bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
---------------------------
nguyÔn mËu quyÕt
Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp viÖt nam
Chuyªn ngµnh: Kinh tÕ, qu¶n lý vµ KHH KTQD
M· sè:
62.31.09.01
LuËn ¸n tiÕn sü kinh tÕ
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS-TS. Lª V¨n T©m
2. TS. TrÇn ViÖt L©m
Hµ néi - 2008
2
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu
cña riªng t«i. C¸c sè liÖu nªu trong luËn ¸n lµ trung
thùc vµ cã nguån gèc râ rµng. C¸c kÕt qu¶ nªu trong
luËn ¸n ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú mét
c«ng tr×nh nµo kh¸c.
Nghiªn cøu sinh
NguyÔn MËu QuyÕt
3
Nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n
ASEAN
: HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸
CN
: C«ng nghiÖp
CNH, H§H
: C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
CNXH
: Chñ nghÜa x? héi
CTCP
: C«ng ty cæ phÇn
CTHD
: C«ng ty hîp danh
DN
: Doanh nghiÖp
DNCN
: Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp
DNNVV
: Doanh nghiÖp nhá vµ võa
DNTN
: Doanh nghiÖp t− nh©n
GDP
: Thu nhËp quèc néi
KTNN
: Kinh tÕ nhµ n−íc
KTTN
: Kinh tÕ t− nh©n
KTTT
: Kinh tÕ thÞ tr−êng
KTXH
: Kinh tÕ x? héi
NHTM
: Ng©n hµng th−¬ng m¹i
NSNN
: Ng©n s¸ch nhµ n−íc
NQTW
: NghÞ quyÕt trung −¬ng
SXKD
: S¶n xuÊt kinh doanh
TNHH
: Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
TSC§
: Tµi s¶n cè ®Þnh
UBND
: Uû ban nh©n d©n
USD
: §« la Mü
VCCI
: Phßng th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam
XHCN
: X? héi chñ nghÜa
WTO
: Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi
4
Môc lôc
Trang
2
Lêi cam ®oan
Danh môc nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn ¸n
3
Môc lôc
4
PhÇn më ®Çu
5
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n
9
vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp
1.1
Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
9
1.2. Nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp.
20
1.3. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp.
24
1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
29
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn
39
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam
2.1
Kh¸i qu¸t vÒ c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
39
2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam.
44
2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t−
nh©n trong c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m qua.
81
Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
100
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam
3.1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp.
100
3.2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam.
113
KÕt luËn
151
Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®? c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n
153
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
154
Phô lôc
161
5
phÇn më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi luËn ¸n.
§Ó ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 nh−
NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X ®Ò ra, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã
®−îc nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m huy ®éng mäi
nguån lùc cña ®Êt n−íc tËp trung cho ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp nãi riªng.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ chÝnh s¸ch ph¸p
luËt cña Nhµ n−íc ®? khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån lùc cña ®Êt n−íc,
®éng viªn, khuyÕn khÝch ng−êi d©n ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, lµm
giµu cho b¶n th©n vµ cho ®Êt n−íc. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, chóng ta còng
®? ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh vµ nÒn c«ng nghiÖp n−íc ta ngµy mét
ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc huy ®éng vµ khai th¸c nguån lùc trong d©n vÉn cßn
nhiÒu h¹n chÕ. TiÒm n¨ng trong d©n vÉn cßn nhiÒu nh−ng ch−a thËt sù m¹nh
d¹n ®Çu t− vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. V×
vËy, viÖc t×m ra gi¶i ph¸p ®Ó huy ®éng, khai th¸c tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ nguån
lùc trong d©n cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, lµm
sao ®Ó ng−êi d©n m¹nh d¹n h¬n n÷a trong viÖc bá vèn, c«ng søc vµ trÝ tuÖ ®Çu
t− vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, qua ®ã gãp phÇn ®−a n−íc ta nhanh chãng trë
thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp. XuÊt ph¸t tõ lý do ®ã, t¸c gi¶ luËn ¸n ®? chän ®Ò
tµi “Ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt
Nam” ®Ó tËp trung nghiªn cøu.
2. Kh¸i qu¸t lÞch sö nghiªn cøu.
Trong thêi gian qua ®? cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp
nãi chung vµ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nãi riªng, nh−ng ch−a cã mét c«ng
tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong
6
c«ng nghiÖp ®−îc c«ng bè. ë mét gi¸c ®é nhÊt ®Þnh, liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy
cã luËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Ph¹m V¨n Hång (2007), víi ®Ò tµi
“Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp
quèc tÕ”. LuËn ¸n nµy nghiªn cøu mét c¸ch chung nhÊt vÒ doanh nghiÖp võa
vµ nhá, mµ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp t− nh©n ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ngµnh nghÒ
vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p chung nhÊt cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá.
LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh Lª Xu©n Tr−êng (2006), víi ®Ò tµi “ChÝnh
s¸ch thuÕ víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ngµnh
c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”, còng chØ ®Ò
cËp riªng ®Õn t¸c ®éng, ¶nh h−ëng cña chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi n¨ng lùc c¹nh
tranh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p trong ph¹m vi
vÒ chÝnh s¸ch thuÕ. Liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp, tr−íc ®ã cã LuËn ¸n tiÕn sÜ cña nghiªn cøu sinh T¹ V¨n Lîi (2003),
víi ®Ò tµi “Hoµn thiÖn viÖc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi
víi doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam”, LuËn ¸n còng
®? tËp trung vµo nghiªn cøu vÒ doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh,
bao trïm c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi, doanh nghiÖp tËp thÓ vµ
còng chØ d−íi gi¸c ®é ¶nh h−ëng, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch thuÕ vµ ®Ò ra c¸c
gi¶i ph¸p ®Ó Nhµ n−íc sö dông c«ng cô thuÕ trong qu¶n lý doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp ngoµi quèc doanh. LuËn ¸n TiÕn sÜ LuËt häc cña nghiªn cøu sinh
NguyÔn Thanh Ho¸(2002), víi ®Ò tµi “§æi míi vµ hoµn thiÖn qu¶n lý Nhµ
n−íc b»ng ph¸p luËt ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ
t− nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay”, h−íng vµo nghiªn cøu vµ ®Ò ra gi¶i ph¸p hoµn
thiÖn ph¸p luËt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n−íc ®èi víi doanh
nghiÖp t− nh©n nãi chung. §Ò tµi nghiªn cøu ë cÊp Nhµ n−íc tr−íc ®ã cã ®Ò
tµi “ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam” do nhãm t¸c gi¶ PGS.TS Mai Ngäc
C−êng, PGS.TS Phan §¨ng TuÊt, PGS.TS NguyÔn Duy Bét vµ Th.S Ph¹m Th¸i
H−ng thùc hiÖn n¨m 2000. §Ò tµi nghiªn cøu tæng quan chÝnh s¸ch c«ng
7
nghiÖp trªn ph−¬ng diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn, lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn
cøu chÝnh s¸ch ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ, ®ång thêi ®−a ra c¸c khuyÕn
nghÞ ®Ó x©y dùng vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam nh÷ng
n¨m tiÕp theo. Do vËy, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï cña doanh nghiÖp t− nh©n trong
c«ng nghiÖp c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn hiÖn nay ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong
c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tr−íc ®ã mµ nghiªn cøu sinh ®−îc biÕt.
3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n.
3.1. §èi t−îng nghiªn cøu:
LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam trªn nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau nh− quy m«, ph©n bè, vèn, lao
®éng, lo¹i h×nh, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh.
3.2. Ph¹m vi nghiªm cøu:
LuËn ¸n giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu trong ngµnh c«ng nghiÖp ë ViÖt
Nam vµ tËp trung vµo giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2007.
4. Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn ¸n.
LuËn ¸n tËp trung nghiªn cøu vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî tæng thÓ
trªn ph−¬ng diÖn vÜ m« nh»m ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ViÖt Nam nãi riªng, còng nh− hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n
ViÖt Nam nãi chung.
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cña luËn ¸n.
Trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt lÞch sö vµ duy vËt biÖn chøng,
LuËn ¸n sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh− ph−¬ng
ph¸p ph©n tÝch, thèng kª vµ ph−¬ng ph¸p thùc chøng th«ng qua c¸c c«ng cô
tæng hîp, so s¸nh tõ c¸c d?y sè liÖu thèng kª, ®iÒu tra cña Tæng côc thèng kª,
phßng Th−¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam.
8
Trong nghiªn cøu, t¸c gi¶ cßn tiÕn hµnh tham vÊn ý kiÕn cña c¸c nhµ
doanh nghiÖp, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c chuyªn gia nghiªn cøu
trong lÜnh vùc ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ c«ng nghiÖp.
6. §ãng gãp khoa häc cña LuËn ¸n.
- HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh
doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
- Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t−
nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c ho¹t ®éng cña Nhµ n−íc, hÖ thèng chÝnh s¸ch,
v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n−íc hç trî doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng
nghiÖp ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp.
- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn toµn diÖn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu
qu¶ h¬n n÷a lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
7. Néi dung vµ kÕt cÊu cña luËn ¸n.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn ¸n gåm 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh
nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n
trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam.
9
Ch−¬ng 1
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn
lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm, vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong
c«ng nghiÖp.
1.1.1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp .
1.1.1.1. Së h÷u t− nh©n vµ kinh tÕ t− nh©n.
Së h÷u lµ quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi th«ng qua ®èi t−îng së h÷u. Nã
lµ quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan, lµ mét mÆt c¬ b¶n cña quan hÖ s¶n xuÊt, vËn
®éng vµ biÕn ®æi cïng víi hÖ thèng kinh tÕ – x? héi. Së h÷u khi ®−îc thÓ chÕ
ho¸ vÒ mÆt ph¸p lý gäi lµ chÕ ®é së h÷u. Cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña
tr×nh ®é lùc l−îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x? héi, së h÷u tån
t¹i d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau. Cho ®Õn nay, lo¹i ng−êi ®? tr¶i qua nhiÒu
h×nh thøc së h÷u, ph¸t triÓn qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau tõ së h÷u bé l¹c, ®Õn
c¸c h×nh thøc së h÷u t− nh©n vµ së h÷u x? héi chñ nghÜa. Trong x? héi hiÖn
®¹i ngµy nay, phÇn lín c¸c quan ®iÓm ®Òu cho r»ng mÆc dï rÊt phong phó, ®a
d¹ng nh−ng trªn thùc tÕ chØ tån t¹i ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u nhµ
n−íc, së h÷u t− nh©n vµ së h÷u hçn hîp. §¹i héi §¶ng X cña §¶ng ta x¸c
®Þnh, hiÖn nay ë n−íc ta cã ba h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: Së h÷u toµn d©n, së
h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t− nh©n [11,Tr83].
