Tài liệu Phát triển đội ngũ giáo viên tại trường phổ thông liên cấp olympia trong giai đoạn hiện nay.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐINH THỊ THANH BÌNH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP OLYMPIA TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐINH THỊ THANH BÌNH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP OLYMPIA TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Lê Kim Long HÀ NỘI – 2016 LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Trƣờng Đại học Giáo dục, Đại học Quốc Gia Hà Nội và các thầy giáo, cô giáo Trƣờng Đại học Giáo dục đã tận tình giảng dạy, cung cấp những kiến thức quý báu, những kỹ năng cần thiết để tác giả nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Lê Kim Long, ngƣời thầy đã tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn tác giả trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới ban lãnh đạo trƣờng phổ thông liên cấp Olympia cùng toàn thể các thầy cô giáo trƣờng Olympia, các phòng ban trong trƣờng, đã giúp đỡ cũng nhƣ tạo điều kiện tốt nhất cho tác giả học tập và hoàn thiện luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu, song, luận văn chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Tác giả rất mong nhận đƣợc sự góp ý của các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp và những ngƣời quan tâm để công trình nghiên cứu tiếp theo đƣợc tốt hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2016 Tác giả Đinh Thị Thanh Bình i DANH TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN CNH-HĐH Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá ĐNGV Đội ngũ giáo viên GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GĐ Giám đốc GV Giáo viên HT Hiệu trƣởng PHHS Phụ huynh học sinh PTLC Phổ thông liên cấp QL Quản lý SL Số lƣợng TBM Trƣởng bộ môn TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TP Trƣởng phòng ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i DANH TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ................................................. ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................. viii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG .......................................................................... 6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 6 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................. 8 1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trƣờng ................. 8 1.2.2. Khái niệm giáo viên ........................................................................... 14 1.2.3. Khái niệm đội ngũ, đội ngũ giáo viên ............................................... 14 1.2.4. Khái niệm phát triển, phát triển đội ngũ giáo viên, biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên ................................................................................. 15 1.2.5. Các yêu cầu về phát triển đội ngũ giáo viên ...................................... 17 1.3. Tầm quan trọng của vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên trong trƣờng phổ thông hiện nay ................................................................................................. 18 1.3.1. Chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về vấn đề phát triển ĐNGV .......................................................................................................... 18 1.3.2. Sự phát triển của giáo dục phổ thông hiện nay và tầm quan trọng của việc phát triển đội ngũ giáo viên.................................................................. 20 1.4. Những nội dung cơ bản của phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông.. 21 1.4.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ............................................. 21 1.4.2. Tuyển chọn ĐNGV ............................................................................ 25 1.4.3. Sử dụng đội ngũ giáo viên ................................................................. 26 1.4.4. Kiểm tra và đánh giá đội ngũ giáo viên ............................................. 26 iii 1.4.5. Đào tạo và bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên ........................................... 28 1.4.6. Các chính sách đãi ngộ đối với đội ngũ giáo viên ............................. 29 1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông ......................................................................................................... 30 1.5.1. Ảnh hƣởng từ năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục ........... 30 1.5.2. Ảnh hƣởng từ các nhân tố bên trong quá trình phát triển đội ngũ giáo viên nhà trƣờng ............................................................................................ 31 1.6. Đặc điểm công tác phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp tƣ thục ....................................................................................................... 