BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
NGUYỄN ĐỨC GIANG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
THEO TIẾP CẬN DẠY HỌC TÍCH CỰC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI – 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
NGUYỄN ĐỨC GIANG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
THEO TIẾP CẬN DẠY HỌC TÍCH CỰC
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 9 14 01 02
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
1.
PGS.TS. Nguyễn Dục Quang
2.
PGS.TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền
HÀ NỘI – 2021
i
LỜI CAM ĐOAN
Luận án Chuyên ngành Lí luận và lịch sử giáo dục “Phát triển năng lực
tự học cho sinh viên đại học sư phạm theo tiếp cận dạy học tích cực” do tác
giả nghiên cứu và thực nghiệm. Các số liệu, những kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận án hoàn toàn trung thực.
Tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.
Hà Nội, ngày tháng năm 2021
Tác giả
Nguyễn Đức Giang
ii
LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Dục Quang và
PGS.TS Nguyễn Vũ Bích Hiền đã hướng dẫn rất tận tình và chỉ bảo cặn kẽ
cho em trong suốt quá trình nghiên cứu.
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn tới các em sinh viên và các thầy cô giáo tại
trường Đại học sư phạm Hà Nội, Đại học Ngoại ngữ đã tham gia khảo sát và
thực nghiệm cho đề tài nghiên cứu.
Cảm ơn sự giúp đỡ, ủng hộ của các thầy cô giáo và bạn bè, đồng nghiệp
đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này.
Hà Nội, ngày
tháng năm 2021
Tác giả
Nguyễn Đức Giang
iii
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU.......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................2
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu.................................................................. 2
4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu........................................................................3
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu............................................3
8. Luận điểm bảo vệ.......................................................................................... 5
9. Đóng góp mới của luận án............................................................................ 5
10. Cấu trúc luận án...........................................................................................6
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ
HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN
DẠY HỌC TÍCH CỰC...................................................................................7
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu của đề tài...................................7
1.1.1 Trên thế giới..........................................................................................7
1.1.2. Trong nước.........................................................................................10
1.2. Năng lực tự học của sinh viên đại học sư phạm...................................14
1.2.1. Khái niệm Tự học và Năng lực tự học............................................... 14
1.2.2. Đặc điểm của sinh viên đại học sư phạm...........................................18
1.2.3. Cấu trúc Năng lực tự học của sinh viên đại học sư phạm..................20
1.2.4. Đánh giá Năng lực tự học của sinh viên Đại học sư phạm................25
1.3. Phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư phạm.................27
1.3.1. Phát triển năng lực tự học.................................................................. 27
iv
1.3.2. Các con đường phát triển Năng lực tự học cho sinh viên đại học
sư phạm........................................................................................................28
1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển Năng lực tự học cho sinh viên
Đại học sư phạm...........................................................................................31
1.4. Phát triển Năng lực tự học cho sinh viên Đại học Sư phạm theo
tiếp cận dạy học tích cực...............................................................................36
1.4.1. Tiếp cận dạy học tích cực...................................................................37
1.4.2. Mối liên hệ giữa dạy học tích cực và sự phát triển năng lực tự học .. 40
1.4.3. Phát triển năng lực tự học cho sinh viên Đại học Sư phạm theo
tiếp cận dạy học tích cực..............................................................................41
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..............................................................................52
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN DẠY
HỌC TÍCH CỰC...........................................................................................53