Bé LuËt D©n sù n¨m 2005 cña n−íc ta chØ râ: Së h÷u t− nh©n lµ së h÷u
cña c¸ nh©n ®èi víi tµi s¶n hîp ph¸p cña hä. Së h÷u t− nh©n bao gåm: Së h÷u
c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ vµ së h÷u t− b¶n t− nh©n [75]. §©y lµ kh¸i niÖm mang
tÝnh kh¸i qu¸t cao, cho thÊy së h÷u t− nh©n bao hµm hai lÜnh vùc: Thø nhÊt,
lÜnh vùc tiªu dïng c¸ nh©n, mµ ta th−êng hiÓu lµ së h÷u c¸ nh©n; Thø hai, lÜnh
10
vùc së h÷u vÒ c¸c nguån lùc ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt, mµ ta th−êng hiÓu lµ së
h÷u t− nh©n.
Tõ c¸ch tiÕp cËn së h÷u víi t− c¸ch lµ mét quan hÖ x? héi vÒ kinh tÕ, cã
thÓ ®−a ra kh¸i niÖm vÒ së h÷u t− nh©n nh− sau: Së h÷u t− nh©n lµ h×nh thøc së
h÷u cña c¸ nh©n nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt
®−îc ®Çu t− vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh trong nÒn kinh
tÕ. C¸ nh©n tù quyÕt ®Þnh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ph¸p luËt vÒ hµnh vi ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Nh÷ng nguån lùc s¶n xuÊt nµy thuéc
quyÒn sö dông, ®Þnh ®o¹t vµ h−ëng lîi cña c¸ nh©n ng−êi së h÷u.
Trªn c¬ së quan niÖm vÒ së h÷u t− nh©n, hiÖn nay vÉn ®ang tån t¹i
nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ KTTN. Cã ng−êi cho r»ng “Kinh tÕ t− nh©n”
®ång nghÜa víi “Kinh tÕ t− b¶n t− nh©n”. Cã ng−êi l¹i ®ång nhÊt KTTN víi
kinh tÕ ngoµi quèc doanh, theo ®ã mét doanh nghiÖp hay c«ng ty … sÏ ®−îc
coi lµ ngoµi quèc doanh nÕu nh− t− nh©n lµm chñ trªn 50% vèn cña doanh
nghiÖp [47]. Niªn gi¸m cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay vÉn th−êng dïng
kh¸i niÖm “Ngoµi quèc doanh”, theo ®ã c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh
bao gåm: TËp thÓ, t− nh©n, c¸ thÓ, hçn hîp. Riªng khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc
ngoµi l¹i ®−îc t¸ch riªng. Quan ®iÓm kh¸c l¹i cho r»ng kinh tÕ cã vèn ®Çu t−
n−íc ngoµi còng n»m trong kinh tÕ t− nh©n. Theo V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø 5
Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng kho¸ IX, th×: “Kinh tÕ t− nh©n gåm kinh tÕ c¸
thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n, ho¹t ®éng d−íi h×nh thøc hé kinh
doanh c¸ thÓ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cña t− nh©n” [13].
Nh− vËy, khu vùc KTTN cã thÓ ®−îc hiÓu vµ ®−îc ®−îc ph©n thµnh:
Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ – hé gia ®×nh vµ kinh tÕ t− b¶n t− nh©n. §©y lµ hai bé
phËn cÊu thµnh KTTN gièng nhau vÒ nÒn t¶ng quan hÖ së h÷u, nh−ng kh¸c
nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt vµ b¶n chÊt cña quan hÖ s¶n
xuÊt. Trong kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, hé gia ®×nh viÖc tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, ho¹t ®éng kinh tÕ phÇn lín ®Òu dùa hoµn toµn vµo lao ®éng
11
cña gia ®×nh, cña b¶n th©n, nÕu cã thuª thªm lao ®éng còng chØ cã tÝnh chÊt
phô trî trong mét sè kh©u, mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. VÒ c¬ b¶n, hä ®Òu
s¶n xuÊt kinh doanh b»ng nguån vèn tù cã cña gia ®×nh lµ chÝnh, nÕu cã vay
thªm còng kh«ng nhiÒu. Quy m« ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhá, sù hîp
t¸c, liªn doanh, liªn kÕt gi÷a hä kh«ng cã hoÆc láng lÎo vµ vÒ mÆt ph¸p luËt,
tÝnh rµng buéc, qu¶n lý vÒ mÆt ph¸p luËt kh«ng chÆt chÏ. Kh¸c víi kinh tÕ c¸
thÓ tiÓu chñ, hé gia ®×nh, kinh tÕ t− b¶n t− nh©n ho¹t ®éng cã quy m« lín vµ
chñ yÕu sö dông lao ®éng lµm thuª ®Ó t¹o ra lîi nhuËn (gi¸ trÞ thÆng d−). VÒ
mÆt ph¸p luËt, viÖc tæ chøc ho¹t ®éng, h×nh thøc ph¸p lý cña kinh tÕ t− b¶n t−
nh©n ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh chÆt chÏ vµ ®−îc tæ chøc d−íi h×nh thøc c¸c
doanh nghiÖp (c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH, c«ng ty hîp danh, doanh
nghiÖp t− nh©n). CÇn ph©n biÖt kinh tÕ t− nh©n víi kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ tËp
thÓ, tuy còng do ng−êi d©n hîp thµnh, nh−ng vèn, ph−¬ng thøc qu¶n lý vµ
ph©n phèi lîi nhuËn kh«ng cßn mang tÝnh t− nh©n vµ nÒn t¶ng cña nã lµ së
h÷u tËp thÓ.
1.1.1.2. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005, th×: “Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh
tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®−îc ®¨ng ký kinh
doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh. Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn liªn tôc mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c
c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t− tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung
øng dÞch vô trªn thÞ tr−êng nh»m môc ®Ých sinh lîi” [30].
Trªn c¬ së kh¸i niÖm doanh nghiÖp chung nhÊt ®? ®−îc LuËt Doanh
nghiÖp 2005 ®−a ra, c¸c ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vÒ së h÷u t− nh©n vµ KTTN, cã
thÓ ®−a ra mét kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp t− nh©n nh− sau: Doanh nghiÖp t−
nh©n lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã c¸c c¸ nh©n hoÆc nhãm c¸ nh©n lµm
chñ trªn 50% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp vµ ®−îc tæ chøc d−íi c¸c h×nh
12
thøc ph¸p lý kh¸c nhau nh− c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ,
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn.
Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, theo ®Æc thï kinh tÕ kü thuËt mµ ho¹t ®éng
kinh tÕ ®−îc ph©n thµnh nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, nh− c«ng nghiÖp, n«ng
nghiÖp, dÞch vô, x©y dùng,…. Trong ®ã, “C«ng nghiÖp lµ ngµnh kinh tÕ thuéc
lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt – mét bé phËn cÊu thµnh nªn s¶n xuÊt vËt chÊt cña
x? héi. C«ng nghiÖp bao gåm ba lo¹i ho¹t ®éng chñ yÕu: Khai th¸c tµi nguyªn
thiªn nhiªn t¹o ra nguån nguyªn liÖu nguyªn thuû; s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn s¶n
phÈm c«ng nghiÖp khai th¸c vµ cña n«ng nghiÖp thµnh nhiÒu lo¹i s¶n phÈm
nh»m tho¶ m?n c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña x? héi; kh«i phôc gi¸ trÞ sö dông
cña s¶n phÈm ®−îc tiªu dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trong sinh ho¹t” [26,
tr5].
Trong xu thÕ kinh tÕ héi nhËp ngµy cµng s©u, réng, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ
vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®−îc tiÕn hµnh ®an xen nhau. Ngµy nay, khã cã mét nÒn
kinh tÕ, mét lÜnh vùc hay mét ngµnh kinh tÕ ho¹t ®éng ®éc lËp mµ kh«ng liªn
quan, rµng buéc víi c¸c nÒn kinh tÕ, lÜnh vùc kinh tÕ hay ngµnh kinh tÕ kh¸c.
V× vËy, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ngµy nay ®Òu cã xu h−íng ®a d¹ng ho¸
ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn kinh doanh. ViÖc ph©n ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa
bµn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp hiÖn nay còng chØ mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ
nhÊt thêi. Cã thÓ thêi ®iÓm nµy doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ chÝnh, nh−ng mét vµi n¨m sau ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp l¹i xuèng
thø yÕu mµ ho¹t ®éng tõ lÜnh vùc kh¸c míi lµ ho¹t ®éng chÝnh cña doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh còng chØ
mang tÝnh t−¬ng ®èi vµ cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Quan ®iÓm truyÒn
thèng cho r»ng viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh kinh doanh ®−îc tiÕn
hµnh khi doanh nghiÖp ®ã chØ s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh nghÒ ®−îc ph©n lo¹i.
VÝ nh− doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp chØ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng
13
s¶n xuÊt s¶n phÈm c«ng nghiÖp; doanh nghiÖp dÞch vô lµ doanh nghiÖp chØ
tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô,….Tuy nhiªn, hiÖn nay nhãm quan ®iÓm cã
tÝnh phæ biÕn h¬n c¶ vÒ ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo ngµnh lµ lÊy ngµnh, nghÒ
kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp lµm c¨n cø, c¬ së ®Ó ph©n lo¹i. Ngµnh
kinh doanh chÝnh cña doanh nghiÖp ®−îc hiÓu lµ ngµnh mµ doanh thu vµ lîi
nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ lín nhÊt trong sè c¸c
ngµnh mµ doanh nghiÖp kinh doanh. Trªn c¬ së quan ®iÓm nµy vµ xu thÕ ®a
d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay, ta cã thÓ ®−a
ra kh¸i niÖm DNTN trong c«ng nghiÖp nh− sau:
Doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp lµ doanh nghiÖp t− nh©n cã
ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh chÝnh trong ngµnh c«ng nghiÖp. Doanh thu tõ
ho¹t ®éng kinh doanh trong ngµnh c«ng nghiÖp cña doanh nghiÖp chiÕm trªn
50% tæng doanh thu tõ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
1.1.2. Ph©n lo¹i doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.1.2.1. C¨n cø vµo h×nh thøc ph¸p lý cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia
doanh nghiÖp ra thµnh nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp cô thÓ theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp.
Theo LuËt Doanh nghiÖp 2005 cña ViÖt Nam, DNTN nãi chung vµ
DNTN trong CN nãi riªng ®−îc chia ra thµnh:
- Doanh nghiÖp t− nh©n mét chñ: Lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm
chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp.
- C«ng ty hîp danh: Lµ doanh nghiÖp cã tõ hai thµnh viªn trë lªn lµ chñ
së h÷u chung cña c«ng ty, trong ®ã cã Ýt nhÊt 1 thµnh viªn hîp danh (ph¶i lµ
c¸ nh©n) chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña
c«ng ty. Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty
trong ph¹m vi sè vèn ®? gãp vµo c«ng ty.
14
- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: Lµ doanh nghiÖp do 1 hoÆc mét sè tæ
chøc, c¸ nh©n gãp vèn thµnh lËp vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña
c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn gãp vµo c«ng ty. Sè l−îng thµnh viªn tèi ®a cña
c«ng ty lµ 50 thµnh viªn.
- C«ng ty cæ phÇn: Lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ ®−îc chia
thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau (gäi lµ cæ phÇn) vµ do Ýt nhÊt 3 thµnh viªn lµ tæ
chøc hoÆc c¸ nh©n cïng gãp vèn vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña
c«ng ty trong ph¹m vi phÇn vèn gãp [30].
1.1.2.2. C¨n cø vµo quy m« cña doanh nghiÖp, ng−êi ta chia doanh nghiÖp ra
thµnh doanh nghiÖp cã quy m« lín, võa vµ nhá. Tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i doanh
nghiÖp theo quy m« chñ yÕu dùa vµo vèn, lao ®éng hay doanh thu cña doanh
nghiÖp vµ tuú tõng nÒn kinh tÕ kh¸c nhau mµ viÖc ph©n lo¹i kh¸c nhau. HiÖn
nay ë ViÖt Nam, ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy m« dùa vµo vèn vµ lao
®éng, ®−îc chia ra thµnh:
- Doanh nghiÖp quy m« lín: Lµ doanh nghiÖp cã vèn ®¨ng ký trªn 10 tû
®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m trªn 300 ng−êi.
- Doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá: Lµ doanh nghiÖp cã sè vèn ®¨ng ký
kh«ng qu¸ 10 tû ®ång vµ sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300
ng−êi [8].
1.1.2.3. C¨n cø vµo ngµnh kinh tÕ – kü thuËt, ng−êi ta chia doanh nghiÖp
theo ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp chÝnh cña doanh nghiÖp. Tïy theo cÊp ®é
ph©n ngµnh c«ng nghiÖp mµ viÖc ph©n lo¹i doanh nghiÖp còng ®−îc tiÕn hµnh
kh¸c nhau. ë ViÖt Nam, theo ph©n ngµnh c«ng nghiÖp ë cÊp ®é 1, DNTN
trong CN ®−îc ph©n thµnh:
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp khai th¸c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp chÕ biÕn;
- Doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc, khÝ ®èt [44].
15
1.1.2.4. C¨n cø vµo vïng lOnh thæ, ng−êi ta chia doanh nghiÖp theo vïng
l?nh thæ, n¬i doanh nghiÖp ®Æt trô së vµ cã c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh. ë
ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy ®−îc chia thµnh:
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Hång;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng B¾c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y B¾c;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng B¾c Trung Bé;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng Duyªn h¶i miÒn Trung;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng T©y Nguyªn;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng §«ng Nam Bé;
- Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long;
1.1.3. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
- Quy m« doanh nghiÖp: §Æc ®iÓm chung vµ lín nhÊt cña c¸c DNTN
trong CN ë ViÖt Nam lµ chñ yÕu thuéc lo¹i quy m« nhá vµ võa, víi h¬n 95%
sè doanh nghiÖp [45]. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh chØ tõ 1 ®Õn 5 tû ®ång, chØ
mét sè Ýt doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång. Tuy nhiªn, do quy m« nhá,
nhu cÇu vèn Ýt, nªn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trong nh©n d©n lµ rÊt lín vµ cã
nhiÒu thuËn lîi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Sè lao ®éng trong doanh
nghiÖp kh«ng nhiÒu vµ th−êng lµ sö dông lao ®éng t¹i chç, ch−a qua ®µo t¹o.
