Tài liệu Phát triển kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội (Habubank)

MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾẾT TẮẾT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH TÓM TẮT LUẬN VĂN LỜI MỞ ĐẦU......................................................................................................... CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......................... 1.1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN...................................................................... 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của NHTM............................................................ 1.1.2 Khái niệm về thị trường ngoại hối............................................................. 1.1.3 Khái niệm và chức năng kinh doanh ngoại hối tại NHTM....................... 1.2 HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NHTM.................... 1.2.1 Vai trò hoạt động kinh doanh ngoại hối.................................................. 1.2.2 Các hình thức kinh doanh ngoại hối của NHTM..................................... 1.2.3 Các nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối của NHTM.................................... 1.3 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NHTM......................................................... 1.3.1 Các nhân tố chủ quan ảnh hưởng tới sự phát triển kinh doanh ngoại hối của NHTM........................................................................................... 1.3.2 Các nhân tố khách quan ảnh hưởng tới sự phát triển kinh doanh ngoại hối của NHTM................................................................................. 1.4 PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NHTM.................... 1.4.1 Khái niệm về phát triển kinh doanh ngoại hối tại NHTM...................... 1.4.2 Vai trò của việc phát triển kinh doanh ngoại hối.................................... 1.4.3 Những công việc để phát triển kinh doanh ngoại hối tại NHTM........... 1.4.4 Các tiêu chí đo lường sự phát triển kinh doanh ngoại hối tại NHTM................. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NGÂN HÀNG HABUBANK GIAI ĐOẠN 2008 ĐẾN NĂM 2011................ 2.1 NGÂN HÀNG HABUBANK VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI CỦA NH HABUBANK GIAI ĐOẠN 2008-2011..................................................... 2.1.1 Giới thiệu chung về ngân hàng Habubank............................................... 2.1.2 .....Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển kinh doanh ngoại hối của Habubank giai đoạn 2008-2011..................................................................................... 2.2 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI HABUBANK GIAI ĐOẠN 2008-2011...................... 2.2.1 Phân tích tình hình thực hiện các công việc để phát triển kinh doanh ngoại hối của ngân hàng Habubank giai đoạn 2008 – 2011........................ 2.2.2 Phân tích các chỉ tiêu đo lường sự phát triển kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank............................................................................................ 2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI HABUBANK GIAI ĐOẠN 2008-2011.................................... 2.3.1 Ưu điểm trong phát triển kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Habubank. 66 2.3.2 Những tồn tại trong việc phát triển kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Habubank.......................................................................................... 2.3.3 Nguyên nhân của các tồn tại về sự phát triển kinh doanh ngoại hối tại Habubank giai đoạn 2008-2010.......................................................... CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NH HABUBANK ĐẾN NĂM 2015............... 