BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
TRẦN THỊ NGỌC THÙY
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC
DOANH NGHIỆP CƠ KHÍ Ở CỤM CÔNG NGHIỆP
DIÊN PHÚ TỈNH KHÁNH HÒA
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Khánh Hòa - 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG
TRẦN THỊ NGỌC THÙY
PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CỦA CÁC
DOANH NGHIỆP CƠ KHÍ Ở CỤM CÔNG NGHIỆP
DIÊN PHÚ TỈNH KHÁNH HÒA
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số: 60340102
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. Đỗ Thị Thanh Vinh
Khánh Hòa - 2015
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, khách quan, có nguồn gốc rõ ràng và
chưa từng được công bố trong công trình nghiên cứu nào khác.
.
Tác giả
Trần Thị Ngọc Thùy
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp tôi đã nhận được rất
nhiều sự giúp đỡ, động viên của gia đình, thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và các tổ chức,
cá nhân. Qua đây tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Nha
Trang, Ban chủ nhiệm Khoa Kinh tế, đã tạo điều kiện cho tôi được tham gia khóa học
này, đồng thời cảm ơn quý thầy cô đã giảng dạy, truyền đạt những kiến thức, phương
pháp nghiên cứu trong suốt quá trình học tập chương trình cao học vừa qua.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự động viên và giúp đỡ nhiệt tình của quý thầy cô
trong Khoa Kinh tế, Khoa Sau đại học trường Đại học Nha Trang.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo và người làm công tác nhân sự tại các
doanh nghiệp cơ khí đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập dữ liệu.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo và cán bộ công nhân viên của Ban
quản lý Cụm công nghiệp Diên Phú; Lãnh đạo phòng Quản lý Công nghiệp của Sở
Công thương Khánh Hòa; Lãnh đạo, anh chị em nhân viên Sở Lao động-Thương binh
và Xã hội, cũng như các Sở Ban Ngành tỉnh Khánh Hòa;
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Đỗ Thị Thanh Vinh, người
đã luôn sát cánh động viên tôi về mặt tinh thần, tạo điều kiện về mặt thời gian, tận tình
giúp đỡ về mặt chuyên môn để tôi có thể hoàn thành được luận văn này.
Tôi xin cảm ơn đến các thành viên trong gia đình tôi, những người đã luôn động
viên và tạo điều kiện để tôi hoàn thành khóa học.
Cuối cùng, xin trân trọng cảm ơn quý thầy cô trong Hội đồng Bảo vệ luận văn
thạc sỹ đã có những góp ý quý báu để luận văn được hoàn thiện hơn.
Nha Trang, tháng 01 năm 2015
Tác giả
Trần Thị Ngọc Thùy
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .........................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii
MỤC LỤC................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ......................................................viii
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ..............................................................................ix
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ.......................................................................x
MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................3
5. Đóng góp của đề tài ..............................................................................................4
6. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................5
7. Kết cấu của luận văn.............................................................................................6
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN
LỰC NGÀNH CƠ KHÍ ...............................................................................................7
1.1. Một số khái niệm, vai trò và đặc điểm của ngành công nghiệp cơ khí ................7
1.1.1. Khái niệm về ngành Công nghiệp cơ khí .....................................................7
1.1.2. Vai trò của ngành cơ khí đối với phát triển kinh tế xã hội ............................8
1.1.3. Đặc điểm của ngành cơ khí..........................................................................8
1.2. Khái niệm về Nguồn nhân lực và Phát triển nguồn nhân lực .............................9
1.2.1. Nguồn nhân lực ...........................................................................................9
1.2.2. Khái niệm về Phát triển nguồn nhân lực ....................................................12
1.3. Phát triển nguồn nhân lực cơ khí trong doanh nghiệp.......................................14
1.3.1. Nguồn nhân lực cơ khí ..............................................................................14
1.3.2. Đặc điểm lao động trong ngành cơ khí ......................................................15
1.3.3. Nội dung phát triển nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp cơ khí ...........16
1.3.3.1. Đảm bảo nguồn nhân lực đủ về số lượng và cơ cấu phù hợp................17
1.3.3.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực...................................................17
iv
1.3.4. Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực trong các
doanh nghiệp cơ khí ............................................................................................19
1.3.4.1. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ...................................................19
1.3.4.2. Các nhân tố bên trong doanh nghiệp....................................................20
1.4. Bài học kinh nghiệm phát triển nguồn nhân lực ngành cơ khí ở một số doanh
