Tài liệu Phát triển khách hàng sử dụng thẻ của ngân hàng á châu

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Môc lôc Trang Lêi më ®Çu.......................................................................................................................................... Ch¬ng I: Tæng quan vÒ hµng rµo phi thuÕ quan (NTBs) ë ViÖt Nam............................. 1. Nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan hiÖn ®ang ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam....................................... 2. Nh÷ng môc tiªu dù kiÕn cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan....................................................... 3. M©u thuÉn gi÷a hµng rµo phi thuÕ quan víi c¸c qui ®Þnh kh¸c............................................ Ch¬ng II: Nh÷ng h¹n chÕ cña hµng rµo phi thuÕ quan ë ViÖt Nam............................... I. BiÕn ®éng gi¸ c¶............................................................................................................................ 2. L·ng phÝ trong nhËp khÈu............................................................................................................ 3. N¨ng suÊt vµ chÊt lîng gi¶m sót................................................................................................. 4. T¨ng chi phÝ.................................................................................................................................... 5. Nh÷ng doanh nghiÖp t nh©n nhá chÞu thiÖt thßi....................................................................... Ch¬ng III. ThuÕ quan ho¸ - Mét gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m dì bá NTBs...................... 1. ¦u ®iÓm cña thuÕ quan................................................................................................................. 2. V× sao hÖ thèng thuÕ quan tèt h¬n nhiÒu nhng ViÖt Nam vÉn sö dông NTBs.................... 3. Lµm thÕ nµo ®Ó chuyÓn NTBs sang hÖ thèng thuÕ quan........................................................ Lêi kÕt............................................................................................................................................... Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o........................................................................................................... Lêi nãi ®Çu 1 T õ n¨m 1986 §¶ng vµ nhµ níc ta ®· thùc hiÖn qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung t¬ng ®èi ®ãng sang mét nÒn kinh tÕ víi th¬ng m¹i më cöa vµ c¸c quy luËt thÞ trêng , ®Þnh híng sù vËn ®éng cña c¸c nguån lùc trong nÒn kinh tÕ. Tù do ho¸ th¬ng m¹i lµ mét ®Æc trng chñ yÕu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy. Tõ ®ã ®Õn nay, hoµ vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, tù do ho¸ th¬ng m¹i, ViÖt Nam ,theo ph¬ng ch©m ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp ,chñ quyÒn ,c¸c bªn cïng cã lîi, ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi 165 níc trªn thÕ giíi, ký hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi 72 níc (trong ®ã cã Hoa Kú), trë thµnh thµnh viªn cña c¸c tæ chøc khu vùc vµ thÕ giíi nh IMF, WB, ADB ( 1992), ASEAN (1995) APEC (1998) , AFTA... vµ ®ang tiÕn hµnh ®µm ph¸n gia nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Trong qu¸ t×nh héi nhËp ®ã, sù tån t¹i dai d¼ng c¸c hµng rµo phi thuÕ quan lµ mét trë ng¹i lín ®èi víi ViÖt Nam bëi v× mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®¶m b¶o cho ViÖt Nam héi nhËp hoµn toµn vµo xu híng tù do ho¸ th¬ng m¹i lµ c¾t gi¶m tiÕn tíi xo¸ bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nµy. V× vËy viÖc xem xÐt c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®ang ®îc ¸p dông taÞ ViÖt Nam, nghiªn cøu nh÷ng h¹n chÕ cña chóng còng nh ®a ra gi¶i ph¸p nh»m dì bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nµy lµ mét yªu cÊp cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh héi nhËp kinh tÕ lín nh: Thùc hiÖn CEPT/ AFTA, hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü vµ gia nhËp WTO. §ã còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ em muèn ®Ò cÆp trong ph¹m vi tiÓu luËn nµy. TiÓu luËn gåm ba ch¬ng: Ch¬ng I: Tæng quan vÒ hµng rµo phi thuÕ quan (NTB) ë ViÖt Nam. Ch¬ng II: Nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ë ViÖt Nam Ch¬ng III: ThuÕ quan ho¸ - mét biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m dì bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan.. 2 Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n th¹c sÜ NguyÔn Quang Minh gi¶ng viªn m«n Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ - ngêi ®· nhiÖt t×nh ñng hé vµ gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh tiÓu luËn nµy. V× thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn tiÓu luËn kh«ng tr¸nh khái sai sãt. Mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó tiÓu luËn ®îc hoµn chØnh h¬n Hµ Néi th¸ng 4 _ 2001 Sinh viªn thùc hiÖn Bïi M¹nh Tu©n Ch¬ng I : Tæng quan vÒ hµng rµo phi thuÕ quan ë ViÖt Nam C¸c hµng rµo phi thuÕ quan (NTBs) vÉn cßn lµ mét ®iÓm næi bËt trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i ë ViÖt Nam. C¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng hoÆc c¸c chØ tiªu ph©n bæ ngo¹i tÖ vµ nhiÒu biÖn ph¸p hµnh chÝnh kh¸c nhau ®îc ¸p dông ®Ó kiÓm so¸t, qu¶n lý vµ h¹n chÕ nhËp kh¶u mét sè chñng lo¹i hµng ho¸. Sù tån t¹i dai