Tài liệu Phát triển sản phẩm du lịch biển côn đảo theo hướng bền vững

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN PHẠM NGỌC THÙY PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN CÔN ĐẢO THEO HƢỚNG BỀN VỮNG LUẬN VĂN THẠC SỸ DU LỊCH Hà Nội, 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI & NHÂN VĂN PHẠM NGỌC THÙY PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN CÔN ĐẢO THEO HƢỚNG BỀN VỮNG Chuyên ngành : Du lịch ( Chƣơng trình đào tạo thí điểm ) LUẬN VĂN THẠC SỸ DU LỊCH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN ĐÌNH HÒE Hà Nội - 2013 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 7 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................ 7 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................. 8 3. Lịch sử nghiên cứu ..................................................................................... 8 4. Đối tượng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. ........................................... 9 5. Phương pháp nghiên cứu. ........................................................................ 10 6. Kết cấu của luận văn. ............................................................................... 13 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG............................................................ 14 1.1.Các khái niệm ....................................................................................... 14 1.1.1. Khái niệm du lịch ............................................................................ 14 1.1.2. Khái niệm du lịch biển .................................................................... 14 1.1.3. Khái niệm sản phẩm du lịch ........................................................... 15 1.1.4. Khái niệm sản phẩm du lịch biển ................................................... 16 1.2. Lý luân về phát triển du lịch bền vững ............................................. 16 1.2.1. Khái niệm du lịch bền vững ............................................................ 16 1.2.2. Khái niệm phát triển bền vững ....................................................... 17 1.2.3. Khái niệm phát triển du lịch bền vững và sản phẩm du lịch bền vững..... 18 1.2.4. Các nguyên tắc cơ bản về phát triển du lịch bền vững .................. 19 1.2.5. Các tiêu chí cơ bản về phát triển du lịch bền vững ........................ 22 1.3. Các yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch biển .................................... 26 1.4. Vị trí và vai trò của các đối tƣợng tham gia vào quá trình xây dựng sản phẩm du lịch biển ................................................................................ 28 1.5. Tính chất của sản phẩm du lịch biển ................................................ 29 1.6. Các dạng thức của sản phẩm du lịch biển ........................................ 32 1.7. Tính bền vững của du lịch biển ......................................................... 34 1.8. Các yêu cầu và nguyên tắc chung đối với việc phát triển sản phẩm du lịch biển ........................................................................................................ 35 1 1.9. Đề xuất qui trình xây dựng sản phẩm du lịch biển ......................... 37 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 39 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN TẠI CÔN ĐẢO THEO HƢỚNG BỀN VỮNG .......................................... 40 2.1. Tiềm năng du lịch biển của Côn Đảo ................................................ 40 2.1.1. Tài nguyên du lịch biển của Côn Đảo ............................................ 42 2.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ở Côn Đảo .......................... 45 2.2. Hiện trạng và đặc điểm nhu cầu của thị trƣờng khách đến Côn Đảo ..... 49 2.2.1. Thị trường khách du lịch quốc tế .................................................... 51 2.2.2. Thị trường khách du lịch nội địa .................................................... 52 2.2.3. Đánh giá chung về thị trường khách du lịch .................................. 53 2.3. Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hƣớng bền vững ...................................................................................................... 