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NH HABUANK ĐẾN NĂM 2015............................................................ 3.2 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI ĐẾN NĂM 2015.................................................................................................. 3.2.1. Xây dựng chiến lược để phát triển đa dạng các công cụ phái sinh trong hoạt động kinh doanh ngoại hối..................................................... 3.2.2 Hoàn thiện về kỹ thuật công nghệ hiện tại cho phù hợp với kinh doanh ngoại tệ....................................................................................................... 3.2.3 Hoàn thiện qui trình thủ tục kinh doanh ngoại hối...................................... 3.2.4 Phối hợp hoạt động liên quan tạo điều kiện cho kinh doanh ngoại hối phát triển..................................................................................................... 3.2.5 Đa dạng hóa các loại ngoại tệ trong kinh doanh......................................... 3.2.6 Xây dựng một chính sách khách hàng đúng đắn và hiệu quả........................... 3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM TẠO ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI HABUBANK................................... 3.3.1 Kiến nghị với Chính Phủ............................................................................ 3.3.2 Kiến nghị với ngân hàng nhà nước............................................................. KẾT LUẬN........................................................................................................... DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT TÊN TIẾNG VIỆT A TIẾNG VIỆT 1 HSC Hội sở chính 2 KDNH Kinh doanh ngoại hối 3 NHNN TÊN TIẾNG ANH Ngân hàng Nhà nước 4 NHTM Ngân hàng thương mại 5 TMCP Thương mại cổ phần 6 XNK Xuất nhập khẩu B TIẾNG ANH 1 ANZ Ngân hàng TNHH một thành viên ANZ (Việt Nam) 2 Ngân hàng thương mại cổ HABUBANK phần Nhà Hà Nội 3 HSBC Ngân hàng TNHH một thành viên HSBC (Việt Nam) 4 VCB Ngân hàng Vietcombank DANH MỤC BẢNG Bảng Tên bảng Số trang Bảng 2.1 Một số kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng 35 HABUBANK giai đoạn 2008 – 2011 Bảng 2.2 Cơ cấu huy động vốn của ngân hàng HABUBANK giai đoạn 38 2008-2011 Bảng 2.3 Cơ cấu trình độ lao động của ngân hàng Habubank giai đoạn 45 2008-2011 Bảng 2.4 Biểu đồ doanh số các nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối của Habubank giai đoạn 2008-2011 62 DANH MỤC HÌNH Bảng Tên hình Số trang Hình 2.1 Tổng hợp vốn huy động của ngân hàng 37 HABUBANK giai đoạn 2008 - 2010 Hình 2.2 Tổng hợp dư nợ cho vay của ngân hàng 39 HABUBANK giai đoạn 2008 – 2011 Hình 2.3 Doanh số thực hiện hoạt động kinh doanh ngoại 40 hối tại Ngân hàng HABUBANK Hình 2.4 47 Quy trình nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habuba nk Hình 2.5 Kế hoạch hoạt động kinh doanh ngoại hối tại 50 Ngân hàng HABUBANK giai đoạn 2011-2015 Hình 2.6 Biểu đồ doanh số mua bán ngoại tệ hàng năm của 56 HABUBANK Hình 2.7 Biểu đồ thu nhập thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối hàng năm của Việt Nam HABUBANK, Á Châu, Sacombank 60 LỜI MỞ ĐẦU 1- Lý do chọn đề tài Trong xu hướng toàn cầu hóa nền kinh tế và thương mại quốc tế ngày càng phát triển trên thế giới, thanh toán quốc tế đã trở thành một hoạt động cơ bản, không thể thiếu của các ngân hàng thương mại. Hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng thương mại là một mắt xích không thể thiếu trong toàn bộ dây chuyền thực hiện một hợp đồng ngoại thương. Thực hiện tốt vai trò trung gian thanh toán của mình trong hoạt động thanh toán quốc tế, các ngân hàng thương mại đã đóng góp rất nhiều cho nền kinh tế, cho