nghiệp trên thế giới và trong nước ..........................................................................21
1.4.1. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Nhật Bản............................................21
1.4.2. Kinh nghiệm của các doanh nghiệp Mỹ .....................................................23
1.4.3. Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn công tác phát triển nguồn nhân lực của các
doanh nghiệp cơ khí trong nước ..........................................................................24
Tóm tắt chương 1.......................................................................................................26
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CÁC
DOANH NGHIỆP CƠ KHÍ TẠI CỤM CÔNG NGHIỆP DIÊN PHÚ, TỈNH KHÁNH
HÒA..........................................................................................................................27
2.1. Tổng quan về ngành cơ khí Khánh Hòa ...........................................................27
2.1.1. Tình hình triển khai, thực hiện các chính sách Chiến lược phát triển ngành
cơ khí của tỉnh Khánh Hòa. .................................................................................27
2.1.2. Các thông tin về các dự án đầu tư liên quan đến ngành cơ khí ...................28
2.1.3. Tình hình sản xuất kinh doanh của ngành cơ khí .......................................29
2.1.4. Kết quả thực hiện mục tiêu và định hướng Chiến lược phát triển ngành cơ
khí đến năm 2013, tầm nhìn đến năm 2020 .........................................................30
2.1.4.1. Kết quả đạt được .................................................................................30
2.1.4.2. Những hạn chế ....................................................................................32
2.1.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong phát triển ngành cơ khí ...........32
2.2. Giới thiệu khái quát về Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa (Cụm) và
các doanh nghiệp cơ khí hoạt động trong Cụm .......................................................33
2.2.1 Quá trình hình thành và phát triển...............................................................33
2.2.1.1. Công ty cổ phần Cơ khí Vina Nha Trang.............................................34
2.2.1.2. Công ty TNHH Cơ khí Hy Viễn ..........................................................35
2.2.1.3. Công ty cổ phần công nghiệp Hiệp Thành ...........................................36
2.2.1.4. DNTN Cơ khí Việt Tiến......................................................................36
v
2.2.1.5. DNTN Tuyết Hảo................................................................................37
2.2.1. 6. Công ty TNHH Việt Pháp ..................................................................38
2.2.1.7. Công ty TNHH Cơ Khí Vinh Sơn........................................................38
2.2.1.8. Công ty cổ phần H&T .........................................................................39
2.2.2. Tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp cơ khí trong
cụm công nghiệp Diên Phú..................................................................................39
2.3. Điều tra khảo sát về thực trạng phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp
trong Cụm công nghiệp Diên Phú...........................................................................41
2.3.1. Mô tả việc điều tra.....................................................................................41
2.3.2. Kết quả điều tra thực trạng nguồn nhân lực ở các doanh nghiệp ................41
2.3.2.1. Về số lượng và cơ cấu nhân lực...........................................................41
2.3.2.2. Về Chất lượng nguồn nhân lực ............................................................45
2.3.2.3. Đánh giá mức độ hài lòng của doanh nghiệp đối với chất lượng nguồn
nhân lực
......................................................................................................49
2.4. Đánh giá thực trạng công tác phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp ..50
2.4.1. Chính sách về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực...................................50
2.4.2. Đánh giá nhu cầu đào tạo, phát triển trong các doanh nghiệp.....................50
2.4.3. Chính sách đánh giá kết quả thực hiện công việc .......................................50
2.4.4. Lập kế hoạch đào tạo, phát triển ................................................................51
2.4.4.1. Tổ chức thực hiện hoạt động đào tạo và phát triển...............................51
2.4.4.2. Hình thức đào tạo ................................................................................51
2.4.5. Phân tích thực trạng hoạt động phát triển nghề nghiệp cho người lao động
trong doanh nghiệp..............................................................................................52
2.5. Phân tích các nhân tố có ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực cơ khí ở Cụm
công nghiệp Diên Phú ............................................................................................53
2.5.1. Những nhân tố bên ngoài...........................................................................53
2.5.2. Những nhân tố bên trong ...........................................................................58
2.5.2.1. Chính sách và chiến lược phát triển nguồn nhân lực ............................58
2.5.2.2. Tăng trưởng, đổi mới công nghệ..........................................................59
