Tài liệu Phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng đào tạo theo tín chỉ tại thư viện trường đại học kinh tế - kỹ thuật công nghiệp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------- THÂN VĂN DIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN HÀ NỘI - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------- THÂN VĂN DIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI THƢ VIỆN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thƣ viện Mã số: 60 32 02 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƢ VIỆN Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Viết Nghĩa HÀ NỘI - 2014 II Góp ý của Hội đồng Bảo vệ luận văn ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………..……. Chủ tịch Hội đồng III LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng luận văn “ Phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng đào tạo theo tín chỉ tại Thư viện trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp” là công trình tổng hợp và nghiên cứu của riêng tôi, được thực hiện nghiêm túc dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Viết Nghĩa. Các tư liệu, số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Nếu có điều gì sai sót tôi xin tự chịu trách nhiệm. Hà Nội, ngày tháng năm 2014 Tác giả luận văn IV LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất tới tất cả các cấp lãnh đạo, các Thầy, Cô giáo của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và làm luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn sâu sắc tới Thầy giáo Tiến sĩ Nguyễn Viết Nghĩa đã tận tình giúp đỡ hướng dẫn tôi trong suốt quá trình làm luận văn. Xin chân thành cám ơn tới tất cả các cấp lãnh đạo, các Thầy Cô giáo, các cán bộ, các đồng nghiệp của Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Do thời gian nghiên cứu không nhiều, phạm vi nghiên cứu rộng và trình độ chuyên môn còn hạn chế, nên luận văn chắc không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong được nhận những ý kiến đóng góp của Hội đồng, của các Thầy Cô giáo, của các đồng nghiệp, của bạn bè để tác giả tiếp tục hoàn thiện và phấn đấu trong quá trình công tác của mình. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày.......tháng.....năm 2014 Tác giả luận văn V MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................................IV LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................................... V DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... X DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ....................................................XI MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................................ 4 3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................................... 7 4. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................................... 7 5. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 8 6. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................. 8 7. Giả thuyết khoa học....................................................................................................... 8 8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ...................................................................................... 9 9. Bố cục luận văn ............................................................................................................. 9 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG NHU CẦU ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP .................................................... 10 1.1. Một số khái niệm cơ bản về phát triển nguồn lực thông tin .............................. 10 1.1.1. Khái niệm nguồn lực thông tin .................................................................................. 10 1.1.2. Khái niệm phát triển nguồn lực thông tin ................................................................. 12 1.1.3. Tiêu chí đánh giá nguồn lực thông tin........................................................................ 12 1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác phát triển nguồn lực thông tin................. 16 1.2.1. Các yếu tố khách quan ................................................................................................ 16 1.2.2. Các yếu tố nội tại của cơ quan thông tin .................................................................... 