khách hàng và cho bản thân các ngân hàng. Ngày nay với sự ra đời của hàng loạt các ngân hàng cổ phần, ngân hàng liên doanh với nước ngoài, các chi nhánh ngân hàng nước ngoài đã và đang hoạt động tại Việt Nam sẽ làm cho các Ngân hàng thương mại phải nhảy vào một cuộc cạnh tranh vô cùng khó khăn và phức tạp. Để nâng cao khả năng cạnh tranh, các ngân hàng thương mại Việt Nam đã tích cực đổi mới toàn diện và thích nghi với nền kinh tế thị trường như mở rộng các hoạt động kinh tế đối ngoại đặc biệt chú trọng hoạt động kinh doanh ngoại hối. Nhờ vậy các ngân hàng thương mại Việt Nam đã tỏ rõ vai trò của mình là trung gian kết nối giữa nền kinh tế trong nước với thế giới, giữa thị trường ngoại hối Việt Nam với thị trường quốc tế . Hoạt động kinh doanh ngoại hối của các NHTMVN đã kích thích luân chuyển các khoản đầu tư và tín dụng quốc tế, cung ứng kịp thời ngoại hối cho các nhà xuất nhập khẩu, các nhà đầu tư và các chủ thể khác trong nền kinh tế, góp phần giải quyết mối quan hệ hàng hóa tiền tệ, tạo nên sự liên tục của quá trình sản xuất và đẩy hanh quá trình lưu thông hàng hóa trên phạm vi quốc tế. 1 Tuy nhiên, so với hệ thống các ngân hàng liên doanh hay các ngân hàng của nước ngoài thì ngân hàng thương mại Việt Nam vẫn còn rất non trẻ và sơ khai về trình độ, quy mô hoạt động cũng như kỹ năng thực hiện nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối. Đứng trước sự canh tranh khốc liệt cũng như nguy cơ bị thu hẹp thị phần trong hoạt động ngoại hối ngân hàng thương mại Việt Nam phải kịp thời nhận thức đầy đủ về cơ hội, thách thức và những khó khăn trong kinh doanh ngoại hối để có được những chuẩn bị cần thiết không chỉ cạnh trạnh được trong nước mà còn phát triển ra thị trường nước ngoài. Xuất phát từ nhu cầu đó đề tài “Phát triển kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội (Habubank) ” đã được tác giả lựa chọn nghiên cứu trong luận văn này. 2- Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. Mục đích nghiên cứu : nhằm đề ra các giải pháp nhằm phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu của luận văn tác giả phải lần lượt trả lời được các câu hỏi sau đây: + NHTM là gì? + Thế nào là kinh doanh ngoại hối? + Phát triển kinh doanh ngoại hối là gì? + Các công việc mà Ngân hàng phải làm để phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối + Chỉ tiêu nào dùng để đánh giá sự phát triển của ngân hàng. + Các yếu tố trong giai đoạn 2008 - 2011 ảnh hưởng như thế nào tới sự phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối nói chung và ngân hàng Habubank nói riêng? + Thực trạng phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank từ năm 2008 đến năm 2011 ? 2 + Sử dụng các tiêu chí nào để đo lường được sự phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank giai đoạn 2008 – 2011 và thực trạng thực hiện các chỉ tiêu đó trong giai đoạn 2008-2011 như thế nào? + Việc phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank từ năm 2008 đến năm 2011 đã đạt được những kết quả gì? Những tồn tại về phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank và nguyên nhân của những tồn tại đó là gì? + Phương hướng phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank như thế nào? + Các biện pháp nhằm phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối là gì? + Một số kiến nghị đối với ngân hàng Nhà nước và Chính phủ để phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối? 3- Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng thương mại. Phạm vi nghiên cứu là nghiên cứu hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2011, phương hướng và giải pháp đến năm 2015. 