2.5.2.3. Nhận thức của chủ doanh nghiệp về PTNNL.......................................60
2.5.2.4. Khả năng tài chính của doanh nghiệp ..................................................60
vi
2.6. Đánh giá chung về phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp cơ khí trong
cụm CN Diên Phú ..................................................................................................60
2.6.1. Kết quả đạt được .......................................................................................60
2.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân .................................................................61
2.6.2.1. Những hạn chế ....................................................................................61
2.6.2.2. Nguyên nhân .......................................................................................62
Tóm tắt chương 2.......................................................................................................63
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC CHO CÁC DOANH
NGHIỆP CƠ KHÍ TẠI CỤM CÔNG NGHIỆP DIÊN PHÚ TỈNH KHÁNH HÒA ĐẾN
NĂM 2020.................................................................................................................64
3.1. Những căn cứ đề xuất các giải pháp nhằm phát triển nguồn nhân lực của các
doanh ngành cơ khí Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa...........................64
3.1.1. Chính sách phát triển ngành cơ khí của Việt Nam......................................64
3.1.2. Quan điểm phát triển ngành cơ khí Việt Nam ............................................65
3.1.3. Quan điểm và mục tiêu phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp cơ
khí trong cụm CN Diên Phú tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020................................65
3.1.3.1. Quan điểm phát triển nguồn nhân lực ..................................................65
3.1.3.2. Mục tiêu phát triển nguồn nhân lực .....................................................66
3.2. Dự báo nhu cầu nhân lực cơ khí của các doanh nghiệp trong cụm công nghiệp
Diên Phú tỉnh Khánh Hòa thời gian tới...................................................................67
3.2.1. Xu hướng phát triển của các doanh nghiệp ................................................67
3.2.2. Về dự báo tăng trưởng kinh tế theo giá trị sản xuất công nghiệp cơ khí cụm
Công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa...............................................................68
3.2.3. Về dự báo nhu cầu lao động của các doanh nghiệp trong Cụm ..................69
3.3. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp cơ khí cụm công
nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020 ....................................................69
3.3.1. Giải pháp đảm bảo nguồn nhân lực đủ về số lượng và cơ cấu phù hợp ......69
3.3.1.1 Xây dựng chính sách, chiến lược phát triển nguồn nhân lực .................70
3.3.1.2. Thực hiện chức năng phát triển nguồn nhân lực...................................71
3.3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực..........................................71
3.3.2.1. Hoàn thiện công tác đánh giá nhu cầu đào tạo, phát triển.....................71
vii
3.3.2.2. Hoàn thiện công tác lập kế hoạch đào tạo, phát triển ...........................74
3.3.2.3. Hoàn thiện công tác tổ chức, thực hiện đào tạo và phát triển ...............77
3.3.2.4. Đánh giá hiệu quả đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ......................78
3.3.2.5. Thực hiện hoạt động phát triển nghề nghiệp cho người lao động .........79
3.3.2.6. Giải pháp xây dựng và phát triển văn hóa công ty ...............................81
3.3.2.7. Giải pháp tạo động lực làm việc của người lao động ...........................83
3.3.3. Giải pháp phát triển trình độ lành nghề cho nguồn nhân lực ......................86
3.3.4. Giải pháp nâng cao khả năng làm việc nhóm cho nguồn nhân lực .............87
3.3.5. Xây dựng và hoàn thiện thông tin quản lý nguồn nhân lực.........................89
3.4. Kiến nghị.........................................................................................................90
3.4.1. Kiến nghị với nhà nước và các cơ quan quản lý.........................................90
3.4.1.1. Hoàn thiện các chính sách vĩ mô nhằm khuyến khích phát triển doanh
nghiệp hoạt động lĩnh vực cơ khí .....................................................................91
3.4.1.2. Đẩy nhanh quy hoạch, tái cơ cấu ngành cơ khí ....................................92
3.4.1.3. Định hướng phát triển có trọng tâm, trọng điểm ngành cơ khí .............92
3.4.1.4. Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, sử dụng khoa học và công nghệ tiên
tiến, để hội nhập và hiện đại hóa ngành cơ khí .................................................93
3.4.1.5. Tiếp tục thực hiện chương trình trợ giúp đào tạo nguồn nhân lực cho các
doanh nghiệp ...................................................................................................93
3.3.1.6. Đa dạng hóa các hoạt động hỗ trợ, khuyến khích phát triển hệ thống
cung cấp dịch vụ, thực hiện vườn ươm doanh nghiệp.......................................93
3.4.2. Kiến nghị với các doanh nghiệp cơ khí trong cụm công nghiệp Diên Phú
tỉnh Khánh Hòa ...................................................................................................94