32 1.6.1. Trƣờng phổ thông liên cấp tƣ thục trong hệ thống giáo dục quốc dân.. 32 1.6.2. Đặc điểm đội ngũ giáo viên của trƣờng phổ thông liên cấp tƣ thục . 32 1.6.3. Đặc điểm công tác phát triển đội ngũ giáo viên của trƣờng phổ thông liên cấp tƣ thục ............................................................................................. 34 Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................ 35 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP OLYMPIA.......................................... 36 2.1. Giới thiệu về trƣờng phổ thông liên cấp Olympia ................................... 36 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Nhà trƣờng ..................................... 36 2.1.2. Cơ sở vật chất .................................................................................... 37 2.1.3. Tầm nhìn và sứ mệnh ........................................................................ 39 2.1.4. Cơ cấu tổ chức ................................................................................... 39 2.1.5. Số lƣợng học sinh .............................................................................. 41 2.1.6. Chƣơng trình học ............................................................................... 41 2.1.7. Tổ chức dạy học ................................................................................. 43 2.1.8. Lịch hoạt động năm học .................................................................... 46 2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông liên cấp Olympia.......... 46 2.2.1. Số lƣợng giáo viên ............................................................................. 46 2.2.2. Cơ cấu đội ngũ giáo viên ................................................................... 47 2.2.3. Chất lƣợng đội ngũ giáo viên ............................................................ 51 iv 2.3. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông liên cấp Olympia .................................................................................................... 56 2.3.1. Việc qui hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ...................................... 57 2.3.2. Lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ........................................ 58 2.3.3. Tuyển chọn đội ngũ giáo viên ........................................................... 58 2.3.4. Sử dụng đội ngũ giáo viên ................................................................. 59 2.3.5. Đánh giá giáo viên ............................................................................. 60 2.3.6. Đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên ............................................... 61 2.3.7. Chính sách đãi ngộ đối với giáo viên ................................................ 63 2.4. Đánh giá chung về công tác phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông liên cấp Olympia ............................................................................................. 64 2.4.1. Những thành công............................................................................. 65 2.4.2. Những tồn tại .................................................................................... 66 2.4.3. Nguyên nhân của những thành công và những tồn tại ...................... 67 Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................ 69 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG LIÊN CẤP OLYMPIA.......................................... 70 3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên ......... 70 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................. 70 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp ..................................................... 70 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính tính hệ thống và đồng bộ .......................... 70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ....................................................... 70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................... 71 3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia trong giai đoạn hiện nay ................................................................... 71 3.2.1. Đẩy mạnh việc nâng cao nhận thức vai trò quan trọng của đội ngũ giáo viên ....................................................................................................... 71 3.2.2. Xây dựng quy hoạch phát triển ĐNGV đáp ứng yêu cầu phát triển của nhà trƣờng ............................................................................................. 72 v 3.2.3. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách tạo động lực cho đội ngũ giáo viên ....................................................................................................... 74 3.2.4. Tăng cƣờng công tác đào tạo, bồi dƣỡng ĐNGV bảo đảm đủ số lƣợng và cân đối về cơ cấu, mạnh chất lƣợng đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lƣợng ............................................................................................................ 