4Phương pháp nghiên cứu Dữ liệu sơ cấp trong đề tài được thu thập trong thời gian làm việc và quan sát công việc kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank. Dữ liệu thứ cấp được trích từ báo cáo thường niên của ngân hàng Habubank, số liệu thống kê từ phòng phát triển kinh doanh, phòng thanh toán quốc tế của ngân hàng, báo chí, internet…Các dữ liệu được trình bày qua các biểu đồ, bằng phương pháp khảo sát, thống kê, so sánh, phân tích tổng hợp, diễn dịch- quy nạp để trình bày các vấn đề lý luận và thực tiễn. 5- Tổng quan tình hình nghiên cứu. 3 Đối với đề tài phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng đã có các luận văn khác liên quan như sau: 1. “Đẩy mạnh hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Sở giao dịch Ngân hàng Đầu tư & Phát triển Việt Nam” của Lê Văn Mạnh - Luận văn thạc sỹ K12, Đại học Kinh Tế Quốc Dân, năm 2009, do PGS.TS Phan Thị Thu Hà hướng dẫn. 2. “Phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” của Đinh Vân Anh - Luận văn thạc sỹ K13, Đại học Kinh Tế Quốc Dân, năm 2010, do PGS.TS Lưu Thị Hương hướng dẫn. 3. “Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Nhà Hà Nội” của Đào Hữu Thành - Luận văn thạc sỹ năm 2003, Đại học Kinh Tế Quốc Dân, năm 2003, do TS Nguyễn Thị Thu Thảo hướng dẫn. Tác giả của hai luận văn thứ nhất và thứ hai đã nghiên cứu về hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam, một trong những ngân hàng lớn và có thế mạnh trên nhiều lĩnh vực kinh doanh. Trong đó có một công trình nghiên cứu và đưa ra các giải pháp về đẩy mạnh hoạt động kinh doanh ngoại hối và một công trình đi vào vấn đề phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối. Trong luận văn thứ ba tác giả Đào Hữu Thành nghiên cứu về hoạt động kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank nhưng lại chủ yếu nghiên cứu về hiệu quả của hoạt động và các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động đó dựa trên cơ sở vật chất sẵn có của ngân hàng. Luận văn này tác giả cũng nghiên cứu về việc ngân hàng Habubank đã làm những gì để phát triển kinh doanh ngoại hối, việc phát triển này đã thực sự có kết quả chưa và trên cơ sở đó tác giả đưa ra một số giải pháp để phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Habubank trong thời gian sắp tới. Trong quá trình nghiên cứu tác giả có tham khảo và kế thừa ý tưởng của các công trình luận văn trước để phục vụ nghiên cứu những vấn đề lý luận 4 chung cũng như khi đề xuất kiến nghị và giải pháp để phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối của ngân hàng Habubank trong giai đoạn 2012- 2015. 6- Bố cục của luận văn Trong luận văn này tác giả sẽ trình bày thành 3 chương: Chương 1: Lý luận chung về phát triển kinh doanh ngoại hối tại các Ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng phát triển kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank giai đoạn 2008 - 2011. Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển kinh doanh ngoại hối tại ngân hàng Habubank đến năm 2015. 5 CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Chương 1 của luận văn trình bày khung lý luận cơ bản về phát triển kinh doanh ngoại hối tại NHTM. Để thực hiện mục tiêu đó, chương này sẽ đi vào khái quát các khái niệm cơ bản về ngân hàng thương mại, thị trường ngoại hối, kinh doanh ngoại hối của NHTM, vì sao phải phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại NHTM, việc phát triển kinh doanh ngoại hối tại NHTM chịu tác động của những yếu tố nào, muốn hoạt động này phát triển thì các NHTM phải thực hiện các công việc gì, và chúng ta làm thế nào để đo lường sự phát triển kinh doanh ngoại hối tại các NHTM. Để trả lời cho các câu hỏi trên nội dung của chương bao gồm 4 vấn đề lớn: 1/ Các khái niệm cơ bản về NHTM và kinh doanh ngoại hối 2/ Hoạt động kinh doanh ngoại hối tại các NHTM 3/ Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối 4/ Phát triển hoạt động kinh doanh ngoại hối tại NHTM 