Tài liệu Phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG HUỲNH THỊ KIM LÀI PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH SINH THÁI TẠI TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHÁNH HÒA – 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG HUỲNH THỊ KIM LÀI PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH SINH THÁI TẠI TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ Ngành: Kinh tế phát triển Mã số: 60 31 01 05 Quyết định giao đề tài: 447/QĐ-ĐHNT, ngày 10/5/2017 Quyết định thành lập hội đồng: Ngày bảo vệ: 21/03/2018 Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ CHÍ CÔNG ThS. LÊ TRẦN PHÚC Chủ tịch Hội Đồng Phòng Đào tạo Sau Đại học: KHÁNH HÒA - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đề tài: “Phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên’’ số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ cho một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Nha Trang, ngày 26 tháng 03 năm 2018 Tác giả luận văn Huỳnh Thị Kim Lài iii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả các quý thầy, cô giáo của trường Đại học Nha Trang đã tâm huyết, tận tình giảng dạy, truyền đạt truyền dạy cho tôi nhiều kiến thức và giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập và làm luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến hai Thầy giáo TS. Lê Chí Công và Th.S Lê Trần Phúc đã nhiệt tình, tận tâm, đầy trách nhiệm hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Qua đây tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và các cơ quan liên quan tỉnh Phú Yên đã dành thời gian quý báu, giúp đỡ, hỗ trợ, đóng góp ý kiến và tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình thu thập dữ liệu. Cuối cùng, tôi xin được cảm ơn gia đình và người thân đã luôn động viên, giúp đỡ tôi an tâm công tác và hoàn thành luận văn này./. Nha Trang, ngày 26 tháng 03 năm 2018 Tác giả luận văn Huỳnh Thị Kim Lài iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................iv MỤC LỤC .......................................................................................................................v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................. viii DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................................ix DANH MỤC HÌNH ........................................................................................................x DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ ..............................................................................xi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ........................................................................................... xii PHẦN MỞ ĐẦU ...........................................................................................................14 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN ...............................................18 SẢN PHẨM DU LỊCH SINH THÁI.............................................................................18 1.1. Du lịch và khách du lịch ......................................................................................... 18 1.1.1. Du lịch .............................................................................................................18 1.1.2. Khách du lịch ..................................................................................................18 1.2. Sản phẩm du lịch và đặc trưng của sản phẩm du lịch ............................................19 1.2.1. Sản phẩm du lịch ............................................................................................. 19 1.2.2. Một số đặc điểm của sản phẩm du lịch ........................................................... 