Tài liệu Phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại an toàn khu huyện định hóa tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HOÀNG THỊ THANH PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH VÀ DỊCH VỤ TẠI AN TOÀN KHU HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HOÀNG THỊ THANH PHÁT TRIỂN KINH TẾ DU LỊCH VÀ DỊCH VỤ TẠI AN TOÀN KHU HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ YẾN THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Nguyễn Thị Yến. Các số liệu nêu ra trong luận văn là trung thực, đảm bảo tính khách quan, khoa học. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả luận văn HOÀNG THỊ THANH Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được Luận văn này, tác giả đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện khoa Kinh tế & phát triển nông thôn - Trường Đại học Nông Lâm, của các thầy cô giáo, của Huyện ủy, HĐND, UBND huyện Định Hóa, các phòng, ban, ngành, đoàn thể của huyện, các xã, thị trấn, các đơn vị quản lý di tích, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ, gia đình, bạn bè, đồng chí, đồng nghiệp. Trước hết, tác giả xin trân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Yến, người đã hướng dẫn, chỉ bảo tận tình trong suốt thời gian tác giả thực hiện luận văn. Xin cảm ơn Huyện ủy Định Hóa, Thường trực Hội đồng nhân dân huyện Định Hóa, Ủy ban nhân dân huyện Định Hóa, Chi cục Thống kế huyện Định Hóa, Ban quản lý di tích ATK Định Hóa, các phòng, ban, ngành, đoàn thể của huyện, các xã, thị trấn, các đơn, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả khai thác nguồn số liệu, tư liệu là cơ sở quan trọng để tác giả hoàn thành luận văn của mình. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận văn, tuy nhiên không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong được sự góp ý của các thầy, cô giáo và các bạn để có thể hoàn thiện thêm Luận văn cũng như nâng cao năng lực nghiên cứu của tác giả. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Học viên HOÀNG THỊ THANH Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................... vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI............................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 5 1.1.1. Khái niệm về du lịch và kinh tế du lịch .................................................. 5 1.1.2. Nội dung của phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ ............................... 10 1.1.3. Vai trò của kinh tế du lịch và dịch vụ ................................................... 11 1.1.4. Tác động của phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ đối với nền kinh tế .... 13 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ ........... 17 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 20 1.3. Những công trình nghiên cứu liên quan................................................... 26 1.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK Định Hóa ........................................................................................... 28 Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..... 29 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 29 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iv 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên của An toàn khu huyện Định Hóa .......................... 29 2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội ....................................................................... 32 2.1.3. Lịch sử hình thành và phát triển ATK huyện Định Hóa ....................... 35 2.1.4. Nhận xét chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên để phát triển du lịch và dịch vụ ....... 37 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 38 2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 38 2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 38 2.3.2. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 40 2.3.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 40 2.4. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ...................................................................... 41 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 42 3.1.Thực trang phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa ......................................................................................................... 42 3.1.1. Thực trạng các sản phẩm du lịch- dịch vụ tại ATK Định Hóa ............. 42 3.1.2. Thực trạng số lượng khách du lịch đến An toàn khu huyện Định Hóa ...... 47 3.1.3. Thực trạng phân kỳ khách du lịch đến với An toàn khu huyện Định Hóa ......................................................................................................... 49 3.1.4. Mục đích của khách du lịch đến với An toàn khu Định Hóa ................ 50 3.1.5. Nhu cầu lưu trú và sử dụng dịch vụ lưu trú của khách du lịch đến ATK Định Hóa ................................................................................................ 52 3.1.6. Chi tiêu của khách du lịch đến ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên...... 55 3.1.7. Nguồn nhân lực phục vụ khách du lịch tại ATK huyện Định Hóa ....... 58 3.1.8. Nguồn vốn đầu tư cho phát triển du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa ......................................................................................................... 60 3.2. Kết quả và hiệu quả kinh tế của hoạt động phát triển du lịch và dịch vụ tại ATK Định Hóa ...................................................................................... 61 3.2.1. Doanh thu từ kinh tế du lịch và dịch vụ của ATK huyện Định Hóa .... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn v 3.2.2. Thu nhập của lao động từ hoạt động du lịch và dịch vụ ....................... 62 3.2.3. Kết quả và hiệu quả kinh tế từ du lịch và dịch vụ của ATK huyện Định Hóa ......................................................................................................... 64 3.3. Giải pháp phát triển du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa giai đoạn 2020 - 2025 tầm nhìn đến 2030 .............................................................. 65 3.3.1. Những căn cứ đề xuất giải pháp ............................................................ 65 3.3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển du lịch và dịch vụ tại huyện Định Hóa ........................................................................................................ 67 KẾT LUẬN .................................................................................................... 77 KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 80 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ATK An toàn khu BQL Ban quản lý ICOMOS International Council On Monuments and Sites (Hội đồng Quốc tế về Di tích và Di chỉ) NĐ-CP Nghị định - Chính phủ NQ/TW Nghị quyết/Trung ương QĐ-TTg Quyết định - Thủ tướng chính phủ QĐ-UBND Quyết định - Ủy ban nhân dân UBND Ủy ban nhân dân UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa thế giới) UNWTO World Tourism Organnization (Tổ chức du lịch thế giới) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng Bảng 2.1. Giá trị sản xuất các ngành kinh tế huyện Định Hóagiai đoạn 2016 -2018 (theo giá so sánh) ............................................ 33 Bảng 2.2. Dân số huyện Định Hóa phân theo giới tính, thành thị,nông thôn giai đoạn 2016 - 2018 ......................................................... 34 Bảng 3.1. Mục đích của khách du lịch đến ATK đến Định Hóa ................ 51 Bảng 3.2. Nhu cầu lưu trú và sử dụng dịch vụ lưu trú của khách du lịch đến ATK Định Hóa .............................................................. 