1.1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của NHTM 1.1.1.1 Khái niệm về NHTM - Ngân hàng là một trong các tổ chức tài chính quan trọng bậc nhất trong nền kinh tế. Ngân hàng bao gồm nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào sự phát 6 triển của nền kinh tế nói chung và hệ thống tài chính nói riêng. Trong số đó NHTM chiếm tỷ trọng lớn nhất về quy mô thị phần, số lượng cũng như về quy mô tài sản. - Ngân hàng thương mại là một tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất – đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. - Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán. - Các hoạt động chính của NHTM là: + Hoạt động huy động vốn + Hoạt động sử dụng vốn + Các hoạt động khác như: bảo lãnh, chiết khấu giấy tờ có giá, hoạt động ủy thác đầu tư, dịch vụ bảo quản tài sản, dịch vụ bảo hiểm … 1.1.1.2 Đặc điểm NHTM Ngân hàng là một trong những tổ chức tài chính quan trọng của nền kinh tế. Ngân hàng bao gồm nhiều lọai tùy thuộc vào sự phát triển của nền kinh tế nói chung và hệ thống tài chính nói riêng, trong đó ngân hàng thương mại thường chiếm tỷ trọng lớn nhất về quy mô tài sản, thị phần và số lượng các ngân hàng. Ngân hàng là một trong những tổ chức trung gian tài chính quan trọng nhất. Ngân hàng thực hiện các chính sách kinh tế đặc biệt là chính sách tiền tệ, vì vậy là một kênh quan trọng trong chính sách kinh tế của chính phủ nhằm ổn định kinh tế vĩ mô. Ngân hàng là một tổ chức thu hút tiết kiệm lớn nhất trong hầu hết mọi nền kinh tế. Hàng triệu cá nhân, hộ gia đình và các doanh nghiệp, các tổ chức kinh 7 tế xã hội đều gửi tiền tại ngân hàng. Ngân hàng thương mại đóng vai trò là người thủ quỹ cho toàn xã hội. Thu nhập từ ngân hàng là nguồn thu nhập quan trọng ủa nhiều hộ gia đình. Ngân hàng là tổ chức cho vay chủ yếu với các doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình và một phần đối với nhà nước. Do tiền ngân hàng thực hiện cung cấp tín dụng chủ yếu là tiền gửi của dân cư và các tổ chức kinh tế nên hoạt động kinh doanh ngân hàng đòi hỏi sự kiểm soát chặt chẽ. Việc kiểm soát chặt chẽ này xuất phát từ hoạt động kinh doanh tiền tệ của ngân hàng. Do hàng ngày ngân hàng thực hiện việc lưu chuyển một khối lượng lớn tiền trong nền kinh tế nên một ngân hàng đổ vỡ có thể gây ra những ảnh hưởng rất lớn trong nền kinh tế. Một sự đổ vỡ nhỏ của ngân hàng có thể gây ra hiệu ứng đôminô dẫn đến một sự đổ vỡ hàng loạt của các ngân hàng. Hoạt đông kinh doanh ngân hàng phải đối mặt với rất nhiều rủi ro. Do xuất phát từ việc kinh doanh tiền và là trung gian tài chính hoạt động cung cấp nhiều dịch vụ khác nhau nên hoạt động ngân hàng phải đối mặt với rất nhiều rủi ro như rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng, rủi ro đạo đức, rủi ro tác nghiệp…. 1.1.2 Khái niệm về thị trường ngoại hối Ngoại hối là những phương tiện thanh toán thể hiện dưới dạng ngoại tệ hoặc các khoản phải thu bằng ngoại tệ, kể cả vàng theo tiêu chuẩn quốc tế. Ngoại hối bao gồm: hối phiếu, séc bằng ngoại tệ,… Thị trường ngoại hối là thị trường quốc tế, là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch mua – bán các ngoại tệ và các phương tiện thanh toán có giá trị ghi bằng ngoại tệ. So với các loại thị trường khác, thị trường ngoại hối có những đặc điểm riêng biệt: Đây là thị trường mang tính quốc tế chứ không phải chỉ đóng trong phạm vi một quốc gia vì hàng hóa được mua bán trên thị trường là các ngoại 8 tệ. Thị trường ngoại hối hoạt động liên tục 24/24 giờ, do sự chênh lệch múi giờ giữa các quốc gia, giữa các Châu lục nên thị trường ngoại hối được niêm yết liên tục 24/24 giờ. Giá cả hàng hóa của thị trường ngoại hối chính là tỷ giá hối đoái (TGHĐ) được hình thành một cách hợp lý, linh hoạt thông qua sự cọ sát của cung – cầu ngoại tệ trên thị trường. 