21 1.2.3. Yêu cầu, nguyên tắc về phát triển sản phẩm du lịch .......................................23 1.3. Phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ......................................................................23 1.3.1 Sản phẩm du lịch sinh thái ...............................................................................23 1.3.2. Các tiêu chí đánh giá phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ............................ 25 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ........................ 26 1.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến phát triển sản phẩm du lịch sinh thái.......................................................................................................................... 27 1.4.1. Các nghiên cứu trong nước .............................................................................27 1.4.2. Các nghiên cứu nước ngoài .............................................................................28 v 1.5. Những đóng góp của đề tài ................................................................................29 1.6. Khung phân tích .....................................................................................................29 1.6. Kinh nghiệm phát triển sản phẩm du lịch sinh thái và bài học cho Phú Yên .........31 1.6.1. Kinh nghiệm trên thế giới ...............................................................................31 1.6.2. Kinh nghiệm tại Việt Nam ..............................................................................32 1.6.3. Bài học cho Phú Yên .......................................................................................33 Tóm tắt chương 1...........................................................................................................34 CHƯƠNG 2. HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM...........................................35 DU LỊCH SINH THÁI TẠI TỈNH PHÚ YÊN.............................................................. 35 2.1. Thực trạng phát triển du lịch của Phú Yên giai đoạn 2011 - 2016......................... 35 2.1.1. Những kết quả đã đạt được trong phát triển du lịch Phú Yên giai đoạn 20112016 ........................................................................................................................... 35 2.1.2. Những hạn chế và nguyên nhân ......................................................................42 2.2. Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái của Phú Yên ..............................................43 2.2.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................43 2.2.2. Tài nguyên thiên nhiên ....................................................................................44 2.2.3. Tài nguyên nhân văn .......................................................................................45 2.3. Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái của Phú Yên giai đoạn 2011-2016.... 46 2.3.1. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên ............................................................................................................................ 46 2.3.2. Phân tích các chỉ tiêu đánh giá phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên ............................................................................................................................ 72 2.3.3. Đánh giá chung ............................................................................................... 78 Tóm tắt chương 2...........................................................................................................81 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH SINH THÁI CỦA TỈNH PHÚ YÊN ...................................................................82 3.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên .... 82 3.1.1. Quan điểm .......................................................................................................82 3.1.2. Định hướng phát triển du lịch sinh thái .......................................................... 