75 3.2.5. Đổi mới phƣơng thức thu hút, tuyển chọn và sử dụng hiệu quả ĐNGV. 78 3.2.6. Xây dựng môi trƣờng văn hoá, thân thiện, đảm bảo các điều kiện phát huy tính chủ động sáng tạo của giáo viên .................................................... 81 3.3. Quan hệ giữa các biện pháp ..................................................................... 83 3.4. Thăm dò tính cấp thiết và tính khả thi ..................................................... 84 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 90 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 92 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Số lƣợng học sinh trƣờng Olympia ................................................ 41 Bảng 2.2: Thời gian biểu cho học sinh Tiểu học ............................................ 44 Bảng 2.3: Thời gian biểu cho học sinh Trung học .......................................... 45 Bảng 2.4: Lịch năm học 2016-2017 ................................................................ 46 Bảng 2.5: Trình độ đội ngũ giáo viên trƣờng PTLC Olympia ........................ 47 Bảng 2.6: Cơ cấu ĐNGV theo bộ môn ........................................................... 47 Bảng 2.7: Trình độ học vấn của giáo viên cơ hữu trong trƣờng ..................... 48 Bảng 2.8: Kết quả tự đánh giá về phẩm chất của đội ngũ giáo viên trƣờng PTLC Olympia ................................................................................................ 51 Bảng 2.9: Kết quả tự đánh giá về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ giáo viên trƣờng PTLC Olympia. ............................................................ 53 Bảng 2.10: Bảng khảo sát về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng PTLC Olympia (năm 2015-2016) ................................................................... 57 Bảng 3.1: Tổng hợp mức độ cần thiết của các biện pháp phát triển ĐNGV ........ 84 Bảng 3.2: Tổng hợp tính khả thi của các biện pháp phát triển ĐNGV ........... 85 vii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Hình 1.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa các chức năng quản lý ............................. 11 Hình 1.2: Mối quan hệ giữa các khâu trong quá trình phát triển ĐNGV ....... 30 Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức trƣờng Phổ thông liên cấp Olympia ............ 41 Hình 2.2: Biểu đồ cơ cấu giáo viên theo độ tuổi............................................. 49 Hình 2.3: Phân bố ĐNGV cơ hữu theo giới tính ............................................ 50 viii MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, ở nƣớc ta sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với việc phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực GD&ĐT, đòi hỏi một đội ngũ lao động trí tuệ có trình độ quản lý, chuyên môn và kỹ thuật cao, có ý thức kỷ luật, lòng yêu nƣớc, có thể lực, để có thể đảm đƣơng nhiệm vụ GD&ĐT, cung cấp nguồn nhân lực theo yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Trên thực tế, trong những năm qua và hiện nay, mặc dù nguồn nhân lực ngành GD&ĐT đã tăng cả về số lƣợng, chất lƣợng. Tuy nhiên, với yêu cầu cao của phát triển kinh tế và quá trình hội nhập đang đặt ra thì nguồn nhân lực trong giáo dục đào tạo còn nhiều bất cập: chất lƣợng nguồn nhân lực chƣa cao so với đòi hỏi của phát triển kinh tế – xã hội, cơ cấu nguồn nhân lực còn thiếu cân đối giữa các bậc học giữa các vùng/miền; cơ chế, chính sách sử dụng, sắp xếp, bố trí nguồn nhân lực còn chƣa phù hợp, chƣa thoả đáng. Chính vì vậy, việc phát triển nguồn nhân lực trong giáo dục, đào tạo đang đặt ra là hết sức quan trọng, và cần thiết. Quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục có vai trò quyết định trong việc thành công của các dự án, các hoạt động, các chiến lƣợc phát triển giáo dục. Để có thể đào tạo nên nguồn nhân lực có chất lƣợng thì đội ngũ nhà giáo chính là lực lƣợng cần đƣợc quản lý và khuyến khích phát triển. Bởi khi và chỉ khi đội ngũ giáo viên nhân viên trong các trƣờng học đƣợc thúc đẩy phát triển, thì họ - những nhà giáo sẽ đóng góp công sức trong việc trực tiếp đào tạo nên nguồn nhân lực cho sự phát triển của xã hội. Do đó, việc “phát triển và quản lý đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục” là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Đối tƣợng cần quan tâm chính là sự phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo với tƣ cách là nhân tố quan trọng nhất để phát triển nguồn nhân lực xã hội. 1 Quản trị nhân lực là một lĩnh vực quan trọng của quản lý trong mọi tổ chức. Quản lý các nguồn lực khác cũng nhƣ quản lý các liñ h vƣ̣c khác sẽ không có hiệu quả nếu tổ chức không quản lý tốt nguồn nhân lực. Quản trị nhân lực là hệ thống các quan điểm, chính sách và hoạt động thực tiễn đƣợc sử dụng trong quản trị con ngƣời của một tổ chức nhằm đạt đƣợc kết quả tối ƣu cho cả tổ chức và nhân viên. Về bản chất, mục tiêu của quản trị