2.1. Khái quát về khảo sát.............................................................................53
2.1.1. Mục đích khảo sát.............................................................................. 53
2.1.2. Nội dung khảo sát...............................................................................53
2.1.3. Mô hình khảo sát................................................................................53
2.1.4. Thời gian khảo sát và phương pháp khảo sát.....................................53
2.1.5. Mẫu khảo sát......................................................................................54
2.2. Kết quả khảo sát.....................................................................................54
2.2.1. Thực trạng Năng lực tự học của sinh viên Đại học sư phạm.............54
2.2.2. Thực trạng phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư
phạm theo tiếp cận dạy học tích cực............................................................ 64
2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển năng lực tự học theo tiếp cận
dạy học tích cực............................................................................................81
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..............................................................................90
v
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN DẠY
HỌC TÍCH CỰC...........................................................................................92
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển năng lực tự học cho
sinh viên đại học sư phạm.............................................................................92
3.1.1. Quán triệt các nhiệm vụ nghiên cứu của môn học............................. 92
3.1.2. Đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò tổ chức của giảng viên và vai
trò tự học của sinh viên................................................................................92
3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn.......................................................................93
3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả và khả thi.......................................................94
3.1.5. Đảm bảo tính khoa học...................................................................... 94
3.2. Các biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư phạm
............................................................................................................................. 95
3.2.1. Xây dựng công cụ đánh giá năng lực tự học cho sinh viên đại học
sư phạm để xác định phương pháp, hình thức dạy học tích cực phù hợp....95
3.2.2. Xây dựng các hoạt động trải nghiệm kích thích động cơ, tạo hứng
thú học tập nhằm phát triển năng lực tự học cho sinh viên Đại học Sư
phạm.............................................................................................................98
3.2.3. Tổ chức phát triển năng lực tự học cho sinh viên Đại học Sư
phạm thông qua dạy học giải quyết vấn đề................................................100
3.2.4. Tổ chức phát triển năng lực tự học cho sinh viên Đại học Sư
phạm thông qua dạy học dựa vào dự án.....................................................102
3.2.5. Vận dụng phương pháp lớp học đảo ngược vào tổ chức giảng dạy
qua ứng dụng Elearning............................................................................. 105
3.2.6. Hướng dẫn SV phát triển các năng lực tự học thông qua các bài
tập bổ trợ.................................................................................................... 107
3.3. Thực nghiệm các biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh
viên đại học sư phạm theo tiếp cận dạy học tích cực............................... 109
vi
3.3.1. Thực nghiệm sư phạm tổ chức dạy học tích cực và sử dụng hệ thống
bài tập phát triển năng lực tự học qua ứng dụng E-learning cho sinh viên đại
học sư phạm............................................................................................... 109
3.3.2. Thực nghiệm sư phạm tổ chức dạy học tích cực và sử dụng hệ
thống bài tập phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư phạm...130
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.............................................................146
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 149
PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
ĐH
ĐHSP
ĐHQGHN
ĐHSPHN
DH
DHDA
DHGQVĐ
GQVĐ
GD
GD-ĐT
GDH
GV
KQ
NL
NLTH
NCKH
PTNLTH
PP
PPDH
DHTC
SV
TLTK
THCS
THPT
ĐLC
GTTB
SL
NN
LN
viii
DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. SV tự đánh giá NLTH.......................................................................... 54
Bảng 2.2. SV tự đánh giá năng lực nhận thức...................................................... 55
Bảng 2.3. SV tự đánh giá Năng lực siêu nhận thức.............................................. 56