53 Bảng 3.3. Cơ sở lưu trú du lịch trên địa bàn huyện năm 2018 ................... 54 Bảng 3.4. Hiện trạng cơ sở kinh doanh du lịch và dịch vụ ăn uống trên địa bàn ATK huyện Định Hóa năm 2018 ............................ 57 Bảng 3.5. Trình độ nguồn nhân lực du lịch tại Khu di tíchlịch sử sinh thái ATK huyện Định Hóa .................................................. 58 Bảng 3.6. Vốn đầu tư cho du lịch tại ATK huyện Định Hóagiai đoạn 2016 - 2018 ................................................................................. 60 Bảng 3.7. Doanh thu hoạt động du lịch của ATK huyện Định Hóa ........... 61 Bảng 3.8. Thu nhập của người lao động từ hoạt động du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa giai đoạn 2016 - 2018 .................. 63 Bảng 3.9. Kết quả và hiệu quả kinh tế từ du lịch và dịch vụcủa ATK Định Hóa tính bình quân trên hộ ................................................ 64 Biểu đồ Biểu đồ 3.1. Lượng khách du lịch đến ATK huyện Định Hóagiai đoạn 2016 - 2018 ................................................................................ 48 Biểu đồ 3.2. Phân kỳ khách du lịch đến ATK Định Hóa ............................... 49 Biểu đồ 3.3. Mức chi tiêu của khách du lịch đến ATK huyện Định Hóa ...... 56 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Hoàng Thị Thanh Tên luận văn: Phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên” Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số 8.62.01.15 1. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn “Phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên” nghiên cứu với mục tiêu: - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ. - Phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018 - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ trên địa bàn huyện Định Hóa giai đoạn 2020 - 2025 tầm nhìn đến năm 2030. 2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập tài liệu thứ cấp và sơ cấp. Điều tra các khách du lịch, các cơ sở lưu trú tại ATK huyện Định Hóa Phương pháp phân tích số liệu: Phương pháp so sánh, phương pháp thống kê mô tả và phương pháp chuyên gia chuyên khảo. 3. Kết quả nghiên cứu Trong nghiên cứu này tôi tập trung phân tích, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên và đưa ra một số đề xuất nhằm phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên Trong giai đoạn 2016 - 2018 lượng khách du lịch đến với ATK Định Hóa có tốc độ phát triển bình quân là 103,28% chủ yếu là khách du lịch trong Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ix nước đến từ tháng 2 đến tháng 4 để tham dự các lễ hội đặc sắc của ATK huyện Định Hóa. Mục đích khác đến với ATK huyện Định Hóa là đến thăm di tích lịch sử cách mạng khoảng hơn 32% và tham gia lễ hội hơn 18%. Khách du lịch nước ngoài đến với ATK huyện Định Hóa đến hơn 28% là để thăm quan tìm hiểu văn hóa tại ATK. Với số lượng khách du lịch và với hiện trạng cơ sở lưu trú du lịch và dịch vụ là 35 cơ sở và 302 phòng với 685 giường thì những đông khách vào mùa lễ hội ATK huyện Định Hóa vẫn không thể đáp ứng đủ nhu cầu của khác du lịch. Trong phát triển du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa thì tận dụng được nguồn lực lao động địa phương, lao động tại công đồng là chủ yếu. Trong giai đoạn 2016 - 2018 thu nhập của người lao động từ các hoạt động dịch vụ tăng từ 15,53 triệu đồng/năm năm 2016 đến 21,46 triệu đồng/năm năm 2018 chiếm tỷ lệ từ 57,54% tổng thu nhập đến 58,73% tổng thu nhập của hộ đây là một trong những nguồn thu nhập khá ổn định của hộ dân khi làm du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa. Trên cơ sở thực trạng đó luận văn đã đưa ra đề xuất các giải pháp phát triển kinh tế du lịch như: (1) Xây dựng cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch và dịch vụ, (2) Phát triển nguồn nhân lực, (3) Đa dạng hóa sản phẩm du lịch và phát triển sản phẩm du lịch và dịch vụ đặc thù, (4) Nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch và dịch vụ hiện có. (5) Liên kết với các điểm du lịch phụ cận (6) Tổ chức, quản lý hoạt động du lịch và dịch vụ, (7) Xúc tiến và quảng bá nhằm mở rộng thị trường du lịch và dịch vụ. Các giải pháp này nhằm phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa một cách bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngày nay, trên thế giới, du lịch đã và đang trở thành một ngành kinh tế quan trọng của nhiều quốc gia. Du lịch nội địa cũng tăng trưởng ở hầu hết các nước và hoạt động du lịch đã trải rộng về địa lý, vươn tới hầu hết tất cả các quốc gia trên toàn cầu. Du lịch phát triển kéo theo hệ thống dịch vụ phục vụ du lịch cũng phát triển theo như các dịch vụ về vận tải hành khách, dịch vụ nhà nghỉ, khách sạn, dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí... Ở Việt Nam, du lịch đã và đang được trú trọng và phát triển và được xem là một ngành công nghiệp non trẻ và đầy tiềm năng, hứa hẹn nhiều cơ hội phát triển hơn nữa trong tương lai. Mười lăm năm qua, ngành Du lịch đã có bước phát triển rõ rệt và đạt được những kết quả quan trọng, rất đáng khích lệ. Tốc độ tăng trưởng khách du lịch quốc tế đạt 10,2%/năm, khách du lịch nội địa đạt 11,8%/năm. Năm 2016, số lượng khách du lịch quốc tế đạt 10 triệu lượt người, tăng hơn 4,3 lần so với năm 2001; khách du lịch nội địa đạt 62 triệu lượt người, tăng 5,3 lần so với năm 2001; đóng góp trực tiếp ước đạt 6,8% GDP, cả gián tiếp và lan tỏa đạt 14% GDP (Báo nhân dân điện tử ngày 17/01/2017). Hạ tầng du lịch và cơ sở vật chất kỹ thuật ngành du lịch ngày càng phát triển. Loại hình sản phẩm, dịch vụ du lịch ngày càng phong phú và đa dạng. Chất lượng và tính chuyên nghiệp từng bước được nâng cao. Lực lượng doanh nghiệp du lịch lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, tạo được một số thương hiệu có uy tín ở trong nước và quốc tế. Bước đầu hình thành một số địa bàn và khu du lịch trọng điểm. Xác định kinh tế du lịch và dịch vụ là ngành kinh tế chủ lực trong giai đoạn tiếp theo, kinh tế du lịch tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành kinh tế khác. Định Hóa là huyện miền núi của tỉnh Thái Nguyên có sự cộng cư của 13 dân tộc, trong đó chủ yếu là 6 dân tộc (Tày, Nùng, Dao, Kinh, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2 Sán Chí, Hoa, …). Nhắc đến Định Hóa là nhắc đến ATK - an toàn khu thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Nói đến Định Hóa là nói đến một huyện có tới 128 di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh. Nhân dân các dân tộc trong huyện vốn có truyền thống cách mạng còn bảo lưu, gìn giữ được nhiều giá trị văn hóa bản địa như văn hóa nhà sàn; các điệu hát Ví, Then, Lượn, Sli, Páo dung; nghề thủ công truyền thống; lễ hội Lồng Tồng, lễ hội chùa Hang; nghệ thuật múa rối cạn của đồng bào Tày… Trong 24/24 đơn vị hành chính của huyện đều có di tích lịch sử văn hóa, xã nhiều nhất có 25 di tích, xã ít nhất là 1 di tích Chính vì có tiềm năng và lợi thế đó mà loại hình Du lịch và dịch vụ trở thành một thế mạnh của huyện Định Hóa nói riêng và tỉnh Thái Nguyên nói chung. Bản sắc văn hóa đặc sắc của cộng đồng dân cư nơi đây luôn là những bí ẩn mà khách du lịch muốn tìm hiểu như phong tục tập quán, lễ hội, làng nghề... Tất cả những điều đó là cơ sở tạo nên nhiều sản phẩm du lịch độc đáo hấp dẫn du khách. Chính vì vậy trong Chiến lược phát triển du lịch của vùng trung du miền núi phía Bắc giai đoạn 2010 - 2020 tầm nhìn 2030đã xác định du lịch và dịch vụ là sản phẩm đặc thù của vùng. Cùng với đó, mục tiêu tổng quát trong Đề án phát triển du lịch Thái Nguyên giai đoạn 2009 - 2015, tầm nhìn đến 2020 đã chỉ rõ: “Khai thác có hiệu quả các tiềm năng du lịch sinh thái, du lịch và dịch vụ - lịch sử, phấn đấu đến 2020 đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh và tỉnh Thái Nguyên trở thành trung tâm du lịch vùng Việt Bắc” (Sở văn hóa thể thao, du lịch Thái Nguyên, 2009) So với thế mạnh trên thì việc phát triển du lịch và dịch vụ hiện hay là chưa tương xứng, còn nhiều vấn đề làm cho du lịch và dịch vụ của huyện Định Hóa nói riêng và của tỉnh Thái Nguyên nói chung chưa “cất cánh”. Sản phẩm du lịch còn nghèo nàn, đơn điệu, chưa mang tính đặc trưng của địa phương, chưa tạo được tính cạnh tranh trên thị trường, vì vậy chưa thỏa mãn nhu cầu tìm hiểu của du khách, nhiều vấn đề còn bỏ ngỏ, chưa được nghiên cứu thấu đáo, chưa được đầu tư phát triển nên chưa thu hút khách du lịch Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3 trong và ngoài nước. Căn cứ vào thực trạng và tính cấp bách của vấn đề, tôi đã lựa chọn đề tài “Phát triển kinh tế Du lịch và dịch vụ tại An toàn khu huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ. - Phân tích thực trạng phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018 - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ trên địa bàn huyện Định Hóa giai đoạn 2020 - 2025 tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận, thực tiễn về các hoạt động phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ thuộc các lĩnh vực như sử dụng sản phẩm văn hóa du lịch, lượng khách, nguồn nhân lực,...tại An toàn khu huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên - Về thời gian: Số liệu thứ cấp: Được thu thập trong 3 năm, từ 2016-2018; - Số liệu sơ cấp: Được thu thập trong năm 2019 Các phân tích, đánh giá để đưa ra thực trạng phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ của huyện Đinh Hóa giai đoạn 2016 - 2018. Từ đó, đưa ra các giải pháp phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Đinh Hóa giai đoạn 2020 - 2025 tầm nhìn đến 2030. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4 - Về không gian: Trên địa bàn khu ATK huyện Định Hóa nhằm nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ. 4. Ý nghĩa của đề tài 4.1. Ý nghĩa khoa học Góp phần hệ thống hoá và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực tiễn về phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa thông qua các sản phẩm du lịch và dịch vụ. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đã góp phần - Đánh giá hiệu quả ngành kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018. - Chỉ ra những nguyên nhân khách quan và chủ quan của những khó khăn, hạn chế, bất cập và những thách thức đặt ra cần giải quyết đối với phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ tại ATK huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất và kiến nghị một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ một cách khoa học và có tính chất quy hoạch hơn, bền vững hơn, giúp cho huyện có những cái nhìn tổng thể hơn và có những định hướng, những quyết sách để kinh tế du lịch và dịch vụ ngày càng chiếm tỷ trong cao trong nền kinh tế của huyện, về lâu dài trở thành ngành kinh tế chủ yếu của huyện Định Hóa. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 5 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Khái niệm về du lịch và kinh tế du lịch 1.1.1.1. Khái niệm du lịch Trong khoản 1, Điều 4, Chương I của Luật du lịch Việt Nam 2009: “Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”(Luật du lịch) Như vậy, du lịch là sự di chuyển và lưu trú tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú thường xuyên nhằm mục đích phục hồi sức khỏe, nâng cao tại chỗ nhận thức về thế giới xung quanh, có hoặc không kèm theo việc tiêu thụ một số giá trị tự nhiên, kinh tế, văn hóa và dịch vụ do các cơ sở chuyên nghiệp cung ứng. Đồng thời, du lịch cũng là một lĩnh vực kinh