Tóm tắt chương 3.......................................................................................................95
KẾT LUẬN ...............................................................................................................96
TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................97
PHỤ LỤC
viii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
CN
Công nghiệp
CNHT
Công nghiệp hỗ trợ
Cụm
Cụm công nghiệp Diên Phú, tỉnh Khánh Hòa
CNC
Computer(ized) Numerical(ly) Control(led): điều
khiển bằng máy tính
CAD/CAM
Computer Aided Design / Computer Aided
Manufacturing: là một kỹ thuật thiết kế và sản xuất
thông qua sự trợ giúp máy vi tính
DN
Doanh nghiệp
HĐND
Hội đồng nhân dân
ILO
International Labour Organization: tổ chức Lao động
quốc tế
NNL
Nguồn nhân lực
PTNNL
Phát triển nguồn nhân lực
SXCN
Sản xuất công nghiệp
UBND
Ủy ban nhân dân
UNDP
United Nations Development Programme: Chương
trình Phát triển Liên Hiệp Quốc
ix
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 2.1: Giá trị SXCN ngành cơ khí giai đoạn 2003-2013 và dự kiến năm 2014 (theo
giá 1994) ...................................................................................................30
Bảng 2.2: Tổng hợp quy mô vốn và lao động của các doanh nghiệp cơ khí trong Cụm
CN Diên Phú thời điểm tháng 7/2014 ........................................................39
Bảng 2.3: Tổng hợp tình hình doanh thu, lợi nhuận và lao động của các doanh nghiệp
cơ khí trong Cụm CN Diên Phú, năm 2011-2013 ......................................40
Bảng 2.4: Cơ cấu lao động theo giới tính và độ tuổi ..................................................43
Bảng 2.5: Cơ cấu lao động theo lĩnh vực chuyên môn ...............................................44
Bảng 2.6: Cơ cấu theo hợp đồng lao động .................................................................44
Bảng 2.7: Cơ cấu theo trình độ đào tạo......................................................................45
Bảng 2.8: Văn bản qui định tiêu chuẩn đánh giá nhân viên........................................51
Bảng 2.9: Nguyên nhân công ty không có chiến lược PTNNL...................................59
Bảng 3.1: Dự báo tăng trưởng Giá trị SXCN ngành cơ khí của các doanh nghiệp trong
Cụm đến năm 2020 ...................................................................................69
Bảng 3.2: Dự báo số lượng nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí trong Cụm
đến năm 2020 ............................................................................................69
Bảng 3.3. Trách nhiệm trong quá trình phát triển người lao động ..............................80
x
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 2.1: Cơ sở sản xuất Công ty cổ phần Cơ Khí Vina Nha Trang...........................34
Hình 2.2: Sản phẩm Công Ty TNHH Hy Viễn...........................................................36
Hình 2.3: Cơ sở sản xuất Công ty cổ phần công nghiệp Hiệp Thành ..........................36
Hình 2.4: Cơ sở sản xuất DNTN Cơ khí Việt Tiến.....................................................37
Hình 2.5: Cơ sở sản xuất DNTN Tuyết Hảo...............................................................37
Hình 2.6: Sản phẩm của Công ty TNHH Việt Pháp....................................................38
Hình 2.7: Sản phẩm băng tải của Công ty TNHH Cơ khí Vinh Sơn ...........................38
Biểu đồ 2.1: Đánh giá mức độ đáp ứng về số lượng lao động của DN........................42
Biểu đồ 2.2: Đánh giá về kiến thức chuyên môn của lao động ...................................46
Biểu đồ 2.3: Đánh giá kỹ năng làm việc nhóm của lao động ......................................47
Biểu đồ 2.4: Đánh giá trình trạng sức khoẻ lao động..................................................47
Biểu đồ 2.5: Đánh giá thái độ của lao động đối với công việc ....................................48
Biểu đồ 2.6: Đánh giá mức độ hài lòng của doanh nghiệp đối với chất lượng nguồn
nhân lực ..............................................................................................49
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình phát triển của nền kinh tế, Công nghiệp cơ khí là một ngành
kinh tế có vị trí đặc biệt quan trọng bởi vì đây là một ngành công nghiệp sản xuất ra
máy móc, thiết bị cung cấp cho toàn bộ cho các ngành kinh tế khác. Thực tế cho thấy,
trên thế giới không có bất kỳ quốc gia nào thực hiện thành công sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa mà lại không có nền công nghiệp cơ khí mạnh, sự phát triển
của ngành công nghiệp cơ khí vừa là nền tảng vừa là động lực cho sự phát triển của
tất cả các ngành nghề khác nhau trong xã hội, nó còn có tác động tích cực đến ngành
dịch vụ thông qua sự phát triển của mạng lưới phân phối, thu hút số lượng lao động
xã hội, tham gia vào quá trình phân công lao động và hợp tác quốc tế. Phát triển công
nghiệp cơ khí sẽ cho phép các nước tiết kiệm được những khoản ngoại tệ lớn dành
cho nhập khẩu máy móc thiết bị hàng năm (những năm gần đây, Việt Nam đã nhập
khẩu bình quân hàng năm là trên 10 tỷ USD đối với máy móc thiết bị) và phát huy
được thế mạnh cạnh tranh của nguồn nhân lực của các nước đang phát triển. Việt
Nam là đất nước xuất phát điểm thuần nông, có số dân lớn và đang trong quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước với mục tiêu phần đấu đến năm 2020 trở
thành nước công nghiệp do vậy việc phát triển công nghiệp cơ khí càng trở nên có ý
nghĩa và cấp thiết hơn bao giờ hết.