84 vi 3.1.3. Mục tiêu ..........................................................................................................84 3.2. Một số giải pháp chủ yếu để phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên ....84 3.2.1. Cơ sở đề xuất giải pháp ...................................................................................84 3.2.2. Một số giải pháp cụ thể ...................................................................................85 Tóm tắt chương 3...........................................................................................................98 3.3. Một số kiến nghị .....................................................................................................99 3.3.1. Đối với Chính phủ và các cơ quan Trung ương ..............................................99 3.3.2. Đối với Chính quyền địa phương ..................................................................100 KẾT LUẬN .................................................................................................................103 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................105 PHỤ LỤC vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CHỮ TIẾNG ANH VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT DL Travel Du lịch SPDL Travel products Sản phẩm du lịch DLST Ecotourism Du lịch sinh thái KDDL Business Travel Kinh doanh du lịch KDL Tourist area Khu du lịch PT Develop Phát triển Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch SVHTTDL World Tourism Organization Tổ chức Du lịch Thế giới của of the United Nations Liên hợp quốc QLNN State management Quản lý nhà nước KT-XH Socioeconomic Kinh tế - xã hội BVTV Plant protection Bảo vệ thực vật TP City Thành phố MT Environment Môi trường CSLT Residence Cở sở lưu trú CSVCKT Technical facilities Cơ sở vật chất kỹ thuật UNWTO viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Thống kê một số chỉ tiêu cơ bản về du lịch Phú Yên giai đoạn 2011-2016 .40 Bảng 2.2: Thống kê đặc điểm nhân khẩu học trong mẫu nghiên cứu ........................... 73 Bảng 2.3: Đánh giá vai trò của việc phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ...................74 tỉnh Phú Yên thời gian qua ............................................................................................ 74 Bảng 2.4: Đánh giá về số lượng và chất lượng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên thời gian qua ............................................................................................ 75 Bảng 2.5: Đánh giá cảm nhận của du khách về các yếu tố cấu thành chất lượng sản phẩm du lịch sinh thái tại Phú Yên ................................................................................76 Bảng 2.6: Đánh giá cảm nhận của du khách về các hoạt động xúc tiến, quảng bá sản phẩm du lịch sinh thái tại Phú Yên trong thời gian qua ................................................78 ix DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Vịnh Xuân Đài – Top 10 thưởng lãm vùng vịnh đẹp của Việt Nam, được xếp hạng di tích quốc gia năm 2011 .....................................................................................47 Hình 2.2: Đèo Cù Mông – Top 5 ngọn đèo nổi tiếng nhất Việt Nam ........................... 48 Hình 2.3: Gành Đá Đĩa – Top 20 điểm đến được du khách yêu thích nhất ..................49 Hình 2.4: Đầm Ô Loan ..................................................................................................50 Hình 2.5: Bãi Môn - Mũi Điện được công nhận cấp quốc gia năm 2008: ....................50 Hình 2.6: Hải đăng Đại Lãnh – Top 5 ngọn hải đăng trên 100 tuổi nổi tiếng nhất .......51 Hình 2.7: Vịnh Vũng Rô – Top 10 thưởng lãm vùng vịnh đẹp của Việt Nam, ............52 Hình 2.8: Bãi biển Tuy Hòa .......................................................................................... 