doanh các dịch vụ nhằm thỏa mãn nhu cầu nảy sinh trong quá trình di chuyển và lưu trú tạm thời trong thời gian rảnh rỗi của cá nhân hay tập thể ngoài nơi cư trú thường xuyên với mục đích phục hồi sức khỏe và nâng cao nhận thức tại chỗ về thế giới xung quanh. Hay nói cách khác, du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định. 1.1.1.2. Khái niệm về kinh tế du lịch Nhìn từ góc độ kinh tế: Du lịch là một ngành kinh tế, dịch vụ có nhiệm vụ phục vụ cho nhu cầu tham quan giải trí nghỉ ngơi, có hoặc không kết hợp với các hoạt động chữa bệnh, thể thao, nghiên cứu khoa học và các nhu cầu khác, và nó được định nghĩa như sau: Kinh tế du lịch là một loại hình kinh tế có tính đặc thù, mang tính dịch vụ và thường được xem như ngành công Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6 nghiệp không khói, gồm có du lịch quốc tế và du lịch trong nước; có chức năng, nhiệm vụ tổ chức, khai thác các tài nguyên và cảnh quan của đất nước nhằm thu hút khách du lịch trong nước và ngoài nước; tổ chức buôn bán, xuất nhập khẩu tại chỗ hàng hóa và dịch vụ cho khách du lịch. Như vậy, chúng ta thấy được kinh tế du lịch là một loại hình kinh tế đặc biệt vì du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, bao gồm nhiều thành phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Nó vừa mang đặc điểm của ngành kinh tế vừa có đặc điểm của ngành văn hóa - xã hội. Cũng như các ngành kinh tế khác, kinh tế dịch vụ cũng bị tác động và chi phối bởi các quy luật của thị trường và sự quản lý thống nhất của nhà nước để phát triển một cách bền vững (Nguyễn Văn Bình, 2005), 1.1.1.3. Khái niệm dịch vụ và kinh tế dịch vụ C. Mác cho rằng: "Dịch vụ là con đẻ của nền kinh tế sản xuất hàng hóa, khi mà kinh tế hàng hóa phát triển mạnh, đòi hỏi một sự lưu thông thông suốt, trôi chảy, liên tục để thoả mãn nhu cần ngày càng cao đó của con người thì dịch vụ ngày càng phát triển". Với định nghĩa như vậy, C. Mác đã chỉ ra nguồn gốc ra đời và sự phát triển của dịch vụ, kinh tế hàng hóa càng phát triển thì dịch vụ càng phát triển mạnh. Khi kinh tế càng phát triển thì vai trò của dịch vụ ngày càng quan trọng và dịch vụ đã trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khác nhau: từ kinh tế học đến văn hóa học, luật học, từ hành chính học đến khoa học quản lý. Do vậy mà có nhiều khái niệm về dịch vụ theo nghĩa rộng hẹp khác nhau, đồng thời cách hiểu về nghĩa rộng và nghĩa hẹp cũng khác nhau.(Nguyễn Thị Bích Ngọc, 2015) Theo Luật giá năm 2013: Dịch vụ là hàng hóa có tính vô hình, quá trình sản xuất và tiêu dùng không tách rời nhau, bao gồm các loại dịch vụ trong hệ thống ngành sản phẩm Việt Nam theo quy định của pháp luật. (Luật giá, 2013) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7 Theo Từ điển Tiếng Việt: Dịch vụ là công việc phục vụ trực tiếp cho những nhu cầu nhất định của số đông, có tổ chức và được trả công. Trong kinh tế học: Dịch vụ là một loại hình kinh tế và được hiểu là những thứ tương tự như hàng hóa nhưng là phi vật chất. Có những sản phẩm thiên về sản phẩm hữu hình và những sản phẩm thiên hẳn về sản phẩm dịch vụ, tuy nhiên đa số là những sản phẩm nằm trong khoảng giữa sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. Trong phạm vi đề tài này, dịch vụ được xem là một lĩnh vực hoạt động của nền kinh tế quốc dân bao hàm tất cả những hoạt động phục vụ sản xuất và đời sống dân cư. Theo nghĩa này, hoạt động dịch vụ bao hàm cả hoạt động thương mại và được xem xét với tư cách một ngành kinh tế thực hiện quá trình lưu thông trao đổi hàng hóa và thực hiện các công việc phục vụ tiêu dùng của sản xuất và dân cư trên thị trường. * Những đặc điểm cơ bản của dịch vụ - Tính không mất đi sau khi đã cung ứng. - Tính vô hình hay phi vật chất. - Tính không thể phân chia. - Tính không ổn định và khó xác định được chất lượng. - Tính không lưu giữ được. - Hàm lượng trí thức trong dịch vụ chiếm tỷ lệ lớn. - Dịch vụ rất nhạy cảm đối với tốc độ thay đổi nhanh chóng của công nghệ. (Trần Thùy Anh, 2011). 