nhân lực chính là làm cho năng suất của tổ chức tăng lên, phát triển tiềm năng từng con ngƣời. Quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục cũng liên quan đến hai vấn đề cơ bản “quản lý” và “nguồn nhân lực trong giáo dục”. Nguồn nhân lực trong giáo dục bao gồm đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục với những tiềm năng lao động sƣ phạm, khả năng lãnh đạo, điều hành hoạt động học tập trong các hoạt động giáo dục. Quản lý đối với yếu tố con ngƣời trong giáo dục không chỉ ở khâu tổ chức mà còn ở khâu lãnh đạo các nhà lãnh đạo nhằm tạo ra sự đột biến, phát triển tiềm năng của tổ chức hoặc toàn bộ hệ thống. Quản lý Nguồn nhân lực trong giáo dục là quá trình thu hút, phát triển và duy trì đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục có năng lực và trách nhiệm với công việc nhằm thực hiện đƣợc nhiệm vụ, mục tiêu và chiến lƣợc phát triển giáo dục đã đề ra. Quá trình Quản lý Nguồn nhân lực trong giáo dục cũng giống nhƣ quá trình quản lý nguồn nhân lực, bao gồm ba yếu tố, đó là: thu hút lực lƣợng lao động, phát triển lực lƣợng lao động và duy trì lực lƣợng lao động. Tuy nhiên, ba yếu tố này có những đặc trƣng riêng trong ngành giáo dục. Trƣờng phổ thông liên cấp Olympia là một trƣờng phổ thông tƣ thục. Ngay từ khi ra đời, hội đồng quản trị nhà trƣờng đã sớm nhận thức đƣợc tầm quan trọng của nguồn nhân lực trong nhà trƣờng với nòng cốt chính là đội ngũ giáo viên. Nhà trƣờng đã chú trọng đến việc xây dựng và phát triển ĐNGV nhằm hƣớng tới việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, các chính sách xây dựng và phát triển đội ngũ thay đổi qua từng giai đoạn thời gian, mang lại một số thành tích nhất định, song cũng còn một số hạn chế nhất định. 2 Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, ngƣời viết ý tƣởng lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia trong giai đoạn hiện nay” với mong muốn tìm ra những giải pháp góp phần nâng cao chất lƣợng GV và qua đó, nâng cao chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia trong giai đoạn hiện nay. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu đề ra nhƣ trên, đề tài sẽ tập trung vào các nhiệm vụ sau: 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý nguồn nhân lực và về các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên ở trƣờng phổ thông. 3.2. Khảo sát thực trạng hoạt động của công tác quản lý nhân lực tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia và phân tích nguyên nhân của thực trạng này; 3.3. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân, đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Phát triển đội ngũ giáo viên. 5. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, đáp ứng yêu cầu phát triển nhà trƣờng. Xuất phát từ thực trạng và mục tiêu xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông liên cấp Olympia, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, để đề xuất các biện phát quản lý nhằm phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lƣợng, mạnh về chất lƣợng. 3 6. Câu hỏi nghiên cứu Cần những biện pháp quản lý nào để phát triển đội ngũ giáo viên tại trường phổ thông liên cấp Olympia, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. 7. Giả thuyết khoa học ĐNGV tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia đã và đang đƣợc phát triển đúng hƣớng nhƣng còn một số hạn chế nhƣ thiếu sự đồng bộ, chƣa có đƣợc nhiều sự quan tâm và định hƣớng chỉ đạo của đội ngũ những nhà quản lý. Việc đẩy mạnh nâng cao nhận thức vai trò quan trọng của đội ngũ giáo viên, xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách nhằm tạo động lực cho đội ngũ giáo viên, đổi mới phƣơng thức thu hút, tuyển chọn và sử dụng đội ngũ giáo viên nhằm phát huy tối đa tiềm năng của đội ngũ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công tác phát triển đội ngũ giáo viên trƣờng phổ thông liên cấp Olympia nói riêng và các trƣờng phổ thông tƣ thục, nói chung. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa lý luận: Tổng kết lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phƣơng pháp quản lý hiệu quả cho hoạt động này. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể đƣợc áp dụng cho công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên tại các trƣờng phổ thông liên cấp tƣ thục. 9. Phƣơng pháp nghiên cứu 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về các hoạt động quản lý đội ngũ; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; đọc sách, tài liệu, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. 