55 2.3.1.Về tài nguyên du lịch .......................................................................... 55 2.3.1.1. Hiện trạng khai thác tài nguyên ...................................................... 55 2.3.1.2. Hiện trạng phát triển các tuyến, điểm và không gian du lịch ..... 57 2.3.2. Về các loại hình dịch vụ du lịch...................................................... 63 2.3.3. Những hạn chế và nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến sự phát triển sản phẩm du lịch biển tại Côn Đảo .......................................................... 70 2.4. Đánh giá tổng hợp các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo (dùng phƣơng pháp SWOT) ................................ 72 2.4.1. Điểm mạnh (S) và cơ hội ( O) ........................................................ 72 2.4.2. Điểm yếu (W) và thách thức(T) ...................................................... 73 2.4.3. Đánh giá chung về thực trạng phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo trên quan điểm du lịch bền vững ...................................................... 74 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 77 Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN CÔN ĐẢO THEO HƢỚNG BỀN VỮNG................................................... 78 3.1. Quan điểm và mục tiêu phát triển Côn Đảo..................................... 78 2 3.2. Định hƣớng xây dựng hệ thống sản phẩm du lịch biển Côn Đảo .. 82 3.2.1. Định hướng các thị trường khách mục tiêu và tiếp thị xanh .......... 82 3.2.2. Định vị thương hiệu hình ảnh đặc trưng cho sản phẩm du lịch của điểm đến .................................................................................................... 88 3.2.3. Định hướng khai thác bền vững tài nguyên du lịch........................ 89 3.2.4. Định hướng phát triển không gian và các loại hình du lịch chính ........ 91 3.2.5. Định hướng phát triển các loại hình dịch vụ du lịch biển Côn Đảo nhằm tăng phúc lợi kinh tế cho địa phương và cộng đồng địa phương ... 94 3.2.6. Định hướng bảo vệ môi trường du lịch .......................................... 96 3.3. Các giải pháp nhằm phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hƣớng bền vững........................................................................................................ 97 3.3.1. Giải pháp về quản lý ....................................................................... 97 3.3.2. Giải pháp về sản phẩm du lịch ....................................................... 98 3.3.3. Giải pháp về xúc tiến du lịch .......................................................... 99 3.3.4. Nghiên cứu trường hợp: xây dựng sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hướng bền vững - Loại hình du lịch lặn biển ngắm san hô ............ 100 3.3.4.1. Đánh giá tổng hợp tiềm năng và hiện trạng phát triển loại hình lặn biển ngắm san hô ở Côn Đảo ........................................................... 100 3.3.4.2. Nhu cầu về sản phẩm du lịch lặn biển ngắm San Hô của thị trường khách ở Côn Đảo ........................................................................ 103 3.3.4.3. Định hướng phát triển sản phẩm du lịch lặn biển ngắm san hô ở Côn Đảo theo hướng bền vững ............................................................... 105 Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................ 107 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 114 3 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tên các hòn đảo thuộc quần đảo Côn Lôn ...............................................42 Bảng 2.2. Bảng thống kê lượng khách và doanh thu tại Côn Đảo 2005 - 2012 .......54 Bảng 2.3. Quy định về số lượng du khách tại các điểm du lịch sinh thái .................62 Bảng 2.4.Thống kê khách sạn và khu nghỉ dưỡng 3 sao trở lên tại Côn Đảo ...........64 Bảng 2.5. Bảng giá cho thuê tàu, ca nô của VQG Côn Đảo .....................................67 Bảng 2.6. Đánh giá các loại hình dịch vụ du lịch theo hướng bền vững……….....70 Bảng 2.7.So sánh mức giá đi du lịch Côn Đảo so với một số điểm du lịch khác trong khu vực ......................................................................................................................71 Bảng 2.8. Điểm mạnh (S) và cơ hội ( O) .................................................................72 Bảng 2.9. Điểm yếu (W) và thách thức(T)................................................................73 Bảng 3.1. Phân khúc thị trường khách quốc tế .........................................................83 Bảng 3.2. Phân khúc thị trường khách nội địa ..........................................................85 Bảng 3.3. Phân tích giá trị tài nguyên nổi trội để xây dựng thương hiệu điểm đến cho du lịch biển Côn Đảo ..........................................................................................88 Bảng 3.4. Phân tích giá trị các loại hình du lịch nổi trội để xây dựng thương hiệu điểm đến cho du lịch biển Côn Đảo ..........................................................................88 Bảng 3.5.Giá dịch vụ lặn biển của Senses Diving Con Dao .................................. 101 Bảng 3.6. Giá dịch vụ lặn của Dive!Dive!Dive ..................................................... 101 Bảng 3.7. Giá dịch vụ lặn của Rainbow diver ....................................................... 102 Bảng 3.8. Bảng đánh giá nhu cầu lặn biển của khách du lịch................................ 104 4 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 1.1. Mô hình các dạng thức của du lịch biển ...................................................33 Hình 2.1.Bản đồ khu vực huyện Côn Đảo ................................................................40 Hình 2.2. Bản đồ đa dạng sinh học biển Côn Đảo ....................................................42 Hình 2.3. Số lượng khách đến Côn Đảo 2005 – 2012 ..............................................50 Hình 2.4. Bản đồ hoạt động du lịch biển Côn Đảo ...................................................57 5 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ICAO Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh ODA Vốn đầu từ nước ngoài UNDP Chương trình phát triển liên hợp quốc UBNN Ủy ban nhân dân VQG Vườn quốc gia 6 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Côn Đảo được đánh giá là huyện có tiềm năng phát triển du lịch biển, có 200km bờ biển với nhiều bãi tắm đẹp còn đậm nét hoang sơ như Đầm Trầu, bãi Vông, bãi Nhát, bãi An Hải... được xếp là những bãi biển có chất lượng tốt của cả nước. Côn Đảo có quỹ đa dạng sinh học giàu có, được tạp chí du lịch nổi tiếng thế giới Lonely Planet (Anh) bầu chọn là 1 trong 10 hòn đảo bí ẩn và tốt nhất thế giới (năm 2011). Côn Đảo được đánh giá là thiên đường của nghỉ dưỡng, khám phá thiên nhiên và hiện là 1 trong 21 khu du lịch quốc gia của Việt Nam. Hiện nay, chủ trương của ngành du lịch nước ta là tập trung phát triển du lịch biển đảo, đi kèm với đó là những chính sách ưu tiên cho các dự án đầu tư du lịch như ưu đãi về tiền thuê đất và mặt nước, thuế xuất nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp...Tuy đã đượcThủ tướng chính phủ phê duyệt Đề án phát triển kinh tế - xã hội huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đến năm 2020 với những quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp và định hướng phát triển như xây dựng Côn Đảo thành khu kinh tế - du lịch và dịch vụ chất lượng cao.... , phát triển Côn Đảo trở thành khu kinh tế du lịch hiện đại, đặc sắc tầm cỡ khu vực và quốc tế...nhưng đến nay, ngành du lịch ở Côn Đảo vẫn chưa phát triển mạnh mẽ như mong muốn. Thời gian du khách lưu trú tại Côn Đảo không dài, nguyên nhân bởi cho đến nay ngoài các di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh, Côn Đảo chưa có những sản phẩm du lịch nổi trội, chưa có nhiều hoạt động vui chơi và nghỉ dưỡng, không đủ sức cạnh tranh với những vùng du lịch biển phát triển như Nha Trang, Phú Quốc... Một điểm du lịch để có thể thu hút du khách cần phải có những sản phẩm du lịch phong phú, hình thức du lịch vui chơi đa dạng, như vậy vừa có thể giữ chân du khách, thu hút được nguồn vốn đầu tư, tăng thu nhập cho địa phương vừa đem lại những cơ hội phát triển kinh tế. Luận văn “Phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hướng