1.1.1.4. Khái niệm Du lịch văn hóa Hiện nay, trên thế giới và trong nước có rất nhiều khái niệm khác nhau về du lịch và dịch vụ, cụ thể như sau: “Du lịch và dịch vụ là loại hình du lịch mà mục tiêu là khám phá những di tích và di chỉ. Nó mang lại những ảnh hưởng tích cực bằng việc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 8 đóng góp vào việc duy tu, bảo tồn. Loại hình này trên thực tế đã minh chứng cho những nỗ lực bảo tồn và tôn tạo, đáp ứng nhu cầu của cộng đồng vì những lợi ích văn hóa -kinh tế - xã hội” (Trần Thùy Anh, 2011). Tổ chức Du lịch thế giới cũng đưa ra khái niệm khác về du lịch và dịch vụ “Du lịch và dịch vụ bao gồm hoạt động của những người với động cơ chủ yếu là nghiên cứu, khám phá về văn hóa như các chương trình nghiên cứu, tìm hiểu về nghệ thuật biểu diễn, về các lễ hội và các sự kiện về văn hóa khác nhau, thăm các đền đài, du lịch nghiên cứu thiên nhiên, văn hóa hoặc nghệ thuật dân gian và hành hương”. Khoản 20, Điều 4, Chương I, Luật du lịch Việt Nam, 2009, quy định: “Du lịch và dịch vụ là hình thức du lịch dựa vào bản sắc văn hóa dân tộc với sự tham gia của cộng đồng nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống”(Luật du lịch, 2009) 1.1.1.5. Khái niệm về phát triển kinh tế du lịch và dịch vụ - Phát triển là một quá trình làm thay đổi liên tục làm tăng trưởng mức sống của con người và phân phối công bằng những thành quả tăng trưởng trong xã hội. - Tăng trưởng kinh tế là sự tăng thêm hay gia tăng về quy mô sản lượng của nền kinh tế trong một giai đoạn hay một thời kỳ nhất định. - Phát triển kinh tế là một khái niệm chung nhất về một chuyển biến của nền kinh tế, từ trạng thái thấp lên trạng thái cao. Theo đó phát triển kinh tế du lịch là thỏa mãn đầy đủ các nhu cầu của khách tại điểm đến, nâng cao hiệu quả kinh doanh của du lịch, tạo nhiều việc làm cho cộng đồng dân cư tại địa phương và phát triển một các bền vững, sản phẩm du lịch không phải là một hoạt động riêng rẽ mà là một quá trình gắn kết với nhau của nhiều sản phẩm hàng hóa do nhiều chủ thể tại điểm đến cung cấp cho khách du lịch. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 9 Phát triển kinh tế du lịch là một nội dung trong phát triển kinh tế xã hội: Là quá trình nâng cao điều kiện về vật chất và tinh thần của con người qua việc tạo ra các sản phẩm du lịch chất lượng cao đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch. - Du lịch là ngành kinh tế dịch vụ tổng hợp, theo Adam Smith “Dịch vụ là nghề hoang phí nhất trong tất cả các nghề, công iệc của họ tàn lụi đúng lúc nó được sản xuất ra” tức là sản phẩm của dịch vụ là được sản xuất và tiêu thu đồng thời. Còn theo C. Mác “ Dịch vụ là con đẻ của nền kinh tế sản xuất hàng hóa, khi hành hóa phát triển mạnh đòi hỏi một sự lưu thông thông suốt, trôi chay liên tục để thỏa nhu cầu ngày càng cao của con người”, như vậy với sự phát triển ngày càng cao nền kinh tế hoàng hóa thì kinh tế dịch vụ phát triển theo để đáp ứng sự phát triển chung của nền kinh tế và nhu cầu của con người (Nguyễn Phạm Hùng 2012) - Phát triển kinh tế - xã hội theo hướng CNH - HĐH: Là xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp có sơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ và văn minh. Quá trình này đặc biệt quan tâm đến vùng nông thôn, quá trình CNH- HĐH nông thôn là một quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, phân công lao động và ngành nghề, đa dạng hóa kinh tế nông thôn theo hướng ngày càng nâng cao tỷ trọng của các hoạt động kinh tế để không ngừng phát triển kinh tế và nâng cao mọi mặt đời sống của cộng đồng dân cư nông thôn, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn