Tài liệu Phát triển thị trường trái phiếu chính phủ ở việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH LÊ THỊ NGỌC PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI 2019 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH LÊ THỊ NGỌC PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 9.34.02.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HOC: 1. TS. Trịnh Thanh Huyền 2. TS. Vũ Nhữ Thăng HÀ NỘI 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu kết quả nêu trong luận án là trung thực có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN LÊ THỊ NGỌC ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...........................................................................................................i MỤC LỤC..................................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG.........................................................................................viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ.....................................................................x DANH MỤC PHỤ LỤC...............................................................................................xi MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu......................................................................1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án.....................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận án............................................................2 4. Những đóng góp mới của Luận án.........................................................................3 5. Kết cấu của Luận án..............................................................................................4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................................................................................5 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU......................................................5 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước................................................................5 1.1.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài..............................................................12 1.2. NHỮNG GIÁ TRỊ ĐƯỢC KẾ THỪA VÀ KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU ................................................................................................................................. 13 1.2.1. Những giá trị khoa học và thực tiễn luận án được kế thừa........................13 1.2.2. Những khoảng trống nghiên cứu...............................................................13 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................14 1.3.1. Quy trình nghiên cứu.................................................................................15 1.3.2. Nghiên cứu định tính.................................................................................16 1.3.3. Nghiên cứu định lượng..............................................................................18 1.3.4. Phân tích dữ liệu........................................................................................19 CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ............................................................................................................................. 24 2.1. THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ....................................................24 iii 2.1.1. Trái phiếu Chính phủ.................................................................................24 2.1.2. Thị trường trái phiếu Chính phủ................................................................28 2.2. PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ.............................36 2.2.1. Khái niệm, vai trò, lợi ích và điều kiện phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ............................................................................................................36 2.2.2. Các tiêu chí đánh giá phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ...............43 2.2.3. Các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ....46 2.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM...............................................49 2.3.1. Kinh nghiệm quốc tế phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ...............49 2.3.2. Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam...............................................66 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM.....................................................................................................71 3.1. BỐI CẢNH KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ TRONG NƯỚC...................................71 3.1.1. Bối cảnh kinh tế quốc tế............................................................................71 3.1.2. Bối cảnh kinh tế trong nước......................................................................72 3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM.............................................................................................................74 3.2.1. Tổng quan về sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam...74 3.2.2. Thực trạng phát triển thị trường Trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam..........78 3.3. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ VIỆT NAM...............................................96 3.3.1. Khảo sát, đánh giá các nhân tố tác động đến sự triển của thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam..................................................................................96 3.3.2. Phân tích các nhân tố tác động đến sự triển của thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam....................................................................................................100 3.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ SỰ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM.................................................................................110 3.4.1. Những thành tựu......................................................................................110 3.4.2. Những hạn chế.........................................................................................115 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế.............................................................121 iv CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM............................................................................................................129 4.1 BỐI CẢNH, ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2025 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030............................................................................................................. 129 4.1.1. Bối cảnh phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam và nhu cầu vốn của Chính phủ.............................................................................................129 4.1.2 Định hướng phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam.........132 4.1.3. Mục tiêu phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam.............133 4.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2025 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030........................135 4.2.1. Nhóm giải pháp vĩ mô.............................................................................135 4.2.1.1. Xây dựng môi trường kinh tế vĩ mô ổn định, minh bạch hóa các khoản đầu tư từ ngân sách...........................................................................................135 4.2.1.2. Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý..............................................................137 4.2.1.3. Hoàn thiện cấu trúc thị trường trái phiếu Chính phủ...........................140 4.2.1.4. Nâng cao chất lượng công tác kế hoạch hóa về huy động vốn thông qua hình thức phát hành Trái phiếu Chính phủ........................................................145 4.2.1.5. Tăng cường tuyên truyền về hiệu quả và vai trò của thị trường Trái phiếu Chính phủ................................................................................................146 4.2.1.6. Tăng cường hợp tác quốc tế.................................................................146 4.2.2. Nhóm giải pháp vi mô.............................................................................147 4.2.2.1. Phát triển đa dạng và chuẩn hóa Trái phiếu Chính phủ.......................147 4.2.2.2. Phát triển sản phẩm mới trên thị trường trái phiếu Chính phủ............150 4.2.2.3. Phát triển hệ thống nhà đầu tư định chế...............................................157 4.2.2.4. Phát triển các định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường......162 4.2.2.5. Phát triển các công cụ phái sinh trái phiếu..........................................170 4.2.2.6. Đổi mới cơ chế điều hành lãi suất và tạo lập đường cong lãi suất chuẩn .......................................................................................................................... 171 4.2.2.7. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý thị trường TPCP..........172 4.2.3. Điều kiện để thực hiện giải pháp.............................................................173 v 4.