d¼ng cña nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan nµy tr¸i ngîc víi nh÷ng biÖn ph¸p mµ chÝnh phñ thùc hiÖn nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng cña chÕ ®é th¬ng m¹i. C¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng lµ c¸c hµng rµo th¬ng m¹i ë tr×nh ®é thÊp. T¸c ®éng cña nã kh«ng ®îc minh b¹ch, thu nhËp hay lîi t« sÏ r¬i vµo ngêi n¾m gi÷ h¹n ng¹ch u ®·i , møc ®é b¶o hé kh«ng hiÓn thÞ râ rµng vµ sù c¸ch ly khái søc Ðp 3 cña thÞ trêng cã thÓ ë møc tuyÖt ®èi. Do møc ®é b¶o hé lµ kh«ng râ rµng nªn rÊt khã x©y dùng ®îc ch¬ng tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i. B¶o hé dùa trªn thuÕ quan lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cho mét chêng tr×nh tù do ho¸ vµ mét c¬ chÕ gi¶m bít sù b¶o hé theo ph¬ng thøc tiÕn hµnh tõng bíc vµ dÔ nhËn biÕt. MÆc dï nh÷ng lîi thÕ cña hÖ thèng thuÕ quan lµ râ rµng song hµng rµo phi thuÕ quan vÉn tiÕp tôc ®îc sö dông ë ViÖt Nam, cã lÏ bëi v× ngêi ta cho r»ng hµng rµo phi thuÕ quan cã thÓ gióp ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu mµ hÖ thèng thuÕ quan kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®îc . Mét ®Æc ®iÓm hµng rµo phi thuÕ quan ë ViÖt Nam lµ chóng ®«i khi ®îc ¸p dông cho nhiÒu môc tiªu. Bíc ®Çu tiªn viÖc thiÕt kÕ mét chiÕn lîc ®Ó b·i bá dÇn hay rì bá hµng rµo phi thuÕ quan lµ x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p hiÖn ®ang ®îc ¸p dông vµ nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n mµ nh÷ng biÖn ph¸p nµy cÇn ®¹t ®îc. §©y chÝnh lµ môc ®Ých cña ch¬ng nµy. 1. Nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan hiÖn ®ang ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam B¶ng 1 tãm lîc mét lo¹t c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam. B¶ng nµy ®îc dùa trªn nghiªn cøu vÒ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan (trong ®ã hµng rµo phi thuÕ quan lµ bé phËn ) do McCarty tiÕn hµnh n¨m 1999 nh»m phôc vô cho v¨n phßng ChÝnh phñ. Nghiªn cøu nµy ph©n lo¹i c¸c biªn ph¸p dùa theo ph©n lo¹i c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t th¬ng m¹i cña héi nghÞ liªn hîp quèc vÒ mËu dÞch vµ ph¸t triÓn (UNCTAD). B¶ng 1: Dùa trªn ®Þnh nghÜa trong ®ã hµng rµo phi thuÕ quan lµ c¸c hµnh ®éng cña chÝnh phñ (th«ng qua luËt hoÆc biÖn ph¸p hµnh chÝnh) cã t¸c dông lµm thay ®æi c¸c khuyÕn khÝch ®èi víi s¶n xuÊt hoÆc tiªu thô hµng ho¸ cã thÓ th¬ng m¹i ( hoÆc ngo¹i th¬ng ) ®îc . TÊt c¶ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ®îc liÖt kª trong b¶ng 1 t¹o ra sù bÊt ®ång vÒ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc kh¸c, tuy nhiªn h¹n chÕ vÒ sè lîng (QRs) ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu ( vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh qu¸ tr×nh ph©n bæ vµ cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu hç trî cho hÖ thèng h¹n chÕ vÒ sè lîng) vµ c¸c biÖn ph¸p vÒ ph©n bæ ngo¹i tÖ cã lÏ lµ nh÷ng rµo c¶n th¬ng m¹i lín nhÊt. C¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng (QRs)  Cã thÓ ph©n chia c¸c s¶n phÈm chÞu h¹n chÕ vÒ sè lîng ra thµnh 3 nhãm chÝnh: -Hµng ho¸ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn bao gåm: 4 +Nh÷ng hµng ho¸ nªu trong NghÞ ®Þnh 57/1998/N§CP lµ nh÷ng hµng ho¸ ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu vµ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn. +C¸c s¶n phÈm bæ sung theo qui ®Þnh cña QuyÕt ®Þnh 254/1998/Q§-TTg -Hµng ho¸ chÞu sù qu¶n lÝ chuyªn ngµnh cña c¸c bé chñ qu¶n. -Hµng hãa bÞ cÊm nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu.  Ph¹m vi ¶nh hëng cña c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng (QRs) QRs ®îc x¸c ®Þnh theo møc ph©n lo¹i s¶n phÈm t¬ng ®èi cô thÓ. C¸c sè liÖu vÒ s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu ë ViÖt Nam thêng ®îc ®a ra ë møc gép kiÕn cho c¸c íc tÝnh ph¹m vi ¶nh hëng cu¶ NTPs ( tÝnh theo tû lÖ s¶n xuÊt hay nh¹p khÈu cña c¸c mÆt hµng chÞu ¶nh hëng) gÆp khã kh¨n. Tuy nhiªn sè liÖu quèc gia vÒ nhËp khÈu vµ b¶ng c©n ®èi liªn ngµnh míi nhÊt cã thÓ dïng lµm c¬ së ®Ó íc tÝnh ph¹m vi ¶nh hëng cña NTPs. C ¸ c S P th e o N D 57 19 % C ¸ c S P th e o Q D 254 5 % C ¸c SP bÞ cÊm 3 % C ¸c SP kh«ng b Þ k iÓ m so¸t 60 % C ¸ c S P c h Þu q u ¶ n lý ® Æ c b iÖ t 13 % BiÓu 1.2 : Ph¹m vi nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ vÒ sè lîng (Nguån : IEDB, tÝnh to¸n cña CIE) BiÓu ®å 1.2 cho thÊy xÊp xØ 40 % hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i chÞu h¹n chÕ vÒ sè lîng . Nh÷ng con sè nµy dùa trªn c¬ cÊu nhËp khÈu n¨m 1996, cßn quy ®Þnh vÒ nhËp khÈu l¹i lµ cña n¨m 1999. PhÇn lín sè hµng ho¸ nhËp khÈu thuéc danh môc hµng ho¸ quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 57 vµ thuéc d¹ng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn ( hoÆc cÊm nhËp trong trêng hîp thuèc l¸ ®iÕu mÆc dï 5 vµo n¨m 1996 , mét khèi lîng ®¸ng kÓ thuèc l¸ ®iÕu ®· ®îc nhËp). QuyÕt ®Þnh 254 vµo n¨m 1999 ®· më réng ph¹m vi ¶nh hëng thªm 5 %. Qu¶n lý chuyªn ngµnh ¶nh hëng ®Õn 13 % tæng nhËp khÈu. Tuy nhiªn con sè íc tÝnh nµy nhiÒu kh¶ n¨ng cã sai sè t¬ng ®èi lín. C¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng g©y ra nh÷ng mÐo mã th¬ng m¹i khi ¸p dông ®èi víi nhËp khÈu mét sè lo¹i hµng ho¸ . Bëi vËy nªn nh÷ng íc tÝnh vÒ ph¹m vi ¶nh hëng cña hµng rµo phi thuÕ quan thêng bÞ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc sù nÕu nh c¸c tÝnh to¸n sö dông sè liÖu thùc