bền vững” đi sâu nghiên cứu vào tình hình phát triển sản phẩm du lịch biển tại Côn Đảo và các vấn đề có liên quan nhằm thúc đẩy phát triển sản phẩm du lịch biển của Côn Đảo, 7 nhằm thu hút du khách trong và ngoài nước, đồng thời để Côn Đảo trở thành điểm du lịch hấp dẫn, có một vị thế riêng trong lòng mỗi du khách, phát triển Côn Đảo thành điểm đến du lịch xứng tầm quốc tế. 2. Mục đích nghiên cứu. Dựa trên cơ sở tài nguyên biển, các loại hình du lịch có sẵn đồng thời dựa trên việc đánh giá, phân tích đặc điểm, thị hiếu, nhu cầu của thị trường khách du lịch, tác giả nghiên cứu phát triển sản phẩm du lịch biển theo hướng bền vững ở Côn Đảo nhằm thu hút và hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế. 3. Lịch sử nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã tham khảo và sử dụng một số khái niệm, nội dung của các tác giả sau: Trần Đức Thanh “ Nhập môn khoa học du lịch”, “ Du lịch bền vững” của Nguyễn Đình Hòe – Vũ Văn Hiếu, “Tài nguyên động, thực vật Vườn Quốc gia Côn Đảo” của Nguyễn Chí Thành, hay Võ Sĩ Tuấn với “Hệ sinh thái rạn san hô biển Việt Nam” … Cho tới nay, chưa có một công trình khoa học, báo cáo quy hoạch hay chiến lược nào định hướng riêng cho phát triển du lịch biển Côn Đảo mà chỉ có một số luận văn, đề tài nghiên cứu có liên quan đến du lịch Côn Đảo như: - Luận văn thạc sỹ địa lý học của tác giả Ngô Thị Lợi với đề tài “Nghiên cứu phát triển bền vững du lịch huyện Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu)” năm 2009 với nội dung nghiên cứu phát triển du lịch bền vững chung của toàn huyện Côn Đảo. - “Dự án bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại Côn Đảo” với cơ quan quản lý là Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và cơ quan thực hiện dự án là VQG Côn Đảo được khởi động vào tháng 4 năm 2007, nhằm mục tiêu tăng cường năng lực địa phương để bảo tồn đa dạng sinh học biển và ven biển tại Côn Đảo, cải thiện việc lồng ghép bảo tồn và quản lý môi trường vào lập kế hoạch phát triển, thiết lập cơ chế tài chính bền vững cho bảo tồn đa dạng sinh học, và gắn liền các nỗ lực địa phương với việc xây dựng chính sách và chiến lược quốc gia, qua đó góp phần bảo tồn đa dạng sinh học biển và ven biển có ý nghĩa toàn cầu. - Ngoài ra còn có một số bài báo như : “Côn Đảo - Tiềm năng và định hướng 8 phát triển” được đăng trên vietrade, trang web của Cục xúc tiến thương mại ngày 15 tháng 11 năm 2011; “ Côn Đảo - “ Đô thị di sản - du lịch” trên biển đảo” của tác giả Hoàng Quân - Báo văn hóa điện tử ngày 22 tháng 08 năm 2012; “Phát triển Côn Đảo thành “Thiên đường du lịch” của Nhựt Thanh trên báo Bà Rịa - Vũng Tàu ngày 17 tháng 08 năm 2013. Những bài báo này đã đánh giá sơ bộ về tiềm năng du lịch chung của Côn Đảo trong đó có một phần nhỏ giới thiệu về tiềm năng của du lịch biển. Những bài báo khác như : “Côn Đảo phát triển du lịch biển đảo và du lịch văn hóa lịch sử” ngày 18 tháng 11 năm 2011 tại trang wed chinhphu.vn; “Xây dựng Côn Đảo thành khu du lịch kinh tế mới hiện đại” của trang dulichvungtau.vn đã tìm hiểu về du lịch tại Côn Đảo và đưa ra một số định hướng chung để phát triển du lịch Côn Đảo. Một số bài báo như: “Côn Đảo - cơ hội đầu tư” của tác giả Khánh Băng trên diễn đàn doanh nghiệp ngày 06 tháng 03 năm 2013; “Phát triển đô thị di sản du lịch Côn Đảo : Qui hoạch và thực tiễn” của tạp trí kiến trúc, đã tổng kết về tình hình hoạt động du lịch của huyện, phản ánh được số lượng khách quốc tế đến Côn Đảo đồng thời nhấn mạnh đến xu hướng lấy du lịch làm ngành kinh tế mũi nhọn để phát triển Côn Đảo. Những vấn đề được quan tâm bao gồm việc áp dụng chính sách khuyến khích, ưu đãi của nhà nước với các dự án đầu tư vào việc phát triển du lịch Côn Đảo, chỉ ra cơ hội và đưa ra một số đề xuất đối với định hướng phát triển Côn Đảo thành khu du lịch tầm cỡ quốc tế và khu vực. Những báo cáo này cũng đưa ra những giải pháp cho việc phát triển du lịch chung cũng như khẳng định quy hoạch du lịch đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của huyện đảo này… Tuy nhiên, đến nay chưa có một tài liệu nào nghiên cứu riêng, chi tiết về du lịch biển Côn Đảo, đồng thời chưa đưa ra được những giải pháp mang tính cụ thể, chi tiết, khả thi cho việc phát triển du lịch biển Côn Đảo theo hướng bền vững. 4. Đối tƣợng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Phát triển sản phẩm du lịch biển - Nhiệm vụ nghiên cứu : 9 + Điều tra thực trạng phát triển sản phẩm du lịch biển huyện Côn Đảo. + Nghiên cứu phát triển một số sản phẩm du lịch biển theo hướng bền vững nhằm thu hút khách du lịch, đẩy mạnh tốc độ tăng trưởng và doanh thu của du lịch biển tại điểm đến Côn Đảo. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về không gian: Các vùng biển của Côn Đảo. + Phạm vi về thời gian: Từ khi có chủ trương của Chính phủ về việc phát triển kinh tế xã hội huyện Côn Đảo, đặc biệt lấy nhiệm vụ phát triển du lịch làm nhiệm vụ hàng đầu (năm 2005) đến nay. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu. *Phƣơng pháp nghiên cứu số liệu sơ cấp, thứ cấp: Thu thập các số liệu sơ cấp do chính người làm nghiên cứu thu thập, ngoài ra còn sử dụng nguồn số liệu thứ cấp do những người khác, do các cơ quan, đoàn thể, internet đã thu thập từ trước để làm cơ sở lý luận khoa học và làm rõ một số vấn đề trong luận văn. - Tài liệu, số liệu về dân số, đa dạng sinh học, tài nguyên biển Côn Đảo… - Dữ liệu về tình hình hoạt động và lượng khách du lịch đến Côn Đảo từ 2005 – 2013. * Phƣơng pháp điều tra thực địa: Công tác thực địa kiểm tra chỉnh lý và bổ sung những tư liệu về tài nguyên, cơ sở hạ tầng phục vụ trực tiếp cho hoạt động du lịch và các số liệu lien quan đến khách du lịch, doanh thu từ du lịch cùng các tài liệu liên quan khác. Phương pháp này được kết hợp với phương pháp điều tra xã hội học với các đối tượng khác nhau ( khách du lịch, dân bản địa ) nên thông tin thu được khá phong phú và có kết quả chân thực. * Phƣơng pháp phân tích hệ thống : Là một giai đoạn trong phát triển dự án, tập trung vào các vấn đề nghiệp vụ. Ở luận văn này là những gì hệ thống phải làm về mặt dữ liệu, các thủ tục xử lý và giao diện, độc lập với kỹ thuật có thể được dùng để cài đặt giải pháp cho vấn đề phát triển các sản phẩm du lịch biển. 10 * Phƣơng pháp thống kê: Phương pháp này áp dụng để thống kê các hệ sinh thái đặc thù, các tài nguyên du lịch quan trọng và phụ trợ, thống kê hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; thống kê đánh giá lượng khách; đánh giá tỷ lệ doanh thu; tỷ trọng và mức tăng trưởng du lịch để đưa ra bức tranh chung về hiện trạng đang có tại điểm đến Côn Đảo. * Phƣơng pháp chuyên gia : Phương pháp chuyên gia nhằm thu thập những ý kiến đóng góp để đề tài mang tính khách quan, đảm bảo kết quả của đề tài có giá trị khoa học và thực tiễn cao. Luận văn thu thập ý kiến của các chuyên gia về du lịch biển, về loại hình du lịch lặn biển ngắm san hô, các nhà quản lý về du lịch sinh thái biển. * Phƣơng pháp phỏng vấn không chính thức đối với khách du lịch và người dân trên địa bàn Côn Đảo, nhằm lấy thêm thông tin về đặc điểm xã hội của các đối tượng du lịch, ý kiến của cộng đồng, du khách, điều tra về sức hấp dẫn của các điểm du lịch, tài nguyên du lịch, chất lượng dịch vụ …Phương pháp này bao gồm các bước: xác định các vấn đề cần điều tra, thiết kế bảng hỏi, lựa chọn khu vực và đối tượng để điều tra, thời gian tiến hành điều tra, xử lý các kết quả điều tra. * Phân tích PEST Phương pháp phân tích PEST rất phù hợp cho điểm đến du lịch để xác định phương hướng phát triển. Phân tích PEST là bước đầu tiên của quá trình xây dựng kế hoạch nhằm xác định nền tảng cho sự phát triển của một ngành như du lịch. Những yếu tố căn bản giúp phát triển điểm đến du lịch Côn Đảo cần xem xét: - Về chính trị : + Sự ổn định môi trường chính trị. + Ảnh hưởng của chính sách nhà nước đến những điều luật điều chỉnh hoặc đánh thuế kinh doanh du lịch. + Chính sách phát triển kinh tế của nhà nước, trong đó đặc biệt quan tâm đến vị thế của du lịch. 11 + Các điều luật và quy định liên quan đến bảo vệ môi trường, chính sách thuế, sử dụng lao động, đầu tư nước ngoài và những lĩnh vực khác ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến du lịch. - Về kinh tế : Nghiên cứu tình trạng của nền kinh tế và các hoạt động kinh doanh trong ngắn hạn và dài hạn, đặc biệt khi hướng tới thị trường du lịch quốc tế. - Về văn hóa xã hội:Cơ cấu và xu