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ....................................................................................178 4.3.1. Đối với Chính phủ...................................................................................178 4.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước..................................................................178 4.3.3. Đối với Bộ Tài chính...............................................................................179 4.3.4. Đối với Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam.....................................180 4.4. LỘ TRÌNH PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2025 VÀ TẦM NHÌN ĐẾN NĂM 2030..................................181 4.4.1. Giai đoạn đến 2025..................................................................................181 4.4.2. Giai đoạn 2026-2030...............................................................................183 KẾT LUẬN...............................................................................................................185 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN..............................................................................188 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................189 PHỤ LỤC.................................................................................................................. 196 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Ký hiệu viết tắt BHTG BHXH BTC CKPS CNH-HĐH CNTT CQĐP ĐCLS GDCK KBNN KT-XH NĐTNN NHNN NHTM NHTW NSNN TCTD TPCP TPCPBL TPCQĐP TPDN TTCK TTLKCK TTTC UBCKNN Chữ viết đầy đủ Bảo hiểm tiền gửi Bảo hiểm xã hội Bộ Tài chính Chứng khoán phái sinh Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa Công nghệ thông tin Chính quyền địa phương Đường cong lãi suất Giao dịch chứng khoán Kho bạc Nhà nước Kinh tế - Xã hội Nhà đầu tư nước ngoài Ngân hàng Nhà nước Ngân hàng thương mại Ngân hàng trung ương Ngân sách Nhà nước Tổ chức tín dụng Trái phiếu Chính phủ Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh Trái phiếu Chính quyền địa phương Trái phiếu Doanh nghiệp Thị trường Chứng khoán Trung tâm lưu ký chứng khoán Thị trường tài chính Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Ký hiệu viết tắt CPI GDP IMF OTC PDs VBMA Chữ viết đầy đủ Consumer Price Index - Chỉ số giá tiêu dùng Gross Domestic Product - Tổng sản phẩm quốc nội International Money Funds - Quỹ Tiền tệ quốc tế Over the counter - Thị trường phi tập trung Primary Dealers - Nhà tạo lập thị trường Vietnam Bonds Market Associations - Hiệp hội Thị trường trái WB phiếu Việt Nam World Bank - Ngân hàng Thế giới vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang Bảng 3.1. Tăng trưởng GDP tại Đông Á và Thái Bình Dương (%) 72 Bảng 3.2. Các chỉ số kinh tế vĩ mô cơ bản 74 Bảng 3.3. Kỳ hạn bình quân TPCP phát hành qua các năm 81 Bảng 3.4 Khối lượng phát hành trên TTTP giai đoạn 2011- 2017 83 Bảng 3.5. Khối lượng phát hành TPCP năm 2011 – 2017 83 Bảng 3.6. Quy mô thị trường trái phiếu giai đoạn 2011-2017 85 Bảng 3.7. Tỷ lệ đầu tư TPCP so với tổng tài sản, tình hình nắm giữa TPCP 91 Bảng 3.8. Tỷ lệ mua, đầu tư TPCP so với nguồn vốn ngắn hạn của hệ thống tổ chức tín dụng tại thời điểm cuối năm 2017 91 viii Bảng 3.9. Tỷ lệ năm giữ TPCP/ Tổng tài sản của hệ thống tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2017 Bảng 3.10. Cơ cấu danh mục đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm giai đoạn 2011 – 2017 Bảng 3.11. 92 93 Tổng tài sản và cơ cấu đầu tư của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ giai đoạn 2011 – 2017 94 Bảng 3.12. Cơ cấu đầu tư của Bảo hiểm xã hội giai đoạn 2014 – 2017 94 Bảng 3.13. Tỷ lệ đầu tư TPCP của BHTG giai đoạn 2014 – 2017 95 Bảng 3.14. Đánh giá về khuôn khổ pháp lý 97 Bảng 3.15. Đánh giá về sản phẩm 98 Bảng 3.16. Đánh giá về nhà đầu tư 98 Bảng 3.17. Đánh giá về hạ tầng công nghệ 99 Bảng 3.18. Đánh giá về tính minh bạch 99 Bảng 3.19. Đánh giá về định chế tài chính trung gian 100 Bảng 3.20. Đánh giá về phát triển thị trường 100 Bảng 3.21. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố khuôn khổ pháp lý 101 Bảng 3.22. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố sản phẩm 101 Bảng 3.23. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố nhà đầu tư 102 Bảng 3.24. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố hạ tầng công nghệ 102 Bảng 3.25. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố minh bạch 103 Bảng 3.26. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố định chế tài chính trung gian 103 Bảng 3.27. Kết quả kiểm định sự tin cậy cho nhân tố phát triển thị trường TPCP 104 Bảng 3.28. Kết quả phân tích nhân tố cho các biến độc lập 104 Bảng 3.29. Kết quả phân tích nhân tố cho biến phụ thuộc 105 Bảng 3.30. Kết quả phân tích nhân tố cho các biến độc lập 106 Bảng 3.31. Kết quả phân tích nhân tố cho biến phụ thuộc 106 Bảng 3.32. Kết quả phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hướng đến sự phát triển TPCP thị trường sơ cấp Bảng 3.33. 