Để phát triển công nghiệp cơ khí cần có các nguồn lực: vốn, khoa học – công
nghệ, tài nguyên và nguồn nhân lực, trong đó nguồn nhân lực có vị thế quan trọng
nhất. Tuy nhiên cho đến nay, những tiềm năng quan trọng này vẫn chưa được chú ý
khai thác đầy đủ, đúng mức và có thể sử dụng chưa hiệu quả về nguồn nhân lực.
Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa được UBND tỉnh Khánh Hòa phê
duyệt báo cáo khả thi dự án xây dựng cơ sở hạ tầng tại Quyết định số 1017/QĐ-UB
ngày 29/4/2004 giao cho Sở Công nghiệp nay là Sở Công thương làm chủ đầu tư với
quy mô 43,8 ha và tổng mức đầu tư hơn 58,8 tỷ đồng. Đây là cụm công nghiệp do Nhà
nước và doanh nghiệp cùng đầu tư xây dựng, trong đó Nhà nước ứng vốn thi công các
hạng mục cơ sở hạ tầng kỹ thuật chung, còn doanh nghiệp tự san lấp mặt bằng lô đất
xin thuê và hoàn trả chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng cho ngân sách trong thời hạn tối đa 8
năm. Tính đến thời điểm hiện nay, Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa đã có
2
hơn 20 dự án đầu tư đã đi vào hoạt động. Tổng số doanh nghiệp đang hoạt động lĩnh
vực công nghiệp là 20 doanh nghiệp, trong đó có 8 doanh nghiệp thuộc lĩnh vực cơ
khí. Mặc dù đã có sự ổn định và phát triển về quy mô nhưng việc nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực nội tại và khả năng thu hút nguồn nhân lực có chất lượng về thể lực, trí
lực và nhân cách đáp ứng cho sự phát triển của các doanh nghiệp cơ khí ở Cụm công
nghiệp Diên Phú cũng còn nhiều khó khăn.
Xuất phát từ nhận thức trên, việc nghiên cứu thực hiện các giải pháp để phát
triển nguồn nhân lực cho Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa là một yêu cầu
cấp thiết, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của Cụm công nghiệp
Diên Phú nói riêng và của tỉnh Khánh Hòa nói chung. Chính vì vậy tôi đã lựa chọn đề
tài “Phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí ở Cụm công nghiệp Diên
Phú tỉnh Khánh Hòa” làm luận văn tốt nghiệp cao học của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Nghiên cứu và làm sáng tỏ những đặc thù và tiêu chí về phát triển nguồn nhân
lực ngành cơ khí.
- Đánh giá thực trạng nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí tại Cụm
công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa, phát hiện những mặt còn hạn chế, yếu kém của
việc phát triển nguồn nhân lực này.
- Đề xuất một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực ngành cơ khí cho Cụm
công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
Là công tác phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí tại Cụm
công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Đề tài tập trung nghiên cứu một số nội dung chủ yếu trong công tác phát triển
nguồn nhân lực tại các doanh nghiệp cơ khí hiện đang hoạt động tại Cụm công nghiệp
Diên Phú như: nghiên cứu thị trường lao động và xác định nhu cầu nhân lực, công tác
tuyển dụng và thu hút nhân tài, công tác đào tạo và duy trì nhân lực, công tác tạo động
lực làm việc cho người lao động.
3
+ Các thông tin, cơ sở số liệu dùng để đánh giá thực trạng phát triển nguồn nhân
lực được thu thập cho giai đoạn 2011-2013.
+ Việc điều tra khảo sát được thực hiện ở tất cả 8 doanh nghiệp hoạt động lĩnh
vực công nghiệp cơ khí hiện đang hoạt động tại Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh
Khánh Hòa, trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 8/2014.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được các mục tiêu nghiên cứu của đề tài, tác giả đã sử dụng
phương pháp điều tra thống kê: thống kê mô tả, thống kê so sánh, thống kê tổng hợp,
thống kê phân tích…
4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp
Đề tài được thực hiện trên cơ sở kết hợp nghiên cứu các tài liệu thứ cấp từ các
nguồn như: Các báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của các công ty qua các năm
2011-2013; Báo cáo của Ban quản lý Cụm công nghiệp Diên Phú; Trung tâm Khuyến
công và Xúc tiến thương mại Khánh Hòa; Sở Công thương Khánh Hòa; Sở Lao độngThương binh và Xã hội Khánh Hòa, Ủy Ban nhân dân tỉnh và các Sở, Ban, Ngành tỉnh
Khánh Hòa về chương trình phát triển nhân lực; số liệu của Niên giám thống kê tỉnh
Khánh Hòa.