tÕ. NÕu tiÕn hµnh tÝnh to¸n ph¹m vi ¶nh hëng cña NTBs ®a vµo gi¶ ®Þnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong ®iÒu kiÖn hoµn toµn tù do (®iÒu kh«ng cã trªn thùc tÕ) th× ph¹m vi nµy ch¾c cßn lín h¬n nhiÒu. Sè liÖu trªn kh«ng bao gåm nh÷ng ¶nh hëng cña mét lo¹t c¸c NTBs kh¸c nh kiÓm so¸t ngo¹i tÖ vµ kiÓm so¸t tÝn dông. C¸c NTBs kh¸c cã t¸c ®éng kh«ng thÓ dù ®o¸n tríc ®îc vµ kh«ng ®ång ®Òu ®èi víi c¸c hµng ho¸. Do ®ã khã thùc hiÖn nh÷ng ph©n tÝch nh÷ng ý nghÜa vÒ ph¹m vi ¶nh hëng cña NTBs . Tuy nhiªn cã thÓ kÕt luËn ph¹m vi ¶nh hëng thùc tÕ cña NTBs ë ViÖt Nam sÏ cao h¬n rÊt nhiÒu nÕu tÝnh ®Õn nh÷ng rµo c¶n nµy . Nh trong vÝ dô ®îc th¶o luËn ë phÇn tíi. ViÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng bÞ h¹n chÕ b»ng c¸c kiÓm so¸t ®îc thùc hiÖn trong lÜnh vùc ng©n hµng. Trong n¨m 1996 , c¸c hµng ho¸ tiªu dïng vÉn cha bÞ kiÓm so¸t sè lîng mét c¸ch râ nÐt chiÕm kho¶ng 1/4 lîng nhËp khÈu. NÕu tÊt c¶ mÆt hµng nµy mµ chÞu sù h¹n chÕ vÒ sè lîng th× ph¹m vi ¶nh hëng cña NTBs ®îc íc tÝnh ë møc trªn 60 %. BiÓu ®å 1.3 cho thÊy ¶nh hëng cña QRs tÝnh theo møc ®é s¶n xuÊt hµng ho¸. Sè liÖu vÒ s¶n xuÊt dùa trªn c©n ®èi liªn ngµnh n¨m 1996 cña ViÖt Nam. Kho¶ng 24 % s¶n xuÊt hµng ho¸ nhËn ®îc tõ b¶o hé cña QRs. Ph¹m vi ¶nh hëng tÝnh theo tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (hµng ho¸ vµ dÞch vô) chiÕm kho¶ng 15 % nh÷ng con sè nµy phÇn nµo ph¶n ¸nh tû träng cao cña n«ng nghiÖp vµ quy m« s¶n xuÊt nhá bÐ ®èi víi chñng lo¹i hµng ho¸ ®îc b¶o hé nh x¨ng dÇu vµ ph©n bãn. ViÖc ph©n lo¹i theo b¶ng I/O ®îc thùc hiÖn ë møc ®é gép rÊt cao vµ do vËy khã x¸c ®Þnh riªng rÏ c¸c mÆt hµng thuéc quy ®Þnh 57 vµ 254. H¬n n÷a do cã kh¶ n¨ng phãng ®¹i ph¹m vi ¶nh hëng trùc tiÕp cña NTBs do mét sè ngµnh còng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chÞu h¹n chÕ vÒ sè lîng . Tuy nhiªn sù phãng ®¹i nµy kh«ng cßn n÷a nh tÝnh ®Õn ¶nh hëng cña c¸c hµng rµo phi 6 thuÕ quan kh¸c nh qu¶n lý chuyªn ngµnh vµ kiÓm so¸t ngo¹i tÖ. §Ó cã kh¸i niÖm vÒ møc ®é ¶nh hëng , kiÓm so¸t qu¶n lý chuyªn ngµnh ®èi víi nhËp khÈu cña c¸c s¶n phÈm nh ®éng vËt sèng, dîc phÈm, thuèc trõ s©u, c¸c ho¸ chÊt h÷u c¬, c¸c Ên phÈm vµ thiÐt bÞ truyÒn thanh cã ph¹m vi t¸c déng lµ 5 % tæng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô hay 8 % tæng s¶n xuÊt hµng ho¸. C ¸ c s¶ n p h È m c h Þu s ù h ¹ n ch Õ vÒ sè l î ng 24 % C ¸ c S P k h « n g c h Þu h ¹ n ch Õ vÒ sè l î ng 76 % B¶ng 1.3 : S¶n xuÊt hµng ho¸ chÞu ¶nh hëng cña c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng Nguån sè liÖu: GSO (1999a), tÝnh to¸n cña CIE Ph©n bæ ngo¹i tÖ QuyÕt ®Þnh 254 yªu cÇu hµng ho¸ tiªu dïng vµ nhiÒu nguyªn liÖu nhËp (hîp kim thÐp, nguyªn liÖu th« PVC, thanh nh«m vµ cÊu tróc nh«m) ph¶i do thuÕ , phô htu vµ c¸c ph¬ng thøc tanh to¸n kh¸c nhau ®iÒu tiÕt, trong thùc tÕ, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c ng©n hµng kh«ng ®îc phÐp ph¸t hµnh th tÝn dông tr¶ chËm ®Ó nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ nµy. C¸c nhµ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng nµy ph¶i cã ®ñ vèn ngay ®Ó trang tr¶i cho c¸c hµng ho¸ nµy. §iÒu nµy ®Æt ra mét trë ng¹i ®èi víi c¸c c«ng ty cã vèn lu ®éng nhá. C¸c c«ng ty nhá, cña t nh©n cã kh¶ n¨ng trong diÖn nµy, c¸c yªu cÇu vÒ b¸n ngo¹i tÖ cho ng©n hµng lµm t¨ng thªm khã kh¨n cho c¸c c«ng ty ®ang gËp ph¶i khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn ®Õn vèn dïng ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c. 7 Ngoµi h¹n chÕ vÒ th tÝn dông tr¶ chËm, Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ®ang khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i h¹n chÕ tiÕp cËn ngo¹i tÖ dïng cho viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ trong níc ®· s¶n xuÊt thay thÕ ®îc. §iÒu nµy dÉn ®Õn møc ®é tuú ý cao trong viÖc ph©n bæ ngo¹i tÖ t¹o nªn mét NTB rÊt kh«ng minh b¹ch. KÕt qu¶ lµ chØ nh÷ng doanh nghiÖp cã ¶nh hëng lín míi cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ ®ã. Kh«ng nh÷ng ®iÒu nµy t¨ng sù b¶o hé ®èi víi nhung xnhµ s¶n xuÊt trong níc mµ cßn g©y bÊt lîi cho nh÷ng doanh nghiÖp nhá thuéc khu vùc t nh©n cã Ýt ¶nh hëng ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng. Cã c¸c tÝn hiÖu tr¸i ngîc nhau vÒ nh÷ng kiÓm so¸t . Mét sè c«ng ty cho r»ng chóng ch¼ng qua chØ lµ mét sù gi¸m s¸t , sù vËn ®éng cña ngo¹i hèi vµ kh«ng thùc sù t¹o ra rµo c¶n nµo c¶. Nhng c¸c c«ng ty kh¸c th× ph¶i lùa chän gi÷a mua trong níc vµ nhËpkhÈu c¸c s¶n phÈm giÊy, thÐp, xi m¨ng vµ mét sè hµng ho¸ kh¸c ®· cho biÐt r»ng c¸c rµo c¶n dùng nªn ®èi víi hä trong viÖc mua ngo¹i tÖ lµ qu¸ lín nªn hä ph¶i quay sang c¸c nguån cung cÊp trong níc. C¸c NTBs kh¸c Nhãm NTBs quan träng kh¸c lµ c¸c biÖn ph¸p t¬ng tù htuÕ quan trong phan lo¹i cña UNCTAD. ë ViÖt Nam nh÷ng biÖn ph¸p nµy bao gåm : vô thu h¶i quan, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng( ®Æc biÖt, cã nh÷nh miÔn trõ cô thÓ ®èi víi nh÷ng hµng ho¸ thÓ ngo¹i th¬ng ®îc). Tuy thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt hay ®îc ®¸nh vµo hµng xa xØ phÈm trªn danh nghÜa ®îc ¸p dông cho hµng ho¸ bÊt kÓ xuÊt xø, nh÷ng miÔn gi¶m ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng s¶n xuÊt trong níc cã nghÜa lµ quy ®Þnh nµy thùc tÕ chØ ¸p dông ®èi víi hµng xuÊt khÈu. ViÖc sö dông tèi thiÓu ®Ó ®Þnh gi¸ hµng nhËp khÈu còng thuéc vµo nhãm NTBs nµy. C¬ quan h¶i quan b¸o c¸o r»ng sè lîng hµng ho¸ n»m trong danh môc