53 Hình 2.9: Bãi biển Long Thủy .......................................................................................54 Hình 2.10: Bãi Nồm ......................................................................................................55 Hình 2.11: Bãi Rạng ......................................................................................................55 Hình 2.12: Bãi Bàu ........................................................................................................56 Hình 2.13: Chùa Đá Trắng ............................................................................................ 57 Hình 2.14: Địa đạo gò Thì Thùng được công nhận là di tích lịch sử ............................ 58 Hình 2.15: Tháp Nhạn – Top 10 tháp và cụm tháp cổ được nhiều du khách tham quan nhất ................................................................................................................................ 59 Hình 2.16: Nhà thờ Mằng Lăng.....................................................................................60 x DANH MỤC SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển sản phẩm du lịch ............................. 26 Sơ đồ 1.2: Sự gắn kết giữa các thành phần phát triển du lịch sinh thái ........................ 29 Sơ đồ 1.3: Khung phân tích phát triển sản phẩm du lịch sinh thái ................................ 30 Biểu đồ 2.1: Cơ cấu GRDP theo ngành tỉnh Phú Yên giai đoạn 2011-2016 ................36 Biểu đồ 2.2: Thống kê lượt khách du lịch đến Phú Yên giai đoạn 2011-2016 .............38 Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng Du lịch trong GRDP của tỉnh Phú Yên, giai đoạn 2011 - 2016 38 Biểu đồ 2.4: Hiện trạng về CSLT du lịch ở Phú Yên, giai đoạn 2011 – 2016 ..............40 Biểu đồ 2.5: Hiện trạng lao động du lịch Phú Yên đã qua đào tạo 2011 – 2016 ..........42 xi TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Phú Yên là một trong những tỉnh nằm ở duyên hải Nam Trung Bộ, có vị trí địa lý khá thuận lợi cho việc thông thương kinh tế, có thể kết nối dễ dàng với khu vực Tây Nguyên bằng đường bộ, đường hàng không và đường sắt trong tương lai, thúc đẩy khả năng giao lưu kinh tế - xã hội cho cả vùng Tây Nguyên và các khu vực khác của đất nước. Bên cạnh đó, Phú Yên là một trong những tỉnh có thế mạnh để phát triển sản phẩm du lịch sinh thái với nhiều khu du lịch tuyệt đẹp và thơ mộng như: Bãi biển Đại Lãnh, Cảng Vũng Rô, Tháp Nhạn, Bãi biển Tuy Hòa, Khu sinh thái Thuận Thảo, Suối nước nóng, Suối nước lạnh, Thác Vực Phun, Thác Đá Bàn, Đập Đầm Cam, Đầm Ô Loan, Ghềnh Đá Dĩa, Vịnh Xuân Đài, Đầm Cù Mông và nhiều khu danh lam thắng cảnh khác. Ngoài ra hệ thống các di tích văn hóa lịch sử, các lễ hội, phong tục tập quán của các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh cũng tạo nên một sức hấp dẫn mạnh đối với du khách trong và ngoài nước, như: địa đạo Gò Thì Thùng, Tháp Nhạn, đền thờ Lê Thành Phương, Lương Văn Chánh, chùa Đá Trắng, bến tàu không số Vũng Rô, các làng nghề, các sinh hoạt văn hóa cổ truyền của người Ê Đê, Banar, Chăm, … Tuy nhiên, việc phát triển sản phẩm du lịch sinh thái của địa phương hiện nay vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của tỉnh Nhà. Nhiều khu du lịch, điểm du lịch chỉ đang khai thác ở dạng tự nhiên, chưa được đầu tư tôn tạo đúng mức. Chương trình du lịch còn đơn điệu, trùng lắp, chưa đáp ứng nhu cầu của từng đối tượng khách, của mỗi thị trường. Việc bảo tồn, nâng cấp các di tích lịch sử, văn hóa, nghệ thuật phục vụ cho hoạt động du lịch còn nhiều bất cập. Công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch, nhất là ở nước ngoài, tuy đã có những tiến bộ nhiều so với các năm trước, nhưng còn rất hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thông tin của khách du lịch và các nhà đầu tư. Nghiên cứu tìm hiểu những tiềm năng, hiện trạng và các định hướng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên. Xác định rõ những tiềm năng cụ thể có giá trị cao để phát triển loại hình du lịch sinh thái tại đây. Tìm ra những giải pháp hữu hiệu nhất góp phần đưa sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên lên một tầm cao mới và khai thác một cách triệt để những tiềm năng sẵn có; góp phần