4.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp
Thông tin số liệu sơ cấp được thu thập thông qua:
- Điều tra khảo sát chủ DN/người làm công tác quản lý nhân sự tại DN: tiến
hành điều tra 8 doanh nghiệp cơ khí đang hoạt động tại Cụm công nghiệp Diên Phú
theo bản câu hỏi được thiết kế dựa vào việc tham khảo các công trình nghiên cứu có
liên quan, dựa vào kinh nghiệm quản lý lao động của bản thân, ý kiến của giáo viên
hướng dẫn và các chuyên gia ở Sở LĐ&TBXH.
- Lấy ý kiến chuyên gia: tiến hành phỏng vấn và thảo luận nhóm với các chuyên
gia là những người đang làm công tác quản lý, công tác quy hoạch xây dựng phát triển
Cụm công nghiệp Diên Phú trong việc trong đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu,
cũng như nhận định thời cơ, thách thức trong quá trình nghiên cứu xây dựng giải pháp
phát triển nhân lực ngành công nghiệp cơ khí cho Cụm công nghiệp Diên Phú.
4.3. Phương pháp phân tích số liệu
4
Trên cơ sở số liệu thu thập được tác giả sử dụng phần mềm excel để thống kê,
mô tả, so sánh, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển nguồn nhân lực của các doanh
nghiệp cơ khí tại Cụm công nghiệp Diên Phú
5. Đóng góp của đề tài
+ Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển nguồn nhân lực, đặc
thù nhân lực ngành cơ khí nói chung cũng như những tiêu chí đánh giá sự phát triển
nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí.
+ Đánh giá tổng thể tình hình phát triển ngành cơ khí ở địa phương trong những
năm gần đây, những cơ hội và thách thức cho phát triển nguồn nhân lực của các doanh
nghiệp ngành cơ khí trong quá trình hội nhập kinh tế.
+ Đánh giá thực trạng trong phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ
khí ở Cụm công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa. Chỉ ra những mặt còn hạn chế
trong hoạt động quản lý đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ở các doanh nghiệp và
cùng các nguyên nhân của chúng, từ đó khuyến nghị những giải pháp phát triển nguồn
nhân lực trong các doanh nghiệp.
+ Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo bổ ích cho các chủ
doanh nghiệp cơ khí ở Cụm công nghiệp Diên Phú nói riêng và ngành cơ khí Khánh
Hòa nói chung nhằm phát triển nguồn nhân lực trong doanh nghiệp mình. Nó cũng là
gợi ý để Chính quyền địa phương xây dựng các chính sách nhằm hỗ trợ đào tạo và
phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp ngành cơ khí. Đây cũng là tài liệu
cung cấp thông tin cho các tổ chức đào tạo, tư vấn nhằm thiết kế chương trình đào tạo,
hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp ngành cơ khí.
5
6. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Tính đến thời điểm hiện nay, tại Việt Nam có rất nhiều công trình nghiên cứu
về phát triển nguồn nhân lực nói chung hoặc đề tài về phát triển nguồn nhân lực cho
các ngành kinh tế như phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch, ngành thuỷ sản…. Tuy
nhiên đối với ngành cơ khí thì rất ít các công trình nghiên cứu về phát triển nguồn
nhân lực, cụ thể là phát triển nguồn nhân lực lĩnh vực cơ khí tại các doanh nghiệp.
Qua nghiên cứu, tìm hiểu, tác giả xin nêu ra một số công trình có liên quan đến
đề tài như:
- Đề tài NCKH cấp bộ 2006 - 78 - 005: “Giải pháp phát triển một số sản phẩm
cơ khí của Việt Nam đến năm 2015” do Ths. Phạm Thị Cải là chủ nhiệm đề tài (2008).
Các tác giả đã nghiên cứu, phân tích và khái quát được tình hình cung cầu các sản
phẩm cơ khí trên thế giới, đặc biệt tập trung nghiên cứu tình hình sản xuất, cung ứng
và tiêu thụ ở một số thị trường xuất nhập khẩu chính. Nghiên cứu thực trạng xuất khẩu
máy động lực, các sản phẩm cơ khí của Việt Nam giai đoạn 2001- 2005. Từ kinh
nghiệm của các nước trên thế giới và thực trạng phát triển các nhóm sản phẩm lựa
chọn ở Việt Nam, đề tài đã tìm ra được những tồn tại, hạn chế và những vấn đề đặt ra
cần phải giải quyết để phát triển xuất khẩu các sản phẩm cơ khí nêu trên ở nước ta
trong thời kỳ đến năm 2010 và 2015. Trên cơ sở quan điểm và định hướng phát triển
xuất khẩu các sản phẩm cơ khí phục vụ sản xuất nông - lâm – ngư nghiệp và công
nghiệp chế biến và thiết bị kỹ thuật điện của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập, đề tài
đã đưa ra dự báo về quy mô, tốc độ tăng trưng kim ngạch xuất khẩu các nhóm sản
phẩm cơ khí giai đoạn đến 2010 và 2015. Bên cạnh các giải pháp vĩ mô, đề tài cũng
đưa ra một số giải pháp đối với các doanh nghiệp sản xuất - xuất khẩu các nhóm sản
phẩm cơ khí lựa chọn.