Bảng 2.4. SV tự đánh giá năng lực tình cảm........................................................ 59
Bảng 2.5. GV đánh giá về năng lực nhận thức của sinh viên...............................60
Bảng 2.6. GV đánh giá về năng lực siêu nhận thức của sinh viên........................61
Bảng 2.7. GV đánh giá về năng lực tình cảm của sinh viên................................. 63
Bảng 2.8. Khảo sát trên SV về tần suất GV vận dụng phương pháp, hình thức
DHTC nhằm PTNLTH........................................................................ 64
Bảng 2.9. Khảo sát trên GV về tần suất vận dụng phương pháp, hình thức
DHTC nhằm PTNLTH cho SV............................................................ 66
Bảng 2.10. Khảo sát trên SV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông qua
dạy học dự án....................................................................................... 68
Bảng 2.11. Khảo sát trên GV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông
qua dạy học dự án................................................................................ 69
Bảng 2.12. Khảo sát trên SV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông qua
dạy học nêu và giải quyết vấn đề......................................................... 69
Bảng 2.13. Khảo sát trên GV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông
qua dạy học nêu và giải quyết vấn đề.................................................. 70
Bảng 2.14. Khảo sát trên SV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông qua
dạy học lớp học đảo ngược.................................................................. 71
Bảng 2.15. Khảo sát trên GV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông
qua dạy học lớp học đảo ngược............................................................ 72
Bảng 2.16. Khảo sát trên SV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông qua
dạy học Elearning................................................................................ 73
Bảng 2.17. Khảo sát trên GV về thực trạng phát triển năng lực tự học thông
qua dạy học Elearning.......................................................................... 73
ix
Bảng 2.18. Khảo sát trên SV về tác động của các cách thức trong việc phát
triển năng lực tự học74
Bảng 2.19. Khảo sát trên SV về yếu tố môi trường vật lý ảnh hưởng tới
PTNLTH theo tiếp cận DHTC
81
Bảng 2.20. Khảo sát trên SV về vai trò của giảng viên ảnh hưởng tới PTNLTH
theo tiếp cận DHTC 82
Bảng 2.21. Khảo sát trên SV về yếu tố bản thân người học ảnh hưởng tới
PTNLTH theo tiếp cận DHTC
83
Bảng 2.22. Khảo sát trên GV về anh hưởng của môi trường vật lý tới PTNLTH...85
Bảng 2.23. Khảo sát trên GV về vai trò của GV ảnh hưởng tới PTNLTH theo
tiếp cận DHTC
86
Bảng 2.24. Khảo sát trên GV về yếu tố bản thân SV ảnh hưởng tới PTNLTH......88
Bảng 3.1. Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha của phiếu đánh giá NLTH...............114
Bảng 3.2. Hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha cho toàn bảng hỏi đánh giá NLTH .. 115
Bảng 3.3. Kiểm định Pair-sample T-Test đánh giá NLTH của nhóm thực
nghiệm trước và sau........................................................................... 127
Bảng 3.4. So sánh sự phát triển NLTH giữa nhóm thực nghiệm và đối chứng...141
x
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Trang
Biểu đồ
Biểu đồ 2.1. Khó khăn mà SV gặp phải khi vận dụng phương pháp, hình thức
DHTC phát triển NLTH..................................................................... 78
Biểu đồ 2.2. Khó khăn mà GV gặp phải khi vận dụng phương pháp, hình thức
DHTC phát triển NLTH..................................................................... 80
Biểu đồ 3.1. Đánh giá đầu vào NLTH của nhóm thực nghiệm và đối chứng.......116
Biểu đồ 3.2. Nhóm NL tập trung cải thiện nhằm phát triển NLTH cho SV..........118
Biểu đồ 3.3. Đánh giá NLTH của nhóm thực nghiệm trước và sau......................120
Biểu đồ 3.4. Nhóm NL tập trung cải thiện nhằm phát triển NLTH cho SV..........122
Biểu đồ 3.5. So sánh NLTH giữa nhóm TN và ĐC sau thực nghiệm...................124
Biểu đồ 3.6. Đánh giá đầu vào NLTH của SV nhóm ĐC và nhóm TN (Thực
nghiệm trong môn GDH)................................................................. 139
Biểu đồ 3.7. Đánh giá đầu ra NLTH của SV nhóm ĐC và nhóm TN (Thực
nghiệm trong môn GDH)................................................................. 140
Sơ đồ
Sơ đồ 1.1.
Biểu thị mối liên hệ giữa DHTC và sự phát triển NLTH...................41
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Bồi dưỡng, phát triển năng lực tự học được Đảng, Nhà nước và Bộ giáo dục
và đào tạo đặc biệt quan tâm. Điều này được thể hiện trong nhiều nghị quyết của
Đảng, văn bản pháp lý của Nhà nước xuyên suốt quá trình phát triển của đất nước.