107 Kết quả phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hướng đến sự phát triển TPCP thị trường thứ cấp 108 ix Bảng 3.34. Triển vọng định mức tín nhiệm của Việt Nam 127 Bảng 4.1. Tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm của GDP 131 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình, biểu đồ Tên hình, biểu đồ Trang Hình Hình 1.1. Quy trình nghiên cứu 15 Hình 1.2. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia 16 Hình 1.3. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường sơ cấp 17 Hình 1.4. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển thị trường thứ cấp 18 Hình 2.1. Các dạng đường cong lãi suất 28 Hình 3.1. Cấu trúc thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam 77 Biểu đồ Biểu đồ 3.1. Dư nợ thị trường trái phiếu/GDP giai đoạn 2012 – 2018 76 Biểu đồ 3.2. Lãi suất trúng thầu trái phiếu KBNN qua các năm 82 Biểu đồ 3.3. Khối lượng phát hành trên TTTP giai đoạn 2011-2017 84 x Biểu đồ 3.4. Quy mô niêm yết và tốc độ tăng trưởng trên thị trường sơ cấp 85 Biểu đồ 3.5. Quy mô thị trường TPCP 86 Biểu đồ 3.6. Quy mô niêm yết và tốc độ tăng trưởng trên thị trường thứ cấp 87 Biểu đồ 3.7. Quy mô giao dịch qua các năm 88 Biểu đồ 3.8. Lợi suất giao dịch trái phiếu Chính phủ qua các năm 89 Biểu đồ 3.9. Giao dịch Outright của NĐT nước ngoài qua các năm 90 Biểu đồ 4.1. Khối lượng thanh toán tiền gốc và lãi TPCP đến năm 2020 129 DANH MỤC PHỤ LỤC Số hiệu Nội Dung Trang Phụ lục 1 Bảng hỏi khảo sát 196 Phụ lục 1a Bảng hỏi cho thị trường TPCP sơ cấp 196 Phụ lục 1b Bảng hỏi cho thị trường TPCP thứ cấp 199 Phụ lục 2 Các chỉ số xếp hạng tín nhiệm 202 Phụ lục 3 Danh sách thành viên đấu thầu TPCP năm 2017 206 Phụ lục 4 Quyết toán và dự toán cân đối NSNN giai đoạn 2011-2019 206 Phụ lục 4a Quyết toán cân đối NSNN giai đoạn 2011-2016 207 Phụ lục 4b Dự toán cân đối NSNN giai đoạn 2017-2019 209 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong nền kinh tế thị trường, với xu hướng hội nhập, toàn cầu hoá; bên cạnh các nguồn vốn tín dụng ngân hàng, vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài, vốn vay nợ nước ngoài, việc vay nợ của Chính phủ bằng cách phát hành TPCP nhằm huy động vốn bù đắp cho bội chi NSNN và cho đầu tư phát triển là cần thiết. Để mục tiêu vay nợ của Chính phủ bằng phát hành TPCP thành công, một trong những yếu tố quan trọng là thị trường TPCP phải không ngừng hoàn thiện và phát triển. Phát triển thị trường TPCP có vai trò quan trọng trong việc điều tiết sự luân chuyển vốn của nền kinh tế, đồng thời là kênh huy động vốn cho đầu tư phát triển KT-XH theo mục tiêu của Chính phủ trong từng thời kỳ. Thị trường TPCP là một bộ phận của TTTC. Phát triển mạnh thị trường TPCP được coi là một công cụ quan trọng để phát triển thị trường vốn. Ở Việt Nam, thị trường TPCP đã và đang trở thành kênh huy động vốn quan trọng hỗ trợ phát triển đối với nền kinh tế góp phần thúc đẩy sự phát triển của TTTC; tăng cường sự độc lập trong điều hành chính sách tiền tệ của NHTW. Phát triển thị trường TPCP tại Việt Nam nhằm huy động nguồn vốn cho NSNN và cho đầu tư phát triển; tái cấu trúc và thúc đẩy sự phát triển TTCK và TTTC Việt Nam; thực hiện cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công theo hướng đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát. Thị trường TPCP Việt Nam đã có bước phát triển đáng kể trong thời gian qua, quy mô TTTP đã tăng từ mức 19% GDP và dư nợ TPCP chỉ chiếm khoảng trên 9% GDP năm 2011, đến năm 2017 tổng dư nợ toàn TTTP đạt 37,45%, trong đó dư nợ TPCP đạt khoảng 27,4% GDP tương đương 1.372.139 tỷ đồng và tăng khoảng 6,6 lần so với năm 2011 là 206.740 tỷ đồng. Tỷ lệ đầu tư TPCP chiếm 7,28% tổng tài sản hệ thống ngân hàng, trong khi dư nợ tín dụng chiếm 65% tổng tài sản, tương đương 130% GDP; tiệm cận mục tiêu dư nợ TTTP đến năm 2020 đạt 45% GDP và khoảng 65% GDP vào năm 2030, tăng tỷ trọng TPCP do các công ty bảo hiểm, BHXH, quỹ hưu trí, quỹ đầu tư và các tổ chức tài chính phi ngân hàng nắm giữ lên mức 50% năm 2020 và mức 60% vào năm 2030. Tuy đã có những kết quả đáng kể nhưng xét trên phương diện tổng thể, quy mô và phạm vi của thị trường vẫn còn nhỏ, tính thanh khoản chưa cao, cấu trúc thị trường 2 chưa hoàn chỉnh, hệ thống nhà đầu tư, đặc biệt các định chế đầu tư dài hạn còn mỏng, hệ thống hạ tầng dịch vụ cho thị trường chưa phát triển, TPCP chưa trở thành chuẩn mực cho các công cụ nợ khác. Vì thế, việc nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để phát triển thị