gi¶m tõ 37 n¨m 1997 xuèng cßn 11 n¨m 1999. C¸c mÆt hµng ®îc b·i bá nÕu ph¹m vi t¸c ®éng cña gian lËn th¬ng m¹i ®èi vpíi hµng ho¸ ®ã thÊp vµ nÕu gi¸ c¶ thÞ trêng æn ®Þnh vµ do ®ã c¬ quan H¶i quan cã thÓ dÔ dµng ®¸nh gi¸ chÝnh s¸c cña gi¸ b¸o trong ho¸ ®¬n nh¹p khÈu. H¶i quan c«ng nhËn r»ng gi¸ tèi thiÓu kh«ng ph¶i lµ ph¬ng ph¸p phï hîp ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ nhËp khÈu vµ ®Ò nghÞ r»ng luËt h¶i quan ph¶i ®îc söa ®æi ®Ó ®a vµo ®iÒu kho¶n phï hîp víi quy ®Þnh vÒ gi¸ cña GATT. 8 Thñ tôc h¶i quan thùc hiªn chËm ch¹p vµ c¸c quy tr×nh nÆng nÒ lµ mét rµo c¶n ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, vµ do ®ã còng cÇn nhËn thÊy r»ng ®· cã mät sè biÖn ph¸p thùc hiÖn nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc xö dông c¸c ®¹i lý h¶i quan (customs agents) . §iÒu nµy cã lÏ lµ hîp lý v× c¸c nç lùc trong viÖc ®Èy nhanh c¸c thñ tôc h¶i quan lµ ®èi nghÞch víi xu híng dùa vµo NTBs. 2. C¸c môc tiªu dù kiÕn cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan: B¶ng 1.1 m« t¶ c¸c môc tiªu cña c¸c hµng rµo phi thuÕ quan (NBTs) ë ViÖt Nam. B¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp trong níc lµ mét môc tiªu chung xuyªn suèt NTBs nhng trong mét sè trêng hîp NTBs cã rÊt nhiÒu môc tiªu. Ch¼ng h¹n thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vÒ c¬ b¶n lµ c«ng cô t¨ng thu ng©n s¸ch nhng nh÷ng miÔn trõ ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc lµm cho nã trªn thùc tÕ trë thµnh thuÕ ®¸nh thªm vµo nhËp khÈu ®Ó t¨ng sù b¶o hé ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ th tÝn dông tr¶ chËm ban ®Çu còng ®îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ nî níc ngoµi ng¾n h¹n, nhng hiÖn nay ®ang ®îc sö dông ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng vµ c¸c hµng ho¸ kh¸c. Trong trêng hîp QRs nhiÒu h¹n chÕ dêng nh ®îc ¸p dông nh»m phôc vô cho môc tiªu b¶o hé, song tuú thuéc vµo tõng s¶n phÈm mµ c¸c môc tiªu kh¸c l¹i lµ chÝnh. B¶ng tr×nh bµy chi tiÕt h¬n c¸c môc tiªu cña c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng ®èi víi víi s¶n phÈm. Sù hiÖn diÖn cña c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng trong th¬ng m¹i phÇn nµo lµ s¶n phÈm ®îc thõa kÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mµ ë ®ã th¬ng m¹i ®îc qu¶n lý nh»m ®¹t ®îc c©n b»ng vÒ tµi chÝnh vµ hiÖn vËt trong nÒn kinh tÕ. VÒ mÆt nµy, c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng ®èi víi x¨ng dÇu vµ ph©n bãn cã thÓ ®uîc xem nh mét chØ tiªu ®îc ph©n bè cho viÖc nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm ®Ó b¶o ®¶m ®ñ cung cÊp cho nÒn kinh tÕ h¬n lµ c¸c giíi h¹n trªn ®îc ¸p dông b¾t buéc ®èi víi nhËp khÈu. QRs ®èi víi ph©n bãn nãi riªng ®îc ¸p dông nh lµ ph¬ng tiÖn ®Ó b¶o ®¶m cung cÊp ®ñ ph©n bãn ë møc gi¸ æn ®Þnh chø kh«ng ph¶i lµ mét biÖn ph¸p b¶o hé. NÕu nh ®iÒu nµy dêng nh lµ ®óng ®èi víi trêng hîp ph©n ure lµ lo¹i ph©n bãn ViÖt Nam cã c«ng suÊt s¶n xuÊt nhá, song nh÷ng quy ®Þnh 9 cÊm gÇn ®©y ®èi víi nhËp khÈu ph©n NPK t¹o ra mét sù b¶o hé ®¸ng kÓ ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc. QRs ®èi víi xe m¸y t¹o ra mét lùa chän chÝnh s¸ch lìng nan kh¸ thó vÞ. Mét mÆt ViÖt Nam muèn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt xe m¸y trong níc b»ng c¸ch b¶o vÖ ngµnh nµy khái canh tranh cña hµng nhËp khÈu. MÆt kh¸c, ViÖt Nam muèn h¹n chÕ sè lîng xe m¸y ë ViÖt Nam do c¬ së h¹ tÇng ®êng x¸ kÐm. §¹t ®îc mét c¸ch tho¶ ®¸ng nh÷ng môc tiªu m©u thuÉn víi nhau nh vËy dêng nh lµ mét viÖc kh«ng thÓ lµm ®îc. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn ¸p dông ®èi víi c¸c mÆt hµng ®îc quy ®Þnh trong nghÞ ®Þnh 57 cã môc tiªu chñ yÕu lµ b¶o hé trong trêng hîp h¹n chÕ vÒ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn ¸p dông cho c¸c mÆt hµng ®îc quy ®Þnh trong quyÕt ®Þnh 254, tuy môc tiªu nªu ra lµ ®¶m b¶o c¸n c©n thanh to¸n, song b¶o hé cã lÏ lµ lý do c¬ b¶n cña c¸c mÆt h¹n chÕ nµy. C¸c kiÓm so¸t ®èi víi hµng ho¸ chÞu sù qu¶n lý chuyªn ngµnh cña c¸c bé chñ quan vµ cÊm nhËp khÈu cã môc tiªu da d¹ng, song tËp trung chñ yÕu vµo b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n, b¶o vÖ m«i trêng vµ an toµn c«ng céng, Nh÷ng môc tiªu nµy lµ c¬ së cña c¸c quy chÕ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc ë nhiÒu níc, song ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy th× cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô kh¸c cã hiÖu qu¶ cao h¬n vµ Ýt tèn kÐm h¬n so víi c¸c h¹n chÕ vÒ nhËp khÈu. C¸c mÆt hµng bÞ h¹n chÕ H¹n chÕ nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn + Ph©n bãn + X¨ng dÇu Môc tiªu - B¶o ®¶m cung cÊp ®ñ t¹i møc gi¸ æn ®Þnh - B¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong níc - B¶o ®¶m cung cÊp ®ñ - B¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong níc - B¶o vÖ m«i trêng + Ph¬ng tiÖn xe m« t« g¾n - B¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong níc m¸y - B¶o vÖ m«i trêng + C¸c mÆt hµng quy ®Þnh - b¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong níc trong nghÞ ®Þnh 57 10 - C¸c mÆt hµng quy ®Þnh trong - C¸n c©n thanh to¸n quyÕt ®Þnh 154 - B¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong níc H¹n chÕ qu¶n lý chuyªn ngµnh - C¸c chÊt ho¸ häc (Bé C«ng - An toµn cho mäi ngêi nghiÖp) - §éng vËt hoang d·, ®éng - Søc khoÎ d©n chóng thùc vËt gièng, thuèc trõ s©u, - B¶o vÖ m«i trêng thuèc thó y, thøc ¨n ®éng vËt - KiÓm so¸t