Với bối cảnh toàn cầu hóa và kinh tế tri thức, thế giới ngày nay đang thay đổi
rất nhanh chóng về mọi mặt, nhiều tri thức vừa ra đời chưa bao lâu đã nhanh chóng
trở nên lạc hậu và con người không ngừng tìm tòi, phát hiện ra những tri thức mới
để đáp ứng yêu cầu của thời đại. Theo đó, lý luận dạy học hiện đại chỉ rõ thầy giáo
từ nhiệm vụ truyền thụ tri thức sang làm nhiệm vụ định hướng, tổ chức, dạy cách
học cho người học. Người học phải chủ động, tích cực chiếm lĩnh tri thức. Vai trò
của tự học là rất quan trọng: …Tự học là chìa khóa vàng càng cần được mài sáng
thêm trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ta thế kỉ XXI. [20,26]
Trong lý luận dạy học đại học, giảng viên biết rằng giáo dục đại học cần
khuyến khích sinh viên thể hiện quan điểm cá nhân với môn học bất luận quan điểm
đó đúng hay sai nhưng thực tế người giảng viên lại thường áp đặt một đáp án chuẩn
với câu hỏi đặt ra cho sinh viên. Chính lẽ đó, giảng viên thường rơi vào tình trạng
tiến thoái lưỡng nan khi phải lựa chọn áp dụng phương pháp giảng dạy truyền đạt
hay hướng dẫn SV tự học vì khi SV học cùng một thứ theo phương pháp giảng dạy
truyền đạt sẽ dễ dàng hơn khi kiểm soát việc học và đánh giá kết quả học của sinh
viên.
Vào những thập niên 60 của thế kỷ XX đã có quan điểm của Carl Roger chỉ ra
rằng cần dạy cho người học cách thích ứng với thay đổi. Ông đã nhận ra không thể
cung cấp đủ kiến thức cho người học, phải hướng dẫn người học cách thức tìm kiếm
kiến thức mới giúp người học thỏa mãn. Hơn nữa, một trong những phương châm
của giáo dục đại học là đáp ứng tất cả các nhu cầu của người học theo hướng riêng
biệt. Cho phép sinh viên tự học, tự nghiên cứu theo chương trình giảng dạy. Điều
này đòi hỏi sinh viên phải chịu trách nhiệm cho việc học của mình, họ sử dụng
2
trường đại học như một bộ tài nguyên dưới sự kiểm soát của chính mình. Rất nhiều
giảng viên theo đuổi phương châm truyền cảm hứng cho sinh viên để họ tự nghiên
cứu, tự tìm tòi rồi chia sẻ trong cộng đồng lớp học. Tuy nhiên, để làm được việc này
đòi hỏi sinh viên cần có một số khả năng để trở thành những người học độc lập.
Giảng viên cần hướng dẫn hình thành năng lực học độc lập này như một mục tiêu
trọng yếu của chương trình.
Một trong những cách khả thi để cải thiện khả năng tự học của sinh viên là áp
dụng các cách thức dạy học tích cực nhằm thúc đẩy việc học độc lập. Cần nghiên
cứu thêm để xác định việc áp dụng cách thức dạy học nào trong thực tiễn sẽ phát
triển năng lực tự học của sinh viên. Các kết quả nghiên cứu sẽ rất quan trọng cải
thiện chất lượng giảng dạy và phát triển lí thuyết về các chiến lược giảng dạy nhằm
thúc đẩy năng lực tự học ở cả đại học cũng như các cấp học phổ thông.
Xuất phát từ những cơ sở nêu trên tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: Phát triển
năng lực tự học cho sinh viên đại học sư phạm theo tiếp cận dạy học tích cực làm
đề tài luận án của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn về năng lực tự học và phát triển
năng lực tự học từ đó đề xuất các biện pháp triển năng lực tự học cho SV ĐHSP
theo tiếp cận dạy học tích cực.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Phát triển năng lực tự học cho sinh viên ĐHSP.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh
viên ĐHSP theo tiếp cận dạy học tích cực.
4. Giả thuyết khoa học
Năng lực tự học ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình học của sinh viên đại học sư
phạm. Thông qua các biện pháp PTNLTH theo tiếp cận dạy học tích cực, đi kèm với
các bài tập bổ trợ phát triển kĩ năng sẽ giúp sinh viên phát triển và hoàn thiện năng
lực tự học nhanh và bền vững hơn.
3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển năng lực tự học cho sinh viên các
trường ĐHSP theo tiếp cận dạy học tích cực.