1.1.3 Khái niệm và chức năng kinh doanh ngoại hối tại NHTM Kinh doanh ngoại hối là tiến hành các hoạt động mua bán và trao đổi các đồng ngoại tệ khác nhau nhằm mục đích kiếm lời thông qua chênh lệch tỷ giá và lãi suất của các đồng tiền ngoại tệ đó. Kinh doanh ngoại hối bao gồm việc mua bán ngoại hối, đảm bảo sự ổn định số dư tài khoản kinh doanh ngoại hối tại nước ngoài và tìm cách thu lời thông qua chênh lệch tỷ giá và lãi suất giữa các đồng tiền khác nhau. Chức năng của hoạt động kinh doanh ngoại hối: Thứ nhất, kinh doanh ngoại hối đảm bảo chắc chắn việc thực hiện thanh toán cho các khách hàng của ngân hàng giữa các nước được diễn ra một cách trôi chảy. Thứ hai, các công cụ phái sinh trong kinh doanh ngoại hối có thể giúp cho doanh nghiệp có khả năng tránh rủi ro thay đổi tỷ giá trong thanh toán bằng ngoại tệ. Thứ ba, kinh doanh ngoại hối tạo khả năng tiếp nhận tín dụng của nước ngoài bằng bản tệ tại ngân hàng trong nước. Thứ tư, kinh doanh ngoại hối tạo cho các ngân hàng khả năng tận dụng sự chênh lệch tỷ giá giữa các thị trường ngoại hối khác nhau để tạo lợi nhuận. Thứ năm, kinh doanh ngoại hối tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tính toán hiệu quả kinh tế trong hoạt động trao đổi kinh tế đối ngoại thông qua đồng bản tệ. 9 1.2 HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NHTM 1.2.1 Vai trò hoạt động kinh doanh ngoại hối Quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu diễn ra càng mạnh mẽ, sự cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt thì vai trò của kinh doanh ngoại hối càng quan trọng với các NHTM. Thứ nhất, kinh doanh ngoại hối đem lại lợi nhuận cho ngân hàng. Bằng việc kinh doanh ngoại hối, ngân hàng cung cấp ngoại tệ và dịch vụ thanh toán cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, ngân hàng đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho các cá nhân trong việc học tập, du lịch, công tác…và những hoạt động này đã tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng. Bên cạnh đó ngân hàng thực hiện kinh doanh ngoại hối thông qua việc mua bán để hưởng chênh lệch tỷ giá hay thông qua việc đầu cơ dựa trên những dự báo về biến động lãi suất có thể đem lại những khoản lợi nhuận đáng kể cho ngân hàng. Thứ hai, kinh doanh ngoại hối giúp ngân hàng tăng khả năng cạnh tranh. Thực hiện việc kinh doanh ngoại hối là một cách thức đa dạng hóa hoạt động kinh doanh cũng như đa dạng hóa dịch vụ ngân hàng nhằm phục vụ nhiều đối tượng khách hàng khác nhau, tăng khả năng cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường. Hơn nữa ngân hàng cũng có thể xử lý một cách linh động hơn trước những biến động của đồng nội tệ. Thứ ba, kinh doanh ngoại hối giúp ngân hàng phân tán rủi ro. Ngân hàng kinh doanh nhiều loại ngoại tệ với nhiều kỳ hạn khác nhau, bằng nhiều các công cụ phái sinh khác nhau cho nhiều đối tượng khách hàng sẽ giúp trạng thái ngoại tệ của ngân hàng luôn cân bằng, rủi ro sẽ được phân tán, đặc biệt trong tình trạng tỷ giá các đồng tiền biến động không lường. 1.2.2 Các hình thức kinh doanh ngoại hối của NHTM Hoạt động kinh doanh ngoại hối của một NHTM tập trung vào bốn hình thức phổ biến sau: 10 Thứ nhất NHTM mua và bán ngoại tệ cho khách hàng để tài trợ cho thanh toán xuất nhập khẩu thông qua phương thức tín dụng chứng từ là chủ yếu hoặc thông qua tín dụng cho vay ngoại tệ. Thứ hai NHTM mua và bán ngoại tệ cho khách hàng hoặc cho mình nhằm mục đích thực hiện đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp. Thứ ba NHTM mua và bán ngoại tệ nhằm mục đích cân bằng trạng thái ngoại tệ hoặc phòng ngừa rủi ro tỷ giá. Thứ tư NHTM mua và bán ngoại tệ nhằm kinh doanh hưởng chênh lệch tỷ giá và lãi suất hoặc đầu cơ kiếm lời khi tỷ giá thay đổi. 1.2.3 Các nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối của NHTM Các nghiệp kinh