19 1.3. Trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp với yêu cầu đào tạo theo tín chỉ ................................................................................................................................. 22 1.3.1. Lịch sử ra đời và phát triển ......................................................................................... 22 1.3.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ............................................................................... 22 1.3.3. Chức năng nhiệm vụ của Trường ............................................................................... 25 VI 1.3.4. Đặc điểm của phương thức đào tạo theo tín chỉ ........................................................ 25 1.3.5. Yêu cầu của nhà trường trước phương thức đào tạo theo tín chỉ ............................. 26 1.4. Thƣ viện Trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp trƣớc yêu cầu đào tạo theo tín chỉ ............................................................................................................ 27 1.4.1. Chức năng và nhiệm vụ của thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. .......................................................................................................................... 27 1.4.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ............................................................................... 28 1.4.3. Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin .......................................................... 29 1.4.4. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin khi đào tạo theo tín chỉ ............................. 30 1.5. Vai trò của nguồn lực thông tin trong đào tạo theo tín chỉ tại Trƣờng............ 39 1.5.1. Vai trò của nguồn lực thông tin đối với giảng viên, cán bộ nghiên cứu khi đào tạo theo tín chỉ .................................................................................................................... 40 1.5.2. Vai trò của nguồn lực thông tin đối với học sinh, sinh viên khi đào tạo theo tín chỉ . 41 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP ............................................................................................ 43 2.1. Nguồn lực thông tin của Thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp .......................................................................................................................... 43 2.1.1. Nguồn lực thông tin xét theo loại hình tài liệu........................................................... 43 2.1.2. Nguồn lực thông tin xét theo môn loại khoa học ...................................................... 49 2.1.3. Nguồn lực thông tin xét thời gian xuất bản của tài liệu ............................................ 50 2.1.4. Nguồn lực thông tin xét theo ngôn ngữ xuất bản của tài liệu .......................51 2.2. Công tác phát triển nguồn lực thông tin tại Thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp............................................................................................... 52 2.2.1. Chính sách bổ sung tài liệu/Diện bổ sung tài liệu ..................................................... 53 2.2.2. Phương thức bổ sung tài liệu ...................................................................................... 54 2.2.3. Kinh phí bổ sung tài liệu ............................................................................................. 57 2.2.4. Quy trình bổ sung tài liệu ............................................................................................ 59 2.2.5. Công tác bảo quản và thanh lý tài liệu ....................................................................... 60 2.2.6. Hoạt động chia sẻ nguồn lực thông tin....................................................................... 62 VII 2.3. Các yếu tố tác động đến công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp.................................................... 63 2.3.1. Nhận thức của cán bộ lãnh đạo................................................................................... 63 2.3.2. Trình độ của cán bộ thư viện ...................................................................................... 64 2.3.3. Nhu cầu tin của người dùng tin .................................................................................. 