5.2. Khảo sát thực trạng phát triển năng lực tự học cho sinh viên trường ĐHSP
theo tiếp cận dạy học tích cực.
5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển NLTH cho SVĐHSP theo tiếp cận dạy
học tích cực và thực nghiệm sư phạm kiểm chứng các biện pháp này.
6.
Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu các biện pháp phát
triển NLTH theo tiếp cận dạy học tích cực trong phương pháp và hình thức tổ chức
dạy học. Các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học chủ yếu gồm: dạy học dựa
vào dự án; dạy học nêu và giải quyết vấn đề; dạy học theo Elearning; dạy học theo
mô hình lớp học đảo ngược.
Các biện pháp pháp phát triển NLTH cho SVĐHSP theo tiếp cận dạy học tích
cực sẽ thực hiện trong môn Giáo dục học đại cương và môn Quản lí hành chính
nhà nước và Quản lí ngành Giáo dục đào tạo.
Giới hạn về đối tượng nghiên cứu của đề tài: Sinh viên các trường sư phạm
gồm: Đại học sư phạm Hà Nội; ĐH Ngoại ngữ, ĐH QGHN.
Thời gian nghiên cứu của đề tài từ 2014 tới 2020.
7.
Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
Tiếp cận cá nhân hóa
Tiếp cận này trao cơ hội cho sinh viên được phát triển NLTH theo những hình
thức đa dạng. Các biện pháp PTNLTH đáp ứng các trình độ khác nhau, đáp ứng
những nhu cầu và sở thích học tập của SV. Đề tài coi mỗi sinh viên là một cá nhân
khác biệt đang hình thành và phát triển các năng lực nghề nghiệp, có khả năng và
nhu cầu khác nhau cần được phân hóa và đáp ứng khác nhau trong quá trình giáo
dục.
4
Tiếp cận hệ thống cấu trúc
Luận án được nghiên cứu theo quan điểm hệ thống cấu trúc, trong quá trình
nghiên cứu tác giả xem các biện pháp tổ chức giáo dục năng lực tự học là một hệ
thống toàn vẹn, thống nhất gồm nhiều hoạt động có quan hệ chặt chẽ với nhau trong
quá trình đào tạo. Các khâu giáo dục năng lực tự học và hệ thống các biện pháp có
tính ổn định tương đối, nó luôn phát triển theo yêu cầu của xã hội, được cụ thể hóa
trong từng giai đoạn đào tạo.
Tiếp cận thực tiễn
Quan điểm này chỉ đạo trong quá trình nghiên cứu luận án phải xuất phát từ
yêu cầu giáo dục đào tạo, luôn luôn bám sát theo nội dung, chương trình đào tạo
hiện hành, cũng như chủ trương đổi mới của ngành giáo dục nhằm đảm bảo tính kế
thừa và phát triển.
Các bước giáo dục năng lực tự học và biện pháp thực hiện không chỉ dừng lại
ở lý luận và trong điều kiện thực nghiệm mà phải có tính khả thi trong
thực tiễn. Tiếp cận năng lực
Luận án được nghiên cứu theo quan điểm tiếp cận năng lực. Các biện pháp
phát triển NLTH dựa trên nghiên cứu phân tích các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng
và thái độ hình thành các mục tiêu tự học, từ đó xác định tiêu chuẩn, tiêu chí, điều
kiện, năng lực tự học.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Sử dụng các phương pháp Phân tích
- tổng hợp; Phân loại và hệ thống hóa; PP minh họa; PP mô hình hóa; PP xây
dựng giả thuyết, để xây dựng cơ sở lý thuyết về PTNLTH thông qua PPDHTC và
giải quyết các nhiệm vụ khác của đề tài.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.2.1. Phương pháp quan sát: Dự giờ, quan sát các hoạt động học của sinh
viên trong quá trình học tập. Đề tài sẽ xây dựng mẫu phiếu quan sát năng lực, dựa
vào tiêu chuẩn năng lực để đánh giá.
5
7.2.2.2. Phương pháp điều tra viết: Sử dụng bảng hỏi để thu thập thông tin về
những vấn đề có liên quan đến hoạt động phát triển năng lực tự học.