doanh ngoại hối cụ thể của ngân hàng bao gồm các nghiệp vụ sau: 1.2.3.1 Giao dịch giao ngay (Spot) a. Spot Giao dịch giao ngay là giao dịch mà việc chuyên giao giữa các đồng tiền được thực hiện trong vòng 2 ngày kể từ ngày ký kết hợp đồng. Thị trường giao ngay được biết đến như là một thị trường rất lớn và sôi động với khối lượng tiền cực lớn luân chuyển qua thị trường. Thị trường giao ngay bao gồm 2 thị trường là thị trường bán buôn và thị trường bán lẻ. Thị trường bán buôn có doanh số lớn hơn rất nhiều so với thị trường bán lẻ do đó thông thường người ta coi thị trường giao ngay là thị trường bán buôn. Ngòai ra thị trường bán buôn này cũng được gọi là thị trường liên ngân hàng vì thị trường này thực hiện giao dịch giữa các ngân hàng với nhau và mỗi một giao dịch với khối lượng rất lớn. Còn với thị trường bán lẻ thì giao dịch thực hiện giữa ngân hàng với các khách hàng lẻ. Tỷ giá được hình thành trên thị trường bán buôn hay thị trường liên ngân hàng gọi là tỷ giá bán buôn hay tỷ giá liên ngân hàng do các ngân hàng trực 11 tiếp giao dịch với nhau và do mức cung cầu trên thị trường mà tạo nên tỷ giá này. Dựa trên cơ sở tỷ giá này thì các ngân hàng sẽ quy dịnh tỷ giá bán lẻ áp dụng cho khách hàng lẻ. So với tỷ giá bán buôn thì độ rộng (spread) của tỷ giá bán lẻ rộng hơn (khoảng cách giữa tỷ giá bán và tỷ giá mua của ngân hàng). Các ngân hàng không nhất thiêt phải tham gia giao dịch liên ngân hàng thì mới có được tỷ giá bán lẻ mà có thể cập nhập số liệu giao dịch trên thị trường liên ngân hàng thông qua một mạng máy tính nối mạng với nhau để có thể đưa ra tỷ giá bán lẻ của ngân hàng Đối với các giao dịch giao ngay, lãi và lỗ được xác định trên cơ sở tính giá trị luồng tiền ròng cuối ngày ứng với tỷ giá đóng cửa của ngày giao dịch đó. b. Arbitrage Nghiệp vụ acbit là một dạng của nghiệp vụ giao ngay. Theo nghĩa đơn giản thì hiểu nghiệp vụ acbit là là việc sử dụng chênh lệch tỷ giá giữa các đồng tiền khác nhau để thu lợi thông qua việc mua và bán ngoại tệ. Nghiệp vụ này được tiến hành thông qua việc mua bán ngoại tệ đồng thời trên các thị trường ngoại hối khác nhau theo nguyên tắc mua ở nơi rẻ và bán ở nơi đắt hay mua với tỷ giá thấp và bán với tỷ giá cao 1.2.3.2 Giao dịch kỳ hạn (Forward) Giao dịch kỳ hạn là giao dịch được thảo thuận ngày hôm nay nhưng việc thực hiện giao dịch là vào một ngày trong tương lai với mức tỷ giá đã thỏa thuận trước, thông thường ngày trong tương lai thường là 30, 60, 90, 120 hay 180 ngày. Tỷ giá áp dụng trong giao dịch kỳ hạn khác với tỷ giá giao ngay goi là tỷ giá kỳ hạn. Tỷ giá kỳ hạn trong giao dịch kỳ hạn được thỏa thuận ngay từ ngày hôm nay và sẽ là tỷ giá thực hiện cho giao dịch trong tương lai. Công thức để xác định tỷ giá kỳ hạn được xác định như sau: 12 FR = SR + (-) FM Trong đó: FR: forward rate - tỷ giá kỳ hạn SR: spot rate – tỷ giá giao ngay FM: forward point – điểm kỳ hạn Dấu + khi dự đoán các yếu tố tác động làm cho FM > SR gọi là premium Dấu – khi dự đoán các yếu tố tác động làm cho FM < SR goi là discount Điểm kỳ hạn FM được tính toán dựa trên chênh lệch lãi suất giữa 2 đồng tiền theo công thức sau: Tỷ giá giao ngay * số ngày kỳ hạn * chênh lệch lãi suất 2 đồng FM = tiền 360 + số ngày kỳ hạn * lãi suất của đồng tiền đi vay Ngoài ra FM còn được gọi là điểm SWAP. Như vậy căn cứ vào mức lãi suất của các đồng tiền ta sẽ biết được đồng tiền nào lên giá và đồng tiền nào giảm giá kỳ hạn Các yếu tố tác động đến tỷ giá kỳ hạn:  Chênh lệch lãi suất giữa 2 đồng tiền: theo công thức tính FM ở trên thì chênh lệch lãi suất giữa 2 đồng tiền tác động đến FM  Lạm phát cũng là yếu tố tác động đến tỷ giá kỳ hạn: giả sử tỷ giá giữa 2 đồng tiền 1A = 1B. Nếu tiền của nước B bị lạm phát 10% còn nước A thì không bị lạm phát. Vậy tiền nước B giảm giá trị 10% tức là tỷ giá