c¸ch ly - Dîc phÈm (Bé Y tÕ) - Søc khoÎ mäi ngêi - Gièng thuû s¶n, thøc ¨n nu«i - Søc khoÎ mäi ngêi trång thuû s¶n vµ chÊt ho¸ häc b¶o vÖ m«i sinh díi níc (Bé thuû s¶n) - C¸c Ên phÈm, c¸c t¸c phÈm - B¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ ®iÖn ¶nh, c¸c ph¬ng tiÖn truyÒn th«ng audio vµ video (Bé V¨n ho¸) H¹n chÕ qu¶n lý chuyªn ngµnh - TjiÕt bÞ chèng ¸p suÊt, thang - Søc khoÎ vµ an toµn nghÒ nghiÖp m¸y vµ c¸c vËt liÖu næ (Bé L§ TBXH) - C¸c thiÕt bÞ ng©n hµng - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt (NHNN ViÖt Nam) - ThiÕt bÞ truyÒn sãng, thu vµ - B¶o tr× b¶o dìng hoµ nhËp m¹ng líi ph¸t sãng radio (Tæng côc Bu th«ng tin viÔn th«ng chÝnh ViÔn th«ng) Hµng ho¸ cÊm - Vò khÝ ®¹n dîc - An toµn cho mäi ngêi - C¸c lo¹i ma tuý - An ninh quèc gia - Søc khoÎ cho mäi ngêi - NhiÖm vô quèc tÕ 11 - ChÊt ho¸ häc ®éc h¹i - C¸c v¨n ho¸ phÈm ph¶n ®éng, ®åi truþ - Ph¸o c¸c lo¹i vµ ®å ch¬i trÎ em - Thuèc l¸ ®iÕu - An toµn x· héi vµ m«i trêng - B¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ - An toµn x· héi - Søc khoÎ x· héi - B¶o hé - Hµng tiªu dïng vµ phô tïng - B¶o vÖ m«i trêng xe « t« vµ m« t« ®· qua sö - Trêng hîp qu¶n lý (®Þnh hÝa) dông - H×nh ¶nh quèc gia - B¶o hé - Ph¬ng tiÖn tù hµnh tay l¸i - An toµn x· héi nghÞch 3. M©u thuÉn gi÷a NTBs víi c¸c quy ®Þnh kh¸c. ë ViÖt Nam, ®Ó ®¹t ®îc c¸c muc tiªu cô thÓ, ChÝnh phñ sö dông nhiÒu c«ng vô. Do v¹y viÖc b·i bá dÇn NTBs chØ cã t¸c dông khi cã nh÷ng c¶i c¸ch bá trî ®èi víi c¸c quy ®Þnh kh¸c. §iÒu nµy nghÜa lµ viÖc b·i bá NTBs h¹n chÕ hµng nhËp khÈu vµo mét ngµnh cô thÓ cã thÓ kh«ng t¹o ra sù ph©n bè l¹i nguån lùc nÕu cã mét c«ng cô ®iÒu tiÕt kh¸c sÏ l¹i ®îc ¸p dông. ThÐp lµ mét vÝ dô kh¸c vÒ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c chÝnh s¸ch. §îc biÕt Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ ®· ®Æt ra viÖc kiÓm so¸t gi¸ tèi thiÓu ®èi víi mét sè lo¹i thÐp bëi v× c«ng suÊt s¶n xuÊt míi s¾p tíi viÖc c¹nh tranh trong níc sÏ rÊt gay g¾t trong mét sè lÜnh vùc - ®Æc biÖt khi cÇu ®ang xuèng. ViÖc b·i bá c¸c quy ®Þnh cÊm nhËp khÈu ®èi víi thÐp x©y dùng cã thÓ sÏ kh«ng lµm t¨ng hiÖu qu¶ trong ngµnh s¶n xuÊt thÐp trong níc nÕu gi¸ tèi thiÓu lµm h¹n chÕ c¹nh tranh ë thÞ trêng trong nãc. Còng t¬ng tù nh vËy, ®Çu t ë c¸c lÜnh vùc míi më cã thÓ kh«ng ®uîc khuyÕn khÝch nÕu gi¸ tèi ®a h¹n chÕ lîi nhuËn cña nhµ s¶n xuÊt. Trong mét sè trêng hîp, viÖc b·i bá NTBs cã thÓ khiÕn mét sè quy ®Þnh trë lªn kh«ng cÇn thiÕt. Mét sè vÝ dô tiªu biÓu trong trêng hîp nµy lµ ph©n bãn, NhËp khÈu ph©n NTK hiÖn ®ang bÞ cÊm do c«ng suÊt s¶n xuÊt trong níc ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. H¹n chÕ nµy lµ mét sù b¶o hé quan träng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc. Tuy nhiªn, nghÞ ®Þnh 250/1998/N§-CP ngµy 24/12/1998 quy ®Þnh r»ng ph©n bãn trong níc kh«ng ®îc b¸n trªn møc gi¸ cña hµng nhËp khÈu t¬ng tù. Yªu cÇu nµy sÏ trë lªn 12 kh«ng cÇn thiÕt nÕu ph©n bãn ®îc phÐp nhËp khÈu tù do v× c¹nh tranh sÏ kh«ng cho phÐp gi¸ trong níc t¨ng lªn trªn møc gi¸ cña hµng nhËp khÈu cïng lo¹i (cã vÎ nh quy ®Þnh nµy kh«ng cã hiÖu lùc chót nµo v× sè liÖu gi¸ c¶ cña Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ cho thÊy trong n¨m 1998, møc gi¸ trong níc vît so víi gi¸ cïng lo¹i trªn thÕ giíi lµ 30%). Trong trêng hîp xi m¨ng, nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi nhËp khÈu xi m¨ng còng cho phÐp ®Þnh gi¸ cao h¬n ë mét sè thµnh phè lín ®Ó trî cÊp chÐo hµng b¸n cho c¸c khu vùc n«ng th«n víi môc tiªu ph¸t triÓn n«ng th«n. C¹nh tranh tõ hµng ho¸ nhËp khÈu sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ph©n biÖt c¸c møc gi¸ vµ do vËy cÇn mét c«ng cô thay thÕ nh trî cÊp cña ChÝnh phñ. Sù b¶o hé b»ng c¸c NTBs sÏ khiÕn ®Çu t ë khu vùc ®îc b¶o hé hÊp dÉn h¬n - ®Æc biÖt nÕu cã ®îc sù b¶o ®¶m lµ b¶o hé sÏ tiÕp tôc. §Ó gi¶i quyÕt mèi lo l¾ng vÒ viÖc ®Çu t qu¸ møc, Bé Tµi chÝnh vµ Bé KÕ ho¹ch ®Çu t ®· khuyÕn nghÞ lªn ChÝnh phñ kh«ng tiÕp tôc phª duyÖt thªm c«ng suÊt s¶n xuÊt thÐp, trõ trong 4 lÜnh vùc ®îc u tiªn. §ång thêi quyÒn lùc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c khu c«ng nghiÖp trong viÖc phª duyÖt dù ¸n còng ®· bÞ huû bá. Nh÷ng hµnh ®éng nµy ®· lµm gi¶m c¸c nguån lùc ph©n bæ cho c¸c lhu vùc nµy. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, lîi nhuËn thÊp hoÆc ®ang gi¶m sót lµ tÝn hiÖu khiÕn c¸c nhµ ®Çu t nhËn thÊy ®Çu t kh«ng cßn hÊp dÉn n÷a. Trong khi nh÷ng hµnh ®éng cña Chinh phñ duêng nh kh«ng thèng nhÊt vãi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chóng ®¬c xem nh mét nç lùc b¾t chíc c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®îc cña thÞ trêng b»ng c¸ch chèng l¹i c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña b¶o hé. B·i bá NTBs ®èi víi thÐp vµ ®ång thêi gi¶m møc b¶o hé ®èi víi ngµnh nµy sÏ gióp lµm cho nh÷ng can thiÑp cña ChÝnh phñ trë lªn kh«ng cÇn thiÕt. 