7.2.2.3. Phương pháp phỏng vấn: Sử dụng bảng hỏi phỏng vấn nhằm thu thập
các thông tin về nhận thức, thái độ của SV về năng lực tự học và thực trạng phát
triển năng lực tự học.
7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm: Thực nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính
khả thi và hiệu quả của các biện pháp phát triển năng lực tự học, bộ tiêu chuẩn đánh
giá NLTH và các bước PTNLTH cho sinh viên trường ĐHSP.
7.2.2.5. Phương pháp chuyên gia: Tham khảo ý kiến của các nhà khoa học về
năng lực tự học và các biện pháp nhằm phát triển năng lực tự học cho sinh viên.
7.2.3. Xử lý số liệu: Xử lý số liệu thu được bằng phần mềm SPSS để đảm bảo
độ tin cậy.
8.
Luận điểm bảo vệ
Có thể phát triển NLTH cho SV ĐHSP thông qua các phương pháp và hình
thức tổ chức dạy học gồm: dạy học dựa vào dự án; dạy học nêu và giải quyết vấn
đề; dạy học theo Elearning; dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược.
Để phát triển năng lực tự học cho SV ĐHSP nhanh chóng và bền vững cần
thúc đẩy các thuộc tính trí tuệ, các năng lực nhận thức và tạo động lực trong quá
trình vận dụng phương pháp dạy học tích cực.
9. Đóng góp mới của luận án
9.1. Đóng góp về lí luận
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm phong phú thêm lí luận về năng
lực tự học và phát triển NLTH theo tiếp cận dạy học tích cực. Hệ thống hóa lại một
số các thuộc tính cấu trúc của NLTH và các yếu tố bên ngoài của NLTH của SV
ĐHSP; Một số cách thức phát triển NLTH theo tiếp cận DHTC.
9.2. Đóng góp về thực tiễn
Luận án nghiên cứu đánh giá thực trạng NLTH và phát triển NLTH cho
SVĐHSP từ đó hoàn thiện hệ thống các biện pháp phát triển NLTH theo tiếp cận
DHTC, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường ĐHSP.
6
10. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận án có cấu trúc gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư
phạm theo tiếp cận dạy học tích cực.
Chương 2: Thực trạng phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư
phạm theo tiếp cận dạy học tích cực.
Chương 3: Biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh viên đại học sư phạm
theo tiếp cận dạy học tích cực.
7
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO SINH VIÊN
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN DẠY HỌC TÍCH CỰC
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu của đề tài
1.1.1 Trên thế giới
Có rất nhiều nghiên cứu về vấn đề tự học từ cổ đại tới hiện đại như: Không Tử
(551-479 TCN); Socrate (469-399 TCN); Comenxky; JJ.Rutxo (1712-1778),
Petstalozi (1746-1827), K.D Usinxki (1824-1890); … Phần lớn các nghiên cứu tự
học này là một phần trong các tác phẩm của các nhà hiền triết và nhà giáo dục.
Từ cuối thể kỉ XX, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - kỹ thuật đã
tạo ra áp lực đòi hỏi phải gia tăng năng suất lao động; cùng với sự phát triển mạnh
mẽ của công nghệ thông tin, tri thức của nhân loại không ngừng tăng lên mạnh mẽ.
Chính vì vậy việc giảng dạy theo kiểu thầy truyền đạt tri thức tới người học không
còn khả dụng. Thầy giáo bây giờ phải đóng vai người tổ chức, hướng dẫn học sinh
cách học hiệu quả. Điển hình cho nghiên cứu này là Raja Ro y Singh [25], ông đã
nghiên cứu vai trò tự học của học sinh và đề cao vai trò chuyên gia cố vấn của
người học. Hay nói các khác, nhiệm vụ của nền giáo dục không phải là trang bị cho
người học thật nhiều tri thức mà cần hình thành và phát triển cho người học có năng
lực tự học, tự giải quyết các vấn đề nảy sinh trong một xã hội biến động không
ngừng.