trường TPCP Việt Nam là một yêu cầu đòi hỏi mang tính cấp thiết cả về phương diện lý luận và thực tiễn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và thế giới. Xuất phát từ những lý do nói trên, tác giả đã lựa chọn đề tài Phát triển thị trường Trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam” làm luận án nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án 2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Nghiên cứu về sự phát triển thị trường TPCP theo các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường; nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Vận dụng khung lý luận để phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam giai đoạn 20112017, phân tích các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP. Đề xuất giải pháp nhằm phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 có cơ sở khoa học về lý luận và thực tiễn. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Về mặt lý luận: Làm rõ lý luận về thị trường TPCP và phát triển thị trường TPCP, nghiên cứu các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP; Kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. - Về mặt thực tiễn: Phân tích đánh giá thực trạng phát triển thị trường TPCP của Việt Nam, kết hợp với các nghiên cứu phân tích định tính và định lượng về các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP tại thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp; từ đó chỉ ra được những kết quả cũng như những hạn chế và nguyên nhân. Dựa trên bối cảnh, quan điểm định hướng và mục tiêu phát triển thị trường TPCP, đề xuất hệ thống giải pháp và lộ trình phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận án Đối tượng nghiên cứu của Luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam, bao gồm: hệ thống khuôn khổ pháp lý tác động đến sự phát triển của thị trường, cấu trúc và quy mô thị trường, hoạt động phát hành TPCP trên thị trường sơ cấp, hoạt động giao dịch TPCP trên thị trường thứ cấp, hệ thống nhà 3 đầu tư, các định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường. Ngoài ra, Luận án nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để bổ sung cơ sở lý luận và thực trạng khi đưa ra các giải pháp phát triển thị trường. Phạm vi về nội dung: Luận án nghiên cứu phát triển thị trường TPCP. Xác định các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường TPCP, trên cơ sở đó phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam để đề xuất giải pháp. Phạm vi về không gian và thời gian: Nghiên cứu và đề xuất giải pháp phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam. Luận án tập trung phân tích số liệu thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam giai đoạn 2011-2017, đề xuất hệ thống giải pháp và kiến nghị phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 4. Những đóng góp mới của Luận án Luận án hệ thống hóa và phân tích góp phần phát triển phong phú thêm những lý luận cơ bản về thị trường TPCP và phát triển thị trường TPCP theo các nhân tố tác động tới thị trường. Luận án tổng kết kinh nghiệm phát triển thị trường TPCP của một số quốc gia điển hình trên thế giới như Anh, Nhật, Đức, Hàn Quốc là những nước có nền kinh tế lớn, TTTC và TTTP phát triển và ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu; rút ra một số bài học có giá trị tham khảo cho Việt Nam. Luận án đã phân tích làm rõ thực trạng phát triển thị trường TPCP của Việt Nam. Bằng việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng luận án đã đánh giá mức độ tác động của các nhân tố đến sự phát triển thị trường TPCP trong giai đoạn 2011-2017. Trên cơ sở đó luận án đã đánh giá những kết quả đạt được và chỉ ra những hạn chế cũng như các nguyên nhân hạn chế đó. Trong đó nhân tố đa dạng hóa sản phẩm có tác động mạnh nhất, tiếp theo là nhà đầu tư trên thị trường, khuôn khổ pháp lý, minh bạch thông tin, định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường. Cuối cùng là hạ tầng công nghệ không ảnh hưởng tới phát triển thị trường TPCP. Từ đó, luận án đề xuất hai nhóm giải pháp lớn với nhiều giải pháp cụ thể và các điều kiện phát triển thị trường. Đồng thời đưa ra lộ trình thực hiện các giải pháp phát triển thị trường TPCP đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Các giải pháp đề xuất có tính hệ thống, cơ sở khoa học lý luận và thực tiễn. 4 5. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục chữ viết tắt, danh mục các bảng, hình vẽ, biểu đồ, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung chính của luận án được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu Chương 2: Lý luận về phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Chương 3: Thực trạng phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam Chương 4: Giải pháp phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam 5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Thứ nhất, các công trình nghiên cứu về trái phiếu, TPCP, TTTP, thị trường TPCP, phát triển TTTC và thị trường TPCP ở Việt Nam trên các phương diện khác nhau. Khẳng định vai trò quan trọng của việc phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam. Thứ hai, các công trình nghiên cứu có ảnh hưởng và tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP. Thứ ba, các công trình nghiên cứu nhìn chung có mức độ, phạm vi và khía cạnh nghiên cứu khác nhau, đối tượng nghiên cứu có sự khác biệt; do sự biến động của tình hình phát triển KT-XH giữa các thời kỳ, mỗi công trình nghiên cứu chỉ giải quyết được một phần liên quan đến vấn đề lý luận về trái phiếu, TPCP và phát triển thị trường TPCP. Thứ tư, các nghiên cứu trong thời gian gần đây đã thực hiện đánh giá phát triển thị trường TPCP trong thời gian qua, tuy nhiên, nếu có sự kết hợp với các nghiên cứu trên cơ sở phân tích định tính và định lượng để đánh giá tác động của các nhân tố đến sự phát triển của thị trường TPCP sẽ là những điểm mới của công trình nghiên cứu. Dưới đây là một số công trình tiêu biểu: 1.1.1.1. Các luận án tiến sĩ (1). Trần Xuân Hà (2004), “Sử dụng công cụ TPCP để huy động vốn cho đầu tư phát triển ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội. Luận án đã nghiên cứu bản chất, vai trò và thị trường TPCP; các yếu tố ảnh hưởng đến việc đầu tư trái phiếu, quan hệ cung cầu TPCP và mối liên hệ của chúng đối với việc thực thi chính sách tiền tệ. Một số vấn đề sử dụng TPCP để huy động vốn cho đầu tư phát triển như: Huy động vốn cho đầu tư dưới hình thức TPCP trên thị trường tài chính; sử dụng trái phiếu kho bạc để bù đắp thiếu hụt NSNN; sử dụng trái phiếu để huy động vốn cho Chính quyền địa phương; huy động vốn từ TTTP quốc tế. Luận án đã đánh giá việc sử dụng công cụ TPCP để huy động vốn cho đầu tư phát triển: Thị trường TPCP đã hình thành và phát triển, thông qua thị trường TPCP đã huy động được một khối lượng vốn và phát hành ngày càng tăng qua các năm; các công cụ của Chính phủ đã 6 từng bước hoàn chỉnh, tạo khả năng đa dạng hóa các hình thức huy động và là yếu tố quan trọng để cung cấp các công cụ nợ có chất lượng cao cho thị trường tài chính; phát triển thị trường TPCP đã mở ra một kênh thu hút tiền nhàn rỗi trong lưu thông và tín phiếu kho bạc đã trở thành một công cụ để NHNN thực thi chính sách tiền tệ, trái phiếu kho bạc đã trở thành hàng hóa của thị trường vốn. Trên cơ sở đó tác giả đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường sử dụng TPCP để huy động vốn như: Đa dạng hóa các loại TPCP; chính sách khuyến khích chính quyền địa phương và Chính phủ phát hành trái phiếu huy động cho các công trình; cơ chế phát hành TPCP để tăng khả năng huy động vốn; phát triển thị trường thứ cấp nhằm tạo tính thanh khoản cho TPCP; giám sát và quản lý phát hành và sử dụng nguồn vốn vay từ TPCP,... Luận án nghiên cứu việc sử dụng TPCP để huy động vốn cho đầu tư phát triển, về phạm vi thời gian, số liệu về thực trạng, các giải pháp đưa ra phân tích cho giai đoạn 2001-2010; Luận án chưa đi sâu nghiên cứu các giải pháp phát triển thị trường TPCP. (2). Lê Anh Tuấn (2010), “Phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Học viện Tài chính, Hà Nội. Luận án đã nghiên cứu và trình bày về TPCP, thị trường TPCP, đánh giá thực trạng hoạt động của thị trường phát hành TPCP và thị trường giao dịch TPCP giai đoạn 2000-2009, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy phát triển thị trường TPCP. Tuy nhiên, Luận án chưa đi sâu nghiên cứu về phát triển thị trường TPCP, chưa xây dựng các tiêu chí đánh giá và các nhân tố ảnh hướng đến sự phát triển thị trường TPCP; chưa nghiên cứu và đề xuất các giải pháp về phát triển sản phẩm mới, hệ thống nhà đầu tư định chế,…Về phạm vi và thời gian nghiên cứu đến nay cần có nghiên cứu mới phù hợp với điều kiện thực tiễn phát triển của TTTC, nhằm đề xuất giải pháp phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam. (3). Trịnh Mai Vân (2010), “Phát triển thị trường trái phiếu ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ kinh tế, Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội. Luận án đã nghiên cứu những vấn đề tổng quan về trái phiếu như khái niệm, đặc điểm của trái phiếu, ĐCLS chuẩn, tác động và các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của TTTP; nghiên cứu kinh nghiệm phát triển TTTP của Hàn Quốc và rút ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Qua phân tích thực trạng phát triển TTTP ở Việt Nam giai đoạn 2000-2009, chỉ ra hạn chế và nguyên nhân của hạn chế làm thị trường chưa phát triển, tác giả đề xuất