kỳ hạn sau một năm sẽ có thêm 10% với đồng tiền bị mất giá, lúc này 1A=1,1B  Sự kỳ vọng (Expectation): sự kỳ vọng với biến chuyển tương lai của 1 đồng tiền cũng làm thay đổi tỷ giá giữa 2 đồng tiền dù yếu tố này mang tính chủ quan 13 Các giao dịch kỳ hạn được áp dụng khá phổ biến trong các ngân hàng. NHTM có thể thực hiện giao dịch kỳ hạn nhằm làm dịch vụ cho khách hàng là các công ty xuất nhập khẩu để họ có thể bảo hiểm cho các khoản thu nhập hoặc các khoản chi nhập khẩu của họ. Trên thị trường kỳ hạn các NHTM còn là những nhà kinh doanh chênh lệch giá với mục đích tạo lợi nhuận nhưng không chịu rủi ro trên cơ sở sự chênh lệch về lãi suất và điểm kỳ hạn Kết quả kinh doanh ngoại hối kỳ hạn cũng được xác định vào cuối ngày giao dịch. Kết thúc ngày giao dịch, các ngân hàng có trạng thái ngoại hối ròng của các hợp đồng còn hiệu lực với những ngày giá trị khác nhau. Kết quả kinh doanh có thể được tính dựa trên giả định rằng tất cả các hợp đồng kỳ hạn còn hiệu lực đều được thanh lý ngay lập tức và tỷ giá được áp dụng để định giá lại là tỷ giá kỳ hạn lúc đóng cửa của ngày giao dịch hôm đó. 1.2.3.3 Giao dịch hoán đổi ngoại tế (SWAP) Giao dịch hoán đổi ngoại tệ là việc mua và bán ra một đồng tiền nhất định với cùng một khối lượng nhưng ngày giá trị mua vào và ngày giá trị bán ra là khác nhau hay nói cách khác giao dịch hoán đổi ngoại tệ là sự kết hợp của một giao dịch giao ngay và một giao dịch kỳ hạn với cùng một lượng ngoại tệ nhưng theo 2 chiều trái ngược nhau. Một hợp đồng hoán đổi ngoại tệ có những đăc điểm sau:  Hợp đồng mua vào và bán ra một đồng tiền nhất định được ký kết đồng thời tại ngày hôm nay và nếu không có thỏa thuận gì khác, thì việc mua một đồng tiền có nghĩa là ngân hàng yết giá mua vào đồng tiền yết giá và bán ra một đồng tiền có nghĩa là ngân hàng yết giá bán ra đồng tiền yết giá.  Số lượng mua vào và bán ra đồng tiền trong hợp đồng hoán đổi là giống nhau. Vì thế giao dịch này không tạo ra trạng thái ngoại hối ròng cho ngân hàng nên tránh được rủi ro tỷ gía. 14  Ngày giá trị của hợp đồng mua vào và bán ra là khác nhau vì thế mà có độ lệch về mặt thời gian với luồng tiền khiến cho ngân hàng phải chịu rủi ro về lãi suất. Tỷ giá hoán đổi phản ánh điểm kỳ hạn hay điểm hoán đổi mà tại đó ngân hàng đồng ý hoán đổi hai đồng tiền nhất định thông qua giao dịch giao ngay và giao dịch kỳ hạn. Trong một cặp tỷ giá hoán đổi, nếu tỷ giá hoán đổi đứng trước lớn hơn tỷ giá hoán đổi đứng sau thì có nghĩa là ngân hàng sẵn sàng mua kỳ hạn tại mức giá giao ngay trừ đi tỷ giá hoán đổi đứng trước và sẵn sàng bán kỳ hạn tỷ giá hoán đổi đứng trước mà nhỏ hơn tỷ gía hoán đổi đứng sau. Ngược lại, nếu tỷ giá hoán đổi đứng trước mà nhỏ hơn tỷ giá hoán đổi đứng sau thì ngân hàng sẵn sàng mua kỳ hạn tại mức tỷ giá giao ngay cộng với tỷ giá hoán đổi và sẵn sàng bán kỳ hạn tại mức tỷ giá giao ngay cộng với tỷ giá hoán đổi đứng sau. Giao dịch hoán đổi ngoại tệ không chỉ được ứng dụng trong kinh doanh ngoại hối để kiếm lời mà còn được ứng dụng rộng rãi trong bảo hiểm rủi ro tỷ giá và tín dụng quốc tế. 1.2.3.4 Giao dịch hợp đồng tương lai (Future) Giao dịch hơp đồng tương lai là việc hai ngân hàng hoặc giữa ngân hàng với khách hàng thỏa thuận về việc mua bán ngoại tệ trong tương lai tại một mức tỷ giá cố định thỏa thuận ngày hôm nay. Giao dịch tương lai được thực hiện trên thị trường tập trung, các hợp đồng đều được tiêu chuẩn hóa và chỉ giới hạn trong một số ngày giá trị. Trên sở giao dịch có các nhà thanh toán bù trừ, họ hạch toán các khoản lỗ lãi của các bên mua, bán vào số tiền ký quỹ của các bên. Để tránh rủi ro cho nhà thanh toán bù trừ khi giá tăng hoặc giảm qua mức. Nhà thanh toán bù trừ sẽ yêu cầu nhà kinh doanh ký quỹ bổ sung trong trường hợp số dư trên tài khoản ký quỹ giảm xuống một mức nào đó. 15