- Đề tài NCKH cấp bộ 22410RD: “Tổng hợp, đánh giá tình hình phát triển
ngành cơ khí Việt Nam giai đoạn 2003 đến 2010, đề xuất các giải pháp thực hiện chiến
lược phát triển ngành cơ khí đến năm 2020 theo nội dung quyết định 186/TTg” đơn vị
thực hiện Hiệp hội doanh nghiệp cơ khí Việt Nam do Ks. Đào Phan Long làm chủ
nhiệm đề tài, (2010). Đề tài đã tổng quan về tình hình phát triển ngành cơ khí Thế giới
và Việt Nam; Tổng hợp thực trạng và đánh giá tình hình thực hiện phát triển 08
chuyên ngành và nhóm sản phẩm cơ khí quan trọng, xác định theo quyết định 186/TTg
6
về định hướng chiến lược phát triển của các nhóm sản phẩm, các chính sách và giải
pháp hỗ trợ ngành cơ khí phát triển căn cứ theo quy hoạch phát triển của chính phủ. Đề
xuất các giải pháp thực hiện chiến lược phát triển ngành cơ khí đến năm 2020 theo nội
dung quyết định 186/TTg.
- Bài viết “Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp cơ khí Việt Nam” của
ThS. Nguyễn Thế Hùng đăng trên Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh
doanh 25 (2009) 99-104. Bài viết phân tích về năng lực cạnh tranh của các doanh
nghiệp cơ khí Việt Nam. Các tiêu chí được sử dụng trong phân tích là năng suất và
khả năng sinh lợi của các doanh nghiệp cơ khí. Dựa trên nguồn số liệu điều tra doanh
nghiệp của Tổng cục thống kê, tác giả đã tính toán các chỉ tiêu và các hệ số cho các
mã ngành cơ khí. Các số liệu tính toán được so sánh với các doanh nghiệp thuộc công
nghiệp chế biến, ngành chế biến thực phẩm đồ uống và dệt may và với các doanh
nghiệp cơ khí nước ngoài để thấy được thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh
nghiệp cơ khí Việt Nam.
Qua nghiên cứu cho thấy, các công trình nghiên cứu nêu trên mới chỉ đề cập
đến việc phát triển ngành cơ khí ở phạm vi vĩ mô, chưa có công trình nào đi sâu phân
tích việc phát triển nguồn nhân lực cho ngành cơ khí, đặc biệt là việc phát triển nguồn
nhân lực tại các doanh nghiệp cơ khí trong cụm Công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh
Hòa. Đề tài không có sự trùng lắp về nội dung với các công trình nghiên cứu đã có.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, mục lục và phụ lục, tài liệu tham khảo; luận văn có kết cấu
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nguồn nhân lực ngành cơ khí.
Chương 2: Thực trạng phát triển nguồn nhân lực của các doanh nghiệp cơ khí tại Cụm
công nghiệp Diên Phú.
Chương 3: Giải pháp phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp cơ khí ở Cụm
công nghiệp Diên Phú tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020.
7
CHƯƠNG I
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
NGUỒN NHÂN LỰC NGÀNH CƠ KHÍ
1.1. Một số khái niệm, vai trò và đặc điểm của ngành công nghiệp cơ khí
1.1.1. Khái niệm về ngành Công nghiệp cơ khí
Công nghiệp là một bộ phận của nền kinh tế, là lĩnh vực sản xuất hàng hóa vật chất
mà sản phẩm được "chế tạo, chế biến" cho nhu cầu tiêu dùng hoặc phục vụ hoạt động kinh
doanh tiếp theo (từ điển Encarta). Đây là hoạt động kinh tế, sản xuất quy mô lớn, được sự
hỗ trợ thúc đẩy mạnh mẽ của các tiến bộ công nghệ, khoa học và kỹ thuật. Một nghĩa rất
phổ thông khác của công nghiệp là "hoạt động kinh tế quy mô lớn, sản phẩm (có thể là phi
vật thể) tạo ra trở thành hàng hóa”. Theo nghĩa này, những hoạt động kinh tế chuyên sâu
khi đạt được một quy mô nhất định sẽ trở thành một ngành công nghiệp, ngành kinh tế như:
công nghiệp phần mềm máy tính, công nghiệp điện ảnh, công nghiệp giải trí, công nghiệp
thời trang, công nghiệp báo chí, v.v. Điều này cho thấy hoạt động công nghiệp là vô cùng
đa dạng, vì vậy có rất nhiều cách phân loại công nghiệp:
Theo mức độ thâm dụng vốn và tập trung lao động: Công nghiệp nặng (công
nghiệp sử dụng nhiều vốn để sản xuất máy móc phục vụ các ngành nghề sản xuất
khác) và công nghiệp nhẹ (công nghiệp sử dụng nhiều lao động để sản xuất hàng phục
vụ người tiêu dùng cuối cùng).