65 2.3.4. Kinh phí phát triển nguồn lực thông tin ..................................................................... 65 2.3.5. Hợp tác chia sẻ thông tin ............................................................................................. 66 2.3.6. Cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ thông tin .............................................................. 67 2.3.7. Vấn đề bản quyền ........................................................................................................ 68 2.4. Đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu tin khi đào tạo theo tín chỉ......................... 68 2.4.1. Đánh giá từ phía cán bộ, giảng viên ........................................................................... 68 2.4.2. Đánh giá từ phía sinh viên .......................................................................................... 70 2.5. Đánh giá công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện trƣờng Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. ............................................................................... 73 2.5.1. Ưu điểm, hạn chế ...................................................................................................... 73 2.5.2. Thành tựu và bài học kinh nghiệm ............................................................................. 74 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN LỰC THÔNG TIN ĐÁP ỨNG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP .................................................................................................................... 78 3.1. Giải pháp về xây dựng cơ chế, chính sách phát triển nguồn lực thông tin...... 78 3.1.1. Đổi mới cơ chế, chính sách của nhà trường đối với hoạt động của thư viện........... 78 3.1.2. Đổi mới cơ chế, chính sách bổ sung nguồn lực thông tin cho thư viện ................... 80 3.1.3. Tăng cường kinh phí hoạt động cho thư viện ............................................................ 85 3.2. Giải pháp nâng cao chất lƣợng nguồn lực thông tin ........................................... 87 3.2.1. Tăng cường nguồn tài liệu nội sinh ............................................................................ 88 3.2.2. Nâng cao chất lượng lựa chọn tài liệu đặt mua ......................................................... 89 3.2.3. Tăng cường nguồn tài liệu qua đường trao đổi, tặng, biếu ....................................... 91 3.2.4. Đẩy mạnh công tác số hóa tài liệu .............................................................................. 91 3.3. Các giải pháp hỗ trợ phát triển nguồn lực thông tin tại thƣ viện để đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ .............................................................................................. 94 VIII 3.3.1. Nâng cao trình độ của cán bộ thư viện ....................................................................... 94 3.3.2. Nâng cao trình độ của người dùng tin ........................................................................ 95 3.3.3. Đẩy mạnh phối hợp phát triển nguồn lực thông tin................................................... 96 3.3.4. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác phát triển nguồn lực thông tin ...................................................................................................................... 98 KẾT LUẬN........................................................................................................................... 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 103 PHỤ LỤC 1........................................................................................................................... 108 PHỤ LỤC 2........................................................................................................................... 