- Tr×nh ®é qu¶n trÞ doanh nghiÖp: Tr×nh ®é cña c¸n bé vµ nh©n viªn
qu¶n trÞ ch−a cao, ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc qu¶n trÞ doanh
nghiÖp [43]. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc nµy, nÐt næi bËt mµ ta cÇn quan t©m lµ
bé m¸y qu¶n trÞ gän nhÑ, chi phÝ qu¶n lý thÊp.
- Ngµnh nghÒ vµ mÆt hµng kinh doanh: Tuy cßn thÓ hiÖn tÝnh tù ph¸t,
thiÕu ®Þnh h−íng, nh−ng nÐt ®Æc tr−ng khiÕn ta ph¶i chó ý lµ rÊt linh ho¹t vµ
nh¹y bÐn víi nhu cÇu cña thÞ tr−êng, do ®ã cã thÓ chuyÓn ®æi kinh doanh mÆt
hµng mét c¸ch dÔ dµng vµ linh ho¹t, trùc tiÕp h−íng vµo nh÷ng mÆt hµng thiÕt
16
yÕu cña ®êi sèng x? héi, nh÷ng s¶n phÈm cã søc mua cao, dung l−îng thÞ
tr−êng lín.
- M¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ: Bªn c¹nh nh−îc ®iÓm lµ m¸y mãc
thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu hoÆc ë møc trung b×nh [44], nÐt ®Æc tr−ng næi
lªn lµ c¸c DNTN trong CN l¹i cã nhiÒu kh¶ n¨ng sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc,
thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ trong n−íc. Khi xuÊt hiÖn m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c«ng
nghÖ míi trªn thÞ tr−êng th× l¹i dÔ dµng thay ®æi vµ thùc hiÖn nhanh viÖc
chuyÓn giao c«ng nghÖ mµ kh«ng tèn nhiÒu thêi gian vµ chi phÝ. Ngoµi ra, c¸c
DNTN trong CN cßn cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c«ng
nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i s¶n phÈm cã chÊt
l−îng cao trong tr−êng hîp s¶n xuÊt – kinh doanh ch−a cã nhiÒu thuËn lîi.
§Æc ®iÓm nµy gióp cho DNTN trong CN rÊt thÝch hîp trong viÖc lµm vÖ
tinh cho c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín. Do s¶n phÈm cao cÊp ngµy cµng cã
kÕt cÊu phøc t¹p, quy tr×nh c«ng nghÖ ngµy cµng tinh vi, s¶n xuÊt – kinh
doanh khÐp kÝn kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao, nªn vÊn ®Ò thiÕt yÕu lµ c¸c
doanh nghiÖp lín cÇn ph¶i dùa vµo lùc l−îng cña c¸c DNTN trong CN (chñ
yÕu lµ c¸c DNNVV). Trong thùc tiÔn, viÖc thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy th−êng ®−îc
thÓ hiÖn qua ho¹t ®éng gia c«ng, ®Æt hµng, ph©n c«ng ®¶m nhiÖm s¶n xuÊt hay
chÕ biÕn mét sè bé phËn hay chi tiÕt cña s¶n phÈm….
1.1.4. Vai trß cña doanh nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.1.4.1. Gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc nãi chung, c«ng
nghiÖp c¶ n−íc nãi riªng vµ ®−a n−íc ta trë thµnh mét n−íc c«ng nghiÖp.
Doanh nghiÖp t− nh©n, trong ®ã cã DNTN trong CN ë n−íc ta ngµy
cµng ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, nhÊt lµ
trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp t− nh©n còng lµ khu vùc ph¸t
triÓn cã tèc ®é nhanh nhÊt vµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm míi nhÊt cho nÒn
kinh tÕ, do vËy, ®©y sÏ lµ khu vùc t¹o ra ®éng lùc quan träng cho t¨ng tr−ëng
kinh tÕ.
