt chñ yÕu cho xuÊt khÈu trong ®ã ngêi ta ¸p dông quy chÕ tù do thuÕ quan, tù do mËu dÞch. §Æc khu kinh tÕ còng nh khu chÕ xuÊt, vÒ thùc chÊt ®îc coi lµ c¸c h×nh thøc cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, n¬i ®©y kh«ng ph¶i chØ cã mét lo¹i h×nh kinh tÕ t b¶n Nhµ níc ®¬n ®éc, thuÇn tuý, mµ cã nhiÒu h×nh thøc cô thÓ, nh gåm c¶ h×nh thøc t« nhîng, liªn doanh, cho t b¶n níc ngoµi thuª.v.v.. HiÖn nay ë níc ta ®ang chñ tr¬ng thÝ ®iÓm thµnh lËp khu chÕ xuÊt ë T©n thuËn, v× vÊn ®Ò cßn hÕt søc míi mÎ nªn cÇn tham kh¶o kinh nghiÖm c¸c khu chÕ xuÊt trªn thÕ giíi. 2.5. Cho t b¶n trong vµ ngoµi níc, cho n«ng d©n thuª c¸c c¬ së s¶n xuÊt Kinh doanh vµ c¸c t liÖu s¶n xuÊt thuéc së h÷u toµn d©n. §©y còng lµ mét h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc ®îc Lªnin rÊt coi träng. Trong c¶i c¸ch, ®æi míi kinh tÕ hiÖn nay ë nhiÒu níc ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa vµ ®· thùc hiÖn h×nh thøc kinh tÕ nµy. Kh«ng thÓ liÖt kª toµn bé d¹n môc c¸c h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc trong n«ng nghiÖp v× qu¸ tr×nh thùc hiÖn míi chØ võa b¾t ®Çu. Nhng viÖc sö 13 dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ nµy trong n«ng nghiÖp còng ph¶i ®îc coi lµ “cÇn thiÕt, cã lîi, ®¸ng mong ®îi”. §ã lµ con ®êng h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp, chuyÓn nÒn s¶n xuÊt tõ ph©n t¸n ®Õn tËp trung, tõ nÒn n«ng nghiÖp nöa tù nhiªn, tù nhiªn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸. §ã lµ con ®êng x· héi ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong thùc tÕ. 2.6. C¸c Tæ chøc hîp t¸c liªn doanh víi tÝnh c¸ch lµ c¸c h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc. Nh÷ng hîp t¸c x· ®îc Tæ chøc theo nguyªn t¾c x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn ph©n phèi theo lao ®éng cã sù hç trî cña Nhµ níc, sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña §¶ng Céng S¶n th× chóng thuéc thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ mµ chóng ta vÉn thêng nãi lµ mét thµnh phÇn XHCN. ë níc ta mÊy n¨m nay còng xuÊt hiÖn nh÷ng Tæ chøc hîp t¸c t¬ng tù nh liªn doanh liªn hé, tæ hîp dÞch vô, chÕ biÕn cung øng vËt t, tiªu thô s¶n phÈm v.v.. Nh÷ng Tæ chøc hîp t¸c liªn doanh mµ cã sö dông ®Êt ®ai cña së h÷u toµn d©n, cã vay vãn cña Nhµ níc, vµ nhÊt lµ cã sù kiÓm dª kiÓm so¸t cña nhµ níc, th× víi quan niÖm réng theo t tëng cña Lªnin ®ã còng ®Òu lµ h×nh thøc chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Chóng ta cÇn n¾m lÊy ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. Nh÷ng h¹n chÕ khi ¸p dông CNTBNN vµo níc ta. ChØ nguyªn víi thùc tr¹ng mét níc nghÌo, kÐm ph¸t triÓn ®ang n»m trong khñng ho¶ng kinh tÕ - x· héi, bªn ngoµi ®ang bÞ chÝnh s¸ch bao v©y, cÊm vËn ®Ì nÆng, chóng ta qu¶ lµ ®ang ë vµo vÞ trÝ xuÊt