hướng phát triển dân số theo tuổi, giáo dục và thu nhập.Các vấn đề về vệ sinh và sức khỏe. - Về công nghệ: Công nghệ là một yếu tố quan trọng để đạt được lợi thế cạnh tranh. * Phân tích SWOT Phân tích SWOT là một phương pháp phát triển chiến lược được sử dụng để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với một dự án hay hoạt động kinh doanh. Phân tích này bao gồm việc xác định mục tiêu của dự án, trong trường hợp này là phát triển du lịch tại điểm đến và xác định các yếu tố bên trong và bên ngoài có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực đến việc thực hiện mục tiêu. Luận văn áp dụng phân tích SWOT để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức nhằm xác định vị thế cạnh tranh của điểm đến, từ đó phát triển sản phẩm du lịch và xây dựng chiến lược marketing phù hợp để phát huy điểm mạnh, hạn chế điểm yếu. * Phân tích vòng đời phát triển của khu du lịch Áp dụng phương pháp phân tích vòng đời phát triển khu du lịch của Butler để xác định điểm đến Côn Đảo hiện đang ở giai đoạn nào của chu kỳ sống nhằm đưa ra những giải pháp hợp lý du lịch biển Côn Đảo. * Ma trận Ansoff Các điều kiện thị trường thường xuyên thay đổi, thị trường và cơ hội phát triển sản phẩm tăng rồi giảm. Lập kế hoạch vì vậy dựa trên nguyên tắc cung cấp sản phẩm thích hợp tại thời điểm thích hợp và phân khúc thị trường thích hợp để đảm bảo thành công của điểm đến du lịch. Các sản phẩm du lịch đang mang lại lợi nhuận được kỳ vọng là tiếp tục mang lại lợi nhuận dưới áp lực cạnh tranh vì vậy phải cập 12 nhật và phát triển những sản phẩm có thể đáp ứng được nhu cầu thay đổi của khách hàng cũng như điều kiện thị trường. * Ma trận BCG ( Boston Consulting Group ) Bất cứ một điểm đến nào hay doanh nghiệp nào phát triển nhiều hoạt động kinh doanh đều phải phát triển chiến lược riêng cho mỗi hoạt động và chiến lược chung cho toàn doanh nghiệp. Luận văn áp dụng ma trận BCG nhằm làm rõ tốc độ tăng trưởng của thị trường của sản phẩm hiện tại và thị phần tương đối của sản phẩm so sánh với các đối thủ cạnh tranh chính. 6. Kết cấu của luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục, đề tài luận văn bao gồm 3chương chính được phân chia như sau: Chương I: Cơ sở lý luận về phát triển sản phẩm du lịch biển Chương II: Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch biển phục vụ khách du lịch ở Côn Đảo. Chương III: Định hướng phát triển sản phẩm du lịch biển Côn Đảo theo hướng bền vững 13 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH BIỂN THEO HƢỚNG BỀN VỮNG 1.1.Các khái niệm 1.1.1. Khái niệm du lịch Từ xa xưa, trong lịch sử nhân loại, du lịch đã được ghi nhận như một sở thích, một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con người. Ngày nay, du lịch đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến không chỉ ở các nước kinh tế phát triển mà còn cả ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay nhận thức về nội dung du lịch vẫn chưa thống nhất. Trước thực tế phát triển của ngành du lịch về mặt kinh tế cũng như trong các lĩnh vực đào tạo, việc nghiên cứu, thảo luận để đi đến thống nhất một số khái niệm cơ bản, trong đó có khái niệm du lịch là một đòi hỏi cần thiết. Theo Luật du lịch Việt Nam (được Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam) thông qua vào năm 1995, thì du lịch là hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định. Dưới con mắt của các nhà kinh tế, du lịch không chỉ là một hiện tượng xã hội đơn thuần, mà nó còn là một ngành kinh tế vì nó gắn liền với các hoạt động kinh tế. Du lịch càng phát triển, hoạt động kinh doanh du lịch ngàng càng mở rộng và càng có sự gắn kết chặt chẽ với nhau tạo thành một hệ thống rộng lớn, mang lại lợi ích kinh tế cho các nhà kinh doanh du lịch, vì vậy du lịch được coi là một ngành công nghiệp không khói. 1.1.2. Khái niệm du lịch biển Du lịch biển có thể được hiểu là loại hình du lịch được phát triển ở khu vực ven biển nhằm phục vụ nhu cầu của khách du lịch về nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí, khám phá, mạo hiểm…trên cơ sở khai thác tài nguyên du lịch biển bao gồm tài nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn. 14 - Tài nguyên biển tự nhiên : Là các