Theo sản phẩm và ngành nghề: công nghiệp dầu khí, công nghiệp ô tô, công
nghiệp dệt, công nghiệp năng lượng, công nghiệp tàu thủy…
Theo phân cấp quản lý: công nghiệp địa phương, công nghiệp trung ương…
Theo hệ thống phân loại hoạt động kinh tế của Anh và Hoa Kỳ không có mục
công nghiệp riêng. Thay vào đó, cách phân loại dựa vào hoạt động kinh tế. Cũng theo
cách sắp xếp các ngành kinh tế của hai nước này, công nghiệp là thành phần chủ yếu
của khu vực thứ hai của nền kinh tế. Khu vực thứ hai của nền kinh tế sử dụng những
đầu vào là sản phẩm của khu vực thứ nhất để gia công, chế biến thành những sản phẩm
hoàn chỉnh và phù hợp cho người tiêu dùng và các xí nghiệp sử dụng (để gia công, chế
biến). Nòng cốt của khu vực thứ hai là các ngành chế tạo máy và xây dựng (Colin
Grant Clark - Nhà kinh tế học người Anh (1905-1989).
8
Như vậy, dựa vào cách phân loại ngành Công nghiệp của Encarta, Công nghiệp
cơ khí thuộc ngành Công nghiệp nặng hay là ngành công nghiệp thuộc khu vực thứ
hai của nền kinh tế (theo quan điểm của Anh và Mỹ). Do đó, ngành Công nghiệp này
gắn liền với quá trình sản xuất máy móc, phương pháp công nghệ gia công kim loại,
hợp kim để chế tạo các chi tiết hoặc kết cấu máy.
1.1.2. Vai trò của ngành cơ khí đối với phát triển kinh tế xã hội
Ngành cơ khí là một ngành kinh tế có vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự phát
triển của nền kinh tế bởi vì đây là một ngành công nghiệp sản xuất ra máy móc, thiết
bị cung cấp cho cho các ngành kinh tế khác. Thực tế trên thế giới cho thấy, các quốc
gia đã thực hiện công nghiệp hóa đều có nền công nghiệp cơ khí mạnh, sự phát triển
của ngành công nghiệp cơ khí vừa là nền tảng vừa là động lực cho sự phát triển của
các ngành khác trong xã hội, nó còn có tác động tích cực đến ngành dịch vụ thông qua
sự phát triển của mạng lưới phân phối, thu hút lực lượng lao động xã hội tham gia vào
quá trình phân công lao động và hợp tác quốc tế.
Phát triển công nghiệp cơ khí chế tạo sẽ cho phép các nước tiết kiệm được
những khoản ngoại tệ lớn dành cho nhập khẩu máy móc thiết bị hàng năm và phát huy
được thế mạnh cạnh tranh của nguồn nhân lực của các nước đang phát triển. Bên cạnh
đó, phát triển công nghiệp cơ khí tạo nguồn thu ngoại tệ, góp phần làm tăng dự trữ
ngoại tệ quốc gia và ổn định nền kinh tế.
Công nghiệp cơ khí tạo ra nhiều việc làm người lao động. Tại nước ta, số lao
động ngành cơ khí cũng chiếm hơn 10% tổng số lao động toàn quốc. Hơn nữa, do đặc
thù là tạo động lực thúc đẩy cho các ngành công nghiệp khác, khi ngành cơ khí kém
phát triển, các ngành công nghiệp khác cũng sẽ trì trệ theo, nhu cầu người lao động
ngày càng giảm mạnh. Do đó, phát triển mạnh công nghiệp cơ khí sẽ giải quyết được
nhiều việc làm cho người lao động. Với tầm quan trọng đặc biệt như trên, phát triển
ngành cơ khí có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của mỗi quốc
gia cũng như của từng địa phương.
1.1.3. Đặc điểm của ngành cơ khí
Công nghiệp cơ khí chế tạo sản xuất ra nhiều loại sản phẩm đa dạng, nhưng lại
có đặc điểm chung về quy trình công nghệ, đó là từ kim loại (và các vật liệu phi kim)
chế tạo ra các bộ phận (chi tiết) riêng, sau đó được lắp ráp lại thành sản phẩm hoàn
- Xem thêm -