13 Ch¬ng II : Nh÷ng h¹n chÕ cña NTBs ë viÖt nam Kh¶ n¨ng cã thÓ tiªn liÖu vµ tÝnh minh b¹ch lµ hai ®Æc ®iÓm quan träng t¹o nªn mét chÝnh s¸ch tèt. ViÖc sö dông hµng rµo phi thuÕ quan lµm c«ng cô ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®îc hai yªu cÇu ®ã. Bëi vËy ch¬ng nµy tËp trung xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc sö dông réng r·i c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nh lµ mét c«ng cô b¶o hé ë ViÖt Nam, ®ång thêi ®a ra lý do gi¶i thÝch t¹i sao viÖc xo¸ bá nh÷ng hµo rµo nh vËy l¹i quan träng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam c¶ trong nh÷ng giai do¹n trung h¹n còng nh dµi h¹n. 1. BiÕn ®éng gi¸ c¶: C¬ chÕ qu¶n lý th¬ng m¹i ë ViÖt Nam vÉn lu«n ®i theo híng chung lµ t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t nhËp khÈu víi môc tiªu gi÷ gi¸ c¶ trong níc theo s¸t víi gi¸ c¶ thÕ giíi. Tuy nhiªn nh÷ng sai lÇm hÇu nh kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qu¸ t×nh ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh thêi ®iÓm thùc hiÖn ®· g©y ra t×nh tr¹ng gi¸ c¶ biÕn ®éng m¹nh ë thÞ trêng trong níc. Gi¸ c¶ biÕn ®éng, sù khan hiÕm cña c¸c mÆt hµng nh xi m¨ng, s¾t thÐp, giÊy vµ thuèc trõ s©u diÔn ra trong nhiÒu n¨m lµ nh÷ng b»ng chøng râ nÐt. Tæn phÝ kinh tÕ cña c¸c chÝnh s¸ch g©y ra sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thêng lµ rÊt lín. Gi¸ c¶ biÕn ®éng t¹o ra nh÷ng tÝn hiÖu hçn t¹p cho nhµ s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng, h¹n chÕ kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch còng nh kh¶ n¨ng ®Çu t cña hä. 2. L·ng phÝ trong nhËp khÈu: NÕu c¸c s¶n phÈm cã thÓ thay thÕ lÉn nhau ®îc vµ viÖc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ ®îc cho phÐp th× nh÷ng ngêi tiªu dïng vµ c¸c nhµ s¶n xuÊt sö dông nh÷ng s¶n phÈm ®ã lµm nguyªn liÖu sÏ thùc hiÖn sù thay thÕ. VÝ dô thÐp chÊt lîng cao ®îc phÐp nhËp khÈu vµ cã thuÕ suÊt nhËp kh¶u b»ng kh«ng. §iÒu nµy khuyÕn khÝch c¸c c«ng tr×nh x©y dùng thiÕt kÕ vît yªu cÇu vµ sö dông thÐp chÊt lîng cao trong khi c¸c lo¹i thÐp chÊt lîng cao kh«ng phï hîp. Cã hai lý do ®Ó gi¶i thÝch, thø nhÊt gi¸ cña thÐp chÊt lîng cao kh«ng ph¶i chÞu thuÕ rÎ h¬n vµ thø hai, khi thÐp x©y dùng bÞ cÊm nhËp khÈu cßn thÐp x©y dùng s¶n xuÊt trong níc cã chÊt lîng kh«ng b¶o ®¶m th× chØ cßn c¸ch duy nhÊt lµ sö dông thÐp chÊt lîng cao. C¸ch thay thÕ nh vËy cã ý nghÜa lµ nÌn kinh tÕ còng sÏ ph¶i chÞu mét kho¶n l·ng phÝ bëi gi¸ tÝnh b»ng ngo¹i tÖ cña thÐp chÊt lîng cao nhËp khÈu sÏ cao h¬n so víi gi¸ nhËp khÈu thÐp x©y dùng phôc vô cho cïng mét môc ®Ých. Vµ nÕu nh ngêi tiªu dïng vÉn cã kh¶ n¨ng t×m ®îc mÆt hµng thay thÕ 14 th× râ rµng biÖn ph¸p h¹n chÕ nhËp khÈu ®Ó b¶o hé ngµnh s¾t thÐp trong níc kh«ng thùc hiÖn ®îc ®óng môc tiªu cña m×nh. 3. N¨ng suÊt vµ chÊt lîng gi¶m sót. Khi b¶n th©n chÊt lîng cña c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ trong níc vèn ®· thÊp h¬n so víi nh÷ng hµng ho¸ nhËp khÈu c¹nh tranh, ®ång thêi kh¶ n¨ng thay thÕ còng bÞ h¹n chÕ th× chÊt l¬ng nh÷ng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt trong c¸c kh©u sau sÏ bÞ ¶nh hëng. Trêng hîp cña ngµnh nhùa lµ mét vÝ dô minh ho¹ rÊt râ nÐt, s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp nhùa ViÖt Nam hiÖn nay ®ang c¹nh tranh rÊt tèt víi hµng nhËp khÈu. Tuy nhiªn quyÕt ®Þnh gÇn ®©y vÒ kiÓm so¸t lîng DOP nhËp khÈu nguyªn liÖu quan träng ®Ó s¶n xuÊt nhùa - ®· buéc nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kh«ng cßn c¸ch lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i nua nh÷ng s¶n phÈm DOP s¶n xuÊt trong níc. Kh«ng nh÷ng viÖc b¾t buéc së dông DOP s¶n xuÊt trong níc t¸c ®éng ®Õn chi phÝ cña c¸c C«ng ty thuéc kh©u sau bëi gi¸ mua trong níc cao h¬n gi¸ nh©p khÈu tíi 25% mµ chÊt lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong níc còng bÞ gi¶m. §iÒu nµy dÉn tíi chÊt lîng hµng ho¸ ë c¸c kh©u s¶n xuÊt sau bÞ gi¶m xuèng vµ lµm lîi nhuËn cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt s¶n phÈm nhùa. 4. T¨ng chi phÝ. HÖ thèng qu¶n lý th¬ng m¹i hiÖn nay phÇn nµo chÞu ¶nh hëng cña tô tëng muèn tù c©n ®èi nhu cÇu b»ng s¶n xuÊt trong níc ®èi víi nh÷ng mÆt hµng ®îc b¶o hé. NÕu íc tÝnh thÊy n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc cña mét mÆt hµng cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu th× lËp tøc nhµ níc quyÕt ®Þnh cÊm nhËp khÈu mÆt hµng ®ã. BiÖn ph¸p b¶o hé toµn hoµn b»ng cÊm nhËp khÈu chØ cµng lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt trong níc - ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó s¶n phÈm cã thÓ s¶n xuÊt ë ViÖt Nam. Nh vËy, víi mét vµi s¶n phÈm tù c©n ®èi trong níc sÏ ®ßi hái viÖc tiÕp tôc ®îc b¶o hé vµ ngêi sö dông ë kh©u sau sÏ ph¶i chÞu gi¸ cao h¬n. 5. Nh÷ng doanh nghiÖp t nh©n nhá chÞu thiÖt thßi. C¸ch lµm hiÖn nay chØ cã lîi cho nh÷ng doanh nghiÖp lín, ho¹t ®éng l©u n¨m vµ cã ¶nh hëng. §©y lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã thÓ g©y ¸p lùc ®Õn qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch hoÆc cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c c¬ quan cã quyÒn quyÕt ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp t nh©n nhá nh×n chung kh«ng thÓ t¸c ®éng ®Õn m«i trêng chÝnh s¸ch hay kh«ng ®îc hëng nh÷ng ®èi xö u ®·i kh«ng chÝnh thøc trong hÖ thèng chung. Ngµnh nhùa lµ mét vÝ dô rÊt râ rµng cho thÊy nh÷ng doanh nghiÖp t nh©n nhá ®· cã thÓ më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ vµ hoµn toµn cã thÓ ®øng vøng ®îc mµ kh«ng cÇn ph¶i cã sù b¶o hé lín. Lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®· bÞ t¸c ®éng m¹nh bëi 15 quyÕt ®Þnh b¶o hé c¸c doanh nghiÖp nhµ níc hoÆc liªn doanh víi nhµ níc s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu vµ ®Çu vµo. Ngoµi ra cßn cã c¶ b»ng chøng cho thÊy nh÷ng doanh nghiÖp t nh©n nhá sö dông mét sè lo¹i nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm khã kiÕm ®îc ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu. Khi nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè lîng ®îc xo¸ bá, chi phÝ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sÏ gi¶m kho¶ng 3%, chñ yÕ lµ nhê gi¸ ph©n bãn gi¶m xuèng. Nghµnh x©y dùng còng cã lîi víi viÖc chi phÝ trùc tiÕp gi¶m ®i 4% bëi gi¸ xi m¨ng gi¶m cïng víi gi¸ c¸c s¶n phÈm kh¸c nh s¾t thÐp, kÝnh vµ x¨ng dÇu còng gi¶m. Lîi Ých cña nghµnh in vµ xuÊt b¶n sÏ do gi¸ giÊy thÊp h¬n ®em l¹i vµ nghµnh chÕ biÕn thùc phÈm sÏ lµ ®îc lîi nhiÌu víi møc chi phÝ tiÕt kiÖm ®îc lµ 6,4% nhê gi¶m chi phÝ tõ c¸c ®Çu vµo then chèt cña c¸c nghµnh. Nhê tiÕt kiÖm nh÷ng kho¶n chi phÝ nh vËy nªn c¸c nghµnh n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn c¶ thÞ trêng trong vµ ngoµi níc vµ do ®ã t¨ng ®îc s¶n lîng vµ më réng viÖc lµm. Vµ dÉu cho viÖc dì bá nh÷ng h¹n chÕ sè lîng nhËp khÈu cã thÓ g©y ¶nh hëng ®Õn sè lîng viÖc ngµnh s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm tríc ®©t ®îc b¶o hé, ch¼ng khã kh¨n ta cã thÓ thÊy ®îc r»ng mét khi c¸c ngµnh liªn quan t¨ng thu nhËp tõ nh÷ng ®Çu vµo gi¶m, hä sÏ më réng ho¹t ®éng vµ gi¶i quyÕt ®îc sè viÖc lµm d«i d ®ã. Mét ®iÓm kh¸c cã liªn quan còng cÇn ®îc nãi tíi. Dï c¬ chÕ miÔn gi¶m thuÕ lµ cã lîi trùc tiÕp cho nhµ xuÊt khÈu v× nã cho phÐp hä sö dông ®Çu vµo nhËp khÈu víi gi¸ thÕ giíi song c¬ chÕ nµy sÏ kh«ng ¶nh hëng g× tíi gi¸ c¶ cña ®Çu vµo s¶n xuÊt trong níc v× nh chóng ta ®· thÊy, nh÷ng gi¸ nµy bÞ n©ng lªn bëi nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé ¸p dông cho ®Çu vµo cña nh÷ng ngµnh thuéc nh÷ng kh©u tríc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chóng. H¬n n÷a c¬ chÕ miÔn gi¶m thuÕ theo kiÓu ®ã thùc ra còng t¹o ra thiªn vÞ bÊt lîi ®èi nh÷ng ®Çu vaß s¶n xuÊt trong níc còng bëi lý do trªn (c¸c ngµnh nµy còng ph¶i dïng c¸c ®Çu vµo cã gi¸ cao h¬n do b¶o hé ND). vµ tuy cã thÓ thiÕt kÕ nh÷ng c¬ chÕ miÔn thuÕ tinh vi h¬n, gi¶i ph¸p thùc tÕ h¬n c¶ lµ gi¶m t×nh tr¹ng b¶o hé ®ång ®Òu cho tÊt c¶ c¸c mÆt hµng. §iÓm thø hai cÇn ®îc bµn vÒ c¸ch íc tÝnh chi phÝ ë trªn lµ ë chç chóng míi chØ ®ùoc tÝnh ®Õn nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp cña b¶o hé tíi chi phÝ b»ng viÖc xem xÐt nh÷ng ®Çu vµo ®îc b¶o hé bëi c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè lîng mµ th«i. Trªn thùc tÕ nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm chi phÝ cã lÏ cßn cao h¬n bëi v× chi phÝ s¶n xuÊt c¸c ®Çu vµo kh¸c còng sÏ gi¶m. §iÒu nµy lu«n x¶y ra bëi lÏ ngay qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh÷ng ®Çu vµo nµy còng sÏ tËn dông c¸c s¶n phÈm ®îc b¶o hé b»ng h¹n chÕ sè lîng vµ do vËy còng gi¶m ®îc chi phÝ cña m×nh. 16 Thø ba, ph©n tÝch kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng s¶n phÈm thay thÕ kh¸c nhau cho c¸c ®Çu vµo mµ c¸c doanh nghiÖp hoµn toµn cã thÓ sö dông chóng nÕu chi phÝ cña nh÷ng ®Çu vµo thay ®æi. Trong chõng mùc c¸c doanh nghiÖp cã thÓ thay ®æi c¸ch phèi hîp c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña m×nh theo híng gi¶m gi¸ ®Çu vµo th× kh¶ n¨ng c¾t gi¶m thªm chi phÝ dÔ x¶y ra. CÇn ph¶i s dông mét m« h×nh c©n b»ng tæng thÓ cã thÓ tÝnh to¸n ®îc th× míi cã thÓ tÝnh ®îc toµn bé nh÷ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp chíi chi phÝ vµ kh¶ n¨ng thay thÕ ®Çu vµo. §iÓm thø t liªn quan ®Õn nh÷ng nh©n tè khã ®Þnh lîng h¬n cña hµng rµo phi thuÕ quan. Nh÷ng tÝnh to¸n nãi trªn cha hÒ ®Ò cËp ®Õn phÇn chi phÝ t¨ng thªm do viÖc mÊt thêi gian bëi kh«ng tiÕp cËn ®îc tíi nh÷ng ®Çu vµo cÇn thiÕt hoÆc do ph¶i t¨ng thªm sè lîng nh©n viªn gi¶i quyÕt nh÷ng trë ng¹i vÒ mÆt hµnh chÝnh ®Ó cã ®îc nh÷ng ®Çu vµo ®ã. t¬ng tù, ngay c¶ phÇn chi phÝ t¨ng do chØ tiÕp cËn ®îc ®Õn nh÷ng ®Çu vµo cã chÊt luîng thÊp còng kh«ng ®îc tÝnh ®Õn. Vµ ®iÓm cuèi cïng cÇn ph¶i nãi vÒ ph©n tÝch nµy lµ gi¶ ®Þnh xo¸ bá ®îc hoµn toµn nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè lîng. NÕu thay cho chóng lµ nh÷ng møc thuÕ míi t¬ng ®èi cao (tøc lµ vÉn duy tr× b¶o hé) th× nh÷ng tiÕt kiÖm chi phÝ ®îc íc tÝnh sÏ kh«ng x¶y ra. ChØ cã thÓ cã ®îc toµn bé lîi Ých khi gi¶m bít sù b¶o hé. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ thuÕ ho¸ lµ mét viÖc lµm v« Ých, song sÏ ®îc lîi h¬n nÕu tiÕn hµnh thuÕ ho¸ c¸c h¹n chÕ vÒ sè lîng víi mét móc thuÕ thÊp h¬n so víi t¬ng ®¬ng thuÕ quan ®îc íc tÝnh. Víi trêng hîp cña n«ng nghiÖp cã thÓ nãi r»ng phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ ph¶n ¸nh toµn bé tæn phÝ cña viÖc sö dông h¹n chÕ vÒ sè lîng chø kh«ng ph¶i cña viÖc sö dông thuÕ. Ch¬ng I ®· x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu cña h¹n chÕ sè lîng lµ nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn cung øng ë mét møc gi¸ æn ®Þnh chø kh«ng ph¶i lµ ®Ó b¶o hé. Tuy nhiªn còng nh trong mét sè nghiªn cøu kh¸c l¹i cho thÊy gi¸ ph©n bãn trong níc cao h¬n gi¸ trªn thÕ giíi tíi 30%. ViÖc thuÕ ho¸ nh»m gi÷ cho møc b¶o hé dù kiÕn cè ®Þnh sÏ cã thÓ ®a tíi kÕt qu¶ lµ thuÕ thay thÕ ¸p dông cho ph©n bãn chØ cßn ë møc con sè kh«ng. Nh thÕ th× n«ng nghiÖp sÏ cã thÓ thùc sù ®îc hëng toµn bé øc tiÕt kiÖm chi phÝ nh ®îc tÝnh ë trªn. Ph©n tÝch trªn ®©y ®· cho thÊy r»ng mÆc dï hµng rµo phi thuÕ quan b¶o hé ®îc mét sè ngµnh nhÊt ®Þng song chóng lµm t¨ng chi phÝ ®èi víi nh÷ng ngµnh kh¸c. §Æc biÖt víi c¬ cÊu kinh tÕ nh cña ViÖt Nam hiÑn nay th× nh÷ng ngµnh ®îc chÝnh phñ c«i lµ cÇn cã sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n (ngµnh c«ng nghiÖp), xuÊt khÈu (ngµnh chÕ biÕn l¬ng thùc) vµ ®Çu t (x©y dùng) l¹i lu«n bÞ sù b¶o hé nµy lµm ¶nh hëng. NÕu do c¸c ngµnh nµy lµ quan 17 träng nªn cÇn duy tr× sù b¶o hé th× viÖc b¶o hé nh vËy cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn theo mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. 