17
Theo B¸o c¸o t×nh h×nh doanh nghiÖp d©n doanh vµ ®Þnh h−íng ph¸t
triÓn giai ®o¹n 2007 – 2010 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, tÝnh tõ n¨m 2000 ®Õn
hÕt n¨m 2006, c¶ n−íc ®? cã 207.034 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh thµnh
lËp míi víi tæng sè vèn ®¨ng ký ®¹t h¬n 466 ngh×n tû ®ång, t−¬ng ®−¬ng gÇn
30 tû USD. Trong ®ã, doanh nghiÖp t− nh©n thµnh lËp míi t¨ng nhanh qua c¸c
n¨m c¶ vÒ sè l−îng vµ vèn ®¨ng ký. N¨m 2000, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký
thµnh lËp míi lµ 14.441 doanh nghiÖp, víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 13,8
ngh×n tû ®ång; n¨m 2001, lµ 19.773 doanh nghiÖp ( t¨ng 36,9%), vèn ®¨ng ký
25,6 ngh×n tû ®ång ( t¨ng 85,1%). N¨m 2005, sè doanh nghiÖp míi ®¨ng ký
®? lªn ®Õn 39.951 víi tæng sè vèn ®¨ng ký h¬n 107 ngh×n tû ®ång ( t¨ng h¬n
35% so víi n¨m 2004). TÝnh chung giai ®o¹n 2001 – 2006, sè l−îng doanh
nghiÖp ®¨ng ký míi t¨ng trung b×nh h¬n 22%/n¨m víi sè vèn t¨ng trung b×nh
gÇn 49,2%/n¨m. Trong khi ®ã, giai ®o¹n 1991 – 1999, chØ cã 41.716 doanh
nghiÖp t− nh©n ®¨ng ký thµnh lËp míi víi sè vèn ®¨ng ký kinh doanh chØ ®¹t
gÇn 26 ngh×n tû ®ång [4]. Nh− vËy, sè l−îng doanh nghiÖp thµnh lËp míi
trong giai ®o¹n 2000 – 2006 gÊp h¬n 4,9 lÇn tæng sè doanh nghiÖp ®¨ng ký
thµnh lËp trong 10 n¨m cña giai ®o¹n 1991 – 1999.
Riªng 2 th¸ng ®Çu n¨m 2007, sè doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh míi
®¹t gÇn 7.500 doanh nghiÖp víi tæng vèn ®¨ng ký kho¶ng 70 ngh×n tû ®ång.
Theo dù tÝnh, n¨m 2007 sè doanh nghiÖp thµnh lËp míi ®¨ng ký kinh doanh sÏ
®¹t kho¶ng 51.000 doanh nghiÖp víi sè vèn −íc ®¹t gÇn 183 ngh×n tû ®ång,
t−¬ng ®−¬ng 11,4 tû USD [4].
Bªn c¹nh ®ã, ®Õn nay cßn cã kho¶ng gÇn 3 triÖu hé kinh doanh c¸ thÓ
vµ hµng chôc ngh×n chi nh¸nh vµ v¨n phßng ®¹i diÖn còng ®−îc thµnh lËp.
Song song víi sù ph¸t triÓn vÒ sè l−îng vµ quy m«, khèi doanh nghiÖp
t− nh©n cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc huy ®éng c¸c nguån lùc x? héi vµo
s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng
nguån thu ng©n s¸ch nhµ n−íc, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi
18
cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo
h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh nh©n míi.
Víi sè vèn huy ®éng ®−îc lªn ®Õn gÇn 30 tû USD, lín h¬n sè vèn ®Çu
t− trùc tiÕp n−íc ngoµi trong cïng kú, doanh nghiÖp t− nh©n ®? sö dông gÇn 3
triÖu lao ®éng, ®ãng gãp h¬n 40% GDP vµ 29% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña
c¶ n−íc. Khu vùc doanh nghiÖp t− nh©n lu«n duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng
trªn 18%/n¨m, ®ãng gãp kho¶ng 14,8% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ cã xu
h−íng tiÕp tôc t¨ng trong nh÷ng n¨m tiÕp theo [4].
Riªng ®èi víi DNTN trong CN ngµy cµng cã ®ãng gãp quan träng vµo
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp c¶ n−íc. Tèc ®é t¨ng tr−ëng cña khu vùc DNTN trong
CN lu«n ®¹t cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp, tû
träng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch cña DNTN trong CN ngµy
cµng t¨ng trong tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ nép ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp c¶ n−íc.
Theo sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª, DNTN trong CN b¾t ®Çu xuÊt
hiÖn tõ n¨m 1989, ®Õn n¨m 2000 c¶ n−íc ®? cã 6.929 doanh nghiÖp trong tæng
sè 10.938 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp vµ ®Õn n¨m 2007, sè DNTN trong CN ®?
lµ 27.038 doanh nghiÖp, trong tæng sè 35.437 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp. Gi¸
trÞ s¶n xuÊt cña DNTN trong CN ®? t¨ng tõ 49.014 tû ®ång, chiÕm tû träng
15,6% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN c¶ n−íc n¨m 2000 lªn 450.760 tû ®ång vµ
chiÕm tû träng 30,7% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña DNCN vµo n¨m 2007. Nép ng©n
s¸ch nhµ n−íc cña DNTN trong CN còng kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ ngµy cµng
chiÕm tû träng lín trong tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN. N¨m 2000, DNTN
trong CN nép ng©n s¸ch nhµ n−íc 1.939 tû ®ång, chiÕm 5,0% tæng nép ng©n
s¸ch cña DNCN, ®Õn n¨m 2007 ®? t¨ng lªn lµ 18.624 tû ®ång, chiÕm 15,5%
tæng nép ng©n s¸ch cña DNCN c¶ n−íc [42], [44].
NhiÒu DNTN trong CN ®? kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ thÕ vai trß cña m×nh, dÇn
h×nh thµnh nh÷ng tËp ®oµn, c«ng ty lín ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, quy
19
m« ngµy cµng lín. Cã thÓ kÓ ®Õn TËp ®oµn Hoµ Ph¸t, C«ng ty g¹ch §ång
T©m, C«ng ty cæ phÇn cµ phª Trung Nguyªn, TËp ®oµn Hoµng Anh Gia Lai…
Tuy chiÕm tû lÖ nhá vÒ sè l−îng doanh nghiÖp, nh−ng c¸c doanh nghiÖp nµy
®ang dÇn thùc sù lµ lùc l−îng m¹nh, ho¹t ®éng kinh doanh ngµy cµng më réng
vµ hiÖu qu¶, ®ãng gãp lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc.
1.1.4.2. Khai th¸c vµ tËn dông mäi nguån lùc cña ®Êt n−íc, gãp phÇn ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp vµ ®¸p øng nhu cÇu cña xO héi
DNTN trong CN chñ yÕu lµ nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn cã lîi
thÕ rÊt lín trong viÖc huy ®éng vµ sö dông c¸c nguån lùc x? héi vµo s¶n xuÊt
kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gãp phÇn gi÷
v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ – x? héi cña ®Êt n−íc, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng,
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng CNH, H§H, h×nh thµnh ®éi ngò doanh
nh©n míi.
VÒ huy ®éng vèn:
Tæng vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña DNTN trong CN n¨m 2007 lµ
408.128 tû ®ång, chiÕm 27,4% vèn SXKD cña DNCN c¶ n−íc vµ gÊp h¬n 13
lÇn so víi n¨m 2000 [42], [44]. §iÒu ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã
chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn doanh nghiÖp t− nh©n, trong
®ã cã DNTN trong CN nªn ®? cã t¸c ®éng thóc ®Èy tÝch cùc ®Õn viÖc huy
®éng mäi nguån vèn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n ®Çu t− vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊtkinh doanh lµm giµu cho b¶n th©n, gia ®×nh vµ cho ®Êt n−íc.
VÒ viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.
TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2007, tæng sè lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh
nghiÖp cña c¶ n−íc lµ 7,4 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2000.
Riªng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNCN lµ 4,1 triÖu ng−êi, trong ®ã lµm viÖc
trong c¸c DNTN trong CN lµ h¬n 1,7 triÖu ng−êi, t¨ng gÊp h¬n 3 lÇn so víi
n¨m 2000 [42], [44]. Nh− vËy, DNTN trong CN ®? gãp phÇn quan träng trong
viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng.
20
Bªn c¹nh viÖc khai th¸c vµ tËn dông nguån vèn trong d©n, t¹o c«ng ¨n
viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng, DNTN trong CN cßn cã mét lîi thÕ lín trong
viÖc khai th¸c vµ tËn dông c¸c nguån lùc kh¸c cña ®Êt n−íc. Víi −u thÕ lµ
nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ võa, DNTN trong CN cã thÓ khai th¸c nh÷ng
nguån tµi nguyªn nhá bÐ mµ c¸c doanh nghiÖp lín kh«ng khai th¸c, tËn dông
hoÆc nh÷ng nguån nguyªn liÖu thõa mµ c¸c DNCN lín kh«ng sö dông hÕt.
DNTN trong CN cã thÓ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu nhá lÎ cña nÒn kinh tÕ,
n¬i mµ c¸c DNCN lín kh«ng muèn ®Çu t− vµo. MÆt kh¸c, DNTN trong CN
còng cã thÓ ®Çu t− vµo nh÷ng vïng s©u, vïng xa ®Ó khai th¸c, tËn dông nh÷ng
nguån nguyªn vËt liÖu ph©n t¸n, nhá lÎ,… qua ®ã gãp phÇn ®¶m b¶o ph¸t triÓn
c©n ®èi vïng miÒn cña ®Êt n−íc, hoÆc lµm ®Çu mèi gia c«ng, liªn kÕt c¸c
doanh nghiÖp c«ng nghiÖp lín t¹o thµnh mét hÖ thèng c«ng nghiÖp liªn kÕt
cïng ph¸t triÓn.
1.2. nh©n tè chñ yÕu ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn doanh
nghiÖp t− nh©n trong c«ng nghiÖp.
1.2.1. ChÝnh trÞ, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc.
§©y ®−îc coi lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu, ¶nh h−ëng cã tÝnh quyÕt
®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn DNTN trong CN. ChÝnh trÞ vµ ph¸p luËt æn ®Þnh,
®ång bé, th«ng tho¸ng, minh b¹ch sÏ lµ c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ
nãi chung, DNTN trong CN nãi riªng.
Thùc tiÔn ë ViÖt Nam cho thÊy, tr−íc n¨m 1986, do chñ tr−¬ng h¹n chÕ
sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t− nh©n nªn DNTN nãi chung, DNTN
trong CN nãi riªng kh«ng tån t¹i, nÕu cã th× còng chØ lµ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt
tiÓu chñ, c¸ thÓ ho¹t ®éng chñ yÕu trong lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi quy
m« s¶n xuÊt – kinh doanh nhá bÐ. Tõ n¨m 1986 vµ ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000
®Õn nay, do chñ tr−¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn m¹nh mÏ khu vùc kinh tÕ t−
nh©n, nªn c¸c DNTN trong CN cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nhanh
- Xem thêm -