hiện thực hóa Quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Yên đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025 đã được phê duyệt. Để đạt được mục tiêu trên, nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu điều tra: đề tài thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, dữ liệu sơ cấp được điều tra từ các xii chuyên gia trong ngành du lịch để phân tích thực trạng, tiềm năng và lợi thế cho phát triển sản phẩm du lịch sinh thái địa phương; dữ liệu thứ cấp được điều tra từ các số liệu được điều tra thứ cấp từ Sở VHTTDL, và phòng Văn hóa thông tin các huyện/thị/thành phố trong tỉnh; số liệu sơ cấp được điều tra phỏng vấn từ chuyên gia trong ngành du lịch. Phương pháp toán học: Thống kê, so sánh, tổng hợp và mô hình hóa sau khi thu thập thông tin về tiềm năng, hiện trạng du lịch sinh thái ở tỉnh Phú Yên. Thống kê, sắp xếp số liệu một cách hợp lý, hệ thống, lôgic. Phân tích, so sánh các tiềm năng và hiện trạng ấy với các địa phương khác nhau ở trong và ngoài tỉnh, đặc biệt là các khu vực đang phát triển loại hình du lịch sinh thái. Phương pháp trao đổi, điều tra xã hội học: Phỏng vấn bằng bảng hỏi cấu trúc soạn sẵn. Phương pháp tổng hợp, phân tích: Nhằm đánh giá hiện trạng sản phẩm du lịch hiện tại của Phú Yên và tìm hiểu nhu cầu, mong muốn của du khách khi đến du lịch Phú Yên trong thời gian tới, nghiên cứu sẽ thiết kế phiếu câu hỏi để tiến hành điều tra đánh giá của du khách (cả quốc tế và nội địa). Các kết quả điều tra là bằng chứng khoa học quan trọng giúp đề tài đề xuất các giải pháp nhằm phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên trong thời gian tới. Nghiên cứu đã tiến hành đánh giá thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái trên địa bàn Phú Yên. Chỉ ra được năm điểm mạnh, sáu điểm yếu và nguyên nhân trong phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên từ đó đề xuất những giải pháp cơ bản, có khả năng áp dụng trong thực tiễn, góp phần phát triển sản phẩm du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong thời gian tới. Ngoài ra, luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan và cá nhân trong việc nghiên cứu quản lý phát triển sản phẩm du lịch sinh thái theo hướng bền vững. Từ khóa: du lịch sinh thái, sản phẩm, Phú Yên. xiii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Phú Yên là một trong những tỉnh nằm ở duyên hải Nam Trung Bộ, có vị trí địa lý khá thuận lợi cho việc thông thương kinh tế, có thể kết nối dễ dàng với khu vực Tây Nguyên bằng đường bộ, đường hàng không và đường sắt trong tương lai, thúc đẩy khả năng giao lưu kinh tế - xã hội cho cả vùng Tây Nguyên và các khu vực khác của đất nước. Bên cạnh đó, Phú Yên là một trong những tỉnh có thế mạnh để phát triển sản phẩm du lịch sinh thái với nhiều khu du lịch tuyệt đẹp và thơ mộng như: Bãi biển Đại Lãnh, Cảng Vũng Rô, Tháp Nhạn, Bãi biển Tuy Hòa, Khu sinh thái Thuận Thảo, Suối nước nóng, Suối nước lạnh, Thác Vực Phun, Thác Đá Bàn, Đập Đầm Cam, Đầm Ô Loan, Ghềnh Đá Dĩa, Vịnh Xuân Đài, Đầm Cù Mông và nhiều khu danh lam thắng cảnh khác.Ngoài ra hệ thống các di tích văn hóa lịch sử, các lễ hội, phong tục tập quán của các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh cũng tạo nên một sức hấp dẫn mạnh đối với du khách trong và ngoài nước, như: địa đạo Gò Thì Thùng, Tháp Nhạn, đền thờ Lê Thành Phương, Lương Văn Chánh, chùa Đá Trắng, bến tàu không số Vũng Rô, các làng nghề, các sinh hoạt văn hóa cổ truyền của người Ê Đê, Banar, Chăm, … Tuy nhiên, việc phát triển sản phẩm du lịch sinh thái của địa phương hiện nay vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của tỉnh Nhà. Nhiều khu du lịch, điểm du lịch chỉ đang khai thác ở dạng tự nhiên, chưa được đầu tư tôn tạo đúng mức. Chương trình du lịch còn đơn điệu, trùng lắp, chưa đáp ứng nhu cầu của từng đối tượng khách, của mỗi thị trường. Việc bảo tồn, nâng cấp các di tích lịch sử, văn hóa, nghệ thuật phục vụ cho hoạt động du lịch còn nhiều bất cập. Công tác tuyên