4 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra bằng bảng hỏi: Phiếu trƣng cầu gồm các câu hỏi đóng/mở về vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên. Đối tƣợng khảo sát sẽ là giáo viên (GV), cán bộ quản lí nhà trƣờng từ bộ môn đến ban giám hiệu. - Phỏng vấn: Kỹ thuật nghiên cứu này nhằm thu thập những thông tin sâu về một số vấn đề cốt lõi của đề tài. Nhóm đối tƣợng phỏng vấn sẽ hạn chế hơn và tập trung vào GV và cán bộ quản lý. - Nghiên cứu hiện vật: Dựa trên các số liệu thống kê đƣợc về các hoạt động xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên qua từng năm học gần đây; về thực trạng quản lý hoạt động xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên của cán bộ quản lý qua các nguồn số liệu, nhằm đƣa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc xây dựng và phát triển đội ngũ GV. - Tổng kết kinh nghiệm: 10. Cấu trúc của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến đƣợc trình bày theo 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông. Chƣơng 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia. Chƣơng 3: Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng phổ thông liên cấp Olympia. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TẠI TRƢỜNG PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Con ngƣời là trung tâm của sự phát triển. Một xã hội phát triển dựa vào sức mạnh của tri thức bắt nguồn từ việc khai thác tiềm năng của con ngƣời, lấy việc phát huy nguồn lực con ngƣời làm nhân tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững. Con ngƣời vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Lê-nin cho rằng: “Nghiên cứu con ngƣời, tìm ra những cán bộ có bản lĩnh hiện nay đó là then chốt, nếu không thế thì tất cả mọi mệnh lệnh và quyết định sẽ chỉ là mớ giấy lộn”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng dạy: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “Huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”. Kế thừa và phát triển những tƣ tƣởng đó về chiến lƣợc cán bộ trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII đã chỉ rõ: “Tiếp tục thực hiện có hiệu quả ba đột phá chiến lƣợc: hoàn thiện thể chế kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa; đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lƣợng cao; xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ”. Chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 cũng đã xác định rõ “một trong ba đột phá là phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lƣợng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ”. Xuất phát từ những định hƣớng đó, công tác quản lý giáo dục, quản lý công tác phát triển ĐNGV cần đƣợc chúng ta nghiên cứu một cách triệt để và nghiêm túc cả về lý luận lẫn thực tiễn. 6 Vào những năm 70 - 80 thế kỉ XX, ở nƣớc ta đã có một số nhà giáo dục nhƣ Hà Thế Ngữ, Nguyễn Lân, Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Ngọc Quang, Phạm Minh Hạc có những bài viết và những đề tài nghiên cứu về lĩnh vực này. Riêng trong lĩnh vực nghiên cứu đã có các nhà khoa học nhƣ Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Đức Chính, Trần Khánh Đức, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Bá Lãm… Trong những năm gần đây, ở nƣớc ta phƣơng hƣớng nghiên cứu về phát triển và quản lý nguồn nhân lực trong lĩnh vực giáo dục đã đƣợc quan tâm đặc biệt; trong đó có những nghiên cứu của Đặng Ứng Vận về “Công tác quản lý chất lƣợng giáo dục” (2004); Nguyễn Thị Hồng Yến về “Vấn đề đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cho giáo dục hoà nhập ở Việt Nam” (2005); Nguyễn Công Ngọ về “Thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng THPT tỉnh Bắc Ninh” (2005). Đặc biệt, nhiều nghiên cứu về lý luận cơ bản ở trên đã trở thành cơ sở lý luận để các học viên cao học và nghiên cứu sinh thực hiện thành công những luận văn thạc sĩ và luận án tiến sĩ thuộc chuyên ngành quản lý giáo dục nhƣ: - Qui hoạch phát triển giáo dục mầm non các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam đến năm 2015. Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Bá Hòa, 2006. - Một số biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học ở Thị xã Thủ Dầu 1 – Bình Dƣơng giai đoạn 2005 – 2010. Luận văn thạc sĩ của Trịnh Đức Tài, 2005. - Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Thuận Thành – Bắc Ninh giai đoạn 2005 – 2010. Luận văn thạc sĩ của Lê Đình Thanh, 2005. - Các giải pháp quản lí phát triển đội ngũ giáo viên của Hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Chiêm Hoá tỉnh Tuyên Quang. Luận văn thạc sĩ của Lâm Đình Hƣng, 2006. - Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên của hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Eaka (Đắc Lắc). Luận văn thạc sĩ của Lê Thanh Hùng, 2009. - Phát triển đội ngũ Giáo viên trƣờng THPT Nguyễn Duy Thì, tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay. Luận văn thạc sĩ của Đào Huy Khánh, 2015. 7 Các tác giả đã rất công phu nghiên cứu nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề, khảo sát thực trạng về tình hình phát triển đội ngũ giáo viên của địa phƣơng, nơi mình công tác và đề xuất các giải pháp, biện pháp thiết thực, nhằm thực hiện tốt hơn công tác phát triển đội ngũ giáo viên. Tuy nhiên, ở mỗi địa phƣơng, đơn vị có những điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau. Sau một thời gian nghiên cứu, tác giả nhận thấy đến nay các đề tài nghiên cứu khoa học về công tác phát triển ĐNGV chỉ mới tập trung ở bậc mầm non, tiểu học, THCS, THPT công lập và ở từng cấp riêng biệt, còn trƣờng PTLC tƣ thục thì chƣa có. Hơn nữa, chƣa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến “Phát triển đội ngũ giáo viên tại trƣờng PTLC Olympia trong giai đoạn hiện nay”. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài nói trên là sự tổng kết thực tiễn giúp nhà trƣờng nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý công tác phát triển ĐNGV để hoàn thành cho đƣợc yêu cầu đào tạo của nhà trƣờng trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Các khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường 1.2.1.1. Quản lý a) Khái niệm QL là một hoạt động đã xuất hiện và tồn tại hàng ngàn năm trƣớc đây. Từ thời Ai Cập cổ đại đến Trung Quốc cổ đại các nhà quân sự đã biết cách tổ chức, quản lý quân đội của họ để đi đến thắng lợi vẻ vang, đó là bằng chứng rõ nhất về hoạt động QL. Sử gia Daniel A. Wren đã nhận xét rằng: “Quản lý cũng xưa cũ như chính con người vậy”. [8, tr.23]. Tuy nhiên, đã có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về thuật ngữ “Quản lý”. Theo F.W.Taylo (1856-1915) – ngƣời đƣợc đánh giá là “cha đẻ của thuyết quản lý khoa học” đã định nghĩa: “Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn người khác làm và sau đó thấy được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất”. [8, tr.11-12]. 8 Theo H.Fayol (1841 – 1925), một kỹ nghệ gia ngƣời Pháp, xuất phát từ các loại hình “hoạt động quản lý”. Ông là ngƣời đầu tiên đã phân biệt chúng thành 5 chức năng cơ bản của quản lý: kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra. [8, tr.31] Các nhà nghiên cứu khoa học ở Việt Nam cũng có những định nghĩa khác nhau về thuật ngữ “Quản lý”, tuỳ theo các cách tiếp cận khác nhau: Theo tác giả Trần Quốc Thành: “Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí của nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan”. [17, tr.8] Còn theo tác giả Vũ Ngọc Hải định nghĩa thì: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”. [11, tr.2] Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì lại cho rằng: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng tối đa các chức năng kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra”. [8, tr.7] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang, trong Những khái niệm cơ bản của Quản lý giáo dục thì lại nêu: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (gọi chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến”. [16, tr.24] Từ các định nghĩa, chúng ta có thể hiểu nhƣ sau: QL là sự tác động có tổ chức và có hƣớng đích của chủ thể QL tới đối tƣợng QL, nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng và các cơ hội của hệ thống để đạt đƣợc mục tiêu đề ra. Thuật ngữ “Quản lý” (Tiếng Việt gốc Hán) lột tả đƣợc bản chất của hoạt động này trong thực tiễn, nó bao gồm hai quá trình tích hợp vào nhau: - “Quản” là quá trình bao hàm sự coi sóc, duy trì ở trạng thái “ổn định”. - “Lý” là quá trình bao hàm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ, đƣa hệ vào thế “phát triển”. 9 Trong hoạt động quản lý, nếu nhà quản lý chỉ lấy việc “Quản” làm chính thì tổ chức dễ dẫn đến trì trệ. Ngƣợc lại, nếu nhà QL lại chỉ chú trọng đến việc “Lý” thì sự phát triển của tổ chức lại rơi vào thế mất cân bằng, không bền vững. Do vậy, ngƣời QL phải luôn xác định và phải biết điều phối sao cho trong “quản” phải có “lý” và trong “lý” phải có “quản”, làm cho trạng thái của hệ thống mình QL luôn đƣợc ở trạng thái cân bằng động. Bản chất của hoạt động QL là sự tác động có mục đích của ngƣời QL đến tập thể ngƣời bị QL nhằm đạt đƣợc mục tiêu QL. Trong GD nhà trƣờng, đó là tác động của ngƣời QL đến tập thể GV, học sinh và các lực lƣợng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu GD. b) Các chức năng quản lý Chức năng QL là một hoạt động QL chuyên biệt, cơ bản mà thông qua chủ thể QL, tác động điều hành ở mọi cấp. QL có bốn chức năng cơ bản: kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Chức năng Kế hoạch hoá Kế hoạch hoá là một chức năng QL. Kế hoạch hoá có nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tƣơng lai của tổ chức và các con đƣờng, biện pháp, cách thức để đạt đƣợc mục tiêu, mục đích đó. Có ba nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hoá: i) xác định, hình thành mục tiêu đối với tổ chức; ii) xác định và đảm bảo (có tính chắc chắn, có tính cam kết) về các nguồn lực của tổ chức để đạt đƣợc các mục tiêu này; iii) quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết để đạt đƣợc các mục tiêu đó. Chức năng Tổ chức Khi ngƣời QL đã lập xong kế hoạch, họ cần phải chuyển hoá những ý tƣởng khá trừu tƣợng ấy thành hiện thực. Một tổ chức lành mạnh sẽ có ý nghĩa quyết định đối với sự chuyển hoá nhƣ thế. Xét về mặt chức năng QL, tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc các quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt đƣợc mục tiêu tổng thể của tổ chức. Nhờ việc tổ chức có 10