111 IX DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên đầy đủ CB Cán bộ CN Công nghệ CNKT Công nghệ kỹ thuật CSDL Cơ sở dữ liệu ĐHKTKTCN Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDĐH Giáo dục Đại học GV Giảng viên HSSV Học sinh sinh viên KH&CN Khoa học và Công nghệ KHKT Khoa học kỹ thuật NCT Nhu cầu tin NDT Người dùng tin NLTT Nguồn lực thông tin PGS Phó giáo sư SV Sinh viên TC Tín chỉ TS Tiến sĩ TT Thông tin TT-TV Thông tin - Thư viện X DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Bảng 1.1: Bảng cơ cấu nhân sự phân chia theo độ tuổi ............................................28 Bảng 1.2: Cơ cấu nhân sự theo trình độ tại Thư viện ..............................................29 Bảng 1.3: Tổng số phiếu phát ra và thu về theo các nhóm đối tượng .......................31 Bảng 1.4: Bảng cơ cấu sinh viên trường ĐHKTKTCN (năm 2014) ........................33 Bảng 1.5: Bảng thông tin về thời gian sử dụng đọc tài liệu mỗi ngày của NDT ......34 Bảng 1.6: Bảng thống kê nhu cầu tin của NDT theo chuyên ngành đào tạo ............36 Bảng 1.7: Bảng thống kê nhu cầu tin theo dạng tài liệu ...........................................37 Bảng 1.8: Bảng thống kê nhu cầu tin theo ngôn ngữ xuất bản tài liệu .....................38 Bảng 2.1: Bảng tổng hợp loại hình tài liệu xuất bản tại thư viện .............................43 Bảng 2.2: Bảng thống kê cơ cấu tài liệu truyền thống theo môn loại khoa học .......49 Bảng 2.3: Thống kê cơ cấu tài liệu truyền thống theo năm xuất bản ........................51 Bảng 2.4: Thống kê tài liệu theo ngôn ngữ xuất bản tại Thư viện ............................51 Bảng 2.5: Thống kê tài liệu lưu chiểu tại Thư viện Trường .....................................56 Bảng 2.6: Thống kê kinh phí bổ sung tài liệu của thư viện ......................................57 Bảng 2.7: Bảng thống kê đánh giá mức độ nhu cầu tin của CB,GV.........................70 Bảng 2.8: Bảng thống kê đánh giá mức độ nhu cầu tin của HS,SV ........................72 Sơ đồ 1.1: Cơ cấu tổ chức trường ĐHKTKTCN ......................................................23 Hình 1.1: Thành phần người dùng tin tại Thư viện trường ĐHKTKTCN................31 Hình 1.2: Nhu cầu tin theo hình thức phục vụ …………………….……………………..39 Hình 2.1: Nguồn kinh phí bổ sung cho Thư viện......................................................58 Hình 2.2: Tỷ lệ nguồn tài liệu, tư liệu sinh viên tìm kiếm và khai thác ....................59 XI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong nền kinh tế tri thức, khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò vô cùng quan trong, KH&CN là lực lượng sản xuất trực tiếp tạo ra của cải vật chất. Nền kinh tế tri thức đang hình thành và phát triển, loài người đang bước vào nền văn minh trí tuệ, xã hội phát triển không phải từ sự mở rộng và hoàn thiện cái hiện có mà chủ yếu là thay thế cái cũ đã lỗi thời lạc hậu bằng những cái mới chất lượng hơn, hiệu quả hơn. Trong nền kinh tế mới, mỗi người phải biết tự đào tạo, luôn tiếp thu tri thức mới để có năng lực sáng tạo, thường xuyên đổi mới cách suy nghĩ, cách làm thì mới có thể thích nghi và làm chủ được kinh tế tri thức.Trong thời đại ngày nay, quốc gia nào không có đủ nguồn nhân lực tài năng tham gia vào nền kinh tế năng động này thì sẽ bị bỏ lại phía sau; vì vậy, trên phạm vi toàn thế giới đang diễn ra một cuộc cải cách giáo dục sâu rộng để thích ứng với sự phát triển của xã hội thông tin. Trong công cuộc cải cách đó, vị trí, vai trò của giáo dục thay đổi một cách cơ bản. Mô hình giáo dục cũng đang thay đổi, chuyển từ mô hình giáo dục truyền thống, coi đào tạo và làm việc là hai giai đoạn tách biệt nhau sang mô hình đào tạo, học tập suốt đời; trong mô hình giáo dục mới này, giáo dục đại học (GDĐH) là hạt nhân cơ bản để xây dựng nền kinh tế tri thức. Việc đổi mới giáo dục đại học ở trên thế giới đã diễn ra từ rất sớm, theo nhà nghiên cứu Gerhad thì vào cuối thế kỷ 19 các trường phổ thông và đại học ở Mỹ áp dụng việc dạy học theo tín chỉ (TC) với triết lý tôn trọng người học, xem người học là trung tâm của quá trình đào tạo. Vượt qua biên giới nước Mỹ, phương thức đào tạo tín chỉ được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Canada, Úc, Anh, Italia và Singapore… Đối với nước ta, sự bùng nổ GDĐH trong thời gian qua đã dẫn đến những bất cập như hạn chế về nguồn nhân lực có trình độ cao tham gia vào quá trình đào tạo, chất lượng đầu vào, đầu ra của sinh viên chưa được như mong muốn, nội dung chương trình chưa được cải tiến cho phù hợp với phương thức đào tạo mới. Những hạn chế trên đã dẫn đến hệ quả là chất lượng nguồn nhân lực được đào tạo ra chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đây là vấn đề cấp thiết cần phải đổi mới. 1 Quyết định số 73/2005/QĐ-TTg ngày 6/4/2005 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 37/2004/QH