ph¸t kh«ng thuËn lîi l¾m trong cuéc ®ua kinh tÕ. NÕu so s¸nh tæng s¶n phÈm quèc d©n theo ®Çu ngêi n¨m 1987, th× níc ta kÐm Th¸i Lan 6 lÇn, kÐm Philipin h¬n 4 lÇn, kÐm Malaixia h¬n 13 lÇn, kÐm In®onªxia gÇn 4 lÇn. Ta ®øng tríc nguy c¬ lµ nÕu kh«ng cã mét chiÕn lîc ®óng, kh«ng cã nh÷ng cè g¾ng v¬n lªn th× kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a níc ta vµ c¸c níc l¸ng giÒng ®i theo con ®êng t b¶n chñ nghÜa sÏ t¨ng lªn, chø kh«ng gi¶m. Ph¶i nh×n vµo thùc tr¹ng níc ta trong bèi c¶nh quèc tÕ chung. Tuy cã thuËn lîi nµo ®ã, song trong bèi c¶nh quèc tÕ hiÖn nay, chóng ta còng cã khã kh¨n míi. MÆc dï níc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng song sù chuyÓn biÕn Êy l¹i xuÊt ph¸t tõ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu lµ tù nhiªn, tù cung tù cÊp, hiÖn vËt. Do vËy c¸i thiÕu thèn nhÊt vµ ú ®ã g©y nhiÒu khã kh¨n nhÊt trong qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, qu¶n lý sù håi sinh, dung n¹p, du nhËp chñ nghÜa t b¶n nãi riªng lµ cha cã thãi quen “lµm ¨n theo kiÓu bu«n b¸n”, thiÕu trÝ thøc vµ ®éi ngò kinh doanh hiÖn ®¹o. MÆc dï ®Êt níc ta cã mét sè tµi nguyªn thiªn nhiªn cã søc hÊp dÉn víi ngêi níc ngoµi, song tríc sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, hai u thÕ cña c¸c níc kem vµ ®ang ph¸t triÓn lµ tµi nguyªn vµ søc lao ®éng ®· vµ ®ang mÊt ®i ®¸ng kÓ søc hót ®èi víi c¸c 14 C«ng ty xuyªn quèc gia. C¸c níc nµy buéc ph¶i lao vµo ngµnh kü thuËt cao nhng vÊp ph¶i vÊn ®Ò vèn vµ ®éi ngò khoa häc, kü thuËt kh«ng cã hoÆc yÕu kÐm. Mét khã kh¨n míi tíi lµ, sù chèng ph¸ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë níc ta cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, ph¶n ®éng trong vµ ngoµi níc. Chóng mu toan thùc hiÖn “diÔn biÕn hoµ b×nh” vµ híng c«ng cuéc ®æi míi cña níc ta ®i chÖch khái con ®êng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng mÆt tr¸i cña qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thùc hiÖn chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc lµ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, ®Õn møc cã thÓ g©y ra sù bÊt b×nh cña c¶ mét tÇng líp d©n c nµo ®ã tríc sù dung n¹p, du nhËp chñ nghÜa t b¶n. Nh×n chung l¹i, viÖc thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ë níc ta sÏ cã c¶ khã kh¨n vµ thuËn lîi. Nhng tríc m¾t khã kh¨n sÏ kh«ng nhá. NghÜa lµ ph¶i dù b¸o tríc c¸i gi¸ ph¶i tr¶ kh«ng ph¶i nhá. Chóng ta chØ cã thÓ h¹n chÕ c¸i gi¸ ph¶i tr¶, chø kh«ng thÓ kh«ng ph¶i tr¶. Ph¶i tr¶ gi¸ ®Ó ph¸t triÓn. VÊn ®Ò lµ ph¶i dòng c¶m vµ kh«n ngoan, ph¶i cã chiÕn lîc bíc ®i, h×nh thøc thùc hiÖn h÷u hiÖu. 15 C. Ph¬ng híng ®Ó vËn dông thµnh c«ng kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay. t b¶n nhµ níc 1. Ph¸t huy m¹nh mÏ tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. VÊn ®Ò ®îc ®Æt ra xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi cña níc ta vµ tõ viÖc t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ x· héi cho sù chuyÓn ho¸ tõ mét kÕt cÊu kinh tÕ tiÓu n«ng lµ chñ yÕu sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®Þnh híng lªn chñ nghÜa x· héi. S¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng thÓ ra ®êi nÕu kh«ng cã sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt lµ kÕt qu¶ vµ biÓu hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®¹t ®Õn møc ®é nµo. C¸i gèc cña vÊn ®Ò lµ ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt. NÒn kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i së dÜ ®îc coi lµ hiÖn ®¹i v× dùa trªn tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Trªn quan ®iÓm v× lîi Ých ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh sù ph©n c«ng vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh c¹nh tranh vµ t¹o ra tû xuÊt hµng ho¸ vµ sè lîng hµng hãa ngµy cµnh nhiÒu, trªn quan ®iÓm Êy thµnh phÇn kinh tÕ t nhan cã vÞ trÝ ®¨c biÖt quan träng trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay. Do kinh tÕ t nh©n cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh hµng ho¸ nÒn kinh tÕ ë níc ta, tÝnh tíi thùc tiÔn tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ Êy, cho nªn kh¸c víi nh÷ng níc ®· cã nÒn kinh tÕ t¬ng ®èi ph¸t triÓn. Nhµ níc ta cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ h«c trî cho nÒn kinh tÕ Êy ph¸t triÓn. §¬ng nhiªn, vÊn ®Ò nµo còng cã møc ®é, giíi h¹n cña nã. Nhµ níc cßn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn vµ chÝnh sù phts triÓn nµy mµ thùc hiÖn nhiÒu kh¶ n¨ng thùc hµnh chña nghÜa t b¶n Nhµ níc, ng¨n ngõa ®îc sù ph¸t triÓn kh«ng lµnh m¹nh cña kinh tÕ t nh©n lµm cho chóng trë thµnh “c¸i kh«ng ®¸ng sù, c¸i ®¸ng mong ®îi”. Nhµ níc cã thÓ híng dÉn sù phts triÓn cña kinh tÕ t nh©n, ®Æc biÖt lµ t nh©n t b¶n chñ nghÜa th«ng qua r¸t nhiÒu h×nh thøc kinh tÕ t b¶n Nhµ níc nh sù liªn kÕt gi÷a Nhµ níc víi t nh©n, víi hîp t¸c x· t nh©n, víi c¬ së Kinh doanh t b¶n chñ nghÜa, sù tham gia cña Nhµ níc vµo c¸c C«ng ty cæ phÇn t nh©n thuª c¸c c¬ së kinh tÕ hoÆc t liÖu s¶n xuÊt cña toµn d©n.v.v... 2. Ph¶i biÕt häc chñ nghÜa t b¶n. VÊn ®Ò nµy kh«ng míi l¹. Nhng do quan niÖm thiÓn cËn, cøng nh¾c vµ gi¶n ®¬n vÒ chñ nghÜa x· héi, ®Æc biÖt quan niÖm ®· tõng bÞ Lªnin ph¸n, quan niÖm “®èi lËp” chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa t b¶n mét c¸ch trõu tîng cho nªn ®· cã th¸i ®é kh«ng ®óng víi chñ nghÜa t b¶n mµ lÏ ra ph¶i biÕt kÕ thõa mét c¸ch nghiªm tóc. Mét trong nh÷ng sai lÇm trong quan niÖm x©y 16 dùng chñ nghÜa x· héi võa qua lµ ®· ph©n chia sù tiÕn ho¸ cña x· héi loµi ngêi thµnh nh÷ng “khóc lÞch sö” biÖt lËp kh«ng cã mèi liªn hÖ g× víi nhau. Chñ nghÜa t b¶n lµ mét giai ®o¹n lÞch sö cùc kú quan träng trong lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi. Suy ®Õn cïng chñ nghÜa t bn¶ còng lµ thµnh tùu cña nh©n lo¹i, chø kh«ng ph¶i lµ tõ trªn trêi r¬i xuèng. Kh«ng cã chñ nghÜa t b¶n th× kh«ng cã chñ nghÜa x· héi. Lý luËn vÒ chñ nghÜa t b¶n vµ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn cùc kú gay g¾t Êy lµm n¶y sinh ý tëng vÒ chñ nghÜa x· héi. ChÕ ®é n« lÖ cæ ®¹i - víi c¸ch nh×n ngµy nay - lµ cùc kú d· man, nhng nÕu kh«ng cã nã th× kh«ng cã “chÕ ®é n« lÖ v¨n minh” lµ chñ nghÜa t b¶n. BÊt cø chÕ ®é x· héi nµo víi tÝnh c¸ch lµ nÊc thang tÊt yÕu lÞch sö cña sù tiÕn ho¸ ®Òu chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ mang tÝnh nh©n lo¹i. Vµ chÝnh nh÷ng c¸i ®ã ®· thóc ®Èy x· héi loµi ngêi tiÕn lªn kh«ng ngõng vµ hoµn thiÖn. Chñ nghÜa t b¶n còng kh«ng n»m ngoµi th«ng lÖ ®ã. Nh÷ng thµnh tùu t duy kinh tÕ míi chØ ra r»ng : nh÷ng níc kinh tÕ l¹c hËu chØ cã lîi dông chñ nghÜa t b¶n mét c¸ch ®óng ®¾n, biÕt häc tËp chñ nghÜa t b¶n th× míi cã thÓ lµm cho ®Êt níc phån vinh giµu m¹nh. Thùc tiÏn còng chØ ra r»ng ®Ó qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi cÇn ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, ph¸t triÓn mËu dÞch ®èi ngo¹i, tranh thñ vèn cña níc ngoµi, thu hót kü thuËt tiªn tiÕn,kinh nghiÖm qu¶n lý khoa häc, thu hót c¸c chuyªn gia, nh©n tµi, sö dông mét sè quan ®iÓm m« h×nh vµ ph¬ng ph¸p trong lý luËn kinh tÕ vÉn ®îc coi lµ chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i. Lîi dông chñ nghÜa t b¶n b»ng c¸ch thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ míi. Nh÷ng g× mµ chóng ta häc tËp ë chñ nghÜa t b¶n chÝnh lµ nh÷ng c¸i chung phæ biÕn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mµ chñ nghÜa t b¶n lµ ngêi ®i tríc dÇy dÆn kinh nghiÖm. Ph¶i biÕt lîi dông chñ nghÜa t mét c¸ch ®óng ®¾n, häc tËp chñ nghÜa t b¶n míi cã thÓ lµm cho ®Êt níc phån vinh giµu m¹nh. 3. X¸c ®Þnh bíc ®i cã hiÖu qu¶. ViÖc x¸c ®Þnh nh÷ng bíc ®i còng lµ mét quan ®iÓm chiÕn lîc. Bíc ®i ®óng hay sai cã quan hÖ mËt thiÕt ®Õn hiÖu qu¶ Ýt hay nhiÒu cña viÖc thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc. Còng cã thÓ coi ®©y lµ chiÕn lîc kinh doanh tõ ®ã mµ cã thÓ x¸c ®Þnh ph¬ng híng, h×nh thøc, tr×nh ®é cô thÓ, nh÷ng c¸i gi¸ nµo cÇn tr¶ trong khi thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ xu híng kinh tÕ kh¸ch quan lµ sù ph©n c«ng lao ®äng quèc tÕ míi trong mét nÒn s¶n xuÊt ngµy cµng quèc tÕ ho¸, tÝnh tõ phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia ngµy cµng chÆt chÏ tõ thùc lùc xuÊt ph¸t cña m×nh, kÓ c¶ c¸i thÕ trong bµn c©n chÝnh trÞ - kinh tÕ thÕ 17 giíi. Yªu cÇu ph¶i ®¹t tíi lµ lµm sao nhanh chãng t×m ra ®îc chç ®øng cña m×nh trong trµo lu ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi. Tãm l¹i ®Ó thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn níc ta tríc hÕt cÇn ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ thÞ trêng phï hîp víi ®iÓm xuÊt ph¸t cña níc ta vµ theo híng thÞ trêng v¨n minh nghÜa lµ ph¶i cã sù ®iÒu tiÕt chÝn ch¾n cña Nhµ níc dùa vµo sù tham gia d©n chñ cña ®«ng ®¶o quÇn chóng. Ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng thuËn lîi s½n cã t¹o ra nh÷ng mÆt m¹nh thu hót ®Çu t níc ngoµi, ®ång thêi cè g¾ng kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n do hoµn c¶nh hoÆc do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan g©y ra. ChÞu khã häc hái vµ kÕ thõa mét c¸ch nghiªm tóc nh÷ng thµnh tùu cña Chñ nghÜa t b¶n. Cã lËp trêng kiªn ®Þnh vÒ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc ph¶i ®îc xem lµ døt kho¸t, tríc sau nh mét. C. kÕt luËn Cã thÓ nãi chñ nghÜa t b¶n lµ mét yÕu tè chñ yÕu cÊu thµnh nªn NEP. Thùc chÊt cña NEP lµ t¨ng cêng c¬ së kinh tÕ cña liªn minh chÆt chÏ gi÷a giai cÊp n«ng d©n vµ giai cÊp c«ng nh©n liªn minh nµy lµ nguyªn t¾c tèi cao c¶u giai cÊp v« s¶n, lµ c¬ së cña chÝnh quyÒn X« ViÕt, lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Î x©y dùng th¾ng lîi XHCN. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi (NEP) ®Ó níc Nga X« ViÕt ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng cã môc ®Ých tù th©n mµ lµ ph¬ng tiÖn, con ®êng ®Ó t¨ng lùc lîng s¶n xuÊt, lµ biÖn ph¸p biÕn c¸c xÝ nghiÖp t b¶n chñ nghÜa thµnh c¸c xÝ nghiÖp XHCN. Lªnin nãi: “... thêng chóng ta vÉn cßn lÆp l¹i c¸i lý luËn cho r»ng “ Chñ nghÜa t b¶n lµ xÊu chñ nghÜa x· héi lµ tèt”. Nhng c¸i lý luËn Êy lµ sai, v× nã kh«ng ®Õm xØa tíi toµn thÓ c¸c kÕt cÊu kinh tÕ x· héi hiÖn cã, mµ chØ nh×n th¸y cã hai kÕt cÊu trong ®ã th«i”. Chñ nghÜa t b¶n lµ xÊu so víi chñ nghÜa x· héi, nhng lµ tèt so víi nÒn tiÓu s¶n xuÊt, “Chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc vÒ kinh tÕ cao h¬n nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay cña níc ta”. V× cha cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn trùc tiÕp tõ tiÓu s¶n xuÊt lªn chñ nghÜa x· héi, chóng ta “ph¶i lîi dông chñ nghÜa t b¶n (nhÊt lµ b»ng c¸ch híng nã vµo con ®êng chñ nghÜa x· héi, lµm ph¬ng tiÖn, con ®êng, ph¬ng ph¸p, ph¬ng thøc ®Ó t¨ng lùc lîng s¶n xuÊt lªn”. Vµ ®iÒu ®ã “sÏ ®a chóng ta ®Õn chñ nghÜa x· héi b»ng con ®êng ch¾c ch¾n nhÊt”. M« h×nh kinh tÕ t b¶n Nhµ níc ®· ®îc B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi §¶ng CSVN lÇn thø VIII x¸c ®Þnh : “kinh tÕ t b¶n Nhµ níc bao gåm c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ Nhµ níc vµ t b¶n t nh©n trong níc vµ hîp 18 t¸c liªn doanh gi÷a kinh tÕ Nhµ níc víi t b¶n níc ngoµi. Kinh tÕ t b¶n Nhµ níc cã vai trß quan träng trong viÖc ®éng viªn tiÒm n¨ng to lín vÒ vèn, c«ng nghÖ, kh¶ n¨ng tæ chøc qu¶n lý ... cña c¸c nhµ t b¶n v× lîi Ých cña b¶n th©n hä, còng nh cña c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc ...”