điều kiện về địa hình, cụ thể là các cảnh quan thiên nhiên ven biển: quần thể sinh vật trên cạn, dưới nước như rùa biển, tôm, cua, cá, cây cỏ, san hô…; khí hậu như số ngày mưa, số giờ nắng, nhiệt độ trung bình của không khí vào ban ngày, nhiệt độ trung bình của nước biển, cường độ gió, thủy triều, sóng biển… - Tài nguyên biển nhân văn : Là tổng thể các giá trị văn hóa, lịch sử, các thành tựu chính trị và kinh tế có ý nghĩa đặc trưng cho sự phát triển của du lịch biển như các viện bảo tàng hải dương học, các làng xã ven biển với nghề thủ công đặc trưng, các di tích đặc trưng của một triều đại hay một nền văn minh cổ xưa… 1.1.3. Khái niệm sản phẩm du lịch Du lịch là ngành kinh tế dịch vụ mang tính tổng hợp cao nhằm phục vụ và làm thỏa mãn các nhu cầu của con người, do vậy, cần tạo ra các sản phẩm du lịch phục vụ du khách. Theo Luật Du lịch, “sản phẩm du lịch là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thỏa mãn nhu cầu của khách du lịch trong chuyến đi du lịch”. Sản phẩm du lịch trước hết là một loại hàng hóa nhưng là một loại hàng hóa đặc biệt, nó cũng cần có quá trình nghiên cứu, đầu tư, có người sản xuất, có người tiêu dùng... như mọi hàng hóa khác. Sản phẩm du lịch thường mang những đặc trưng văn hóa cao, thỏa mãn nhu cầu của các đối tượng du khách. Đó có thể là một chương trình du lịch với thời gian và địa điểm khác nhau. Sản phẩm du lịch thể hiện trong c ả chuy ến du lịch này chính là việc khai thác các tiềm năng, nguồn lực sẵn có trên một địa bàn hoặc được tạo ra khi biết kết hợp những tiềm năng, nguồn lực này theo những thể thức riêng của từng cá nhân hay một công ty nào đó. Đó chính là việc khai thác các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các địa phương vào hoạt động du lịch như việc đưa các loại hình nghệ thuật, dân ca, dân vũ, văn hóa ẩm thực hay các hình thức hoạt động thể thao, các hoạt động lễ hội truyền thống, trình diễn, diễn xướng dân gian… vào phục vụ du khách. Những hoạt động như vậy giúp cho du khách trực tiếp thẩm 15 nhận và hưởng thụ, trải nghiệm văn hóa mà họ vốn có nhu cầu nhưng không biết tiếp cận như thế nào, ở đâu, thời gian nào… Sản phẩm du lịch còn là những dịch vụ chăm sóc sức khỏe, dịch vụ làm đẹp, các dịch vụ thông tin liên lạc, bưu chính viễn thông, dịch vụ tài chính, ngân hàng… tiện lợi, đem lại nhiều lợi ích to lớn cho du khách. 1.1.4. Khái niệm sản phẩm du lịch biển Sản phẩm du lịch biển là một tổng thể bao gồm các thành phần không đồng nhất vô hình và hữu hình, các giá trị tự nhiên và nhân văn, các loại hình dịch vụ phục vụ cho các nhu cầu của khách du lịch phát sinh trong quá trình đi du lịch ở khu vực ven biển. Do đặc điểm về điều kiện địa hình nên sản phẩm du lịch biển có những nét đặc trưng riêng. - Sản phẩm du lịch biển phát triển trên cơ sở của nguồn tài nguyên biển, là nguồn tài nguyên có tính đa dạng sinh học lớn, mức độ nhạy cảm của môi trường cao. Vì vậy phát triển sản phẩm du lịch biển phải đặc biệt quan tâm đến yếu tố bền vững. - Việc tiếp cận và đầu tư cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất phục vụ du lịch biển gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là đối với những vùng biển đảo xa đất liền. Chính vì thế phát triển sản phẩm du lịch biển thường phải có sự liên kết chặt chẽ với các trung tâm lưu trú – dịch vụ trên bờ, trên đất liền. - Các yếu tố khí hậu thời tiết ảnh hưởng rất lớn đến việc tổ chức các hoạt động du lịch biển. - Nguồn nhân lực phục vụ du lịch biển thường bấp bênh, không đảm bảo về mặt chất lượng. 1.2. Lý luân về phát triển du lịch bền vững 1.2.1. Khái niệm du lịch bền vững Trong thời kỳ hiện nay du lịch bền vững là xu thế chung mà các nhà làm du lịch hướng tới. Tất cả các loại hình du lịch trên thế giới hiện nay luôn lấy các tiêu chí của du lịch bền vững làm mục tiêu để phát triển. Chỉ có phát triển du lịch theo 16 hướng bền vững mới đảm bảo ổn định về lâu dài nguồn tài nguyên, và đảm bảo sự phát triển một cách vững chắc. Có rất nhiều các cách hiểu về khái niệm du lịch bền vững, tuy nhiên, trong phạm vi của luận văn này, khái niệm du lịch bền vững được hiểu như sau: Du lịch bền vững là du lịch mà giảm thiểu các chi phí và nâng cao tối đa các lợi ích