18 ch¬ng III : ThuÕ quan ho¸ - mét gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m dì bá c¸c Ntbs 1. ¦u ®iÓm cña thuÕ quan: Mét trong nh÷ng nÒn t¶ng c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (GATT) khi ®îc thµnh lËp n¨m 1948 lµ nÕu cÇu thiÕt ph¶i b¶o hé th× biÖn ph¸p b¶o hé ph¶i ë díi d¹ng thuÕ quan (mét nÒn t¶ng c¬ b¶n kh¸c lµ nguyªn t¾c "tèi huÖ quèc" - møc thuÕ nhËp khÈu thÊp nhÊt ®îc ¸p dông ®èi vãi mét hµng ho¸ nhËp khÈu tõ mét níc cÇn ph¶i ®îc ¸p dông cho s¶n phÈm ®ã nÕu nh ®îc nhËp khÈu tõ tÊt c¶ c¸c níc kh¸c). Bëi vËy néi dung vµ môc tiªu chñ yÕu cña nh÷ng vßng ®µm ph¸n ®Çu tiªn trong khu«n khæ GATT lµ chuyÓn h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c thµnh thuÕ quan. Thµnh c«ng chÝnh cña vßng dµm ph¸n Urugoay võa kÕt thóc n¨m 1997 lµ thuÕ ho¸ ®îc c¸c biÖn ph¸p b¶o hé n«ng nghiÖp. ViÖc thuÕ ho¸ ®· ®îc th¶o luËn trong mét sè diÔn ®µn ë ViÖt Nam. T¹i sao viÖc thuÕ ho¸ l¹i ®îc khuyÕn khÝch réng r·i (nhng kh«ng ph¶i cho tÊt c¶) ®Õn vËy ? Cã mét vµi nguyªn nh©n sau sÏ gi¶i thÝch lý do t¹i sao thuÕ ®îc coi lµ mét ph¬ng thuèc tèt vÒ mÆt chÝnh s¸ch. Truíc hÕt, kh¸c h¹n ng¹ch, víi thuÕ quan, nh÷ng th«ng tin vÒ biÕn ®éng gi¸ c¶ thÕ giíi sÏ ®îc chuûen t¶i ®Õn nh÷ng nhµ s¶n xuÊt,. ngêi tiªu dïng vµ c¸c nhµ ®Çu t trong níc. MÆc dï thuÕ quan vÉn bãp mÐo viÖc ph©n bæ nguån lùc trong níc song Ýt ra th× hÖ thèng thuÕ tÝnh theo gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu còng chuyÓn t¶i nh÷ng tÝn hiÖu quan träng vÒ nh÷ng thay ®æi trong gi¸ thÕ giíi ®Õn sù ph©n bæ c¸c nguån lùc. Vµ nh ®· nãi ®Õn ë trªn, nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè lîng dï cè ®Þnh hay linh ho¹t còng ch¾n kh«ng cho nh÷ng th«ng tin nµy chuyÓn t¶i tÝn kiÖu ®Õn nÒn kinh tÕ trong níc. Thø hai, møc thuÕ quy ®Þnh møc b¶o hé mµ chÝnh phñ níc së t¹i s½n sµng dµnh cho mét ngµnh cô thÓ nµo ®ã (vµ suy ra móc thuÕ mµ ChÝnh phñ s½n sµng ®¸nh vµo c¸c ngµnh cßn l¹i cña nÒn kinh tÕ) chø kh«ng ph¶i cho phÐp møc dé b¶o hé tù h×nh thµnh tõ nh÷ng thay ®æi cña gi¸ trong níc vµ gi¸ thÕ giíi. NÕu chÝnh phñ ®Æt møc thuÕ quan lµ 25% th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ gi¸ trong níc sÏ cao h¬n gi¸ trªn thÕ giíi lµ 25%. NÕu cã h¹n chÕ vÒ sè lîng, tû lÖ b¶o hé danh nghÜa (mét céng víi thuÕ suÊt nhËp khÈu) sÏ b»ng tû lÖ gi÷a gi¸ trong níc chia cho gi¸ thÕ giíi. trong trêng hîp nµy nÕu gi¸ trong níc hoÆc gi¸ trªn thÕ giíi thay ®æi th× tû lÖ b¶o hé danh nghÜa còng thay ®æi thao. Tû lÖ b¶o hé danh nghÜa (hay t¬ng ®¬ng thuÕ quan) cã thÓ chØ cßn b»ng 19 kh«ng hoÆc cã thÓ t¨ng vät mµ kh«ng cÇn chÝnh phñ ph¶i ®a ra bÊt cø mét quyÕt didnhj nµo vÒ mÆt chÝnh s¸ch. Thø ba kh¸c víi c¸c hµng rµo phi thuÕ quan, møc ®é b¶o hé trong thuÕ quan rÊt râ rµng, minh b¹ch. gièng nh nh÷ng h×nh thøc thuÕ kh¸c, cã rÊt nhiÒu lý do ®Ó nh÷ng ngêi tiªu dïng, c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ ®Çu t cÇn dÔ dµng nhËn biÕt ®îc thuÕ suÊt. Vµ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t, ®Ó cã ®îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n hä cÇn ph¶i biÕt liÖu cã thÓ cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o hé nµo trong t¬ng lai. Nh vËy thuÕ quan cho phÐp t¹o nªn kh¶ n¨ng tiªn liÖu vµ tÝnh minh b¹ch mét ®Æc tÝnh mµ nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan theo hiÓu h¹n chÕ sè lîng hoµn toµn kh«ng cã ®îc. Thø t khi ChÝnh phñ muèn tù do ho¸ th¬ng m¹i thuÕ quan cho phÐp gi¶m bít møc ®é b¶o hé mét c¸ch râ rµng vµ hoµn toµn cã thÓ tÝnh to¸n tríc. Cßn trong trêng hîp chÝnh phñ thùc hiÑn tù do ho¸ th¬ng m¹i b»ng c¸ch míi láng h¹n ng¹ch th× tû lÖ gi¶m bít b¶o hé sÏ kh«ng thÓ dù tÝnh ®îc. Thø n¨m, chÝnh phñ cã thÓ nhËn ®îc nh÷ng kho¶n thu tõ thuÕ quan cßn nh÷ng kho¶n thu tõ nh÷ng hµng rµo phi thuÕ quan th× l¹i bÞ phung phÝ lµm chi phÝ bÞ ®Èy lªn cao hoÆc lµm r¬i vµo tay nh÷ng ngêi cã ®îc h¹n ng¹ch u ®·i díi d¹ng lîi t«. H¬n n÷a trong nh÷ng cuéc ®µm ph¸n th¬ng m¹i, viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng hµng rµo th¬ng m¹i cô thÓ lµ rÊt dÔ thùc hiÖn, trong khi ®ã c¸c h¹n chÕ sè lîng sÏ dÉn ®Õn viÖc ch¹y chät vµ nh÷ng ho¹t ®éng v« t¸c dông kh¸c. Vµ cuèi vïng, thuÕ quan cho phÐp h×nh thµnh kh¶ n¨ng "tù ®éng" c©n ®èi nÒn kinh tÕ mµ kh«ng g©y biÕn ®éng gi¸ c¶ trong níc. thuÕ quan gióp c©n b»ng cung cÇu ®ång thêi ®¶m b¶o møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ trong níc vµ gi¸ thÕ giíi ®óng b»ng møc thuÕ ®· quy ®Þnh. 2. V× sao hÖ thèng thuÕ quan tèt h¬n nhiÒu nhng ViÖt nam vÉn sö dông NTBs ? Cã thÓ cã mét nguyªn d©n cña thùc tÕ ®ã lµ do mét trong sè trêng hîp cÇn ph¶i qu¶n lý nhËp khÈu ddÓ ®¶m b¶o an toµn c«ng céng. VÝ dô cÇn kiÓm so¸t nhËp khÈu x¨ng dÇu ®Ó b¶o ®¶m chØ nh÷ng doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®îc ®µo t¹o vµ trang bÞ ®Çy ®ñ míi ®u¬c tham gia mua b¸n, trao ®æi mÆt hµng vèn rÊt nguy hiÓm nµy. Còng cã thÓ mét nguyªn nh©n kh¸c phï hîp víi t×nh h×nh cña ViÖt Nam lµ thu nhËp tõ viÖc cã ®îc h¹n ng¹ch xuÊt khÈu hay nhËp khÈu sÏ r¬i vµo ng©n s¸ch c¸c tØnh. Do vËy, hµng rµo thuÕ quan lµ mét nguån thu cña c¸c tØnh. Dï ®©y lµ mét c¸ch t¹o nguån thu rÊt kh«ng hoµn h¶o (víi nh÷ng lý do 20