. §èi víi níc ta sö dông kinh tÕ t b¶n Nhµ níc lµ ®iÒu kiÖn ®Ó kh¾c chÕ tÝnh tù ph¸t trong s¶n xuÊt vµ chÕ ®é s¶n xuÊt ph©n t¸n kÐm hiÖu qu¶ cña kinh tÕ s¶n xuÊt nhá, nh»m khai th¸c tèi ®a tiÒm n¨ng ®Ó tËp trung cho c¸c nguån lùc híng vÒ môc tiªu kinh tÕ x· héi cao nhÊt nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ vµ c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín kh¸c. H¬n n÷a, tè chÊt c¹nh tranh vèn cã cña chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc sÏ nh chÊt xóc t¸c cho mét m«i trêng kinh tÐe c¹nh tranh s«i ®éng, gióp cho tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong x· héi cã mét nhËn thøc vÒ b¶n th©n m×nh ®óng h¬n, ý thøc h¬n vÒ nhu cÇu tån t¹i trong ph¸t triÓn x· héi, vµ do ®ã sÏ ®¸p øng s¶n phÈm tèt h¬n cho ngêi tiªu dïng. Mét hÖ qu¶ hÕt søc quan träng cu¶ sù phèi hîp kinh tÕ trong níc víi nhau vµ trong níc víi níc ngoµi vµ sù giao lu vµ t¨ng trëng trÝ tuÖ, kiÕn thøc x· héi vµ do ®ã thóc ®Èy mÆt b»ng häc vÊn x· héi ®îc n©ng cao. Tuy nhiªn viÖc vËn dông chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ë níc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, sao chÐp mét c¸ch thiÕu chän läc, thËm chÝ ¸p dông nguyªn xi m« h×nh cña níc ngoµi, ®©y lµ ®iÒu tèi kþ. V× sÏ g©y triÖt tiªu dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n xuÊt trong níc, viÖc qu¶n lý ®Çu t níc ngoµi cßn láng lÎo, cha ®ång bé, nguån lùc t nh©n cßn ph©n t¸n qu¸ nhiÒu... Chóng ta nªn vËn dông h×nh thøc t b¶n Nhµ níc ®Ó cã thÓ khai th¸c tèi ®a nh÷ng u ®iÓm vµ h¹n chÕ tèi thiÓu nh÷ng nhîc ®iÓm. Tãm l¹i, cÇn ph¶i nh¹n râ tÇm quan träng cña viÖc thùc hµnh chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. V× lµ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc cho nªn hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn nã phô thuéc vµo n¨ng lùc tæ chøc cña bé m¸y Nhµ níc ta - mµ Nhµ níc nµy lµ cña d©n, do d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam. 19 Tµi liÖu tham kh¶o 1. V.I.Lªnin: Bµn vÒ thuÕ l¬ng thùc, toµn tËp, NXB TiÕn bé, Matxc¬va 1984, tËp 43, trang.244-296 2. V.I.Lªnin: ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµ nh÷ng nhiÖm vô cña c¸c ban gi¸o dôc chÝnh trÞ. Toµn tËp, NXB TiÕn bé, Matxc¬va 1984, tËp 43, trang. 194-219. 3. §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, hiÖn nay 1996, trang. 91-96. 4. Vò H÷u Ngoan: MÊy vÊn ®Ò vÒ chñ nghÜa t b¶n Nhµ níc, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, hiÖn nay 1995. 5. Vò Ngäc Long: VÒ cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ cña Lªnin, NXB Thanh niªn, hiÖn nay 1996. 6. T¹p chÝ Céng s¶n, sè 8 th¸ng 7/1995. 20