của du lịch cho môi trường tự nhiên và cộng đồng địa phương và có thể được thực hiện lâu dài nhưng không ảnh hưởng xấu đến nguồn lợi mà nó phụ thuộc vào. 1.2.2. Khái niệm phát triển bền vững Sự phát triển là một quá trình tăng trưởng bao gồm nhiều yếu tố cấu thành khác nhau về chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội, khoa học kỹ thuật. Phát triển là một xu hướng tất yếu của thế giới vật chất, thế giới tự nhiên nói chung và của xã hội loài người nói riêng. Tuy nhiên trong quá trình phát triển, ngoài việc mang lại những lợi ích về kinh tế - xã hội, không ngừng nâng cao điều kiện sống cho con người, thì quá trình phát triển cũng đã và đang làm cạn kiệt nguồn tài nguyên tự nhiên, gây ra những tác động tiêu cực làm suy thoái môi trường. Trước những thực tế đó, con người không thể khai thác tài nguyên một cách tùy tiện, không có kế hoạch và không có kiểm soát, vì sẽ dẫn đến hậu quả không những chỉ làm cạn kiệt tài nguyên mà còn làm mất sự cân bằng về môi trường sinh thái gây ra những hậu quả môi trường nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển của xã hội qua nhiều thế hệ... Từ nhận thức này đã xuất hiện một khái niệm mới về hoạt động phát triển, đó là phát triển bền vững. Từ đó, khái niệm bền vững được hiểu là việc khai thác một loại tài nguyên không được vượt quá khả năng bổ sung, tái tạo và phục hồi của tài nguyên đó. Vậy, có thể hiểu: Phát triển bền vững phải gắn liền với việc khai thác có kế hoạch các nguồn tài nguyên, phải quan tâm đến việc tôn tạo và bảo tồn chúng; phải gắn liền quyền lợi và trách nhiệm của cộng đồng trong việc khai thác và bảo vệ tài nguyên - môi trường; phải đáp ứng được nhu cầu hiện tại mà không được làm ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của tương lai; đồng thời phải đảm bảo bền vững cả 3 mặt: tài nguyên- môi trường, văn hóa - xã hội, kinh tế. 17 1.2.3. Khái niệm phát triển du lịch bền vững và sản phẩm du lịch bền vững Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp có định hướng tài nguyên rõ rệt (bao gồm tài nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn) và sự phát triển của du lịch gắn liền với môi trường, do vậy phát triển du lịch bền vững là y êu c ầu cần thiết đ ê đảm bảo tính toàn vẹn của môi trường sinh thái, của các giá trị văn hóa trong khi tiến hành các hoạt động khai thác tài nguyên phục vụ phát triển du lịch, góp phần tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Khái niệm về phát triển du lịch bền vững là một bộ phận không thể tách rời khỏi khái niệm phát triển bền vững chung. Tại Hội nghị về Môi trường và Phát triển của Liên hợp quốc tại Rio de Janeiro năm 1992, Tổ chức Du lịch Thế giới - WTO đã đưa ra một định nghĩa về du lịch bền vững. Theo đó thì “Du lịch bền vững là việc phát triển các hoạt động du lịch nhằm đáp ứng các nhu cầu hiện tại của khách du lịch và người dân bản địa trong khi vẫn quan tâm đến việc bảo tồn và tôn tạo các nguồn tài nguyên cho việc phát triển hoạt động du lịch trong tương lai. Du lịch bền vững sẽ có kế hoạch quản lý các nguồn tài nguyên nhằm thỏa mãn các nhu cầu về kinh tế, xã hội, thẩm mỹ của con người trong khi đó vẫn duy trì được sự toàn vẹn về văn hóa, đa dạng sinh học, sự phát triển của các hệ sinh thái và các hệ thống hỗ trợ cho cuộc sống của con người” Như vậy, phát triển du lịch bền vững là hoạt động phát triển du lịch ở một khu vực cụ thể sao cho nội dung, hình thức và quy mô là thích hợp và bền vững theo thời gian, không làm suy thoái môi trường, không làm ảnh hưởng đến khả năng hỗ trợ các hoạt động phát triển khác. Ngược lại tính bền vững của hoạt động phát triển du lịch được xây dựng trên nền tảng sự thành công trong phát triển của các ngành khác, sự phát triển bền vững chung của toàn xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, phát triển du lịch bền vững đòi hỏi phải phát triển các sản phẩm du lịch có chất lượng cao, có khả năng thu hút và đáp ứng các nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch, song không gây tổn hại đến môi trường tự nhiên và văn hóa bản địa, đồng thời phải có trách nhiệm bảo tồn và phát triển nguồn tài nguyên và môi trường. Về vấn đề này, trong Chương trình Nghị sự 21 về công 18