truyền, quảng bá du lịch, nhất là ở nước ngoài, tuy đã có những tiến bộ nhiều so với các năm trước, nhưng còn rất hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thông tin của khách du lịch và các nhà đầu tư. Qua nghiên cứu, tham khảo, tác giả được biết có rất nhiều công trình nghiên cứu có liên quan đến chủ đề phát triển du lịch nói chung và phát triển sản phẩm du lịch sinh thái nói riêng. Nhìn chung các nghiên cứu đã làm rõ khái niệm, quan điểm, các chỉ tiêu và yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản phẩm du lịch sinh thái. Cụ thể như các nghiên cứu“Cơ sở khoa học và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam” và “Nghiên cứu và đề xuất tiêu chí khu DLST Việt Nam” do Viện Nghiên cứu và PT Du lịch soạn thảo; “Du lịch sinh thái những vấn đề về lý luận và thực tiễn ở Việt Nam” do Phạm Trung Lương chủ biên; “Du lịch sinh thái – Ecotourism” do Lê Huy Bá biên soạn; “Du lịch bền vững” do Nguyễn Đình Hòe và Vũ Văn Hiếu đồng biên soạn…. 14 Tại Phú Yên, theo hiểu biết của tác giả, chưa có nhiều công trình nghiên cứu, luận bàn đến phát triển sản phẩm du lịch sinh thái, trong khi đây là một trong những vấn đề rất được quan tâm trong phát triển du lịch Phú Yên giai đoạn 2011-2020 tầm nhìn 2030. Vì vậy, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên” làm đề tài tốt nghiệp Thạc sỹ Kinh tế phát triển với mong muốn đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, tạo động lực đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp- dịch vụ- nông nghiệp. Từng bước xây dựng thương hiệu du lịch: “Phú Yên – Điểm đến hấp dẫn và thân thiện”. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Mục tiêu tổng quát Trên cơ sở đánh giá thực trạng và tiềm năng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh Phú Yên, đề tài đưa ra những giải pháp nhằm góp phần phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tỉnh nhà trong thời gian tới. - Mục tiêu cụ thể + Xác định các điểm mạnh, điểm yếu, tiềm năng và lợi thế cạnh tranh của sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên; + Xác định cơ hội và thách thức trong phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại Phú Yên; + Đề xuất các giải pháp phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại Phú Yên theo hướng bền vững trong thời gian tới 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Khung lý thuyết về phát triển sản phẩm du lịch sinh thái; Lý thuyết về lợi thế cạnh tranh sản phẩm; Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại Phú Yên giai đoạn 2011 – 2016 và những giải pháp phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên trong thời gian tới. - Đối tượng khảo sát: Tập trung khảo sát ý kiến chuyên gia và du khách khi sử dụng dịch vụ du lịch sinh thái tại Phú Yên. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: các địa phương trong tỉnh có tiềm năng cho phát triển sản phẩm du lịch sinh thái (Thị xã Sông Cầu và một số địa điểm như Vũng Rô, Tháp Nhạn, Đầm Ô Loan, Vịnh Xuân Đài, Mũi Điện - Bãi Môn, Biển Long Thủy, Biển Tuy 15 Hòa, Ghềnh Đá Dĩa, Núi Thơm, Núi Chóp Chài, Mộ và Đền thờ Lương Văn Chánh, Chùa Đá Trắng,...); + Thời gian: đề tài tập trung phân tích thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên giai đoạn 2011-2016 (số liệu được điều tra thứ cấp từ Sở VHTTDL, và phòng Văn hóa thông tin các huyện/thị/thành phố trong tỉnh; số liệu sơ cấp được điều tra phỏng vấn từ chuyên gia trong ngành du lịch). + Nội dung: Tập trung nghiên cứu các giải pháp cơ bản về phát triển SPDLST tỉnh Phú Yên. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập dữ liệu điều tra: đề tài thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, dữ liệu sơ cấp được điều tra từ các chuyên gia trong ngành du lịch để phân tích thực trạng, tiềm năng và lợi thế cho phát triển sản phẩm du lịch sinh thái địa phương; dữ liệu thứ cấp được điều tra từ các số liệu được điều tra thứ cấp từ Sở VHTTDL, và phòng Văn hóa thông tin các huyện/thị/thành phố trong tỉnh; số liệu sơ cấp được điều tra phỏng vấn từ chuyên gia trong ngành du lịch. - Phương pháp toán học: Thống kê, so sánh, tổng hợp và mô hình hóa sau khi thu thập thông tin về tiềm năng, hiện trạng du lịch sinh thái ở tỉnh Phú Yên. Thống kê, sắp xếp số liệu một cách hợp lý, hệ thống, lôgic. Phân tích, so sánh các tiềm năng và hiện trạng ấy với các địa phương khác nhau ở trong và ngoài tỉnh, đặc biệt là các khu vực đang phát triển loại hình du lịch sinh thái. - Phương pháp tổng hợp, phân tích: Nhằm đánh giá hiện trạng sản phẩm du lịch hiện tại của Phú Yên và tìm hiểu nhu cầu, mong muốn của du khách khi đến du lịch Phú Yên trong thời gian tới, nghiên cứu sẽ thiết kế phiếu câu hỏi để tiến hành điều tra đánh giá của du khách (cả quốc tế và nội địa). Các kết quả điều tra là bằng chứng khoa học quan trọng giúp đề tài đề xuất các giải pháp nhằm phát triển sản phẩm du lịch sinh thái Phú Yên trong thời gian tới. 6. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu Nhằm đánh giá thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái trên địa bàn Phú Yên. Qua đó, chỉ ra những điểm mạnh, yếu và nguyên nhân từ đó đề xuất những giải pháp cơ bản, có khả năng áp dụng trong thực tiễn, góp phần phát triển sản phẩm du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Phú Yên trong thời gian tới. Ngoài ra, luận văn có thể 16 được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan và cá nhân trong việc nghiên cứu quản lý phát triển sản phẩm du lịch sinh thái theo hướng bền vững. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn được kết cấu thành ba chương như sau: Chương 1. Cơ sở lý thuyết về phát triển sản phẩm du lịch Chương 2. Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên Chương 3. Một số giải pháp nhằm phát triển sản phẩm du lịch sinh thái tại tỉnh Phú Yên. 17 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH SINH THÁI 1.1. Du lịch và khách du lịch 1.1.1. Du lịch Cho đến nay có nhiều khái niệm khách nhau liên quan đến du lịch, cụ thể: Tổ chức Du lịch Thế giới của Liên hợp quốc (UNWTO, 2002) đã đưa ra quan niệm: “Du lịch là những hoạt động mà mối quan hệ phát sinh do những tác động qua lại lẫn nhau giữa khách du lịch, chính quyền và cộng đồng dân cư địa phương trong quá trình đón khách và phục vụ khách du lịch”. Nhà nghiên cứu Trần Nhạn (1995) đưa ra một khái niệm khá toàn diện về bản chất đích thực, cơ bản của du lịch: “Du lịch là quá trình hoạt động của con người rời khỏi quê hương đến một nơi khác với mục đích chủ yếu là được thẩm nhận những giá trị vật chất và tinh thần đặc sắc, độc đáo khác lạ với quê hương, không nhằm mục đích sinh lợi được tính bằng đồng tiền”. Theo Điều 4 - Luật Du lịch Việt Nam (2005): “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thoả đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”. Theo Nguyễn Văn Đính và Trần Thị Minh Hòa (2012) thì “Du lịch là một ngành kinh doanh bao gồm các hoạt động tổ chức hướng dẫn du lịch, sản xuất, trao đổi hàng hoá và các dịch vụ của những doanh nghiệp, nhằm đáp ứng các nhu cầu về đi lại, lưu trú, ăn uống, tham quan, giải trí, tìm hiểu và các nhu cầu khác của khách du lịch. Các hoạt động đó phải đem lại lợi ích kinh tế, chính trị - xã hội thiết thực cho nước làm du lịch và cho bản thân doanh nghiệp”. 1.1.2. Khách du lịch Theo Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO, 2002), khách du lịch bao gồm: - Khách du lịch quốc tế (International Tourist): + Khách du lịch quốc tế đến (Inbound tourist): là những người từ nước ngoài đến du lịch một quốc gia. 18 + Khách du lịch quốc tế ra nước ngoài (Outbound tourist): là những người đang sống trong một quốc gia đi du lịch nước ngoài. - Khách du lịch trong nước (Internal tourist): Gồm những người là công dân của một quốc gia và những người nước ngoài đang sống trên lãnh thổ quốc gia đó đi du lịch trong nước. - Khách du lịch nội địa (Domestic tourist): Bao gồm khách du lịch trong nước và khách du lịch quốc tế đến. Đây là thị trường cho các cơ sở lưu trú và