khoá XI kỳ họp thứ 6 của Quốc hội về giáo dục đã nêu rõ: “Điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách quy chế đào tạo, tuyển sinh theo hướng mở rộng áp dụng học chế tín chỉ trong đào tạo đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp”. Nghị quyết số 14/2005/NQ - CP ngày 2/11/2005 của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020 cũng chỉ rõ: “Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang chế độ đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi để người học tích lũy kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên thông chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nước và nước ngoài”. Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, ngày 15/8/2007, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành “Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ”, chỉ đạo sát sao việc xây dựng mục tiêu đào tạo theo hệ thống tín chỉ trong các trường đại học, cao đẳng. Để thực hiện chủ trương này có hiệu quả, trước tiên các trường đại học cần chủ động đổi mới chương trình đào tạo, chuyển từ mô hình đào tạo theo niên chế sang mô hình đào tạo theo tín chỉ. Trong mô hình đào tạo theo học chế tín chỉ, giáo viên chỉ là người hướng dẫn, vì thế, đòi hỏi sinh viên phải có tính tự giác cao trong việc tự học, tự nghiên cứu; sinh viên phải biết cách chủ động khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn tài liệu được lưu giữ trong các thư viện để tham gia chủ động vào quá trinh học tập trên lớp, tham gia thảo luận, làm bài tập theo nhóm. Có như vậy, khi ra trường, sinh viên mới có đủ tri thức, có kỹ năng làm việc và có bản lĩnh, trở thành người trí thức - nguồn lực quan trọng nhất và là tài nguyên quý giá nhất của mọi quốc gia. Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp (ĐHKTKTCN) được thành lập theo quyết định số 1206/QĐ-TTg, ngày 11/9/2007 của Thủ tướng Chính phủ, trên cơ sở nâng cấp Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp I, được thành lập từ năm 1956. Hiện nay, trường được xác định là trường trọng điểm của Bộ Công thương với việc đào tạo đa cấp, đa ngành. Trường có quy mô đào tạo khoảng 20.000 học sinh, sinh viên, bao gồm 9 ngành đào tạo trình độ đại học, 11 ngành đào tạo trình độ cao đẳng và các ngành nghề đào tạo khác như đào tạo liên thông, tại chức … Quy mô đào tao rộng lớn như vậy, đã đặt ra cho nhà trường rất nhiều thách thức và nhiệm vụ cần phải giải quyết, trong đó vấn đề quản lý hoạt động đào tạo 2 theo tín chỉ là một trong những vấn đề trọng tâm. Vì vậy, ngày 30/7/2008, Hiệu trưởng nhà trường đã ra Quyết định số 255/QĐ-ĐHKTKTCN, về việc ban hành “Quy chế đào tạo đại học hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ”. Việc đổi mới phương thức dạy và học đã khẳng định tầm quan trọng và làm thay đổi sâu sắc vị thế của thư viện trong nhà trường. Thư viện đã trở thành giảng đường thứ hai mà hầu hết sinh viên có nhu cầu sử dụng trong quá trình học tập của mình. Phương pháp dạy và học mới đòi hỏi sinh viên phải tham khảo nhiều nguồn tài liệu hơn, cần nhiều thông tin hơn, tần suất sử dụng tài liệu lớn hơn. Phương pháp đào tạo mới cũng đòi hỏi thư viện phải đưa ra nhiều giải pháp khả thi trong việc cung cấp tài liệu cho người học một cách tốt nhất, nhanh nhất, hiệu quả nhất và chính xác nhất. Ngoài những tài liệu in truyền thống, thư viện còn phải cung cấp các nguồn dữ liệu điện tử nội sinh, các tài liệu điện tử nước ngoài, ..., nhằm đáp ứng nhu cầu tin (NCT) ngày càng cao của bạn đọc. Hiện nay, Thư viện trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật - Công nghiệp có trên 50.000 bản sách in và khoảng 5.000 đầu sách và các tài liệu điện từ là các bài giảng, giáo trình, khóa luận tốt nghiệp. Vốn tài liệu này đã đáp ứng được một phần nhu cầu của cán bộ, giảng viên và sinh viên nhà trường. Tuy nhiên, khi nhà trường chuyển từ phương thức đào tạo truyền thống sang đạo theo tín chỉ thì nhu cầu thông tin tài liệu của cả người dạy và người học đều có những thay đổi đáng kể. Để đáp đáp ứng tốt nhất nhu cầu thông tin khi chuyển sang đào tạo theo tín chỉ thì công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường ĐHKTKTCN cần phải được chú trọng quan tâm hơn nữa. Nguồn tin của thư viện không chỉ cần được gia tăng về số lượng, đa dạng hóa về loại hình mà còn phải nâng cao chất lượng, phù hợp với nhu cầu của người dùng tin. Đây là những đòi hỏi, thách thức rất lớn đối với Nhà trường mà trực tiếp là với đơn vị chuyên môn là Thư viện trường ĐHKTKTCN trong hoàn cảnh kinh phí eo hẹp, các nguồn lực có hạn mà nhu cầu thông tin thì ngày càng cao và đa dạng. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng đào tạo theo tín chỉ tại Thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của mình với mong muốn góp một phần công sức nhỏ bé của mình để đổi mới hoạt động xây dựng nguồn lực thông tin của Thư viện, giúp Thư viện hoàn thành tốt hơn nhiệm vụ của mình khi nhà trường chuyển sang đào tạo theo tín chỉ . 3 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề phát triển nguồn lực thông tin đã có rất nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu tiêu biểu: Trước hết cần phải nhắc tới một công trình rất quan trọng, đó là chuyên khảo “Fundamentals of Collection Development and Management” của tác giả Peggy Johnson xuất bản năm 2009. Trong công trình này tác giả Peggy Johson đã đề cập khá toàn diện các khía cạnh liên quan đến việc phát triển bộ sưu tập của thư viện, từ việc xây dựng kế hoạch, đảm bảo các điều kiện kỹ thuật, nhân lực, kinh phí để thực hiện kế hoạch. Công trình “Managing information resources in libraries: Collection management in theory and practice” của hai tác giả Peter Clayton và G. E. Gorman xuất bản năm 2001 cũng đã nêu lên các khía cạnh lý luận cũng như thực tiễn quản trị nguồn thông tin trong các thư viện Oxtraylia và New Zeland. Các tác giả Maggie Fieldhouse và Audrey Marshall trong công trình “Collection Development in the digital age”, xuất bản năm 2011 đã nêu lên các vấn đề cốt lõi xây dựng các bộ sưu tập thư viện dưới tác động của công nghệ thông tin trong thời đại số. Ở trong nước, về mặt lý luận phát triển nguồn lực thông tin, trước hết cần nhắc đến công trình “Phát triển vốn tài liệu trong thư viện và cơ quan thông tin”, xuất bản năm 2007 của các tác giả Phạm Văn Rính và Nguyễn Viết Nghĩa, công trình này đã đề cập một cách khá toàn diện cơ sở lý luận chung về phát triển vốn tài liệu trong thư viện và cơ quan thông tin. Công trình “Thông tin - từ lý luận tới thực tiễn” năm 2005 của tác giả Nguyễn Hữu Hùng tại phần 2: Tổ chức và quản lý thông tin, gồm 23 bài viết trình bày các quan điểm của tác giả về những vấn đề về chiến lược, chính sách, quản lý nhà nước và chương trình phát triển thông tin KHCN và kinh tế - xã hội. Ngoài ra còn phải kể đến các bài viết “Một số vấn đề xung quanh việc thu thập khác thác tài liệu xám” và “Phương pháp luận xây dựng chính sách phát triển nguồn tin” tác giả Nguyễn Viết Nghĩa đăng trên Tạp chí thông tin và tư liệu (số 4, 2001 và số 1), các bài viết này đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng cũng như công tác thu thập các tài liệu không công bố và phương pháp luận để xây dựng chính sách phát triển nguồn tin cho các cơ quan thông tin - thư viện. 4 Vấn đề phát triển nguồn lực thông tin cũng được đề cập đến trong nhiều luận văn thạc sỹ chuyên ngành Thông tin - Thư viện đã bảo vệ thành công tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Hà Nội; Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Văn hóa Hà Nội,… Trong đó có thể kể tới một số luận văn tiêu biểu sau: Về vấn đề tăng cường nguồn lực thông tin đã có luận văn của các tác giả Nguyễn Thị Tùng với đề tài “Tăng cường nguồn lực thông tin của Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học Văn hóa Hà Nội trong giai đoạn đổi mới giáo dục đào tạo” bảo vệ năm 2003; luận văn“Tăng cường nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Sư phạm Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Thuận bảo vệ năm 2006,… Các tác giả trên đã đề cấp và khẳng định vai trò của tăng cường nguồn lực thông tin, chính sách tăng cường nguồn lực thông tin và các giải pháp tăng cường nguồn lực thông tin tại các cơ quan thông tin - thư viện. Luận văn của tác giả Bùi Thị Sen với đề tài “Nghiên cứu phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội” bảo vệ năm 2008, đề cập tới nghiên cứu chính sách phát triển nguồn lực thông tin - thư viện. Luận văn của tác giả Nghiêm Thị Như Ngọc với đề tài:“Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin - Tư liệu thuộc Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam phục vụ sự nghiệp đổi mới đất nước” bảo vệ năm 2010; luận văn “Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường Đại học Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình” của tác giả Lê Thị Tuyết Nhung, bảo vệ năm 2011 và tác giả Trần Thị Anh Đào bảo vệ đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin- Thư viện trường Đại học Công nghiệp Hà Nội” năm 2013, tác giả Đinh Thị Nhàn bảo về đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại Trung tâm Thông tin Thư viện trường Đại học Đồng Nai” năm 2013. Các luận văn nêu trên đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề xung quanh việc phát triển nguồn lực thông tin ở từng đơn vị cụ thể. Về phát triển nguồn lực thông tin phục vụ đào tạo tín chỉ cũng đã có một số luận văn sau: Tác giả Nguyễn Tiến Đức bảo vệ luận văn với đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin phục vụ công tác đào tạo tín chỉ tại Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học Lao động - Xã hội” năm 2010; luận văn “Xây dựng và phát triển nguồn học liệu phục vụ đào tạo theo phươg thức tín chỉ tại Trung tâm Thông 5 tin - Thư viện trường cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật Thanh Hoá” của tác giả Trịnh Tất Đạt bảo vệ năm 2011”; gần đây, năm 2013, tác giả Trần Thị Thanh Thủy bảo vệ luận văn với đề tài “Phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện tại Thư viện trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu đào tạo tín chỉ” . Các luận văn trên đã đề cập đến vấn đề phát triển nguồn lực thông tin phục vụ đào tạo tín chỉ ở các cơ quan thông tin - thư viện cũng như đưa ra các giải pháp phát triển của NLTT trong giai đoạn mới hiện nay của đất nước. Có thể nói, hầu hết các công trình nghiên cứu ở trên đều có những phân tích, đánh giá và đưa ra các giải pháp để phát triển NLTT trên các khía cạnh khác nhau, ở nhiều cơ quan, đơn vị khác nhau. Tuy nhiên, mỗi cơ quan có những điều kiện khác nhau trong việc tổ chức, quản lý thực hiện công tác phát triển nguồn lực thông tin. Ngoài ra, một số các công trình nghiên cứu khoa học được đăng trên các tạp chí, kỷ yếu khoa học, hội thảo khoa học đề cập đến công tác phát triển nguồn lực thông tin. Dưới đây là một số công trình nghiên cứu tiêu biểu: “Nguồn nội sinh của các trường đại học thực trạng và giải pháp phát triển” của tác giả Trần Mạnh Tuấn công bố năm 2005, Tạp chí thông tin và tư liệu (số 3), tr.10-11. “Một số vấn đề thiết lập hình thức mượn, chia sẻ tài liệu, thông tin giữa các thư viện Việt Nam” của tác giả Lê Văn Viết công bố năm 2006, Kỷ yếu hội thảo thư viện Việt Nam: Hội nhập và phát triển đề cập tới việc thiết lập các hình thức mượn, chia sẻ tài liệu, thông tin giữa các thư viện Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và phát triển đất nước. Hội thảo khoa học: “Xây dựng và phát triển nguồn học liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học” do Hội liên hiệp Thư viện các trường đại học khu vực phía Bắc phối hợp với Trung tâm Thông tin - Thư viện Đại học Quốc gia tổ chức năm 2007; “Phát triển nguồn học liệu tại các tổ chức nghiên cứu, đào tạo hiện nay” của tác giả Nguyễn Huy Chương, Trần Mạnh Tuấn công bố năm 2008, Tạp chí thông tin và tư liệu (số 4), tr.10-13. 6 “Thư viện Đại học với công tác phát triển học liệu phục vụ đào tạo theo tín chỉ” của tác giả Nguyễn Văn Hành công bố năm 2008, Tạp chí thông tin và tư liệu (số 1), tr.30-34... PGS.TS.Trần Thị Quý “Chia sẻ nguồn lực thông tin - Yếu tố quan trọng để các cơ quan TT-TV đại học phát triển bền vững” công bố tại Hội thảo khoa học do Trung tâm TT-TV Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức năm 2009; “Phát triển nguồn tài liệu số - cơ sở quan trọng để xây dựng thư viện điện tử trong các trường đại học” tại Hội thảo xây dựng mục lục trực tuyến và thư viện điện tử” do Đại học Sài gòn tổ chức 8/2013; Qua việc khảo sát, phân tích, đánh giá, các tác giả đã khẳng định vị trí quan trọng của chính sách phát triển NLTT, xây dựng nguồn lực thông tin, từ đó, đề xuất một số giải pháp xây dựng chính sách tạo nguồn thông tin và chia sẻ nguồn thông tin. Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp (ĐHKTKTCN) là một trường đa ̣i ho ̣c mới đươ ̣c thành lâ ̣p trên cơ sở nâng cấp Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp I, được thành lập từ năm 1956, cơ sở vâ ̣t chấ t , trang thiế t bi ̣còn nghèo nàn, nguồn lực thông tin của thư viện còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng. Do đó, đứng trước nhu cầu đổi mới về phương pháp dạy và học đòi hỏi Thư viện nhà trường phải có những giải pháp phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng nhu cầu đào tạo của Trường. Có thể khẳng định, cho đến nay chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu về vấn đề phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện trường ĐHKTKTCN. Đề tài này hướng tới việc tiếp cận bao quát các vấn đề về phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường ĐHKTKTCN góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy và học theo phương thức đào tạo theo tín chỉ của Nhà trường. 3. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là công tác phát triển nguồn lực thông tin phục vụ đào tạo theo tín chỉ. 4. Phạm vi nghiên cứu - Không gian: Tại Thư viện Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật - Công nghiệp. - Thời gian: Từ năm 2007 đến nay (từ khi nhà trường chuyển sang đào tạo theo tín chỉ). 7 5. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khảo sát thực trạng công tác phát triển NLTT và các yếu tố tác động đến công tác phát triển nguồn lực thông tin, đề tài đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phát triển NLTT để đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin của người dùng tin (NDT) khi Trường ĐHKTKTCN chuyển sang đào tạo theo hệ thống tín chỉ. 5.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu nêu trên, luận văn sẽ giải quyết các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về công tác phát triển NLTT; - Nghiên cứu đặc điểm đào tạo theo tín chỉ - Nghiên cứu đặc điểm nhu cầu tin của người dùng tin khi chuyển sang đào tạo theo tín chỉ tại trường ĐHKTKTCN; - Khảo sát và phân tích thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại thư viện trường ĐHKTKTCN; - Đánh giá các yếu tố tác động đến công tác phát triển NLTT - Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng yêu cầu đào tạo theo tín chỉ của trường ĐHKTKTCN. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong lĩnh vực thông tin và thư viện. 6.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Đề tài được tiến hành dựa trên các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: + Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu; + Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và phỏng vấn người dùng tin, chuyên gia thông tin; + Phương pháp quan sát; + Phương pháp thống kê, so sánh, đánh giá. 7. Giả thuyết khoa học Phát triển nguồn lực thông tin để đáp ứng nhu cầu tin tại Thư viện trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp đã mang lại một số thành quả nhất định, tuy nhiên 8 hoạt động này vẫn còn nhiều hạn chế như chưa chú trọng đến mảng tài liệu điện tử, các giáo trình, giáo án điện tử còn rất ít, việc tiếp cận đến nguồn thông tin này còn rất khó khăn, các tài liệu của Thư viện chủ yếu là những tài liệu cũ và lạc hậu, mảng tài liệu mới chưa nhiều,.. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới việc thỏa mãn nhu cầu tin của người dùng tin nhất là khi nhà trường chuyển sang đào tạo theo tín chỉ. Nếu các giải pháp về công tác phát triển nguồn lực thông tin được thực hiện tốt sẽ đáp ứng được tốt hơn nhu cầu tin của người dùng tin tại thư viện, đồng thời góp phần vào đổi mới phương pháp dạy và học đáp ứng yêu cầu đào tạo theo tín chỉ của trường. 8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu 8.1. Ý nghĩa về mặt lý luận: Đề tài góp phần làm sáng tỏ lý luận về công tác phát triển nguồn lực thông tin trong các trường thư viện đại học khi đào tạo theo tín chỉ. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Trên cơ sở phân tích thực trạng về công tác phát triển nguồn lực thông tin, đề tài đưa ra các giải pháp giúp cho Ban lãnh đạo thư viện đưa ra được quyết định góp phần hoàn thiện công tác phát triển nguồn lực thông tin, đáp ứng nhu cầu đào tạo theo tín chỉ tại trường ĐHKTKTCN. 9. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và kiến nghị, phần tài liệu tham khảo, phần phụ lục, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng nhu cầu đào tạo theo tín chỉ tại trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. Chương 2: Thực trạng công tác phát triển nguồn lực thông tin tại trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. Chương 3: Các giải pháp phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng nhu cầu đào tạo theo tín chỉ tại trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp. 9