Thuật ngữ năng lực được ra đời cùng với xu hướng giáo dục – đào tạo theo năng
lực tại Mỹ vào thập niên 1970. Năng lực tự học tiếp tục được nghiên cứu, mô tả cùng
với sự ra đời Các mô hình năng lực (Khung năng lực) từ cuối thế kỉ XX đầu thế kỉ XIX
như: Anh và xứ Wales có Khung năng lực Hệ thống chất lượng quốc gia về đào tạo
nghề nghiệp (NVQs); New Zealand ban hành Khung năng lực chất lượng về đào tạo
nghề nghiệp (NQFs); Australia ban hành Tiêu chuẩn năng lực đào tạo ở (NTB); Hội
đồng thư kí Mỹ ban hành Những kỹ năng cần thiết phải đạt được (SCANS) và Những
tiêu chuẩn kĩ năng quốc gia (NSS, các bộ năng lực này được coi là
8
các bộ năng lực kinh điển [138], [139]. Nổi bật hơn cả là mô hình năng lực SCANS của
Hội đồng thư ký về những kỹ năng cần thiết phải đạt được (Mỹ). Ở đó, người ta đưa ra
5 nhóm năng lực cần thiết mà người lao động thế kỷ 21 phải có và nhà trường phải tạo
ra chúng ở người học bao gồm: nguồn lực (gồm năng lực xác định, tổ chức, lập kế
hoạch và phân bổ nguồn lực như thời gian, tiền bạc, nguyên vật liệu và phương tiện,
nguồn nhân lực), hợp tác, khai thác và sử dụng thông tin, thông hiểu những mối quan
hệ nội tại, làm việc trong môi trường đa dạng về kỹ thuật. Để hình thành được 5 nhóm
năng lực này nhất thiết phải đạt được 3 nhóm kỹ năng cơ bản là: các kỹ năng cơ bản
(đọc, viết, số học và toán học, nói nghe), kỹ năng tư duy (tư duy sáng tạo, ra quyết
định, giải quyết vấn đề, nhìn thấy trước vấn đề, biết cách học và có lý lẽ) và phẩm chất
cá nhân (trách nhiệm cá nhân, lòng tự trọng, hòa đồng, tự quản, chính trực). Năng lực
tự học được đề cập đến như một nguồn lực cần phải có ở mỗi người học, người học
phải thành thạo việc xác định, tổ chức, lên kế hoạch, phân bổ thời gian và tiền bạc,…
Cùng với đó, năng lực tự học còn được đánh giá thông qua các kĩ năng tư duy như:
nhìn thấy trước vấn đề, biết cách học. [138], [139].
Các nghiên cứu về năng lực tự học của Rudolf Tippelt (2003) [125] ở Trường
Đại học Lugwig Maximilian, Munich (Đức) trong tác phẩm “Competency - based
training”, nghiên cứu sự thay đổi quan trọng đang diễn ra trong những năm gần đây
trong lĩnh vực đào tạo hướng nghiệp thích ứng với nhu cầu của thị trường lao động
và hệ thống việc làm. Tác giả cũng chỉ rõ phải hình thành cho người học năng lực tự
học trước khi rời trường học để họ có thể học tập suốt đời, đáp ứng nhu cầu luôn
thay đổi của xã hội. Điều này phù hợp với bốn trụ cột giáo dục trong thế kỉ XXI mà
UNESCO đưa ra.
Nghiên cứu của Theodore C. Smith [136], muốn học từ xa thành công thì phải
hình thành được các năng lực tự học, tự nghiên cứu. Tác giả đưa ra đến 51 năng lực
được cho là có tầm quan trọng hàng đầu của trước, trong và sau khóa học dành cho
dạy và học từ xa. Các chương trình học lấy người học làm trung tâm và giảng viên
thực sự có năng lực dạy là hai chìa khóa quan trọng dẫn đến thành công trong việc
GD ở đại học. Trong 51 năng lực có đề cập đến năng lực đáp ứng việc học suốt đời,
sinh viên phải hình thành và sử dụng chính xác kĩ thuật thích hợp trên cơ sở xác
- Xem thêm -