các nguồn thu hút khách trong một quốc gia. - Khách du lịch quốc gia (National tourist): Gồm khách du lịch trong nước và khách du lịch quốc tế ra nước ngoài Theo Luật Du lịch của Việt Nam (2005): - Khách du lịch là người đi du lịch hoặc kết hợp đi du lịch, trừ trường hợp đi học, làm việc hoặc hành nghề để nhận thu nhập ở nơi đến - Khách du lịch quốc tế (International tourist): là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài vào Việt Nam du lịch và công dân Việt Nam, người nước ngoài cư trú tại Việt Nam ra nước ngoài du lịch - Khách du lịch nội địa (Domestic tourist): là công dân Việt nam và người nước ngoài cư trú tại Việt nam đi du lịch trong vi phạm lãnh thổ Việt Nam. 1.2. Sản phẩm du lịch và đặc trưng của sản phẩm du lịch 1.2.1. Sản phẩm du lịch Khái niệm sản phẩm du lịch được kế thừa từ khái niệm sản phẩm nói chung, theo Kotler (2003) thì “Sản phẩm là tất cả những gì có thể cung cấp cho sự chiếm hữu, sự sử dụng hoặc tiêu thụ của một thị trường. Sản phẩm có thể là những vật thể, những con người, những địa điểm, những tổ chức và những ý tưởng”. Trong giáo trình Kinh tế Du lịch, hai tác giả Nguyễn Văn Đính, Trần Thị Minh Hoà (2012) định nghĩa: “Sản phẩm du lịch là các dịch vụ, hàng hoá cung cấp cho du khách, được tạo nên bởi sự kết hợp của việc khai thác và các yếu tố tự nhiên, xã hội với việc sử dụng các nguồn lực cơ sở vật chất kỹ thuật và lao động tại một cơ sở, một 19 vùng hay một quốc gia nào đó” Trong khi đó, điểm 10, điều 4, Luật Du lịch Việt Nam (2005): “Sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch”. Các dịch vụ đó bao gồm: dịch vụ lữ hành, dịch vụ vận chuyển, dịch vụ lưu trú, dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí, dịch vụ thông tin hướng dẫn và các dịch vụ khác nhằm đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Chúng ta biết rằng, quan điểm khác nhau sẽ ảnh hưởng khác nhau tới việc phát triển sản phẩm du lịch. Nếu theo quan điểm trên của Luật Du lịch thì sản phẩm du lịch vẫn chỉ đơn thuần là hoạt động của các ngành dịch vụ. Tuy nhiên, trên thực tế nội dung của hoạt động du lịch phong phú hơn nhiều. Các khái niệm về sản phẩm du lịch rất đa dạng do nhiều cách tiếp cận khác nhau nhưng hầu hết đều có chung những đặc điểm của sản phẩm du lịch. Mill (1990) trong tác phẩm “Du lịch - ngành kinh doanh quốc tế” (Tourism the International Business) cho rằng du lịch có 4 chiều định vị, hay 4 không gian du lịch (tourism dimensions): (1) Điểm hấp dẫn du lịch: Điểm hấp dẫn có ý nghĩa thu hút khách đến du lịch, là động cơ khởi sự du lịch. Điểm hấp dẫn có thể là tự nhiên, cũng có thể là các điểm văn hóa, các nhóm dân tộc thiểu số hoặc các khu vui chơi giải trí; (2) Các cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch: Cơ sở vật chất kỹ thuật thường hỗ trợ cho sự phát triển của điểm đến du lịch, chúng thường là các cơ sở lưu trú, nhà hàng, các dịch vụ bổ trợ và kết cấu hạ tầng; (3) Vận chuyển du lịch: Vận chuyển khách là chiều không gian thứ 3 của du lịch. Nó có vai trò quan trọng là đưa khách tới điểm hấp dẫn du lịch. Vận chuyển khách là một yếu tố quyết định đến việc phát triển mở rộng của du lịch. Nếu phương tiện và giá cả vận chuyển đắt đỏ thì ít hấp dẫn được du khách; (4) Lòng hiếu khách: Lòng hiếu khách của điểm đến là không gian thứ 4, đây cũng là một chiều không gian quan trọng của du lịch. Nó có ý nghĩa quảng bá hình ảnh cho điểm đến rất lớn. Như vậy là theo thời gian, khái niệm về sản phẩm du lịch đã có góc nhìn ngày càng mở rộng hơn. Từ chỗ chỉ coi sản phẩm du lịch là một số loại hình kinh doanh dịch vụ, đến nay sản phẩm du lịch đã trở thành một khái niệm rất rộng, được cấu thành bởi nhiều yếu tố vật chất và phi vật chất có khả năng đáp ứng nhu cầu du lịch ngày càng đa dạng của con người đương đại. Theo tác giả, có thể hiểu: Sản phẩm du lịch là tổng thể của một điểm đến, là sự hòa trộn mang tính qui luật của các giá trị tự nhiên và nhân văn, các giá trị vật thể và phi vật thể chứa đựng trong không gian của một điểm 20